İçeriğe atla

Jumbo

Jumbo'nun New York'a varışı, 1882
Başlığın diğer anlamları için Jumbo (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Jumbo (yaklaşık 1860 - 15 Eylül 1885) Fillerin Kralı olarak da adlandırılan, tüm zamanların en ünlü fili. Sudan'da dünyaya gelen Jumbo, önce Paris'teki hayvanat bahçesi Jardin des plantes'a, 1865 yılında da İngiltere'deki Londra Hayvanat Bahçesi'ne nakledildi. Mart 1882'de ise halkın tepkilerine rağmen, onu Amerika Birleşik Devletleri'ne götüren Phineas Taylor Barnum'a satıldı.

Büyük cüssesinden dolayı Jumbo ismini aldı.[1] Jumbo'nun omuz yüksekliği Barnum tarafından yaklaşık 4 metre (13.1 fit) olarak ölçülmüş ancak ölümünden sonra iskeletinden yapılan ölçümlerden 3.23 metre (10.6 fit) yüksekliğe sahip olduğu tahmin edilmiştir.[2][3]

Gittiği her yerde topluluğun dikkatini çekmiştir. 1885'te bir lokomotif çarpışması sonucu ölmüştür. İsmi, tüm dünyada "büyük" kavramı ile özdeşleşmiş, bu anlamda varlığını günümüze kadar sürdürmüştür. Jumbo günümüzde Tufts Üniversitesi'nin maskotudur.[4]

Kökeni

1861 yılında yakalandığında, genç fil yaklaşık bir yaşında ve bir metre boyundaydı. Bavyeralı koleksiyoncu Johann Schmidt aracılığıyla, türdeşleriyle birlikte Paris'e getirilerek Jardin des plantes'a yerleştirildi. 1865 yılında boyu 125 cm. olduğunda, 26 Haziran'da bir gergedan ile değiş tokuş edilerek Londra hayvanat bahçesine gönderildi.

Kariyeri

Martin Schongauer:Bakır üstüne fil işlemesi
Jumbo ve bakıcısı Matthew Scott, Londra/New York, 1885

Jumbo Büyük Britanya'ya canlı olarak gelen ilk Afrika filiydi. Avrupa tarihinde, Afrika kökenli filler son derece enderdi. Jumbo Avrupa'da o zamana kadar yazılı olarak belgelenmiş üçüncüydü. Bir bakır üzerine, Martin Schongauer (1450 - 1491) kulaklarından Afrika fili olduğu anlaşılan bir fil resmetmişti. XIV. Louis 1668 de Portekiz Kralı'ndan aynı şekilde Afrika kökenli bir fil hediye olarak almıştı.

Londra

Jumbo, Londra'da, söylentiye göre bakıcısı Matthew Scott'tan, Swahili dilinde "merhaba" anlamına gelen ismini alır. Varışını takip eden 16 yılda, Londra Hayvanat Bahçesi'nin en önemli sakini haline gelir. Metrelerce büyüyerek etkileyici bir boya ulaşır, halkın ve sırtına binen çocukların eğlencesi haline gelir. Londra'da ikamet ettiği süre zarfında bir milyondan fazla çocuğu taşıdığı tahmin edilir. Bunlar arasında Winston Churchill'in, Theodore Roosevelt'in ve çok sayıda Avrupalı asilzadenin çocukları da vardır. Basının da dikkatini çeker, Büyük Britanya'da son derece popüler olur.

Cinsel olgunluğa erişmesiyle Jumbo, düzenli aralıklarla Muşt diye adlandırılan ve bugüne kadar tam olarak araştırılmamış olan bir duruma geliyordu. Normalde çok sakin olan Jumbo bu evrede çok kontrol dışı hatta kötü oluyordu. Kafesini sallıyor, yanına bakıcısı Scott'tan başkasını yaklaştırmıyor, kendisine sunulan dişi fil Alice'le bile ilgilenmiyordu. Bu yüzden, zamanla, çocukların Jumbo'nun üstüne binmesi çok tehlikeli bulundu. Hayvanat bahçesi yönetimi, acil durum halinde vurulması iznini verdi.

O sıralarda Amerikalı sirk müdürü Phineas Taylor Barnum, Londra Hayvanat Bahçesi yönetimine Jumbo için o zamanlar önemli bir miktar olan 10.000 dolarlık bir teklif yaptı. Bu teklif kabul edildi. Fakat Jumbo'nun satışı büyük tepki topladı. Toplumun önemli şahsiyetleri (mesela John Ruskin), satış anlaşmasının hukuka uygunluğunun incelenmesi için adli süreç başlatsalar da kazanan Barnum oldu.

Amerika

Jumbo, 15 Eylül 1885'te St. Thomas (Ontario)'da lokomotif çarptıktan sonra.

24 Mart 1882 tarihinde Jumbo Assyrian Monarch gemisiyle yola çıktı, yanında bakıcısı Matthew Scott ile beraber 9 Nisan 1882'de Amerika'ya ayak bastı ve bir bando takımı tarafından karşılandı. Bir resmi geçit yaparak Broadway üzerinden Madison Square Garden'a yürüdü.

Sirk müdürü Barnum, Asya fillerinin aksine Afrika fillerinin öğrenme yetenekleri gelişmediğinden, sanatsal icraat beceremeyen bir fil almıştı. Ancak Barnum, devasa hayvanın sadece takdimi ile Kanada'dan ABD'ye uzanan üç yıllık bir turneye 9 milyon insanı çekmeyi başardı. Barnum, Jumbo'yu Tom ve Thumb isminde iki cüce fil ile birlikte kendi inşa ettiği Palast-araba içinde taşıdı. Dev hayvanın takdimini şaşkınlıkla izleyen seyircilerden ve filin sırtına binen çocuklardan para kazandı. Kazancı, üç yıl içinde yarım milyon dolara ulaştı.

15 Eylül 1885 Jumbo Ontario St. Thomas istasyonunda, bir lokomotif ve iki vagonun raydan çıkmasıyla yaşanan kazada hayatını kaybetti. Kazada lokomotifin makinisti de öldü.

Kaynakça

  1. ^ "Jumbo (adj.)" (İngilizce). Online Etymology Dictionary. 9 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2013. 
  2. ^ Larramendi, A. (2016). "Shoulder height, body mass and shape of proboscideans" (PDF). Acta Palaeontologica Polonica. Cilt 61. doi:10.4202/app.00136.2014. 24 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
  3. ^ Horsley, John (9 Aralık 2017). "JUMBO TELLY 10 Things to Know about Attenborough And the Giant Elephant". The Sun. News Group Newspapers Limited. 10 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2017. 
  4. ^ "Jumbo the Elephant, Tufts' Mascot" (İngilizce). Tufts Üniversitesi. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2013. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Jumbo ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Fil</span> hortumlu bir memeli hayvan

Fil, hortumlular takımının filgiller (Elephantidae) familyasını oluşturan memeli bir hayvandır. Geleneksel olarak Asya fili ve Afrika fili olmak üzere iki türü tanınır; ancak bazı kanıtlara dayanarak Afrika savan fili ile Afrika orman filinin de iki ayrı tür olduğu öne sürülür. Filler, Sahra altı Afrika ile Güney ve Güneydoğu Asya'da bulunur. İçinde mamutlar ve mastodonlar gibi soyu tükenmiş türleri de barındıran hortumlular takımından günümüzde soyunu sürdüren bir tek filler kalmıştır. Karada yaşayan en büyük hayvan olan Afrika filinin erkeği 4 m boya ve 7.000 kg ağırlığa ulaşabilir. Fillerin dikkat çekici ve ayırt edici özellikleri arasında, nesneleri yakalamak gibi çeşitli amaçlar için kullanılan uzun hortumları başta gelir. Uzun ve sivri olan kesici dişlerini nesneleri taşımak, yeri kazmak için kullanırlar. Fildişinin kaynağı olan bu kesici dişler aynı zamanda dövüşürken silah olarak da kullanılır. Filin büyük ve geniş kulakları vücut ısısını kontrol etmeye yarar. Afrika fillerinin kulakları daha büyük olur ve sırtları içbükeydir. Asya fillerinin ise kulakları daha küçük olur ve sırtları dışbükey ya da düzdür.

<span class="mw-page-title-main">Hayvanat bahçesi</span> genellikle her tür hayvanın doğal şartlarda beslendiği, korunduğu, sergilendiği büyük bahçe

Hayvanat bahçeleri, farklı coğrafyalara ait hayvanların, doğal veya yapay engellerle sınırlandırılmış alanlarda kent insanlarıyla buluşturulduğu mekanlardır.

<span class="mw-page-title-main">Louis Joseph Gay-Lussac</span> Fransız fizikçi ve kimyager (1778 – 1850)

Louis Joseph Gay-Lussac, Fransız kimyager ve fizikçidir. Genellikle gaz yasalarıyla ilgili çalışmalarıyla anılır. Bunun dışında, alkol-su karışımlarıyla yaptığı çalışmalarının ardından bir takım alkollü içkilerin alkol oranlarını ölçmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Londra Hayvanat Bahçesi</span>

Londra Hayvanat Bahçesi, dünyanın en eski hayvanat bahçesidir. 27 Nisan 1828 tarihinde Birleşik Krallık'ın başkenti Londra'da açılmıştır. İlk açıldığında buraya getiren türlerin bilimsel amaçta kullanılması öngörüldü. Ancak 1847'de halka açılmıştır. Günümüzde 755 tür, 16802 hayvanıyla tüm Birleşik Krallık'taki en büyük hayvanat bahçesidir. Londra Hayvanat Bahçesi 1980'lerde giderleri karşılamakta zorluk çekmeye başlamıştır. Bu durum hayvanların fiziksel koşulları etkilemeye başlaması ile 1991 yılında Londra Hayvanat Bahçesinin kapatılacağı haberleri yayınlanmıştır. Ancak Londra Hayvanat Bahçesi wombat, Tazmanya Canavarı gibi pek çok türün bölgede tek görülebildiği merkezdi. Bu yüzden halkın verdiği destekle ziyaretçi akışında artış yaşanarak kurum kapanma tehlikesini atlatmıştır. Hayvanat Bahçesinde goriller, kuşlar, Afrika kuşları, kelebekler, balıklar için özel bölümler hazırlanmıştır. 1826 yılında kurulan Londra Zooloji Kurumu tarafından yönetilir ve Regent Parkı'nın kuzey ucunda konumlanır.

<span class="mw-page-title-main">Nübye aslanı</span> doğal yaşamda nesli tükenmiş bir süper güçlü aslan türü

Berberî aslanı, Kuzey Afrika aslanı, Atlas aslanı ve Mısır aslanı olarak da adlandırılan Nübye aslanı, Panthera leo leo aslan alt türünün soyu tükenmiş bir popülasyonudur. Fas'tan Mısır'a kadar Kuzey Afrika'nın Mağrip dağlarında ve çöllerinde yaşamıştır. Ateşli silahların ve aslanları vuranlara verilen ödüllerin yaygınlaşmasının ardından yokedilmiştir. Avlanma ve gözlem kayıtlarının kapsamlı bir incelemesi, küçük aslan gruplarının Cezayir'de 1960'ların başına kadar, Fas'ta ise 1960'ların ortalarına kadar hayatta kalmış olabileceğini ortaya koymuştur. Günümüzde bu bölgede lokal olarak nesli tükenmiştir. Suveyre yakınlarındaki Bizmoune mağarasında 100.000 ila 110.000 yıl öncesine tarihlenen Nübye aslanı fosilleri bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Rembrandt Bugatti</span>

Rembrandt Bugatti İtalyan heykeltıraş. Vahşi yaşam objelerinin bronz heykelleri ile tanınmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Knut (kutup ayısı)</span> Berlin Hayvanat Bahçesinde doğan kutup ayısı

Knut, Berlin Hayvanat Bahçesinde doğan kutup ayısı. Doğumunda annesi tarafından reddedilmesi sonucu hayvanat bahçesi görevlileri tarafından yetiştirildi. Berlin Hayvanat Bahçesinde otuz yıldan fazla süredir bebekliği aşana kadar hayatta kalmayı başaran ilk kutup ayısı yavrusuydu. Knut'un uluslararası bir tartışma konusu olmasının ardından, hayvanat bahçesi turistik ve ticari başarı elde etti. Alman gazetesi Bild bir hayvan hakları aktivistinin yavrunun hayvanat bahçesinde tutulmasını kınayan bir sözünü yayımlayınca; dünya genelindeki hayranları, onun insanlar tarafından yetiştirilmesini desteklemek için harekete geçti. Çocuklar hayvanat bahçesinin dışında protestolar yaptı ve dünyanın dört bir yanından sempati ifade eden e-postalar gönderildi.

<i>Yünlü mamut</i> tüylü mamut

Yünlü mamut veya kıllı mamut, Pleistosen'de Avrasya ile Kuzey Amerika'da yaşamış ve Holosen'de soyu tükenmiş bir mamut türü.

Filler, dünya üzerindeki en zeki hayvan türlerinden biridir. Beyinleri, 5 kg'ın üzerinde olan ağırlığıyla karada yaşayan diğer hayvanlarınkinden daha büyüktür. Ortalama bir balinanın kütlesi ortalama bir filin kütlesinin yirmi katı olmasına rağmen ortalama balina beyni filinkine göre yalnızca iki katı büyüklüğündedir. Yapı ve karmaşıklık açısından fil beyni insan beyniyle benzerlik gösterir.Fillerin serebral korteksinde insan beyninde olduğu kadar nöron bulunur ki bu da yakınsak evrime işaret eder.

Harambe'nin öldürülmesi, 28 Mayıs 2016'da Cincinnati Hayvanat ve Botanik Bahçesi'nde gerçekleşen ve bulunduğu kafese bir çocuk giren Harambe ismindeki gorilin öldürüldüğü olaydır. Üç yaşındaki bir çocuk parmaklıklardan yukarıya tırmanarak bir gorilin bulunduğu kafese girdi. 17 yaşındaki batı ova gorili Harambe, çocuğu tuttu ve sürükledi. Çocuğun hayatının tehlikede olduğunu düşünen bir hayvanat bahçesi çalışanı Harambe'yi vurarak öldürdü. Görüntüler, internet ortamında hızla yayıldı ve Harambe'nin öldürülüp öldürülmemesi konusunda tartışma yarattı. Primatolog ve çevreci Jane Goodall; olayın, çocuğun kafese düşmesinin bir sonucu olduğunu ve hayvanat bahçelerinin daha iyi güvenliğe sahip olması gerektiğine inandığını belirtti.

<span class="mw-page-title-main">Beyaz gergedan</span>

Beyaz gergedan günümüzde var olan beş gergedan türünden ve kalan birkaç megafauna türünden biridir. Ot yemek için geniş bir ağzı vardır ve tüm gergedan türlerinin en sosyal olanıdır. Kuzey alttürünün çok az bireyi kaldı, 2018'de onaylanmış – ikisi de esaret altında – iki birey kaldı. Dünyanın bilinen son erkek kuzey beyaz gergedanı Sudan, 19 Mart 2018'de Kenya'da öldü.

<i>Proconsul</i> (cins) ilkel insansı

Proconsul, Miyosen döneminde, 23 ila 14 milyon yıl önce yaşamış bir primat cinsidir. Fosil kalıntıları Kenya ve Uganda dahil olmak üzere Doğu Afrika'da bulundu. Bugüne kadar dört tür sınıflandırılmıştır: P. africanus, P. gitongai, P. major ve P. meswae. Dört tür esas olarak vücut boyutunda farklılık gösterir. Erken Miyosen Proconsul bölgeleri için çevresel rekonstrüksiyonlar hala belirsizdir ve ormanlık ortamlardan daha açık, kurak çayırlara kadar uzanır.

<span class="mw-page-title-main">Proconsulidae</span>

Proconsulidae, Kenya'da Miyosen döneminde yaşamış ve Afrika ile sınırlı olan erken bir insansı maymun familyasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Virginia McKenna</span>

Virginia Anne McKenna, OBE, İngiliz tiyatro ve sinema oyuncusu, yazar ve vahşi yaşam konusunda kampanyalara katılan bir kişidir. A Town Like Alice (1956), Carve Her Name with Pride (1958), Born Free (1966) ve Ring of Bright Water (1969) filmlerinin yanı sıra The Born Free Foundation ile yaptığı çalışmalarla tanınır.

<span class="mw-page-title-main">George Albert Boulenger</span> İngiliz bitki ve hayvanbilimci (1858-1937)

George Albert Boulenger, başta balıklar, sürüngenler ve amfibiler olmak üzere 2.000'den fazla yeni hayvan türünü bilimsel olarak tanımlayan Belçikalı - İngiliz zoolog. Boulenger, aynı zamanda özellikle gül üzerine çalışmış botanikçiydi.

Mohini Birdanem, 1950'de Hindistan Başbakanı Cevahirlal Nehru tarafından Türk çocuklarına armağan edilerek Ankara'ya gönderilmiş erkek Asya fili.

<span class="mw-page-title-main">Gerald Durrell</span>

Gerald Malcolm Durrell,, İngiliz doğa bilimci, yazar, hayvan bakıcısı, çevreci ve televizyon sunucusudur. 1959'da İngiliz Kanal adalarından Jersey Adası'nda Durrell Yaban Hayatı Koruma Vakfı'nı ve Jersey Hayvanat Bahçesini kurdu. Çoğunlukla bir hayvan koleksiyoncusu ve meraklısı olarak kendi hayatı hakkında, en ünlüsü 1956'da yayınlanan My Family and Other Animals olmak üzere yaklaşık kırk kitap yazdı. Ailesinin Yunanistan'ın Korfu Adası'nda yaşadığı yıllara ait anıları iki televizyon dizisine ve bir televizyon filmine uyarlandı. İngiliz romancı Lawrence Durrell'in en küçük kardeşiydi.

<span class="mw-page-title-main">Halka açık akvaryum</span> büyük akvaryumlara sahip tesis

Halka açık akvaryum veya Halka açık su hayvanat bahçesi, canlı suda yaşayan hayvan ve bitki örneklerini halkın izlemesi için barındıran bir hayvanat bahçesinin sudaki karşılığıdır. Halka açık akvaryumların çoğunda, ev akvaryumcularının tuttuklarından daha büyük tankların yanı sıra daha küçük tanklar bulunur. İlk halka açık akvaryumlar 19. yüzyılın ortalarında yapıldığından beri popüler hale geldi ve sayıları arttı. Çoğu modern akredite akvaryum, koruma konularını ve halkı eğitmeyi vurgular.

<span class="mw-page-title-main">Hanwell</span> Londra’da bir kasaba

Hanwell, Londra’nın Ealing ilçesinde bulunan yedi büyük kasabadan birisidir.

<i>Aşkın Büyüsü</i> (film, 2011)

Aşkın Büyüsü Sara Gruen'in 2006 tarihli aynı adlı romanından uyarlanan, Richard LaGravenese'in senaryosundan Francis Lawrence tarafından yönetilen 2011 yapımı bir Amerikan romantik drama filmi. Filmde Reese Witherspoon, Robert Pattinson, Christoph Waltz ve Hal Holbrook rol alıyor. Film 22 Nisan 2011 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri'nde gösterime girdi. Film eleştirmenlerinden karışık eleştiriler aldı ve 38 milyon dolarlık bir bütçeyle dünya çapında 117 milyon dolar hasılat elde etti.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.