Jose Felix Estigarribia

José Félix Estigarribia Insaurralde (21 Şubat 1888 - 7 Eylül 1940), 1939'dan 7 Eylül 1940'taki bir uçak kazasında ölene kadar Paraguay'ın 34. Başkanı olarak görev yapan Paraguaylı bir subay ve politikacıydı.^[1] Paraguay için üzücü bir zaferle sonuçlanan Chaco Savaşı sırasında Paraguay Ordusu'nun başkomutanı rolündeydi.^[2]

Bolivya'ya karşı Chaco Savaşı'nda Paraguay'ı zafere taşıyan Paraguay Ordusu'nun askeri subaylarından biri olarak tanınmaktadır, silahlı çatışma sırasında önde gelen bir askeri stratejist olmuş ve bir savaş kahramanı olarak kabul edilmiştir. Yaşamında korgeneral rütbesine ulaşmış ve ölümünden kısa bir süre sonra mareşalliğe terfi ettirilmiştir.^[2]

1930'ların sonlarında Estigarribia, hem Colorado Partisi, hem de Liberal Parti tarafından cumhurbaşkanlığına aday olmak için lobi yaptı. O zamanlar daha baskın olan liberallere katılmaya karar verdi. Başkan olarak anayasayı askıya aldı ve yerine kendisine diktatörlük yetkileri veren yeni bir anayasa koydu. Otoriter yönetimi yalnızca bir yıl sonra kendisi ve karısının bir uçak kazasında ölmesiyle sona erdi. Onun yerine, kendi diktatörlüğünü kurmak için Estigarribia anayasasını kullanan Savaş Bakanı Higinio Morínigo geçti.^[2]

Jose Felix Estigarribia Insaurralde, 21 Şubat 1888'de Caraguatay, Cordillera'da, her ikisi de Bask kökenli fakir ancak seçkin bir aile olan Mateo Estigarribia ve Casilda Insaurralde'nin çocuğu olarak dünyaya gelmiştir.^[3]

İlkokulu yerel okulda bitirdi ve 1908'de Trinity College of Agriculture'de eğitimini tamamlamıştır.^[4] Ancak diplomasını aldıktan sonra Estigarribia, kariyerini değiştirdi ve 1910'da piyade teğmen rütbesiyle orduya katıldı.

Estigarribia, ziraat bilimci olarak eğitim almıştı,^[4] ancak, 1910'da Ulusal Ordu'ya katılmış ve ek eğitim için Şili'de ve Fransa'daki Saint Cyr askeri akademisinde eğitim almıştır.^[3] Chaco Savaşı sırasında Birinci Piyade Tümenine komuta etmiş ve sırasıyla tuğgeneralliğe, tümgeneralliğe ve silahlı kuvvetler başkomutanlığına terfi etmiştir. 1935'te "Chaco Savaşı Kahramanı" olarak Asunción'a muzaffer bir dönüş yaptı ve ayda 1.000 altın peso tutarında ömür boyu emekli maaşı ile ödüllendirilmiştir. Başkan Eusebio Ayala'nın Febrerista Devrimi'nde Rafael Franco tarafından devrilmesinin ardından silahlı kuvvetler komutanı görevinden alındı, ancak Paraguay'ın ABD büyükelçisi olarak görev yaptı.^[5]

1911'den 1913'e kadar Şili'deki Bernardo O'Higgins Askeri Okulu'ndaki kursları tamamladı. 1917'de yüzbaşılığa terfi etti. 1922'de Paraguay'daki devrimde önemli bir rol oynadı ve daha sonra Binbaşılığa terfi etti. Becerileri nedeniyle, General Maurice Gamelin ve Mareşal Foch'un öğrencisi olduğu Paris'teki École Supérieure de Guerre'de üç yıl süreyle kurs kadrosuna katılmak üzere seçildi. Estigarribia oradan en iyi notlarla mezun oldu. 1928'de dönüşünde Ordu Kurmay Başkanı olarak atandı. Chaco'yu savunma stratejisine ilişkin olarak hükûmetle yaşanan anlaşmazlıklar nedeniyle adı açıklandıktan bir yıldan az bir süre sonra görevden alındı, "Chaco'nun terk edilmeyip milli toprak gibi savunulması gerekir" diyerek savundu, yani mesele toprağı işgal etmek değil, onu işgal eden düşmanı yok etmekti. Ancak Bolivya'ya karşı savaş kaçınılmaz göründüğünden hükûmet, Chaco'da ihtiyaç duyulan kişinin Yarbay Estigarribia olduğuna karar verdiğinde, Estigarribia 44 yaşındaydı.

Chaco savaşı 1932 ile 1935 yılları arasında Bolivya ile Paraguay arasında yapıldı. Dünyanın en fakir ülkelerinden biri olan Paraguay'ın, savaş uçakları, tanklar ya da toplar gibi egzotik ve pahalı şeyleri bir kenara bırakın, ordusunu küçük silahlarla donatmayı zar zor karşılayabiliyordu.^[6]

Chaco Savaşı'nın tanımı, yer ve zamanın idaresinin esas olduğu bir iletişim savaşı olacaktır. Estigarribia, Bolivya harekete geçmeden, Paraguay hükûmetinin genel seferberlik planını kabul etmesi ve Bolivya'ya yönelik ilk saldırı sürprizinin (Eylül-Aralık 1932) başlaması konusunda kararlıydı.^[7]

Ordunun başkomutanı ve operasyonların şefi olarak Estigarribia, emrindeki 15.000 asker ile Chaco Savaşı'na (1932-1935) mükemmel bir katılım gösterdi.^[3] Stratejisi ve taktikleri o zamandan beri dünya çapındaki askeri akademilerin ilgisini çekti ve araştırıldı. Bolivya'nın Paraguay Nehri'ne doğru ilerleyişini durdurmayı başardı ve pozisyonel savaş ve gerilla savaşı tekniklerini esnek bir şekilde kullanarak güçlü düşman tümenlerini yok etmeyi başardı.^[4]

Ordu onun komutası altında, Paraguay'ın maksimum çabası, insan ve kaynak bakımından üstün olan ve Rio Parapiti'ye dönen Bolivya ordusuna karşı başarılı bir askerî harekâta yol açtı.^[8] Hareket savaşı hakkındaki stratejik düşüncesi, lojistiğin (özellikle suyun) önemi, kuvvetlerin sürpriz yoğunlaşması, savunmadan saldırıya geçiş ve düşman ve operasyon alanı hakkındaki kapsamlı bilgisi onu ayrıcalıklı bir konuma yerleştirdi. Emri altındaki subaylardan en iyi şekilde yararlandı ve Paraguaylı bir askerin savaşçı ve ahlaki erdemlerini sergilediğine inanılıyordu.^[7]

Savaşın ilk yılında albay rütbesiyle Paraguay Ordusunu yönetti. Campo Grande ve Pozo Favorite zaferinden sonra generalliğe terfi etti. Chaco'nun savunulmasına verilen hizmetlerin takdiri olarak, 1940'taki ölümünden sonra mareşal rütbesine terfi ettirilmiştir.^[7]

Estigarribia'nın Chaco savaşı esnasında karargahını kurduğu yer bugün Mariscal Estigarribia adında bir yerleşim yeridir.^[9]

Estigarribia, Chaco savaşı anılarını, Memorias del mariscal José Félix Estigarribia adında bir kitapta toplamıştır.^[10]

Estigarribia, 1939'da dört yıllık bir dönem için başkan seçildi ve 15 Ağustos'ta göreve başladı.^[3] Altı ay sonra 19 Şubat 1940'ta Estigarribia, yasama meclisini feshetti, olağanüstü hal yetkilerini ele geçirdi ve Anayasayı askıya aldı. "Milletimizin korkunç bir anarşinin eşiğinde olduğunu" belirterek, uygulanabilir bir anayasal çerçeve tasarlanır tasarlanmaz demokrasinin yeniden tesis edileceğini duyurdu.

Bunun boş bir söz olduğu ortaya çıktı; Beş ay içinde anayasayı son derece otoriter bir belgeye dönüştürdü. Başkan, Estigarribia'nın acil durum yetkilerini kanunlaştırarak, devletin iyiliği olarak gördüğü şeyler için hareket etme konusunda geniş yetkilerle donatılmıştı. Aynı zamanda yasama organının yetkileri de önemli ölçüde kısıtlandı. Ağustos ayında yapılan referandumda onaylanan anayasa,^[3] Estigarribia'nın başkanlığını yasal bir diktatörlüğe dönüştürdü.^[11]

7 Eylül 1940'ta Estigarribia ve eşi First Lady Julia Miranda Cueto, Paraguay'ın iç kesimlerini geziyordu.^[12] Altos'tan San Bernardino'daki kır evine yaptığı yolculukta uçağı Agapuey'de düştü ve uçaktaki herkes hayatını kaybetti.^[13] Estigarribia'nın yerine Higinio Morínigo geçti ve Estigarribia ölümünden sonra mareşal rütbesine terfi ettirildi. Otoriter anayasası 1967 yılına kadar yürürlükte kaldı, daha sonra yerini pek çok kişi tarafından otoriter sayılan başka bir anayasa almıştır.^[14]

Uçağın pilotu Chaco savaşında'da görev almış ve üstün başarı göstermiş bir pilot olan Carmelo Peralta'dır. Kullanılan uçak ise Chaco savaşında kullanılmış bir savaş uçağıdır ve barış zamanında içine koltuk eklenerek sivil amaçlarla kullanılmaya devam edilmiştir.^[15]

Ölümü üzerine, rakipleri tarafından yapıldığına dair ya da eşi ile tartıştığı ve eşinin silahını çıkarıp ateş etmesi üzerine uçağın düştüğü gibi bir çok komplo teorisi üretilmiş olmasına karşın, kabul gören genel sebep, otlakların yakılması sonucu ortaya çıkan dumandan oluşmuş sis duvarına uçağın çarpmış olduğudur.^[15]