İçeriğe atla

Jugurthine Savaşı

Jugurthine Savaşı

Sulla'nın Jugurtha'yı kuşatmasını gösteren bir sikke
TarihMÖ 112–106
Bölge
Sebep Numidya taht kavgasının Roma'yı etkilemesi
DurumMauretanya'ya bir miktar Numidya toprağı verildi
Taraflar
Roma Cumhuriyeti MauretanyaNumidya
Komutanlar ve liderler
Lucius Calpurnius
Spurius Postumius
Aulus Postumius
Quintus Numidicus
Gaius Marius
Sulla Felix
Jugurtha
Bomilcar
Bocchus I


Jugurthine Savaşı (Latince: Bellum Iugurthinum; MÖ 112–106), Roma Cumhuriyeti ile Kuzey Afrika kıyısında bulunan, yaklaşık olarak günümüzdeki Cezayir'e denk gelen Numidya Krallığı'nın kralı Jugurtha arasında gerçekleşen silahlı bir çatışmaydı. Jugurtha, Numidya kralı Micipsa'nın yeğeni ve evlatlık oğluydu. Micipsa'nın tahtına geçmek için rakiplerini suikast, savaş ve rüşvet yoluyla alt ederek iktidara geldi.

Jugurtha'nın Numidya tahtını ele geçirmesinin ardından,[1] Pön Savaşları'ndan bu yana Numidya'nın sadık bir müttefiki olan Roma,[2] bu duruma müdahale etme gereği hissetti. Savaş, Roma'nın Kuzey Afrika'yı boyunduruk altına alma sürecinde önemli bir aşamayı temsil ediyordu ve imparatorluğun yükselişine katkı sağladı.[3] Ancak Numidya, bu yıldan MÖ 46 yılına kadar bir Roma eyaleti olmadı.

Jugurtha ve Numidya

Numidya, Kuzey Afrika'da (yaklaşık olarak Cezayir'in kuzeyi) bulunan bir krallıktı ve Roma'nın baş düşmanı Kartaca'nın yanındaydı. Numidya Kralı Masinissa, Üçüncü Pön Savaşı'nda Roma'nın sadık bir müttefiki haline gelmiş ve MÖ 149'da ölmüştü. Daha sonra yerine, MÖ 149–118 yılları arasında hüküm sürmüş oğlu Micipsa geçti. Ölümü sırasında Micipsa'nın potansiyel üç varisi bulunuyordu: iki oğlu Adherbal ve Hiempsal I ve evlilik dışı bir yeğeni olan Jugurtha. Jugurtha, Numantia Kuşatması'nda (MÖ 134 – 133) Scipio Aemilianus'un emri altında savaşmış ve Roma aristokratlarıyla arkadaşlık kurarak Roma'nın adetlerini ve askeri stratejilerini öğrenmişti. Micipsa, Jugurtha'nın kendi ölümünden sonra krallığı ondan daha yeteneksiz oğullarından gasp edeceğinden endişe ederek onu evlat edindi ve krallığı iki oğlu ve Jugurtha'ya ortaklaşa miras bıraktı; böylece krallık üçe bölünecekti.[4] Kral Micipsa'nın ölümünden sonra üç kral anlaşmazlığa düştü ve nihayetinde topraklarını üç ayrı krallık olarak bölmeye karar verdiler;[5] ancak toprak üzerinde anlaşamadılar ve Jugurtha, diğer iki krala karşı açık bir savaş ilan etti. Kardeşlerin daha cesur olan Hiempsal, Jugurtha'nın adamları tarafından suikastle öldürüldü ve Adherbal, kendini savunamayarak Roma'ya kaçmak zorunda kaldı. Burada, Roma Senatosu'na arabuluculuk için başvurdu.[6]

Micipsa'nın vasiyetine göre arabuluculuk yapma yetkisine sahip olan Senato, Jugurtha'nın suçlarını görmezden gelmek için rüşvet almıştı. Senato, eski konsül Lucius Opimius önderliğinde, Numidya'yı Jugurtha ve Adherbal arasında adil bir şekilde bölmek üzere bir komisyon düzenledi ve MÖ 116'da işe başladı. Ancak Jugurtha, komisyondaki Romalı yetkililere rüşvet sağlayarak kendisine Numidya'nın daha verimli ve kalabalık olan batı kısmını tahsis etmelerini sağladı, Adherbal ise doğu bölgesini aldı.[7] Roma'nın rüşvete karşı zayıflığı ve yozlaşmışlığı karşısında çaresiz kalan Adherbal bu durumu kabul etti ve böylece barış sağlandı. Ancak çok geçmeden, MÖ 113'te Jugurtha yeniden kuzenine savaş ilan etti ve onu yenilgiye uğratarak başkent Cirta'ya çekilmeye zorladı.[7] Jugurtha'nın başlıca amacı Numidya'yı fethederek kendi yönetimi altında birleştirmekti.

Roma, Jugurtha'nın eylemlerini bölgedeki istikrara karşı bir tehdit olarak görerek Adherbal'ın yanında yer aldı. Roma'nın yardımıyla, ticari amaçlarla Afrika'ya yerleşmiş büyük bir Romalı equites grubu tarafından desteklenen Adherbal, birkaç ay boyunca direnmeyi başardı. Adherbal, kuşatma hattının içinden yeniden Roma'ya başvurdu ve Senato, yardım talebini kabul etti. Roma Senatosu, Jugurtha'ya savaşı derhal bitirmesini ve Adherbal'ın krallık üzerindeki hakkını tanımasını emretti, ancak Jugurtha bu talebi görmezden geldi. Bunun ardından Senato, aristokrasinin saygın bir üyesi olan konsül Marcus Scaurus'un başkanlık ettiği ikinci bir heyeti Jugurtha'yı teslim olmaya zorlamak üzere gönderdi. Kral Jugurtha, müzakerelere açık görünerek, Scaurus ve Adherbal ile olan müzakereleri, Cirta'nın erzak ve kurtuluş umudunun tükenmesi için uzun bir süre boyunca uzattı. Scaurus, Jugurtha'yı bir taahhüde zorlamadan ayrıldı ve Adherbal mecburen teslim oldu. Ardından Jugurtha, düşmanı Adherbal ile birlikte, onunla aynı kentte olma talihsizliği gösteren çok sayıda Romalı ve İtalyan tüccarı ve Cirta savunmasına katılanları derhal idam ettirdi.[8] Genelde buradakilerin tamamen masum kurbanlar oldukları varsayılsa da[9] antik tarihçi Sallust daha çok silahlı milisler gibi hareket etmiş olabileceklerini ima etmektedir. Roma vatandaşlarının ölümü, ülkedeki halk arasında büyük bir öfke patlamasına yol açtı ve Senato, halk tribünü (tribunus plebis) Gaius Memmius'un tehditleri sayesinde, MÖ 111'de Jugurtha'ya savaş ilan etti ve isteksiz de olsa Adherbal'ın tarafında savaşa katıldı.[10][11]

Kaynakça

  1. ^ Sallust, The Jugurthine War, XII
  2. ^ Matyszak, The Enemies of Rome, p. 64
  3. ^ https://study.com/academy/lesson/the-jugurthine-wars-facts-causes.html 12 Eylül 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Şablon:Bare URL inline
  4. ^ J. A. Froude, Caesar- A Sketch, (A. L. Burt Company, New York, 1903), ch. IV, pp. 33, 34
  5. ^ T. Mommsen, The History of Rome, (The Colonial Press, Massachusetts, 1958), ch. III, p. 94
  6. ^ Mommsen, p. 95
  7. ^ a b Mommsen, p. 96
  8. ^ Mommsen, p. 97
  9. ^ Beard, Mary (2018). Spqr Antik Roma Tarihi. Pegasus Yayıncılık. s. 265. ISBN 978-605-299-389-7. 7 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2024. 
  10. ^ Mommsen, p. 98
  11. ^ The Encyclopedia of World History, (Houghton Mifflin Company, Boston, 1952), ch. II, p. 92

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Pön Savaşları</span> Kartaca Savaşları

Pön Savaşları, Kartaca Savaşları olarak da bilinir. Kartaca ile Roma Cumhuriyeti arasında, MÖ 264-146 yılları arasında, Akdeniz deniz ticaretini ele geçirmek ve elde tutmak için yapılan ve üç evre olarak gerçekleşen savaşlardır. Döneminin bilinen en geniş çaplı savaşlarıdır. Pön sözcüğü, Latince'deki Punicus sözcüğünden türetilmiş bir sözcük olup "Kartacalı" anlamına gelmektedir ve Kartacalıların Fenike kökenini belirten bir sözcüktür.

<span class="mw-page-title-main">Roma Cumhuriyeti</span> Antik Romanın cumhuriyetle yönetildiği dönem

Roma Cumhuriyeti, Antik Roma uygarlığında hükûmetin cumhuriyet şeklinde işlediği dönem. Geleneksel olarak MÖ 509 yılında krallığın devrilmesiyle başlayan dönemdir. Bu dönemde ilk iki yüzyıl boyunca, Cumhuriyet toprakları İç İtalya'dan bütün Akdeniz dünyasına kadar genişledi. Sonraki yüzyılda Roma; Kuzey Afrika, İber Yarımadası, Yunanistan ve şu anki Güney Fransa'da egemenlik kurarak daha da büyüdü. Roma Cumhuriyeti, son iki yüzyılı sırasında, hem Fransa'nın kalanına hem de Makedonya ile Anadolu'nun büyük kısmına egemen oldu.

<span class="mw-page-title-main">Publius Cornelius Scipio (MÖ 236'da doğan prokonsül)</span>

Publius Cornelius Scipio, bilinen adıyla Scipio Africanus, diğer adlarıyla Afrikalı Scipio, Scipio Africanus-Major, Yaşlı Scipio Africanus veya Büyük Scipio, İkinci Pön Savaşı sırasında general ve Roma Cumhuriyeti'nde bir devlet adamıdır. Birisi aynı adlı Publius Cornelius Scipio olan iki oğlu vardı ki, kendisi sağlık sorunları nedeniyle politik kariyer yapamamıştır, diğer oğluysa MÖ 174'te praetor olan Lucius'tur.

<span class="mw-page-title-main">Gaius Marius</span> Romalı devlet adamı ve general

Gaius Marius Romalı asker ve kariyeri boyunca eşi benzeri görülmemiş biçimde dördü art arda olmak üzere toplam yedi kere Konsül seçilmiş siyasetçi. Topraksız vatandaşların (proleterlerin) askere alınması ve lejyonların piyade taburları şeklinde yeniden örgütlenmesi gibi çarpıcı yenilikleri içeren Marius Reformları ile tarihe geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Afrika (eyalet)</span>

Afrika (Africa), Roma İmparatorluğuna bağlı bir eyalet. Kabaca günümüz Tunus topraklarının kuzeyini ve batı Libya'nın Gabes Körfezi boyunca uzanan Akdeniz kıyılarını içerirdi. Kıta Afrika adını bu Roma eyaletinden sonra almıştır. Aynı bölge, daha sonra Araplar tarafından da orijinal lisanına sadık kalınarak İfrikiya olarak adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hasdrubal Barca</span>

Hasdrubal Barca, Hamilcar Barca'nın ikinci oğlu ve II. Pön Savaşında Kartaca komutanlarından biridir. Hannibal ve Mago Barca'nın kardeşi.

<span class="mw-page-title-main">Quintus Caecilius Metellus Pius</span>

Quintus Caecilius Metellus Pius Romalı devlet adamı. Pius adı MÖ 99 yılında babasın sürgünden dönmesi için gösterdiği uğraşlar için verilmiştir.

Drepana Deniz Muharebesi, MÖ 249 yılında Birinci Pön Savaşı'nın bir parçası olarak Kartaca ile Roma Cumhuriyeti arasında gerçekleşen bir deniz muharebesidir. Muharebe, Sicilya'nın batısında bugünkü Trapani yakınlarında yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Birinci Pön Savaşı</span> I. Pön Savaşı

Birinci Pön Savaşı, Kartaca ile Roma Cumhuriyeti arasında MÖ 264 - 241 yılları arasında gerçekleşmiş olan muharebelerdir. Bu muharebeler, iki devlet arasında yaşanan üç büyük savaştan ilkidir. Bu iki güç 23 yıl boyunca Batı Akdeniz hakimiyeti, öncelikle Sicilya Adası'nın ve civar suların kontrolü için mücadele etti. Kendi esas hakimiyet alanları olan İtalya Yarımadası ve Kuzey Afrika'dan daha küçük ölçekteki bu bölge için mücadele, Akdeniz ticareti açısından stratejik önemdeydi. Savaş başladığında, bugünkü Tunus sınırlarında yer alan Kartaca, Batı Akdeniz'de hakim güç durumundaydı. Ancak savaşın sonunda zafer Roma Cumhuriyeti'nin oldu ve Kartaca'ya son derece ağır antlaşma şartları ile büyük bir mali savaş tazminatını kabul ettirdi.

Lilybaeum Muharebesi, Kartaca ile Roma Cumhuriyeti arasındaki İkinci Pön Savaşı'nın ilk deniz muharebesidir. Kartaca, Sicilya'ya bir dizi baskın düzenlemek için 35 ağır savaş gemisi göndermişti. İlk baskının Lilybaeum'a yapılması planlanmıştı. Siraküza Kralı II. Hiero'nun verdiği alarm üzerine 20 ağır savaş gemisinden oluşan bir Roma donanması harekete geçmiş ve muharebede birkaç Kartaca savaş gemisini ele geçirmiş, Kartaca baskınını başarısız kılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İkinci Pön Savaşı</span> M.Ö 218 ile 201 yılları arasında Roma ile Kartaca arasında gerçekleşen ikinci savaş

İkinci Pön Savaşı ya da diğer adlarıyla Hanibal Savaşı, Kartaca Savaşı MÖ 218 - MÖ 201 yılları arasında Roma ve Kartaca devletleri arasında batı ve Doğu Akdenizde meydana gelmiş büyük savaştır. Numidyalı ve Berberi kabilelerinin ve diğer Avrupa uluslarınında katılımıyla geniş çapta bölgeyi etkilemiştir. Pön Romalılar'ın Kartacalılara verdiği isimdir.

<span class="mw-page-title-main">II. Hurkanus</span>

II. Hurkanus, MÖ 1. yüzyılda Haşmonayim hanedanlığına bağlı başrahip ve Yahudiye kralıydı.

<span class="mw-page-title-main">II. Aristobulus</span>

II. Aristobulus, Haşmonayim hanedanlığının bir üyesi olup MÖ 66 ile MÖ 63 yılları arası başrahiplik ve Yahudiye'nin krallığını yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kartaca Kuşatması (y. 149-146 MÖ)</span>

Kartaca Muharebesi Kartaca ile Roma Cumhuriyeti arasında savaşılan Pön Savaşlarının üçüncüsünün tek ve son silahlı çatışmasıdır. MÖ 149 yılında bir kuşatma harekâtı şeklinde başlamış ve 146 yılında Kartaca şehri ve devletinin yıkılması ve bir daha ayağa kalkamayacak şekilde tamamen ortadan kaldırılmasıyla sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Üçüncü Pön Savaşı</span>

Üçüncü Pön Savaşı, MÖ 149 - MÖ 146 döneminde eski Fenike kolonisi olan Kartaca Cumhuriyeti ile antik Roma Cumhuriyeti arasından yapılan üçüncü ve son savaştır.

<span class="mw-page-title-main">Numidya</span>

Numidya, Afrika'da Sahra'nın kuzeyindeki bir bölgeye Romalıların verdiği ad. Aşağı yukarı Cezayir'in günümüzdeki sınırları içinde kalır. Numidyalılar, Milattan Önce 6. yüzyıldan başlayarak kıyı bölgelerini işgal eden Kartaca ordularına katılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Scipio Aemilianus</span>

Scipio Aemilianus Romalı devlet adamı, politikacı ve asker. Üçüncü Pön Savaşı ile Kartaca'yı tarihten silen ve hafızalara kazınan helenofil Romalı.

<span class="mw-page-title-main">Kimberek Savaşı</span> Roma ile Cermen ve Kelt kabileri arasındaki savaşlar, MÖ 113-101

Kimberek Savaşı Roma Cumhuriyeti ve müttefikleri ile Yutland Yarımdası'ndan Roma kontrolündeki topraklara göç eden Cermen ve Kelt Cimbri, Töton, Ambrones ve Tigurini kabileleri arasındaki savaş ve çatışmalardır. Kimberek Savaşı, İkinci Pön Savaşı'ndan bu yana, İtalya ve Roma'nın kendisinin ciddi şekilde tehdit edildiği ilk seferdir.

Maharbal (Pönce: 𐤌‬𐤄‬𐤓𐤁‬𐤏𐤋, MHRBʿL ; mö.3. yüzyıl'da Hannibal komutasındaki süvari birliğinden sorumlu bir Numidya ordusu komutanı ve İkinci Pön Savaşı sırasında ikinci komutanıydı. Maharbal, Hannibal'in çok yakın arkadaşıydı ve ona büyük hayranlık duyuyordu. Kartaca'nın Roma'ya karşı savaş alanındaki başarısı için kritik bir komutandı. Hannibal, İtalyan seferi boyunca süvarilerde sayısal üstünlüğünü sürdürdü ve bu nedenle ordusuna bir avantaj sağlamak için onlara ve Maharbal'a güvendi.

Gaius Memmius Romalı bir politikacıydı. Lucius Appuleius Saturninus'un şiddetli ayaklanması ve bastırılması sırasında Roma'yı sarsan karışıklıklar sürerken Gaius Servilius Glaucia tarafından öldürüldü.