İçeriğe atla

Julius Nyerere

Julius Nyerere
1. Tanzanya devlet başkanı
Görev süresi
9 Aralık 1962 - 5 Kasım 1985
Yerine gelenAli Hassan Mwinyi
22. Afrika Birliği Örgütü başkanı
Görev süresi
12 Kasım 1984 - 18 Temmuz 1985
Yerine geldiğiMengistu Haile Mariam
Yerine gelenAbdou Diouf
Kişisel bilgiler
Doğum 13 Nisan 1922
Butiama, Mara bölgesi, Tanganyika
Ölüm 14 Ekim 1999
Londra, İngiltere, Birleşik Krallık
Partisi Chama Cha Mapinduzi
Evlilik(ler) Maria Nyerere
Çocuk(lar) 8

Julius Nyerere (13 Nisan 1922 - 14 Ekim 1999), Tanzanyalı öğretim görevlisi ve siyasetçi. Nyerere, Afrika ülkesi Tanzanya'nın başbakan olarak görevde olduğu bir dönemde 1961 yılında elde ettiği bağımsızlık sonrası ülkenin ilk devlet başkanı olarak 1962 ile 1985 yılları arasında devlet başkanlığı makamında bulunmuştur. Bu süreçte Nyerere 1962 ile 1964 yılları arasında Tanganika Cumhuriyeti'nin, 26 Nisan 1964 tarihinden itibaren de ülkesinin Zanzibar ve Pemba Halk Cumhuriyeti'nin birleşmesi sonucu oluşan Tanzanya Birleşik Cumhuriyeti'nin devlet başkanlığını yürütmüştür. Nyerere Afrika Birliği Örgütünün (OAU) önde gelen kurucularından biri olmuştur.

Eğitimi

Zanaki kabilesi reisinin oğluydu. Uganda'da öğrenim gördü ve Katolik dinini benimsedi. Çeşitli Katolik okullarında öğretmenlik yaptıktan sonra Edinburgh Üniversitesi'ne girdi. 1952'de üniversitenin beşeri bilimler bölümünü bitirdi. Bu süreçte öğretmen olduğu için Mwalimu (Svahili dili=öğretmen) olarak da tanındı.

Siyasi kariyeri

Siyasi yaşama girdiğinde, Birleşik Krallık'ın Milletler Cemiyeti adına yürüttüğü manda yönetimi sona ermiş, Tanganika Birleşmiş Milletler vesayet bölgesi olmuştu. Bağımsızlık sürecini hızlandırmak amacıyla Nyerere, Tanganika Afrika Birliği'ne katıldı ve 1954'te birliğin başkanı oldu. 1954'te de örgütü Tanganika Afrika Ulusal Birliği'ne (TANU) dönüştürdü.

1955 ve 1956'da New York'a giderek Birleşmiş Milletler Vesayet Meclisinde ülkesinin bağımsızlık isteğini dile getirdi ve bağımsızlık için tarih istedi. İngiliz yönetimi bu isteği reddetti, ama Nyerere'nin ülkesindeki etkisini göz önünde bulundurarak onu Yasama Meclisi üyeliğine atadı. 1957'de Nyerere, bağımsızlığa geçiş sürecinin ağır ilerlemesini protesto etmek amacıyla meclis üyeliğinden ayrıldı. 1958'de Afrikalı, Asyalı ve Avrupalıların temsil edilmesini öngören seçim tasarısını kabul etti. Seçimlerde üç toplumdan da aday gösteren TANU büyük zafer kazandı. Tanganika, Eylül 1960'ta kendi kendini yöneten bir ülke, Nyerere de bakanlar kurulu başkanı oldu. Aralık 1961'de bağımsız Tanganika'nın ilk başbakanı, ülkede cumhuriyet ilan edilince de ilk devlet başkanı seçildi. 1964'te ise Tanganika ve Zengibar'ın birleşmesiyle kurulan Tanzanya Birleşik Cumhuriyeti'nin ilk devlet başkanı oldu. 1965'te tekrar aynı göreve seçildi. 1970, 1975 ve 1980 seçimlerinde de yerini korudu. 1985'te devlet başkanlığından kendi isteğiyle ayrıldı. Ama 1990'a kadar Tanzanya Devrimci Partisi'nin başkanlığı görevini sürdürdü.

Dış politika

Nyerere'nin etkisi Doğu Afrika sınırlarını aşmıştı. Kuzey Rodezya (bugün Zambiya) beyaz yönetimi Kenneth Kaunda'nın örgütüne karşı baskıcı önlemler almaya kalktığında, Nyerere, gerektiğinde sınırı geçmeye hazır 5 bin silahsız gönüllüyü seferber etti. Sonuçta Kaunda, gönüllüleri yardıma çağırmaya gerek kalmadan bağımsız Zambiya'nin ilk başbakanı oldu.

Nyerere, çağdaş Pan-Afrika hareketinin önderlerinden biri olarak 1970'lerde Afrika'nın siyasi yaşamında önemli rol oynadı. Güney Afrika'nın apartheid politikasına karşı ekonomik ve siyasi baskı uygulanmasını savundu ve Afrika'nın barış içinde kalkınması yolunda Siyah-beyaz işbirliği çağrısını yapan Lusaka Manifestosu'nun hazırlanmasında etkili oldu. Rodezya (bugün Zimbabve), Güney Afrika Cumhuriyeti ve Namibya'da (Güney Batı Afrika) beyaz egemenliğine son verilmesini savunan beş Afrikalı devlet bakanın oluşturduğu gruba önderlik etti.

1974 ve 1981'deki kuraklılar ve Uganda devlet başkanı İdi Amin ile Tanzanya rasında çıkan anlaşmazlık bu dönemin başlıca ekonomik ve siyasi sorunları oldu. 1972'de Amin'in bütün Asyalıları Uganda'dan sürdüğünü açıklaması üzerine, Nyerere Amin'i ırkçılıkla suçladı. 1975'te, Nyerere Afrika Birliği Örgütü'nün Uganda'nın Kampala kentinde yapılacak zirve toplantısını boykot etti. Uganda birlikleri 1978'de Tanzanya'nın bir bölümünü işgal etti; ertesi yılda Tanzanya ordusu, Amin yönetimini devirmeyi amaçlayan yerel bir harekete destek vermek amacıyla Uganda'ya girdi. Bu müdahale, 1980'de Milton Obote'nin Uganda'ya dönmesini sağladı.

İç politika

Nyerere, bağımsız bir ekonomi kurma çabasındaki genç bir ülkenin, seçim yaparak temellerinin sarsılmasına izin veremeyeceği gerekçesiyle Afrika için tek parti sistemini savundu. Ama 1971'de, en yakın çalışma arkadaşlarından bazısının vatana ihanet suçuyla yargılanması, özellikle de yargılamanın gizli yapılan tek celsede sonuçlandırılarak sanıkların ömür boyu hapse mahkûm edilmesi bu sistemin sakıncalarını ortaya koydu. Tanzanya ancak 1990'ların başlarında çok partili demokrasiye geçiş yönünde adımlar atmaya başladı. Ayrıca Nyerere, Afrika için milliyetçiliğin geçerli olamayacağını, siyasi hareketlerin ulusal devlet zaafından kurtulup bunu bütün kıtanın birleşmesi için bir araç olarak görmesi gerektiğini savundu.

Ekonomi politikası

1967'de Tanzanya'nın Arusha kentinde açıkladığı Arusha Deklarasyonu'nda Nyerere ülkesinin iki temel hedefini sosyalizm ve kendi kendine yeterli olma olarak açıkladı.İktidarının ilk yıllarında sosyalist bir ekonomik program başlattı. Nyerere, tarımsal üretimi kolektifleştirme adına kurulmalarını sağladığı Ujama adlı yeni tarımsal merkezlere bazı çiftçi ailelerinin gönüllü bir biçimde bazılarının da zorla yerleştirilmelerine neden oldu. Ancak bu girişim, bir süre sonra tarım kesiminde üretimin azalmasına neden oldu. 1974'te bu denemeden vazgeçildi.

Uygulanan sıkı fiyat politikası yüzünden piyasaların işlemez hale geldiği bu dönemde pek çok alanda kıtlık baş gösterdi. Büyük ölçüde devlet kontrolünde olan tarım sektöründe verimliliğin düşmesi, kuraklık, alınan dış yardımların yanlış yatırımlarda kullanılması ve İdi Amin'in lideriğindeki Uganda'ya karşı yürütülen savaşın mali yükü Nyerere iktidarının sonunu getirdi. Afrika kıtasında eşine ender rastlanan biçimde, başarısızlığını kabul eden Nyerere, 1985 yılında yapılan devlet başkanlığı seçimlerinde adaylığını koymayarak görevinden ayrıldı.

Eserleri

  • Uhuru na Umoja (1967; Özgürlük ve Birlik)
  • Uhuru na Ujamaa (1968; Özgürlük ve Sosyalizm)
  • Uhuru na Maendeleo (1973; Özgürlük ve Kalkınma)

Julius Nyerere, Shakespeare'in Venedik Taciri ve Julius Caesar adlı oyunlarını da Svahili diline çevirmiştir.

Galeri

Kaynakça

Wikimedia Commons'ta Julius Nyerere ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
  • Encyclopædia Britannica

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tanzanya</span> Ortadoğu Afrikada bulunan bir ülke

Tanzanya, resmî adıyla Tanzanya Birleşik Cumhuriyeti, Doğu Afrika'da bir ülkedir. Afrika Büyük Gölleri bölgesinde yer alır. Ülke kuzeybatıda Kenya; kuzeyde Uganda; batıda Ruanda, Burundi ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti; güneybatıda Zambiya; güneyde ise Malavi ve Mozambik ile komşudur. Doğuda Hint Okyanusu'na kıyısı bulunur. Afrika'nın en yüksek dağı olan Kilimanjaro Dağı ülkenin kuzeydoğusundadır. Afrika'nın Büyük Gölleri'nin üçüne kıyısı vardır. Kuzey ve batıda Afrika'nın en büyük gölü olan Victoria Gölü ile kıtanın en derin gölü olan Tanganika Gölü, güneyde ise Malavi Gölü bulunur. Ülkenin doğu kıyıları sıcak ve nemlidir. Zanzibar adaları kıyının biraz açığında bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Uganda</span> Doğu Afrikada bulunan bir ülke

Uganda ya da resmî adıyla Uganda Cumhuriyeti, Afrika kıtasının doğu kesiminde yer alan ve denize kıyısı olmayan bir kara ülkesidir. Ülkenin sınır komşularını kuzeyde Güney Sudan, doğuda Kenya, güneyde çoğu sınırı Victoria Gölü ile oluşan Tanzanya, güneybatıda Ruanda ve batıda ise Kongo Demokratik Cumhuriyeti oluşturmaktadır. Ülkenin başkenti Kampala'dır.

<span class="mw-page-title-main">Biafra Cumhuriyeti</span>

Biafra Cumhuriyeti, günümüzdeki Nijerya'nın güneydoğu bölgesinde 1967 ile 1970 yılları arasında bağımsız olan devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Milton Obote</span> Ugandanın ikinci devlet başkanı (1924-2005)

Milton Obote, Uganda'nın bağımsızlıktan sonraki ilk başbakanı (1962-1966) ve devlet başkanı. Ülkesinin bağımsızlığa kavuşmasında önemli rol oynadı ve iki kez askerî darbeyle görevinden uzaklaştırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Jakaya Kikwete</span> Tanzanyalı siyasetçi

Jakaya Kikwete, Tanzanyalı asker ve siyasetçi. Kikwete, Afrika ülkesi Tanzanya'da 2005 ile 2015 yılları arasında devlet başkanlığı makamında bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Tanzanya arması</span> Ulusal arma

Tanzanya arması, Afrika ülkesi Tanzanya tarafından kullanılan resmî devlet armasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Afrika Topluluğu</span>

Doğu Afrika Topluluğu Doğu Afrika'da Afrika Büyük Göller bölgesinde beş ülkeden oluşan hükûmetler arası bir kuruluştur. Bu ülkeler: Burundi, Kenya, Ruanda, Tanzanya ve Uganda. Örgüt, 1967 yılında kuruldu, 1977 yılında çöktü ve 7 Temmuz 2000 tarihinde yeniden canlandırıldı. 2008 yılında, Güney Afrika Kalkınma Topluluğu (SADC) ve Doğu ve Güney Afrika Ortak Pazarı (COMESA) ile yapılan müzakerelerin ardından, Doğu Afrika Topluluğu her üç kuruluşun üye ülkelerin de dahil olmak üzere genişletilmiş bir serbest ticaret alanını kabul etti. Doğu Afrika Topluluğu, Afrika Ekonomik Topluluğu'nun ayrılmaz bir parçasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tanzanya devlet başkanları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Tanzanya devlet başkanı, Afrika ülkesi Tanzanya'nın bağımsızlığını kazandığı 1961 yılından bu yana ülkenin en üst makamında yer alan kişilere verilen unvandır. Ülke 1962 ile 1964 yılları arasında Tanganika Cumhuriyeti olarak varlığını sürdürmüş, 26 Nisan 1964'te Zanzibar ile Pemba Halk Cumhuriyeti'nin birleşmesiyle günümüzde de varlığını sürdüren Tanzanya Birleşik Cumhuriyeti'ni oluşturmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Mungu ibariki Afrika</span> Tanzanyanın ulusal marşı

Mungu ibariki Afrika, Afrika ülkesi Tanzanya'nın ulusal marşıdır. Ülkenin bağımsızlığını Tanganika ismi ile kazandığında günümüzde de geçerli olan marşın neredeyse tamamen aynısını kullanmaya başlamıştır. Ülkenin Zanzibar adası ile birleşmesi sonucunda ortaya çıkan yeni ülke Tanzanya 1961 yılından itibaren yeni marşı kabul etmiştir. Bu yeni marşta bir önceki marşa göre ikinci dörtlükte geçen Tanganika ismi Tanzanya olarak güncellenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Benjamin Mkapa</span>

Benjamin William Mkapa, Tanzanyalı gazeteci, diplomat ve siyasetçi. Mkapa, Afrika ülkesi Tanzanya'da 1995 ile 2005 yılları arasında devlet başkanlığı makamında bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Ali Hassan Mwinyi</span>

Ali Hassan Mwinyi, Tanzanyalı siyasetçi. Mwinyi, Afrika ülkesi Tanzanya'da 1985 ile 1995 yılları arasında devlet başkanlığı makamında bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Tanzanya'nın bölgeleri</span>

Afrika ülkesi Tanzanya kendi içerisinde en üst idari yapılanma olarak Svahili dilinde mikoa olarak adlandırılan otuz bölgeye ayrılmıştır. En son 2012 yılında yapılan idari reform ile oluşturulan dört yeni bölge ile birlikte bugünkü bölge sayısına ulaşılmıştır. Ülkenin sahi olduğu otuz bölgeden beş tanesi birleşik cumhuriyeti oluşturan Zengibar ve Pemba'da yer alırken, 25 tanesi anakarada birleşik cumhuriyetin diğer ülkesini oluşturan Tanganika Cumhuriyeti içerisinde bulunmaktadır. Ülkenin bölgeleri şu şekildedir:

Tanzanya başbakanı, Afrika ülkesi Tanzanya'nın bağımsızlığını kazandığı 1961 yılından sonra hükûmetin başında yer alan kişi olarak bu makama getirilen kişiye verilen unvandır. Ülke 1961 ile 1964 yılları arasında Tanganika Cumhuriyeti olarak varlığını sürdürmüş, 26 Nisan 1964'te Zanzibar ile Pemba Halk Cumhuriyeti'nin birleşmesiyle günümüzde de varlığını sürdüren Tanzanya Birleşik Cumhuriyeti'ni oluşturmuştur.

<span class="mw-page-title-main">1968 Zambiya genel seçimleri</span>

1968 Zambiya genel seçimleri, Zambiya'da 19 Aralık 1968 tarihinde Ulusal Meclis ve Devlet Başkanlığı için gerçekleştirilen genel seçimlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Kenneth Kaunda</span>

Kenneth David Kaunda, Zambiyalı öğretim görevlisi ve siyasetçi. Kaunda, Afrika kıtasında yer alan Zambiya'nın ilk devlet başkanı olarak 1964 ile 1991 yılları arasında devlet başkanlığı makamında bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Uganda-Tanzanya Savaşı</span>

Uganda-Tanzanya savaşı, Ekim 1978'den Haziran 1979'a kadar süren ve Uganda Devlet Başkanı Idi Amin'in devrilmesiyle sonuçlanan ve Tanzanya lehine sonuçlanmış bir savaştır. 1971'de Idi Amin'in dönemin Devlet Başkanı Milton Obote'yi devirmesiyle iki ülke arasındaki ilişkiler bozulmaya başladı. Tanzanya Devlet Başkanı Julius Nyerere, Obote ile yakın ilişki içindeydi ve 1972'de Uganda'da Obote'nin isyan başlatma girişimini destekledi. Ufak çaplı bir çatışmaya yol açan bu isyan yine Tanzanya Devlet Başkanı'nın desteğiyle son buldu. İki lider arasında gerginlik devam ederken Idi Amin Tanzanya sınırları içerisindeki Kagera Salient'in Uganda'nın yetki alanına alınması gerektiğini iddia etmeye başladı. Sonraki yıllarda Amin rejimi şiddetli tasfiyeler, ekonomik sorunlar ve Uganda Ordusu içindeki memnuniyetsizlik nedeniyle istikrarsızlaştırıldı.

<span class="mw-page-title-main">M'Simbati Sultanlığı</span> Mikroulus

M'Simbati Sultanlığı, Tanganika'da 1959 yılında Latham Leslie Moore tarafından kurulan bir mikro ulustur, Mtwara'nın yaklaşık olarak 25 km güneydoğusunda kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Afrika Federasyonu</span>

Doğu Afrika Federasyonu Doğu Afrika Topluluğunda bulunan yedi egemen devletin Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Burundi, Kenya, Ruanda, Güney Sudan, Tanzanya ve Uganda) tek bir federal devlet olarak birleşmesini öngören bir siyasi birliktir. Kasım 2018'de bölgesel bir anayasanın yazılması için bir komisyon kuruldu. Komisyonun 2021 yılına kadar anayasayı hazırlaması ve 2023 yılında anayasanın uygulanması bekleniyor.

<span class="mw-page-title-main">Chama Cha Mapinduzi</span>

Chama Cha Mapinduzi, Tanzanya'daki baskın iktidar partisi ve Afrika'nın en uzun süreli ikinci iktidar partisidir, ancak Liberya'nın Gerçek Whig Partisi'nden sonra. 1977'de Tanzanya anakarasında ve Zanzibar'ın yarı özerk adalarında tek faaliyet gösteren partiler olan Tanganyika Afrika Ulusal Birliği (TANU) ve Afro-Şirazi Partisi'nin (ASP) birleşmesinden sonra kuruldu.

<span class="mw-page-title-main">Ujamaa</span>

Ujamaa, Julius Nyerere'nin 1961'de İngiltere'den bağımsızlığını kazandıktan sonra Tanzanya'daki sosyal ve ekonomik kalkınma politikalarının temelini oluşturan sosyalist bir ideolojidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.