Juliopolis Nekropolü

Juliopolis Nekropolü

Diğer adı	Iuliopolis Nekropolü
Konum	Nallıhan, Ankara, Türkiye
Bölge	İç Anadolu Bölgesi
Koordinatlar	40°04′24.7″K 31°40′14.8″D / 40.073528°K 31.670778°D / 40.073528; 31.670778
Tür	Nekropol
Parçası	Juliopolis Antik Kenti
Tarihçe
Kurucu	Bitinya Krallığı
Kuruluş	MS 1. yüzyıl
Devir(ler)	Helenistik Dönem Roma Dönemi Bizans Dönemi
Bağlı olduğu	Çayırhan
Sit ayrıntıları
Kazı tarihleri	1991 · 2009 · 2011 · 2012 · 2013 · 2014
Arkeologlar	Tüzin Günel · Emel Yurttagül · Remzi Yağcı · Melih Arslan · Mustafa Metin · Okan Cinemre · Tolga Çelik · Ülkü Devecioğlu · Mehtap Türkmen

Juliopolis Nekropolü; Ankara'nın Nallıhan ilçesinde bulunan bir nekropoldür. Juliopolis Antik Kenti'nin bir parçası olan alan ilk olarak 1999 yılında keşfedilmiş ve milattan sonra 1. yüzyıla tarihlenmiştir. Anadolu Medeniyetleri Müzesi bünyesinde gerçekleştirilen çok sayıda kazıda üzerinde "Bithynia’nın kayıp kenti Juliopolis" yazan bronz sikkeler ele geçirilmiştir.^[1] Yapılan çalışmalar sonucunda nekropolün Helenistik dönemde oluşturulduğu, Roma döneminde yoğun biçimde kullanıldığı ve Bizans döneminde de hizmet vermeye devam ettiği tespit edilmiştir.^[2]

Nekropol alanında yapılan kurtarma kazıları çerçevesinde farklı türlerde yaklaşık 700 adet mezar keşfedilmiştir. Oda, sanduka, toprak, lahit, taş plakalı ve Laginos tarzında oluşturulan mezarlarda çok sayıda kişisel eşya ele geçirilmiştir. Bunlar arasında takılar, metal kaplar, strigilisler, aynalar, koku şişeleri, sikkeler, kandiller ve seramik kaplar bulunmaktadır. Bulunan mezarların büyük çoğunluğu Aladağ Çayı'nın doğusunda kalan kısımda yer alırken en fazla bulunan mezar tipi ise sanduka tarzı mezarlardır. Bölgedeki kayaç yapısının oyularak mezar açmaya elverişli olmasından dolayı daha çok sanduka mezarların tercih edildiği düşünülmektedir.^[2]

Kazı alanında bulunan oda mezarların çoğu bir veya daha fazla klineli, merdivenli ya da derin çukura sahip dromoslu mezarlardır. Ana kayaya oyularak hazırlanmış sanduka tipi mezarlar da bir veya daha fazla kapakla örtülmüşlerdir. Alandaki toprak mezarların üstleri taş kapaklar veya çatı kiremitleriyle kapatılmıştır. Bunların yanı sıra bir mezarda sikke dışında herhangi bir iskelet kalıntısına rastlanmamış; buranın da sembolik, boş mezar olduğu düşünülmüştür. Ayrıca üst üste gömülme geleneğinin yoğun şekilde uygulandığı ve özellikle oda mezarlarda onlarca kişinin aynı yere defnedildiği ortaya çıkmıştır.^[2]

Antik kent 1954 yılında su tutmaya başlayan Sarıyar HES baraj gölü suları altında kalmış ancak nekropolün bir kısmı günümüze ulaşabilmiştir. Juliopolis kenti Antik Bithynia Bölgesi ile Galatia Bölgesi sınırında yer alır. Frig Döneminde küçük bir köy olarak iskan gören köy, Friglerin kurucu Kralı Gordios'tan dolayı Gordiou kome (Gordios'un Köyü) olarak bilinmektedir. Kent Helenistik Dönemde küçük bir kasaba olarak yaşamını devam ettirir. Strabon Coğrafya adlı eserinde kentin M.Ö. 1. yüzyılda Kleon isimli güçlü haydut lideri tarafından genişletildiğinden bahseder.^[3] M.Ö. 27 yılında imparatorluğunu ilan eden Augustus ile iyi bir ilişki kuran Kleon şehrin adını Julius Caesar'a veya Julius'lar sülalesine atfen Juliopolis (Julius'un Şehri) olarak değiştirir. Juliopolis, Konstantinopolis'ten Nikaia'ya oradan da Ankyra üzerinden Judaea'ya (Kudüs) uzanan Hacıyolu üzerinde yer alması nedeniyle M.S. 4. ve 9. yüzyıllar arasında bölgenin önemli ticaret merkezlerinden biri haline gelir ve kentin piskoposlarının isim ve imzaları düzenli olarak Bizans Sinot Meclisi (Ruhani Meclis) kayıtlarında görülmektedir. Juliopolis 9. yüzyılda İmparator I. Basil'e (M.S. 867–886) atfen Basilium-Basileion ismini alır ve 11. yüzyıla kadar bu isimle varlığını sürdürür1. Bu tarihten sonra edebi eserlerde ismine rastlanmamaktadır. Böylelikle Juliopolis tarih sahnesinden çekilir.^[3][4]

2012 yılı çalışma sezonunda nekropol alanının güneybatı tepe kısmındaki kayalık alanda tespit edilen şapelin iç bölümü kazıldı. 2013 yılında ise tabandaki kalker ana kayaya oyulmuş şapelin giriş kısmanda 5 x 5 metre boyutlarında bir açma ile şapelin giriş bölümünde kazıya başlanmıştır. Açmadaki dolgu alınmaya başlandığında dolgu içinden bol miktarda çatı kiremidi parçaları gelmeye başlamıştır.^[4][5] Girişin taban seviyesine inildiğinde, şapelin basamaklı girişinin devamı olan taş taban döşemesi ve döşemenin kuzey bölümünde kalker bloklarının şekillendirilmesi ile oluşturulmuş 2 basamaklı merdiven açığa çıkarılmıştır. Açmada tespit edilen taban döşemesi ve basamak, yapının daha geniş bir alan yayıldığını göstermekteydi. Bu nedenle çalışma alanı kademeli olarak genişletildi. Batı ve kuzey yönünde büyütülen açmadaki kazı çalışmaları sonucunda, şapel önünde tespit edilen taban döşemesinin devam ettiği görülmüştür. Ancak şapel girişi önünde uzanan döşeme ile kuzeyde tespit edilen döşeme farklı seviyelerde yapılmış ve iki seviye arasındaki geçiş 2 basamaklı merdiven ile sağlanmıştır. Kazı çalışmalarına, tespit edilen döşemelerin devam ettiği batı ve kuzey yönde açma genişletilerek devam edildi.^[3][4] Şapelin girişine paralel olarak devam eden döşemelerin, şapele ulaşmak için sonradan ilave edilmiş bir yola ait olabileceği düşüncesi ile kazıya devam ederken yapının doğusunda ana kayaya oyulmuş apsise ulaşıldı ve böylelikle şapelin üstünde bir kilise olduğu anlaşılmıştır. Apsisi, güney nefi ve güney uzun duvarı tespit edilen kilisenin kuzey uzun duvarı ile batıdaki girişini açığa çıkarmak amacıyla çalışmalara devam edildi ve kilisenin tamamı açığa çıkarıldı.^[3][4][5]

Nekropolün batısında, kuzey güney yönünde devam eden savunma duvarının kazısına 2013 yılında da devam edilmiştir. Baraj gölü kıyısı ile nekropolün bulunduğu sırtın tepe noktasına kadar devam ettiği tahmin edilen savunma duvarının güney bölümünde yapılan 3 açma ile 2011 ve 2012 yıllarında bir kısmı açığa çıkarılmıştı. Duvarın ne kadar devam ettiğini anlayabilmek amacıyla, nekropoldaki ziyaretçiler için düzenlenmiş olan patikanın hemen kuzeyinde 6 x 4 m. boyutlarında ve aynı yönde tepe bölümünde 8 x 6 m. boyutlarında iki açma ile duvarın ortaya çıkarılması planlanmıştır.^[5] Patika düzenlemesi esnasında üst örgü seviyesi ortaya çıkarılan duvarın kuzeye devamını araştırmak amacıyla yapılan açmadaki kazı çalışmaları esnasında, üstte bitki toprağı alındıktan sonra duvarın üst seviyeleri görünmeye başlanmıştır. Açma içinde geçmiş yıllarda baraj gölünden tepedeki su deposuna su borusu döşemek amacıyla yapılmış çalışmada duvarın bir bölümünün tahrip edildiği görülmüştür. Açma içinde çalışmalar savunma duvarının temeline kadar devam ettirilmiştir. Bu alanda açığa çıkarılan savunma duvarının devamı kuzeye doğru aşamalı olarak genişletilerek A açmasına kadar olan bölümü açığa çıkarılmış ve tepede A açmasında açığa çıkarılan kule/bastiyon ile birleştirilmiştir. Açığa çıkarılan savunma duvarı yaklaşık olarak 41.10 metre uzunlukta genişliği ise 190 cm. ile 220 cm. arasında değişkenlik göstermektedir. Duvarın genişliği stabil olmayıp değişkenlik göstermektedir. Bu farklılık duvarın alt seviyelerinin daha kalın, üst seviyelerinin ise daha dar olduğundan kaynaklandığı söylenebilir. Tahrip olmuş duvarın yüksekliği en tepede 47 cm, güneyde ise 160 cm.ye varan yükseklikte korunmuştur. Duvarın alanda yaklaşık olarak 224 metre uzunluğa sahip olduğu tahmin edilmektedir.^[3][4][5]