Justus von Liebig
Justus von Liebig | |
|---|---|
 Justus von Liebig | |
| Doğum | 12 Mayıs 1803 Darmstadt, Hesse Grandükalığı |
| Ölüm | 18 Nisan 1873 (69 yaşında) Münih, Alman İmparatorluğu |
| Milliyet | Hessenli, sonradan Alman |
| Mezun olduğu okul(lar) | Bonn Üniversitesi Erlangen Üniversitesi |
| Kariyeri | |
| Dalı | Kimyacı |
| Çalıştığı kurumlar | Giessen Üniversitesi Münih Üniversitesi |
| Doktora danışmanı | Karl Wilhelm Gottlob Kastner |
| Doktora öğrencileri | Carl Schmidt Nikolay Zinin |
| İmza | |
 | |
Justus von Liebig (12 Mayıs 1803 – 18 Nisan 1873) tarımsal kimya ve biyokimya üzerine yaptığı çalışmalarıyla tanınan ve organik kimya üzerine yaptığı fikirlerle bilinen Alman kimyacıdır. Bir profesör olarak laboratuvar destekli öğretim yöntemleri ve yenilikleriyle bilinen Liebig, gelmiş geçmiş en başarılı kimya öğretmenleri arasında gösterilmektedir. Bunların dışına gübreleme sanayisinin babası olarak tanınan Liebig, tarımda bitkilerin ihtiyaç duyduğu temel maddelerden olan azotun önemini keşfetti ve Liebig'in Minimum Yasasında her bitkinin ihtiyaç duyduğu besinleri belirtti. Et üzerinde de çalışmalar yapan bilim adamının, kendi adıyla bilinen bir et şirketi de mevcuttur.
Hayatı
Liebig, Darmstadt kentinde, orta gelirli bir ailede dünyaya geldi. Çocukluğundan başlayarak, kimyaya büyük bir ilgi duymaya başladı. Gottfried Pirsch (1792-1870) adlı bir eczacıya çırak olarak verilen Liebig, bu dönemde Heppenheim kentinde yaşadı.
Liebig, sonrasında Bonn Üniversitesi'nde eğitim almaya başladı. Burada aynı zamanda babasının iş ortağı olan Karl Wilhelm Gottlob Kastner adlı öğretmenin öğrencisi oldu. Kastner, Erlangen Üniversitesi'ne geçince, Liebig de onunla beraber bu üniversiteye geçti ve doktorasını burada tamamladı. Ancak buradan doktora diplomasını uzunca bir süre alamadı. Yine Liebig, Erlangen'de kendi adına soneler yazan şair August von Platen-Hallermünde (1796-1835) ile birlikte olmaya başladı.[1] Liebig, Erlangen'i 1822'de terk etti. Bunun gerekçesi olarak Korps Rhenania adı verilen milliyetçi bir örgütte yer alması gösterildi.
1822 sonbaharında Liebig, Paris'e öğretmeni Kastner'in güvencesiyle beraber hükûmet tarafından gönderildi. Burada ünlü kimyacı Joseph Louis Gay-Lussac'ın lâboratuvarında çalışma fırsatı buldu. Yine Alexander von Humboldt ve Georges Cuvier (1769-1832) adlı öğretmenlerden de yardım aldı.
Paris'i terkeden Liebig Darmstadt'a dönerek eyalet başkanının kızı Henriette Moldenhauer ile evlendi. Ancak bu evlilik Liebig'in eski sevgilisi olan şair Platen ile ilişkileri yüzünden sona erdi. 1824'te 21 yaşındayken, Liebig, Humboldt'un önerileriyle Giessen Üniversitesi'nde profesör oldu. Bundan kısa süre sonra dünyanın ilk kayda değer kimya okuluna imza attı. Bu nedenle Bavyera kralı 1852'de Liebig'i Münih Üniversitesi'ne atadı. Liebig burada 1873'te Münih'teki ölümüne kadar kaldı. Sonrasında ise 1845'te Liebig Freiherr yani baron unvanını aldı. 1832'den başlayarak kurduğu Annalen der Chemie gazetesinde yazarlık yapan Liebig, bu gazeteyle en prestijli Almanca kimya gazetesi oldu.
Çalışmaları
Liebig, potasyum hidroksit çözeltisini karbon dioksit üreten organik tepkimelerde kullanan beş ampüllü bir aparat olan Kaliapparat üzerinde yapılan analizleri geliştirdi.[2] Liebig, humusun bitki yetiştiriciliğinde olan etkisini önemsemeyerek bitkilerin topraktaki azotlu bileşikler, havadaki karbon dioksit ve topraktaki minerallerle beslendiğini ortaya koydu. Liebig'in günümüze değin en çok bilinen ve en çok sonuca sahip çalışmalarından biri, azot bazlı gübre üretmesidir. Bitkilerin köklerinde amonyak ve türevlerinin bulunması gerektiğine inanan Liebig, azota çok önem verdi. Birtakım pratik ve günlük engellere rağmen, gübreleme konusundaki bu keşfi, kimyasal gübrelerin doğal hayvan dışkıları yerine kullanılabileceğini gösterdi. Liebig ayrıca bunu Minimum yasasında formülize etti. Buna göre bir bitkinin gelişmesi, çevresindeki azota ve topraktaki minerallerle sınırlıydı.
Liebig, ayrıca günümüzde bilinen laboratuvarların ilk kurucusudur. Buhar buğusu planı, her ne kadar öncesinde kullanılan bir yöntemse de, onun kullandığı yöntemlerden biridir. 1835 yılında gümüşleme yöntemini keşfeden Liebig, ayrıca ayna yapımında da önemli bir yere sahip oldu. Jöns Jakob Berzelius adlı meslektaşının aksine, Liebig, organik ve inorganik bileşiklerin kesin bir kuralla ayrılmadığını, ileride şeker, salisin (aspirin) ve morfin gibi maddelerin yapay olarak üretilebileceğini söyledi.
Liebig, Alman eyaletlerinde bilimsel odaklı tarımı ve gübrelemeyi destekledi ve ülke çapında önemli bir rol oynadı. Liebig ayrıca yanan etin vücut salgılarında damgalandığını öne sürdü.[3] Bu fikir günümüzde de yaygındır ancak doğru değildir. Yine II. Dünya Savaşı sonrası, Giessen Üniversitesi, onun adına atfen, Justus-Liebig-Universität Giessen olarak değiştirildi. 1953'te Batı Almanya posta teşkilatı, onun adına bir pul yayımlandı.[4]
Başlıca çalışmalar
- Organik Kimyadan Tarım ve Fizyolojiye 13 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (1840)
- Organik Kimyadan Fizyoloji ve Patolojiye 13 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (1842)
- Kimyadaki Benzer Yasalar (1843)
Notlar
- ^ William H. Brock. Justus von Liebig: The Chemical Gatekeeper. Cambridge University Press, 2002, page 21
- ^ Liebig, J. (1831). "Ueber einen neuen Apparat zur Analyse organischer Körper, und über die Zusammensetzung einiger organischen Substanzen". Annalen der Physik. Cilt 21. ss. 1 - 47.
- ^ McGee, Harold (2004). On Food and Cooking (Revised Edition). Scribner. ISBN 0-684-80001-2. Page 161, "The Searing Question".
- ^ Germany #695, Scott catalogue
Dış bağlantılar
- Kimyadaki Benzer Yasalar 25 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Justus Liebig, Alman kimyacı (1803-73) 21 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Encyclopaedia Britannica, 10. Sürüm (1902).
Kaynakça
- William H. Brock, Justus von Liebig: The Chemical Gatekeeper (Cambridge University Press, 1997). See also William H. Brock.
- Rosenfeld, Louis (Ekim 2003), "Justus Liebig and animal chemistry.", Clin. Chem., 49 (10), ss. 1696-707, PMID 14500604, 5 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 22 Şubat 2009
- Kirschke, Martin (Mart 2003), "Liebig, his university professor Karl Wilhelm Gottlob Kastner (1783-1857) and his problematic relation with romantic natural philosophy.", Ambix, 50 (1), ss. 3-24, PMID 12921103, 29 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 22 Şubat 2009
- Buttner, J. (Temmuz 2000), "Justus von Liebig and his influence on clinical chemistry.", Ambix, 47 (2), ss. 96-117, PMID 11640225, 29 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 22 Şubat 2009
- Thomas, U. (1988), "Philipp Lorenz Geiger and Justus Liebig.", Ambix, 35 (2), ss. 77-90, PMID 11621581, 29 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 22 Şubat 2009
- Guggenheim, K. Y. (1985), "Johannes Müller and Justus Liebig on nutrition.", Korot, 8 (11-12), ss. 66-76, PMID 11614053, 7 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 22 Şubat 2009
- Sonntag, O. (Kasım 1977), "Religion and science in the thought of Liebig.", Ambix, 24 (3), ss. 159-69, PMID 11610495, 29 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 22 Şubat 2009
- Glas, E. (1976), "The Liebig-Mulder controversy. On the methodology of physiological chemistry.", Janus; revue internationale de l'histoire des sciences, de la médecine, de la pharmacie, et de la technique, 63 (1-2-3), ss. 27-46, PMID 11610199, 29 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 22 Şubat 2009
- Sonntag, O (Eylül 1974), "Liebig on Francis Bacon and the utility of science.", Annals of science, 31 (5), ss. 373-86, PMID 11615416, 29 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 22 Şubat 2009
- Kempler, K (1973), "[Justus Liebig]", Orvosi hetilap (3 Haziran 1973 tarihinde yayınlandı), 114 (22), ss. 1312-7, PMID 4576434, 8 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 22 Şubat 2009
- Halmai, J. (1963), "Justus Liebig", Orvosi hetilap (11 Ağustos 1963 tarihinde yayınlandı), 104, ss. 1523-4, PMID 13952197, 29 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 22 Şubat 2009
- Berghoff, E. (1954), "Justus von Liebig, founder of physiological chemistry.", Wien. Klin. Wochenschr. (11 Haziran 1954 tarihinde yayınlandı), 66 (23), ss. 401-2, PMID 13187963, 29 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 22 Şubat 2009
- Schmidt, F. (Mayıs 1953), "To Justus von Liebig on his 150th birthday, 12 May 1953", Pharmazie, 8 (5), ss. 445-6, PMID 13088290, 29 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 22 Şubat 2009
- Schneider, W. (1953), "Justus von Liebig and the Archiv der Pharmazie; in memory of Liebig's birthday, 12 May 1803", Archiv der Pharmazie und Berichte der Deutschen Pharmazeutischen Gesellschaft, 286 (4), ss. 165-72, PMID 13081110, 29 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 22 Şubat 2009
- G. F. Knapp (1903). "Zur Hundertsten Wiederkehr: Justus von Liebig nach dem Leben gezeichnet". Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft. 36 (2). ss. 1315 - 1330. doi:10.1002/cber.19030360202.
- Georg Freiherr von Liebig (1890). "Nekrolog: Justus von Liebig. Eigenhändige biographische Aufzeichnungen". Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft. 23 (3). ss. 817 - 828. doi:10.1002/cber.18900230391.
- "Zur Erinnerung an Justus von Liebig". Journal für Praktische Chemie. 8 (1). 1873. ss. 428 - 458. doi:10.1002/prac.18740080148.
