José Millán-Astray
José Millán-Astray (5 Temmuz 1879 - 1 Ocak 1954) İspanyol komutan, İspanyol Lejyonu kurucusu ve İspanya İç Savaşı sonrasında Franco İspanyası'nın ilk dönem önde gelen isimlerindendi. Astray savaş sırasında çok çeşitli yerinden yaralandığı için sakattı. Muhafazakâr ancak Franco karşıtı Miguel de Unamuno ile giriştiği kavgayla bilinir.
Hayatı
Gençliği
Galicia'daki A Coruña'da dünyaya gelmiştir. Babası Jose Millan Astray hukukçu, şair, edebiyatçı ve Madrid'de baş gardiyandı. Annesi Pilar Terreros Segade ise illüstrator ve komedi yazarıydı. Hukuk okuması istendiyse de o askeri bir kariyeri seçti. 30 Ağustos 1894'te Toledo'daki Piyade Akademisine girdi.[1] 16 yaşında Asteğmen olarak mezun oldu. 1 Eylül 1896'da Harp Okuluna başladı.
Askeri kariyeri
Harp Okulundan kurmay olarak mezun oldu. İspanyol İmparatorluğuna karşı bağımsızlık mücadelesi veren Filipinlilerin başlattığı Filipin Devrimine karşı mücadele etmek için gönüllü oldu. Muharebelerde gösterdiği yararlılıklardan dolayı çok çeştli madalyalara layık görüldü. Özellikle San Rafael kentinin savunmasında gösterdiği kahramanlıktan ötürü taltif edildi, 18 yaşında seçkin bir savaş kahramanı haline geldi. Sonraki dönemde Fas'da devam eden Rif Savaşı'na katıldı. 26 Ekim 1924 tarihinde Fas'da görev yaparken pusuya düşürüldü ve çıkan çatışmada kolundan ağır yaralandı, kolu kesilmek zorunda kalındı. Birliklerine komuta etmeye devam ederken gözüne isabet eden bir kurşun yüzünden sağ gözü kör oldu. Bu yaralanmalardan dolayı ona "Muhteşem sakat" deniliyordu. Artık kör olan gözüne siyah bir bant ve sağ eline de beyaz eldiven giyiyordu. Bu dönemde Afrika'da yerleşik Fransız Yabancı Lejyonu benzeri bir silahlı kuvvet kurma planlarını Binbaşı Francisco Franco'ya açtı ve kendisinden destek gördü. Cezayir bölgesinde kurulan İspanyol Lejyonu'nun ilk komutanı olmuştur. Lejyonun sloganı olarak belirlediği "Viva la Muerte!" İspanya İç Savaşı sırasında Falanjistlerin sloganı haline gelecektir. Kurduğu silahlı birliğin İspanya'nın imparatorluk geleneğine ve katı Katolik inancına sahip çıkmasında ısrarcı olmuştur. Bu sayede adeta geçmiş dönemlerde Reconquista sırasında Emeviler'e karşı verilen mücadele yüceltilmiş, modern dünyada demokrasi ve komünizm ideolojisine karşı da benzer mücadelenin verilmesi gereği ideolojik düstur haline getirilmiştir. 1924 yılında Kral XIII. Alfonso tarafından albay rütbesine getirilmiş, 1927 yılında da tuğgeneral olmuştur. 1932 yılında başa gelen Cumhuriyetçi Manuel Azaña hükûmeti onu rejim karşıtı görüşlerinden dolayı emekliye ayrılacak komutanlar arasına almıştır. 1936'da İspanya İç Savaşı'nın patlak vermesiyle Franco yanlısı saflarda yer almış, ilk dönemlerde Basın, Radyo ve Propaganda şefi olarak görev yapmıştır.
Unamuno ile karşı karşıya geliş
Millán-Astray, muhafazakâr yazar ve filozof Miguel de Unamuno ile kamuoyu önünde girdiği ateşli tartışmayla bilinir. 12 Ekim 1936 tarihinde Salamanca Üniversitesindeki toplantı farklı siyasal eğilimlerdeki sağcı toplamı bir araya getirmişti. Toplantıya Francocu kardinal Enrique Pla y Daniel, Franco'nun eşi Carmen Polo, Millán-Astray gibi kişiler katılmıştı. Üniversitede dekan olan Migule de Unamuno, Halk Cephesinin ülkeye kaos getirdiğinden hareketle iç savaşta Francocuları desteklemiş olsa da rejimin yaptıklarına eleştirel yaklaşıyordu. Tarihçi Hugh Thomas 1961 tarihli başyapıtı The Spanish Civil War'da olanları detaylı anlatır. Buna göre gece Falanjist yazar Jose Maria Peman tarafından yapılan ateşli bir konuşmayla başlar. Sonrasında Profesör Francisco Maldonado ayrılıkçı Katalonya ve Bask bölgelerinden ülkemizin içindeki kanser olarak bahsetmiş ve İspanya'nın şifası olan faşizm sayesinde bunları öldürecek, sahte duygusallıklardan azade kararlı bir cerrah gibi onları bünyemizden söküp atacağız demiştir. Bunun üzerine seyirciler arasında İspanyol Lejyonu'nun sloganı olan Viva la Muerte! (Yaşasın ölüm!) sloganı atılmıştır. Sonrasında lejyon komuta günlerinden kalma alışkanlıkla slogana eşlik eden Millan-Astray kitleye España (İspanya) demiş, kitle ona Una! (Tek) karşılığını vermiş, o yine España demiş, kitle Grande! (Büyük) yanıtını vermiş ve son kez España deyince de Libre! (Özgür) yanıtını haykırmıştır. Bu Falanjist söylemlerin ardından ev sahibi konumunda ve toplantıda Franco'nun temsilcisi durumundaki Unamuno söz almıştır:
| “ | Benden bir konuşma bekliyorsunuz. Beni bilen bilir, uzun süre sessiz kalmayı beceremem. Bazen sessiz kalmak yalan söylemektir çünkü sessizlik onay vermek olarak algılanabilir. Bugün aramızda bulunan Profesör Maldonado'nun sözüm ona söylevine dair yorumda bulunmak istiyorum. Bask ve Katalanlara yapılan saygısızlığın kişisel kısmını görmezden geleceğim. Bildiğiniz gibi bendeniz Bilbao doğumluyum. Beğenseniz de beğenmeseniz de Kardinal Barcelona'lıdır. Ancak şimdi şu anlamsız ve ölü sevici Yaşasın ölüm sloganını duyunca buna dair bir çift kelam etmek isterim. Tüm hayatımı benim ne demek istemediğimi anlamayanların öfkesine yol açan paradoksların yazarı ve bu konuda uzman birisi olarak söylüyorum, bu komik paradoksu itici buluyorum. General Millán Astray sakattır. Bu gerçeği kimsenin duyamacağı şekilde fısıldamanın alemi yoktur. O savaşta sakat kalmış birisidir. Cervantes de öyleydi. Ancak ne yazık ki bugün İspanya'daki sakatların sayısı çoktur. Ve eğer Tanrı bize yardım etmezse kısa süre içinde daha çok sakatımız olacak. General Millán Astray'ın kitle psikolojisine egemen olması beni rahatsız ediyor. Cervantes'in ruhani derinliğine sahip olmayan bir sakat, etrafındaki sakatların sayısını artırarak rahatlama umutları peşinde koşuyor. (Bunun üzerine seyirciler arasında bulunan Millán Astray Aydınlara ölüm! Yaşasın ölüm! şeklinde cevap verir. Falanjistlerin alkışları üzerine kitleyi yatıştırmaya çalışan yazar Peman Hayır, yaşasın aydınlar! Kahrolsun kötü aydınlar! demiş, Unamuno sözlerine devam etmiştir) Burası aydınların mabedidir, ben de baş rahibim. Bu kutsal mekanı kirletiyorsunuz. Kazanacaksınız ancak sadece kaba kuvvet sizde olduğu için. Ancak ikna edemeyeceksiniz. İkna etmek için sizde olmayan bir şey ihtiyacınız var: mantık ve haklılık. Sizden İspanya'nun iyiliğini düşünmenizi beklemek nafiledir. Diyeceklerim bu kadardır. | „ |
—Miguel de Unamuno | ||
Bu konuşmanın üzerine kendisini güçlükle kontrol eden Millán Astray Hanımefendinin koluna gir! diye bağırmış, Unamuno, Franco'nun eşi Carmen Polo'nun koluna girip onun koruması altında toplantıdan ayrılmıştır. Toplumda büyük saygınlığı olan Unamuno'ya karşı harekete geçemeyen rejim onu ev hapsi cezasına çarptırmıştır. Unamuno kısa bir süre sonra gizemli bir şekilde ölünce olaydan Franco rejimi sorumlu tutulmuştur.
II. Dünya Savaşı
Astray, II. Dünya Savaşı sırasında şiddetle Nazi Almanyasını desteklemiş ve Doğu Cephesinde Sovyetler Birliğine karşı Nazi saflarında savaşmak için örgütlenen Mavi Tümen'e gönüllü sağlanması için seferber olmuştur. Savaşın ardından emekliye ayrılmıştır.[2]
Ailesi
Genç subaylık dönemi sırasında, 1906 yılında General Gutierrez Camara'nın kızı Elvira ile evlenmiş ancak evlendikten hemen sonra eşi ona dini sebeplerden dolayı bakire kalma niyetini iletmiştir. Bundan sonra çift evli kalsa da aralarında cinsel bir ilişki olmamıştır. Millán-Astray 1941 yılında bir briç oyunu sırasında masadaki Rita Gasset'e aşık olmuştur. Eski bakanlardan Rafael Gasset'in kızı ve filozof José Ortega y Gasset'in kuzeni olan kadınla beraber olmak için Millán-Astray eşinden boşanmıştır. Skandalın önüne geçmek isteyen Franco, onu Lizbon'a görevli göndermiştir. Burada tek kızı Peregrina 23 Ocak 1942'de dünyaya gelmiştir. Bu dönemle beraber kamuoyunda unutulan komutan yıllar sonra Madrid'e dönmüş, kısa bir süre sonra 1 Ocak 1954'te kalp krizi sonucu ölmüştür.
Geleneği
Komutanın ismi başta Madrid olmak üzere çok sayıda kentte cadde ve sokaklara verilmiştir. Ancak İspanya'da demokrasiye geçiş süreciyle beraber ismi kısmen kaldırılsa da askeri alandaki başarıları nedeniyle tartışmalı bir isim olmuştur. Günümüzde hala ismi bazı mahkeme kararlarıyla kaldırılırken bazı mahkeme kararlarıyla geri konulmaktadır.[3]
Kaynakça
- ^ 7 Mayıs 2014 tarihli ABC haberi 23 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İspanyolca) 2 Ağustos 2023 tarihinde erişilmiştir
- ^ Spartaküs sitesindeki maddesi 2 Ağustos 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 2 Ağustos 2023 tarihinde erişilmiştir
- ^ 30 Ağustos 2021 tarihli 2 Ağustos 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. El Pais haberi (İspanyolca), 2 Ağustos 2023 tarihinde erişilmiştir
