İçeriğe atla

Justinianus Veba Salgını

Bu madde İlk veba salgınının ilk dönemi, 541-549 hakkındadır. veba salgınları serisi, 541-767 için İlk veba salgını sayfasına bakınız.
Justinianus Veba Salgını
Aziz Sebastian, Justinianus Veba sırasında vebadan etkilenen bir mezar kazıcısının hayatı için İsa'ya yalvarır. (Josse Lieferinxe, 1497-1499 dolayları)
Aziz Sebastian, Justinianus Veba sırasında vebadan etkilenen bir mezar kazıcısının hayatı için İsa'ya yalvarır. (Josse Lieferinxe, 1497-1499 dolayları)
HastalıkVeba
YerAvrupa
İlk vaka541 AD - 542 AD
İstatistikler
Justinianus Veba Salgınının özelliği elin nekroz olması. (1975 veba kurbanının resmi)
550 yılında Bizans İmparatorluğu'nun haritası. (Justinianus Veba Salgını'ndan 10 yıl sonra) Justinianus'un fetihleri yeşil gösterilmiştir.

Justinianus Veba Salgını (541 – 542, 750'ye kadar yinelenen), Ticaret gemileri veba bulaşmış pire taşıyan sıçanlar barındırdığı için Bizans (Doğu Roma) İmparatorluğu ve özellikle başkenti Konstantinopolis'in yanı sıra Sasani İmparatorluğu ile tüm Akdeniz çevresinde liman kentlerini etkileyen bir pandemidir.[1][2] Bazı tarihçiler, Justinianus Veba Salgını'nın tarihin en ölümcül salgınlarından biri olduğuna inanmaktadır ve bu da iki asır boyunca yenilenerek tahmini 25-100 milyon insanın ölümüne yol açmıştır; ilk salgın sırasında Avrupa nüfusunun yarısına eşdeğer bir ölüm oranı vardır.[3][4][5] Vebanın sosyal ve kültürel etkisi, 14. yüzyılda Avrasya'yı harap eden Kara Ölüm ile karşılaştırılmaktadır,[6] ancak 2019'da yayınlanan araştırmalar, vebanın ölüm oranının ve sosyal etkilerinin abartıldığını savunmaktadır.[7][8]

2013'te araştırmacılar, Justinianus Veba Salgını'nın nedeninin Kara Ölüm'ün (1347-1351) sorumlusu ile aynı bakteri olan Yersinia pestis olduğuna dair daha önceki spekülasyonları doğruladılar.[9][10] İkincisi çok daha kısaydı, ancak yine de Avrupa'nın tahmini üçte bir ile yarısını öldürdü. Justinianus Veba Salgını'nın suşunun atasıyla yakından ilişkili olan eski ve modern Yersinia pestis suşları, Kırgızistan, Kazakistan ve Çin sınırlarında bir dağ silsilesi sistemi olan Tanrı Dağları'nda bulundu ve bu da Justinianus Veba Salgını'nın kökenini o bölge veya yakınını düşündürtmektedir.[11][12]

Veba sekizinci yüzyıla kadar periyodik olarak geri döndü.[2] Hastalık dalgalarının Avrupa tarihinin sonraki seyri üzerinde büyük etkisi oldu. Modern tarihçiler bu veba olayını, ilk salgın sırasında imparator olan I. Justinianus ile adlandırırlar. I. Justinianus hastalığa yakalandı, ancak hayatta kaldı.

Kökeni ve yayılımı

Justinianus Veba Salgını'nın suşunun genetiği

Modern ve eski Yersinia pestis DNA'sının genetik çalışmaları, Justinianus Veba Salgını'nın kökeninin Orta Asya'da olduğunu göstermektedir. Bir tür olarak Yersinia pestis'in en bazal veya kök seviyesinde var olan suşları Çin'in Qinghai şehrinde bulunur.[13] Yersinia pestis'ten DNA örnekleri Almanya'daki Justinianus Veba Salgını kurbanlarının iskeletlerinden izole edildikten sonra,[14] Tanrı Dağları silsilesi sisteminde halihazırda bulunan modern suşların Justinianus veba suşu ile karşılaştırıldığında en bazal olduğu bulunmuştur. Ek olarak, Tanrı Dağları'nda MS 180 civarında tarihlenen ve "erken Hun" olarak tanımlanan bir iskeletin, Justinianus veba suşu Alman örneklerinin Tanrı Dağları suşu bazal atasıyla yakından ilişkili Yersinia pestis'ten DNA içerdiği bulundu.[12] Bu, Hiung-nu ve daha sonraki Hunlar gibi Avrasya steplerinde hareket eden göçebe halkların genişlemesinin, Orta Asya kökenli bir kaynaktan Batı Avrasya'ya veba yayılmasında rol oynadığını göstermektedir.[12]

Yersinia pestis DNA'nın önceki örnekleri, Batı ve Doğu Avrasya'da M.Ö. 3000-800 yıllarına dayanan iskeletlerde bulunmuştur.[15] Bubonik vebanın yıkıcı salgını olan Kara Ölüm'den sorumlu Yersinia pestis'in türü, Justinianus veba suşunun doğrudan soyundan gelmiyor gibi görünüyor. Bununla birlikte, Justinianus vebasının yayılması, halihazırda var olan 0ANT.1 suşlarının ortaya çıkmasına neden olan evrimsel yayılıma neden olmuş olabilir.[16][17]

Tarihi bakış açısı

Filippi'de kısmen tamamlanmış bazilika; inşaatının Justinianus Veba Salgını yüzünden yarım kaldığı düşünülmektedir.

Justinianus veba genellikle Yersinia pestis'in tarihsel olarak kaydedilmiş ilk salgını olarak kabul edilir.[18][19] Bu sonuç, hastalığın klinik belirtilerinin tarihsel tanımlarına[20] ve Yersinia pestis'in DNA'sının o döneme tarihlenen eski mezar bölgelerindeki insan kalıntılarından tespit edilmesine dayanmaktadır.[21][22]

Dönemin kaynaklarına göre Konstantinopolis'teki salgının Mısır'dan gelen tahıl gemilerinde hasta sıçanlar tarafından şehre taşındığı düşünülüyordu.[23] Vatandaşlarını beslemek için merkez ve taşra topluluklar çoğunlukla Mısır'dan büyük miktarda tahıl ithal ediyorlardı. Mısır'daki sıçan (ve pire) nüfusu, hükûmetin sürdürdüğü büyük tahıl ambarlarından beslenerek gelişti.

Bizans tarihçisi Prokopius ilk olarak 541'de Mısır'da Süveyş yakınındaki Pelusium limanında salgını bildirir.[23] Vebanın yıkımına ilişkin ilk ağızdan diğer iki rapor, Süryani kilise tarihçisi Efesli İoannes[24] ve o dönemde Antakya'da bir çocuk olan ve daha sonra bir kilise tarihçisi olan Evagrius Skolastikos idi. Evagrius, hastalıkla ilişkili kendisinde bubolar görülmüş, ancak hayatta kalmıştır. Hastalığın yaşamı boyunca dört kez geri dönüşü sırasında, karısını, bir kızını ve kızının çocuğunu, diğer çocuklarını, kırsaldaki mülkünde hizmetçilerinin ve insanları kaybetti.[25]

Prokopius,[26] Thukididis'a benzer şekilde kurguladığı bir pasajda, veba'nın zirve yaptığında günde 10.000 kişiyi Konstantinopolis'te öldürdüğünü kaydeder, ancak sayının doğruluğu soru işaretidir ve gerçek sayı muhtemelen asla bilinmeyecektir. Ölüleri gömmek için yer olmadığı için cesetlerin açıkta istiflendiğini belirtir. Cenaze törenleri genellikle gözetimsiz bırakılırdı ve tüm şehir ölü gibi kokuyordu.[27] Prokopius, Gizli Tarih'inde kırsal kesimdeki yıkımı kaydeder ve baskı altındaki Justinianus'un acımasız tepkisini bildirir:

Salgın, bilinen tüm dünyayı ve özellikle Roma İmparatorluğu'nu süpürürken, tarım topluluğunun çoğunu silip ve gerekliliğin peşinde bir ıssızlık izi bıraktığında, Justinianus perişan özgür mal sahiplerine merhamet göstermedi. O zaman bile, sadece her bir bireyi değerlendirdiği miktar ile değil, aynı zamanda ölen komşularının yükümlü olduğu yıllık vergi talep etmekten de kaçınmadı.[28]

Kırsal kesimdeki veba nedeniyle, çiftçiler mahsullerle ilgilenemedi ve Konstantinopolis'te tahıl fiyatı yükseldi. Justinianus, Kartaca bölgesindeki Vandallar ve İtalya'daki Ostrogot Krallığı ileyaptığı savaşlar için büyük miktarda para harcamıştı. Ayasofya gibi büyük kiliselerin inşasına önemli fonlar ayırmıştı. İmparatorluk projeleri finanse etmeye çalışırken, veba salgını çok sayıda ölüm ve tarım ve ticaretin bozulmasına neden olduğu için vergi gelirleri azalmıştı. Justinianus hızlı bir şekilde yeni yasayı yürürlüğe koyarak mağdurların vasiyetsiz ölmesi sonucu ortaya çıkan çok sayıda miras davasıyla daha etkin bir şekilde mücadele etmeyi sağladı.[29]

Veba'nın Avrupa ve Hristiyan tarihi üzerindeki uzun vadeli etkileri çok büyüktü. Hastalık Akdeniz çevresindeki liman şehirlerine yayıldıkça, mücadele eden Gotlar yeniden canlandırıldı ve Konstantinopolis ile çatışmaları yeni bir aşamaya girdi. Veba, Justinianus ordularının neredeyse tüm İtalya'yı ve Batı Akdeniz kıyılarını tekrar ele geçirdiği Bizans İmparatorluğu'nu kritik bir noktada zayıflattı; gelişen fetih, Batı Roma İmparatorluğu'nun çekirdeğini Doğu Roma İmparatorluğu ile yeniden birleştirecekti. Fetih 554'te meydana gelmesine rağmen, yeniden birleşme uzun sürmedi. 568'de Lombardlar, Kuzey İtalya'yı işgal ettiler, geride kalan küçük bir Bizans ordusunu mağlup ettiler ve Lombardlar Krallığı'nı kurdular.[23][30] Galya, ciddi şekilde acı çekti, bu yüzden İngiltere'nin de bu durumda kaçması pek mümkün değildi.[31]

Virülans ve ölüm oranı

Ölüm sayısı belirsizdir. Bazı modern araştırmacılar, salgının zirvesinde Konstantinopolis'te günde 5.000 kişinin öldüğüne inanmaktadırlar.[32] Bir görüşe göre, ilk veba sonuçta şehrin sakinlerinin belki de % 40'ını ve Doğu Akdeniz'deki insan nüfusunun dörtte birinin ölümüne neden oldu.[33] Vebanın daha sonraki dalgaları 6., 7. ve 8. yüzyıllarda vurmaya yapmaya devam etti, hastalık daha yerel ve daha az virülans hale geldi.Yakın zamanda Lee Mordechai ve Merle Eisenberg gibi akademisyenler tarafından ifade edilen revizyonist bir görüşe göre, Justinianus Veba Salgını'nın ölüm oranının daha önce inandığından çok daha düşüktür.[34]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Özel
  1. ^ Floor, Willem (2018). Studies in the History of Medicine in Iran (İngilizce). Mazda Publishers. s. 3. ISBN 978-1933823942. The Justinian plague (bubonic plague) also attacked the Sasanian lands. 
  2. ^ a b "The Sixth-Century Plague". 20 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2016. 
  3. ^ Maugh, Thomas. "An Empire's Epidemic". www.ph.ucla.edu. 4 Ağustos 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2020. 
  4. ^ Rosen, William (2007). Justinian's Flea: Plague, Empire, and the Birth of Europe (İngilizce). Viking Adult. s. 3. ISBN 978-0-670-03855-8. 25 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2016. 
  5. ^ "The Plague of Justinian". History Magazine. 11 (1). 2009. ss. 9-12. 
  6. ^ Christakos, George; Olea, Ricardo A.; Serre, Marc L.; Yu, Hwa-Lung; Wang, Lin-Lin (2005). Interdisciplinary Public Health Reasoning and Epidemic Modelling: The Case of Black Death (İngilizce). Springer. ss. 110-114. ISBN 3-540-25794-2. 
  7. ^ Mordechai, Lee; Eisenberg, Merle; Newfield, Timothy P.; Izdebski, Adam; Kay, Janet E.; Poinar, Hendrik (27 Kasım 2019). "The Justinianic Plague: An inconsequential pandemic?". Proceedings of the National Academy of Sciences (İngilizce). 116 (51). ss. 25546-25554. doi:10.1073/pnas.1903797116. ISSN 0027-8424. PMC 6926030 $2. PMID 31792176. 
  8. ^ Mordechai, Lee; Eisenberg, Merle (1 Ağustos 2019). "Rejecting Catastrophe: The Case of the Justinianic Plague". Past & Present (İngilizce). 244 (1). ss. 3-50. doi:10.1093/pastj/gtz009. ISSN 0031-2746. 
  9. ^ "Modern lab reaches across the ages to resolve plague DNA debate". phys.org. 20 Mayıs 2013. 18 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2016. 
  10. ^ Maria Cheng (28 Ocak 2014). "Plague DNA found in ancient teeth shows medieval Black Death, 1,500-year pandemic caused by same disease". National Post. 29 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2016. 
  11. ^ Eroshenko, Galina A. (26 Ekim 2017). "Yersinia pestis strains of ancient phylogenetic branch 0.ANT are widely spread in the high-mountain plague foci of Kyrgyzstan". PLOS One (İngilizce). 12 (10). ss. e0187230. Bibcode:2017PLoSO..1287230E. doi:10.1371/journal.pone.0187230. PMC 5658180 $2. PMID 29073248. 
  12. ^ a b c Damgaard, Peter de B. (9 Mayıs 2018). "137 ancient human genomes from across the Eurasian steppes". Nature (İngilizce). 557 (7705). ss. 369-374. Bibcode:2018Natur.557..369D. doi:10.1038/s41586-018-0094-2. PMID 29743675. 
  13. ^ Morelli, Giovanna (31 Ekim 2010). "Yersinia pestis genome sequencing identifies patterns of global phylogenetic diversity". Nature Genetics (İngilizce). 42 (12). ss. 1140-1143. doi:10.1038/ng.705. PMC 2999892 $2. PMID 21037571. 
  14. ^ Wagner, David M. (Nisan 2014). "Yersinia pestis and the Plague of Justinian 541–543 AD: a genomic analysis". The Lancet (İngilizce). 14 (4). ss. 319-326. doi:10.1016/S1473-3099(13)70323-2. PMID 24480148. 
  15. ^ Rasmussen, Simon (22 Ekim 2015). "Early Divergent Strains of Yersinia pestis in Eurasia 5,000 Years Ago". Cell. 163 (3). ss. 571-582. doi:10.1016/j.cell.2015.10.009. PMC 4644222 $2. PMID 26496604. 18 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2018. 
  16. ^ McGrath, Matt (12 Ekim 2011). "Black Death Genetic Code 'Built'" (İngilizce). BBC World Service. 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2011. 
  17. ^ Bos, Kirsten; Schuenemann, Verena J.; Golding, G. Brian; Burbano, Hernán A.; Waglechner, Nicholas; Coombes, Brian K.; McPhee, Joseph B.; Dewitte, Sharon N.; Meyer, Matthias; Schmedes, Sarah; Wood, James; Earn, David J. D.; Herring, D. Ann; Bauer, Peter; Poinar, Hendrik N.; Krause, Johannes (12 Ekim 2011). "A draft genome of Yersinia pestis from victims of the Black Death". Nature (İngilizce). 478 (7370). ss. 506-510. Bibcode:2011Natur.478..506B. doi:10.1038/nature10549. PMC 3690193 $2. PMID 21993626. 
  18. ^ Russell, Josiah C. (1968), "That earlier plague", Demography (İngilizce), cilt 5, ss. 174-184, doi:10.1007/bf03208570 
  19. ^ "Justinian's Plague (541-542 CE)" (İngilizce). 29 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2020. 
  20. ^ Procopius, History of the Wars, 7 Vols., trans. H. B. Dewing, Loeb Library of the Greek and Roman Classics, (Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1914), Vol. I, pp. 451–473.
  21. ^ Wiechmann I, Grupe G. Detection of Yersinia pestis DNA in two early medieval skeletal finds from Aschheim (Upper Bavaria, 6th century A.D.)" Am J Phys Anthropol 2005 Jan;126(1) 48–55
  22. ^ Harbeck, Michaela; Seifert, Lisa; Hänsch, Stephanie; Wagner, David M.; Birdsell, Dawn; Parise, Katy L.; Wiechmann, Ingrid; Grupe, Gisela; Thomas, Astrid; Keim, P; Zöller, L; Bramanti, B; Riehm, JM; Scholz, HC (2013). Besansky, Nora J (Ed.). "Yersinia pestis DNA from Skeletal Remains from the 6th Century AD Reveals Insights into Justinianic Plague". PLOS Pathogens (İngilizce). 9 (5). ss. e1003349. doi:10.1371/journal.ppat.1003349. PMC 3642051 $2. PMID 23658525. 
  23. ^ a b c Nicholas Wade (31 Ekim 2010). "Europe's Plagues Came From China, Study Finds". The New York Times. 4 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2010. 
  24. ^ John of Ephesus, Ecclesiastical History, part 2. Translation of relevant portions here 25 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  25. ^ Evagrius, Historia Ecclesiae, IV.29.
  26. ^ Procopius, Persian War II.22–23.
  27. ^ Procopius: The Plague, 542
  28. ^ Procopius, Anekdota, 23.20f.
  29. ^ Justinian, Edict IX.3; J. Moorhead 1994; Averil Cameron, The Mediterranean World in Late Antiquity, AD 395–600, 1993:111.
  30. ^ Rosen, William. Justinian's Flea: Plague, Empire, and the Birth of Europe 25 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Viking Adult, 2007. Pg. 321–322. 978-0-670-03855-8.
  31. ^ Charles-Edwards, Wales and the Britons, p. 216
  32. ^ Mordechai, Lee; Eisenberg, Merle (1 Ağustos 2019). "Rejecting Catastrophe: The Case of the Justinianic Plague". Past & Present (İngilizce). 244 (1). s. 46. doi:10.1093/pastj/gtz009. ISSN 0031-2746. 
  33. ^ Cyril A. Mango, Byzantium: The Empire of New Rome (1980) emphasizes the demographic effects; Mark Whittow, "Ruling the late Roman and Byzantine city", Past and Present 33 (1990) argues against too great reliance on literary sources.
  34. ^ Mordechai, Lee; Eisenberg, Merle (1 Ağustos 2019). "Rejecting Catastrophe: The Case of the Justinianic Plague". Past & Present (İngilizce). 244 (1). ss. 46-48. doi:10.1093/pastj/gtz009. ISSN 0031-2746. 
Genel

Konuyla ilgili yayınlar


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">I. Justinianus</span> 527–565 yılları arasındaki Bizans imparatoru

I. Justinianus, ayrıca Büyük Jüstinyen olarak da bilinir, 527 ile 565 yılları arasında Bizans imparatorudur.

<span class="mw-page-title-main">Veba</span> Yersinia pestis adındaki bakterinin neden olduğu enfeksiyon hastalığına verilen genel isim

Veba, Yersinia pestis adındaki bakteri tarafından oluşturulan enfeksiyon hastalıklarına verilen genel isimdir.

<i>Yersinia pestis</i> Vebanın nedeni olan bakteri türü

Yersinia pestis, Enterobacteriaceae ailesine mensup bir Gram negatif bakteri türüdür. Veba hastılığının üç türüne de yol açar. Y. pestis tarih boyunca birçok pandemilere sebep olmuştur. Yersinia cinsine mensup bakteriler, Gram negatif çubuk şekilli kokobasillerden oluşmuştur ve diğer Enterobacteriaceae cinslerinde olduğu gibi, seçmeli anaerobik bir metabolizmaya sahiptir. Pireler tarafından taşınır. Organizma izole halde hareketliyken (motil), memeli konağa geçtiğinde hareketsiz (non-motil) hale geçmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kara Ölüm</span> Orta Çağda Asyayı ve Avrupayı etkileyen, insanlık tarihindeki en ölümcül salgın

Kara Veba olarak da bilinen Kara Ölüm, insanlık tarihinde kaydedilen en ölümcül salgındır. Avrasya ve Kuzey Afrika'da 75-200 milyon kadar insanın ölümüne yol açtığı düşünülmektedir. 1346-1353 yılları arasında Avrupa'da zirveye ulaşan salgın, insanlık tarihinde kaydedilen en ölümcül salgındır. Hastalığın sebebi Yersinia pestis bakterisidir. Genellikle hıyarcıklı veba görülse bile, pnömonik veba ve septisemik veba da görülebilir.

Prokopius, Filistin kökenli Bizanslı tarihçi. İmparator I. Justinianus döneminde yapılan savaşlarda General Belisarius'a eşlik etmiş ve 6. yüzyılın en önemli tarihçisi olmuştur. Justinianus'un Savaşları, I. Justinianus'un Binaları ve Gizli Tarih isimli kitapları yazmıştır. Antik dünyanın son büyük tarihçisi olarak anılır.

<span class="mw-page-title-main">Frederick Sanger</span>

Frederick Sanger, İngiliz biyokimyager. 1958 ve 1980 yıllarında 2 kez Nobel Kimya Ödülü kazanmıştır. 1958 yılında "proteinlerin, özellikle de insülinin yapısı üzerine çalışmaları için" Nobel Kimya Ödülü kazanmıştır ve bu ödülü aynı kategoride 2 kez kazanan tek kişidir. 1980 yılında da "nükleik asitlerdeki baz dizilerinin belirlenmesiyle ilgili katkıları nedeniyle" Walter Gilbert ile birlikte bu ödülü kazanmıştır. Aynı yıl ayrıca Paul Berg, "nükleik asitlerin, özellikle de rekombinant DNA'nın biyokimyası üzerine temel çalışmaları için" ödülü kazanan diğer isim olmuştur.

Amvâs Veba Salgını ya da Amvâs Taunu miladi 638 - 639 yılları arasında günümüzde Filistin sınırları içinde ortaya çıkan ve daha sonra Ürdün, Şam ve Urfa'ya yayılan veba salgınıdır. Adını, Kudüs'ün 33 km kuzeybatısında yer alan Amvâs köyünden almıştır. İslâm tarihinde ilk görülen salgın hastalık olarak kabul edilmektedir.

1977-1979 Rus gribi, Sovyetler Birliği tarafından ilk kez 1977'de bildirilen ve 1979'a kadar süren bir grip salgınıydı. Salgın Kuzey Çin'de Mayıs 1977'de başladı.Sovyetler Birliği'nden daha önce başladı. Salgın 25 yaş altında daha etkili oldu. Dünya çapında yaklaşık 700 bin ölümle sonuçlandı. 1946'dan 1957'ye kadar dünya çapında dolaşan bir virüs suşuna çok benzeyen bir H1N1 grip suşundan 1977-1979 Rus gribinin genetik analizi ve bazı olağandışı özellikleri, birçok araştırmacıyı virüsün bir laboratuvar kazası yoluyla halka yayıldığı veya canlılarda aşı denemesi sonucunda kazara yayıldığı yönünde spekülasyonlara neden oldu.

<span class="mw-page-title-main">1924 Los Angeles veba salgını</span>

1924 Los Angeles pnömonik veba salgını Los Angeles, California'da 28 Eylül 1924'te başlayan ve 13 Kasım 1924'te tamamen sona erdiği ilan edilen bir veba salgınıdır. Veba ilk olarak Güney Kaliforniya'da, San Francisco ve Oakland'da patlak vermişti. Salgın toplamda 30 kişinin ölümüne ve birçok kişinin de hastalanmasına yol açtı. Toplum sağlığı uzmanları, bu salgında tüm temaslılarının hastaneye yatırılması, salgından etkilenen mahallelerin karantinaya alınması ve büyük ölçekli bir fare yok etme programı uygulanması gibi tedbirleri hızlı bir şekilde uygulanması ile hastalığı büyük ölçüde kontrol altına almış ve bu önlemlerden büyük ders çıkartmışlardır. Hastalığın en yoğun yaşandığı bölge, Meksikalı göçmenlerin yoğunluklu olarak yaşadığı Los Angeles şehrinin Chinatown mahallesiydi. Meksikalı göçmenlere karşı yapılan ırkçılık hareketi vebaya verilen tepkiyi lekelemiş ve salgın sonuna kadar konuyla ilgili olarak kamuoyuna açıklama yapılmamıştır. Bu salgın, vebanın bir hava yolu ile bulaştığı son vaka ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki son büyük veba vakası olarak kayıtlara geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İlk veba salgını</span> veba salgınları serisi, 541-767

İlk veba salgını, Yersinia pestis bakterisinin neden olduğu bulaşıcı hastalık olan vebanın ilk Eski Dünya salgınıdır. Erken Orta Çağ Pandemisi olarak da adlandırılan bu hastalık, 541'de Justinianus Veba Salgını ile başladı ve 750 veya 767'ye kadar devam etti; Justinianus Veba Salgını'nı takip eden en az on beş veya on sekiz büyük veba dalgası tarihsel kayıtlardan tespit edilmiştir. Pandemi, en şiddetli ve en sık Akdeniz Havzası'nı etkiledi, ancak Yakın Doğu ve Kuzey Avrupa'yı da etkiledi. Doğu Roma imparatoru I. Justinianus'un adı bazen Geç Antik Çağ'daki tüm veba salgınları dizisinin yanı sıra 540'ların başlarında Doğu Roma İmparatorluğu'nu vuran Justinianus Vebası için de kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">1812-1819 Osmanlı veba salgını</span> tıbbi salgın

1812-1819 Osmanlı veba salgını, Osmanlı İmparatorluğu'ndaki son büyük veba salgınlarından biridir. Bu salgın en az 300.000 kişinin hayatına mal olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu'nda 16. ve 19. yüzyıllar arasında veba salgınları sık sık meydana gelmiştir.

Büyük Sevilla Vebası (1647-1652), İspanya'da Sevilla nüfusunun dörtte birini öldüren büyük bir hastalıktı.

<span class="mw-page-title-main">İkinci veba salgını</span>

İkinci Veba salgını, 1348'de Avrupa'ya ulaşan ve sonraki dört yıl içinde Avrasya nüfusunun yarısını öldüren Kara Veba ile başlayan büyük bir veba salgınları dizisidir. Veba çoğu yerde yok olmasına rağmen, endemik hale geldi ve düzenli olarak tekrarladı. 17. yüzyılın sonlarında bir dizi büyük salgın meydana geldi ve hastalık 18. yüzyılın sonlarına veya 19. yüzyılın başlarına kadar bazı yerlerde tekrarladı. Bundan sonra, bakterinin yeni bir türü, 19. yüzyılın ortalarında Asya'da başlayan üçüncü veba salgınına yol açtı.

<span class="mw-page-title-main">Üçüncü veba salgını</span>

Üçüncü veba salgını, Çing hanedanlığının Xianfeng İmparatorunun beşinci yılında 1855'te Çin'in Yunnan kentinde başlayan büyük bir bubonik veba salgınıydı. Bubonik (hıyarcıklı) vebanın bu bölümü, tüm yerleşik kıtalara yayıldı ve nihayetinde Hindistan ve Çin'de 12 milyondan fazla ölüme yol açtı. Ölümlerin en az 10 milyonu yalnızca Hindistan'da meydana geldi. Bu salgın tarihin en ölümcül salgınlarından biri olarak kayıtlara geçti. Dünya Sağlık Örgütü tarafından pandemi dünya çapındaki kayıpların yılda 200'e düştüğü 1960 yılına kadar aktif olarak kabul edildi. Veba ölümleri o zamandan beri her yıl daha düşük bir seviyede devam etmektedir.

Büyük 1738 Vebası, 1738 ve 1740 yılları arasında Orta ve Doğu Avrupa topraklarını etkileyen hıyarcıklı veba salgınıydı.

1900–1904 San Francisco vebası, San Francisco'da Chinatown merkezli bir hıyarcıklı veba salgınıydı. Bu salgın, kıtasal Amerika Birleşik Devletleri'ndeki ilk veba salgınıydı. Salgın, tıbbi yetkililer tarafından Mart 1900'de tanındı, ancak varlığı iki yıldan fazla bir süre Kaliforniya Valisi Henry Gage tarafından reddedildi. Amacı San Francisco ve California'nın itibarını korumak ve karantina nedeniyle gelir kaybını önlemekti. Hızlı harekete geçmedeki başarısızlık, hastalığın yerel hayvan popülasyonları arasında kendini göstermesine izin vermiş olabilirdi. Federal yetkililer büyük bir sağlık sorunu olduğunu kanıtlamak için çalıştılar ve etkilenen bölgeyi izole ettiler; bu Gage'in güvenilirliğini sarstı ve 1902 seçimlerinde valiliği kaybetti. Yeni vali George Pardee halk sağlığı önlemleri aldı ve salgın 1904'te durduruldu. 121 vaka tespit edildi ve 119 ölümle sonuçlandı.

Pers veba salgını ya da basitçe Pers vebası, 1772-1773 yıllında toplam 2 milyon ölüme sebep olan devasa bir hıyarcıklı veba salgınıdır ve Pers İmparotorluğu'nda ortaya çıkmıştır. İnsanlık tarihindeki en yıkıcı veba salgınlarından biridir. Basra Körfezi bölgesinde ilk defa karantina önlemleri alınmasına sebep olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Viyana Vebası</span> salgın

Büyük Viyana Vebası 1679'da Avusturyalı Habsburg hükümdarlarının imparatorluk ikametgâhı olan Viyana, Avusturya'da meydana gelmiştir. Dönemin açıklamalardan, hastalığın kara sıçan ve diğer kemirgenlerle ilişkili pireler tarafından taşınan Yersinia pestis bakterisinin neden olduğu hıyarcıklı veba olduğuna inanılmaktadır. Şehir, 1680'lerin başlarında düzensiz bir şekilde tekrarlayan ve tahmini 76.000 kişinin yaşadığını iddia eden salgın yüzünden zarar gördü.

<span class="mw-page-title-main">1910-1911 Mançurya veba salgını</span>

Mançurya vebası, 1910-1911 yıllarında Mançurya bölgesinde etkili olan bir pnömonik veba salgınıdır. 60.000 kişinin ölümüne yol açan salgın, ilk defa salgınlara lokal yanıttan ziyade uluslararası müdahalenin gerekliliğini göstermiştir. Tarihte ilk defa salgın kontrolü için yaygın olarak kişisel koruyucu ekipmanların giyilmesi bu salgında teşvik edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Veba aşısı</span>

Veba aşısı, vebayı önlemek için Yersinia pestis'e karşı kullanılan bir aşıdır. İnaktif bakteri aşıları 1890'dan beri kullanılmaktadır, ancak pnömonik vebaya karşı daha az etkilidir, bu nedenle hastalığı önlemek için canlı, zayıflatılmış aşılar ve rekombinant protein aşıları geliştirilmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.