İçeriğe atla

Kâğıthane Deresi

Kâğıthane Deresi
Genel bilgiler
AğızHaliç
Uzunluk12,5 km

Kâğıthane Deresi, İstanbul'da yer alan küçük bir akarsudur.[1] Terkos Gölü'nün doğusunda bir kaynaktan doğar. Eyüpsultan, Sarıyer ilçelerinden geçerek Kâğıthane'de Haliç'e dökülür.[1] Bizans döneminde Barbisos adıyla bilinen derenin, Osmanlı döneminde çevresinde bulunan kâğıt fabrikası nedeniye Kâğıthane Deresi olarak anılmaya başlandığı rivayet edilir.

Günümüzde, çevresinde yoğun yerleşim bulunan derenin kenarları geçmişte geniş çayırlarla kaplıydı. Bu çayırlarda saraylılara ait atlar otlatılırdı. Dere, İstanbul halkı için başlıca mesire yerlerinden biriydi. İçinde kayık gezintileri yapılırdı. Osmanlılı gezgin Evliya Çelebi, Seyahatname adlı eserinde İstanbul'u anlattığı bölümde tüm bu özellikleriyle Kâğıthane Deresi'nden söz etmektedir.[1]

Osmanlı tarihinde Lâle Devri olarak anılan dönemde. Yirmisekiz Mehmet Çelebi, Avrupa gezileri sırasında gördüğü konakların benzerlerini burada inşa ettirmiştir. Bu tarihten sonra derenin kenarlarında yer alan çayırlar İstanbul'un ileri gelenlerinin yazlık konutlarının olduğu bir yer durumuna geldi. Ancak Kâğıthane Deresi kıyısındaki tüm kasır ve köşkler 1730 Patrona Halil Ayaklanması sırasında tahrip edildi.[1] Daha sonra eski görkemini yeniden yakalayamayan Kâğıthane ve çevresi, 1950'li yıllardan sonra İstanbul'a yapılan yoğun iç göçle karşı karşıya kaldı. Dere yatağında yoğunlaşan gecekondu türü yerleşmeler plansızca büyüyerek günümüzdeki semtlere evrildi.

Altyapı yetersizliği ve çarpık kentleşme ve yanlış planlamalar dere için büyük sorunlar yarattı. Çevresindeki sanayi kuruluşları nedeniyle yoğun biçimde kirlenen dere, Haliç'i ve dolayısıyla İstanbul Boğazı'nı ve Marmara Denizi'ni de kirletiyor; çevresine kötü kokular yayıyordu. Dere yer yer üstü kapatılarak yeraltına alındığı için, yağışlı mevsimlerde yatağına sığmayarak taşıyor, çevresindeki yerleşim yerlerinde büyük zararlara yol açıyordu. 90'lı yıllarda başlatılan kapsamlı çalışmalarla kısmen temizlenen ve ıslah edilen dere çevreye yaydığı kötü kokulardan arındırıldı.

Kaynakça

  1. ^ a b c d "İstanbul'un dereleri". 25 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2010.  (WebCite® 11 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kâğıthane</span> İstanbul ilçesi (Avrupa Yakası)

Kâğıthane, İstanbul iline bağlı bir ilçedir. Kuzeyde Sarıyer, kuzeydoğuda Beşiktaş, doğu ve güneyde Şişli, güneybatıda Beyoğlu ve batıda Eyüpsultan ile çevrilidir. İlçenin, Kâğıthane Deresi'nin sona erdiği kısmında Haliç'e kısa bir kıyısı vardır.

<span class="mw-page-title-main">Eminönü</span> Fatih sınırları içerisinde bir semt

Eminönü, İstanbul'un bir semtidir. İstanbul'un Tarihî yarımada olarak bilinen kısımda, Haliç'in batısında yer alır. 7 Mart 2008 tarihine kadar ilçe belediyesi olan Eminönü bu tarihte lağvedilerek kanunla Fatih ilçesine bağlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Şişli</span> İstanbul ilçesi (Avrupa Yakası)

Şişli, İstanbul ilinin Avrupa Yakası'nda yer alan bir ilçesidir. 25 mahallesi bulunan Şişli, doğuda Beşiktaş, kuzeyde ve batıda Kâğıthane ve güneyde Beyoğlu ilçeleri ile komşudur.

<span class="mw-page-title-main">Eymir Gölü</span>

Eymir Gölü, Ankara il sınırları içinde yer alan bir göldür. Arazisi Orta Doğu Teknik Üniversitesi'ne aittir. ODTÜ Spor Kulübü Kürek ve Yelken Takımları çalışma alanıdır; göl kenarında takımlara ait kayıkhane vardır. Göl kendine has bir fauna ve floraya sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Haliç</span> Boğaziçi girişindeki Tarihî yarımada ve Beyoğlu platolarını birbirinden ayıran deniz girintisi

Haliç, İstanbul'un Avrupa yakasını kaplayan Çatalca Yarımadası'nın güneydoğu ucunda, Boğaziçi girişinde, İstanbul ve Beyoğlu platolarını birbirinden ayıran deniz girintisi. Denizin kendisine ulaşan akarsu yatağının bir bölümünü istila etmesiyle meydana gelen yapının jeomorfolojik adı olan Arapça haliç sözcüğü, İstanbul halicinin kent açısından taşıdığı önemden dolayı Osmanlılar döneminden bu yana bir özel isim haline gelmiş, birçok semti kapsayan bir kent bölgesi adı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Alibey Deresi</span>

Alibey Deresi, İstanbul'da Kağıthane Deresi'yle birleşerek Haliç'i meydana getiren dere.

Sâdâbâd, 18. yüzyılda Kağıthane Deresi kıyısında Haliç'e doğru uzanan düzlük mesire ve eğlence alanına Lale Devri'nde verilen ad.

<span class="mw-page-title-main">Hasköy, Beyoğlu</span>

Hasköy, İstanbul ilinin Beyoğlu ilçesine bağlı, Haliç kıyısında bir semt.

Göksu Deresi, İstanbul'un Anadolu yakasında Beykoz'a bağlı Anadoluhisarı ile Göksu mahalleleri arasında İstanbul Boğazı'na dökülen dere.

Küçüksu Deresi, İstanbul'un Anadolu yakasında, Beykoz'a bağlı Kandilli ile Göksu mahalleleri arasında İstanbul Boğazı'na dökülen deredir.

<span class="mw-page-title-main">Kuşdili Deresi</span>

Kuşdili Deresi ya da Kurbağalıdere, İstanbul'un Anadolu Yakasında Marmara Denizi'ne dökülen başlıca akarsulardan biri.

<span class="mw-page-title-main">Hacıhüsrev</span>

Hacıhüsrev, İstanbul, Beyoğlu İlçesi'nde semt. İstiklal Mahallesi'nin Hacı Ahmet Mahallesi'ne komşu olduğu batı kesiminde yer alır. Semt adını buradaki Hacı Hüsrev Caddesi'nden alır. Bu cadde Ali Kabuli Caddesi Feriköy'e çıkan Yay Meydanı Caddesi'ne bağlanır. Doğudaki Hacı Ahmet Bostanı Sokağı ile batıdaki Piyale Paşa Bulvarı arasında yükselen sırtta bulunan yerleşme alanı günümüzde Hacıhüsrev olarak adlandırılır. Hacıhüsrev kuzeyde Feriköy Mezarlığı ile sınırlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Eğri Palanka</span>

Eğri Palanka Kuzey Makedonya'nın kuzeydoğusunda, Bulgaristan sınırı yakınlarında bir kasaba ve belediye merkezidir. Kasaba, tarihte ve çağdaş bazı evraklarda Eğri Dere olarak da yer alır. Eğri Dere adı aynı zamanda kasabanın Osmanlı Türkleri tarafından kurulduğunda aldığı ilk, en eski adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Otakçılar, Eyüpsultan</span>

Otakçılar, İstanbul ilinin Eyüpsultan ilçesi hudutlarına dahil olan Defterdar Mahallesi'ne bağlı ve Haliç Köprüsü'nün kenarında bir semttir. Tarihi evleri, karakolu ve tarihi mezarlıklarıyla ünlüdür. Semtin en önemli eserlerinden biri de Fethi Çelebi Camii'dir.

Ayamama Deresi, İstanbul'un Avrupa Yakası'nda yer alan bir akarsudur. Başakşehir ilçesinin doğu kesimlerinde bir kaynaktan doğar. Bağcılar ve Bahçelievler ilçelerinden akarak, Bakırköy ilçesi sınırları içinde sularını Marmara Denizi'ne döker.

Kuşdili Çayırı, Kadıköy ilçesinde yer alan eski bir mesire alanı. Günümüzde bir kısmı otopark olarak kullanılan çayırın, Kurbağalıdere kıyısındaki atıl kısmının yeşil alan olacağı açıklansa da, çeşitli planlama çalışmalarında bu kısım da otopark olarak görselleştirilmektedir. Çayır, 3. derece doğal SİT alanı olmasına rağmen, 2010'lu yıllarda Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve İstanbul Büyükşehir Belediyesinin onayıyla alışveriş merkezi yapılması kararı ile gündeme gelmiştir. Bu dönemde Kadıköy halkının 7 bin 369 yazılı dilekçeyle verdiği tepki sonucunda AVM iptal edilmiş, alanın %50'sine iki katlı yer altı otoparkı yapılması, geri kalanının da yeşil alan olarak düzenlenmesi kararı alınmıştır. Ancak söz konusu otopark düzenlemesi de süreç içerisinde iptal edilmiştir. 2024 yılı itibarıyla alanda tarihî eser olup olmadığının tespiti için bir kazı yapılması da gündeme gelmiştir.

Birinci Sadabad Sarayı, İstanbul'da Kağıthane Deresi kenarında 1722 yılında inşa edilen 1809'da yıktırılan yazlık saraydır. Lale Devri'nin simgesi olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Riva Kalesi</span> Riva Deresinin Karadeniz ile buluştuğu bir tepede yer alan kale

Riva Kalesi, İstanbul'un Beykoz ilçesine bağlı Riva'da, Riva Deresi'nin Karadeniz'e döküldüğü tepede konumlanan kaledir. Bizans döneminde yapıldığı düşünülen kalenin yapıldığı tarih tam olarak bilinmemektedir. İlk olarak 18. yüzyılda "Revancık Kalesi" adıyla arşivlerde yer alan kalenin, Karadeniz'den Riva Deresi'ne girişi kontrol etmek ve sahil güvenliğini sağlamak amacıyla yapıldığı belirtilir. Osmanlı döneminde Karadeniz'den gelebilecek tehditlere karşı savunma amacıyla kullanılan kale, bu dönemde çeşitli bakım ve onarım çalışmalarıyla güçlendirilmiştir. İstanbul'un İşgali döneminde tahrip edilen yapı, 2016'da restore edilmiş olup günümüzde gezi amaçlı kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Tarabya Deresi</span>

Tarabya Deresi, İstanbul’un Sarıyer ilçesinde, Tarabya mahallesindeki deredir. Adını bu mahalleden almıştır. Tarabya’nın sırasıyla Farmakeia, Terapeia adlarını taşıdığı zamanlarda Tarabya Deresi de muhtemelen aynı adlarla anılıyordu.

İncesu Çayı, Haymana'dan doğan akarsudur. Mogan Gölü, Eymir Gölü'nü oluşturduktan sonra; Mühye, Aşağı İmrahor, Yukarı İmrahor, Türközü, Mimarsinan, Seyranbağları, Ahmetler, Kolej, Sıhhiye, Ulus, Zübeyde Hanım yerleşim yerlerini geçerek Ankara'nın Akköprü semtinde Çubuk Çayı ile birleşerek Ankara Çayını oluşturmaktadır. 1960'lı yıllardan itibaren kanalizasyon aktarımında kullanılmaktadır. Günümüzde büyük bir bölümü yer altına alınmıştır