İçeriğe atla

Jonas Salk

Jonas Salk
Jonas Salk Kopenhag Havalimanı'nda (Mayıs 1959).
DoğumJonas Salk
28 Ekim 1914
New York, ABD
Ölüm23 Haziran 1995 (80 yaşında)
La Jolla, California, ABD
Defin yeriEl Camino Memorial Park, San Diego, Kaliforniya
MilliyetYahudi[1][2]
Vatandaşlık ABD
Mezun olduğu okul(lar)
Tanınma nedeniPolio vaccine aşısını buldu[Not 1]
Evlilik
Donna Lindsay
(e. 1939; b. 1968)

Françoise Gilot
(e. 1970; ö. 1995)
ÖdüllerLasker Ödülleri
Kariyeri
DalıTıbbî araştırma, viroloji ve epidemiyoloji
Çalıştığı kurum
İmza
1988'de Jonas Salk.

Jonas Edward Salk (28 Ekim 1914 – 23 Haziran 1995), ilk başarılı çocuk felci aşısını geliştiren Yahudi[1][2] kökenli Amerikalı virolog ve tıp araştırmacısıdır. Doğup, büyüdüğü New York'ta bulunan ve New York Şehir Koleji ve New York Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde tıp ve biyoloji öğrenimi gördü. Daha sonra, sıradan sağlıkçı doktor olmak yerine, araştırmacı doktor olmayı seçti ve 1939'da New York'taki uygulamalı öğrenim hizmeti veren Mount Sinai Hastanesi'nde staj öğrenimi gördü.[3] İki yıl sonra, Michigan Üniversitesi'nde doktora hocası Thomas Francis Jr.'ın öğrenim çatısı altında, viroloji ve virüsle oluşan grip hastalıkları alanında öğrenim görmesini sağlayacak bursu kazandı.[4]

Yaşamı

Salk, 1914 yılında New York'ta, Rus İmparatorluğu'ndaki Yahudilere yapılan zulümlerden ve ayrımcılıklardan kurtulmak için ABD'ye göçen iki Aşkenazi Yahudisi çiftin oğlu olarak dünyaya geldi.[1][2] Kendisinden küçük, iki kardeşi vardı: Herman ve gelecekte çocuk psikologu olacak Lee.[5] Ailesi Doğu Harlem'den, Bronx, Elsmere Place'e taşındı.[6] Daha sonra ise yaşamlarını bir süre Queens, Arverme'deki 439 Beach bölgesinin 69. caddesinde geçirdiler.[7]

Tıp tahsilini yaptıktan sonra kendisini virüs araştırma çalışmalarına verdi. Önce Michigan Üniversitesi'nde, ardından Pittsburgh Üniversitesi'nde Virüs Araştırma Laboratuvarı'nda çalıştı. Çocuk felci dahil birçok konuda bilimsel makaleler yazdı. 1947 senesinde bakteriyoloji profesörü oldu.[8] Aynı sene Virüs Araştırma Merkezi'nin Başkanlığı görevi de verildi. Dr. J. Salk buradaki çalışmaları sırasında maymun böbreği dokularında polyo (çocuk felci) virüslerini üretmeyi başardı. 1952 yılında ABD, tarihinde görülen en korkutucu çocuk felci salgını ile karşı karşıya kalmıştı: 57.628 çocuk felci vakası yaşandı.[9] Salk, salgından iki yıl sonra formaldehitle öldürülmüş virüsten aşı elde etmeyi başardı. İlk olarak kendi karısı ve üç çocuğunu medya önünde aşıladı.[9] Ardından 1954 ve 1955 yıllarında yapılan geniş çapta tecrübeler, aşının çocuk felcine etkili olduğunu kesin olarak gösterdi. Dr. Salk, ülke çapında kahraman ilan edildi. 1957 yılına gelindiğinde, Salk'ın aşısı sayesinde ABD'de görülen çocuk felci vakaları %80-90 oranında azaltılmıştı.[9] Salk, bulduğu çocuk felci aşısı için patent çıkarmamıştır. Eğer patent çıkarsaydı 7 milyar dolar kazanç sağlayabilirdi. O insanları kurtarmayı seçti.[10]

Salk, 1957'de deneysel tıp alanında profesör oldu. 1960'ta La Jolla, Kaliforniya'da Salk Biyolojik Çalışmalar Enstitüsü'nü kurdu; kendisini multiple sclerosis ve kanser araştırmaların a verdi. 1968'de sonlanan ilk evliliğinin ardından 1970'te Françoise Gilot (ressam Picasso'nun ilk eşi ve iki çocuğunun annesi) ile ikinci evliliğini yaptı. 1970'lerde bilim ve bilimin sosyal rolü hakkında kitaplar yazdı. 1977'de Başkan Özgürlük Madalyası ile ödüllendirildi.

23 Haziran 1995'te San Diego'da kalp rahatsızlığı nedeniyle hayatını kaybetti.

Kaynakça ve notlar

Notlar

  1. ^ Çocuk felci hastalığına yakalanmamak için kullanılan bir aşıdır.

Kaynakça

  1. ^ a b c "Selected Questions from Student Interviews: Darrell Salk, M.D." The Jonas Salk Center. 2001. 30 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2020.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "Ethnic background" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: )
  2. ^ a b c Charlotte DeCroes Jacobs (21 Nisan 2015). Jonas Salk: A Life. Oxford University Press. ss. 45-. ISBN 978-0-19-933443-8. 16 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2020.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "Jacobs2015" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: )
  3. ^ "About Jonas Salk – Salk Institute for Biological Studies". Salk Institute for Biological Studies. 21 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2016. 
  4. ^ "A Science Odyssey: People and Discoveries: Salk produces polio vaccine". www.pbs.org. 5 Aralık 1999 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2016. 
  5. ^ Dr. Lee Salk, Child Psychologist And Popular Author, Dies at 65 – New York Times 5 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Retrieved August 15, 2011.
  6. ^ City College of New York Microcosm Yearbook, 1934
  7. ^ Roberts, Sam (27 Temmuz 2012). "New York Census Data, Centuries Old, Is Now Online". 27 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2020. 
  8. ^ "Çocuk Aşısını İlk Kim buldu, İlkkimbuldu.com sitesi, Erişim tarihi:19.08.2014". 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2014. 
  9. ^ a b c "Işıl Arıcan, Çocuk Felcinin Korkutucu Geri Dönüşü, Acikbilim.com Aylık Çevrimiçi Bilim Dergisi ,14.01.2014". 29 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2014. 
  10. ^ "Çocuk Felci Patent değeri ile ilgili haber Erişim Tarihi:30.09.2014". 27 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2014. 

Dış bağlantılar

Vikisöz'de Jonas Salk ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Louis Pasteur</span> Fransız mikrobiyolog ve kimyager (1822–1895)

Louis Pasteur, kuduz aşısını bulan Fransız mikrobiyolog ve kimyager.

<span class="mw-page-title-main">Aşı (tıp)</span> belirli bir hastalığa karşı bağışıklık sağlamak için üretilen biyolojik ilaç

Aşı, belirli bir bulaşıcı veya malign hastalığa karşı aktif kazanılmış bağışıklık sağlayan biyolojik bir preparattır. Aşıların güvenliği ve etkinliği geniş çapta incelenmiş ve doğrulanmıştır. Bir aşı tipik olarak hastalığa neden olan bir mikroorganizmaya benzeyen bir ajan içerir ve genellikle mikrobun zayıflatılmış veya öldürülmüş formlarından, toksinlerinden veya yüzey proteinlerinden yapılır. Vücudun bağışıklık sistemi ajanı bir tehdit olarak tanır, yok eder ve bu sayede gelecekte karşılaşabileceği bu ajanla ilişkili mikroorganizmaları daha fazla tanır ve yok eder.

<span class="mw-page-title-main">Çocuk felci</span> poliovirüsün neden olduğu bulaşıcı hastalık

Genellikle çocuk felci veya polio olarak da bilinen poliomyelit, poliovirüsün neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. Vakaların yaklaşık %75'i asemptomatiktir; ortaya çıkabilecek hafif semptomlar arasında boğaz ağrısı ve ateş yer alır; vakaların bir kısmında baş ağrısı, ense sertliği ve parestezi gibi daha ciddi semptomlar gelişir. Bu semptomlar genellikle bir veya iki hafta içinde geçer. Daha az görülen bir belirti ise kalıcı felç ve aşırı vakalarda olası ölümdür. İyileşmeden yıllar sonra, kişinin ilk enfeksiyon sırasında sahip olduğu kas güçsüzlüğüne benzer şekilde yavaş bir gelişme ile postpolio sendromu ortaya çıkabilir.

<span class="mw-page-title-main">Aşılama</span> hastalıklara karşı koruma için aşının uygulanması

Aşılama, bağışıklık sisteminin bir hastalığa karşı bağışıklık geliştirmesine yardımcı olmak için bir aşının uygulanmasıdır. Aşılar zayıflatılmış, canlı veya öldürülmüş halde bir mikroorganizma veya virüs ya da organizmadan alınan proteinler veya toksinler içerir. Vücudun adaptif bağışıklığını uyararak, bulaşıcı bir hastalıktan kaynaklanan hastalıkları önlemeye yardımcı olurlar. Bir nüfusun yeterince büyük bir yüzdesi aşılandığında, sürü bağışıklığı ortaya çıkar. Sürü bağışıklığı, bağışıklık sistemi baskılanmış - zayıflatılmış bir versiyonu bile kendilerine zarar vereceği için aşı olamayan - kişileri korur. Aşılamanın etkinliği geniş çapta incelenmiş ve doğrulanmıştır. Aşılama, bulaşıcı hastalıkların önlenmesinde en etkili yöntemdir; çiçek hastalığının dünya çapında ortadan kaldırılmasından ve çocuk felci ve tetanos gibi hastalıkların dünyanın büyük bir kısmından yok edilmesinden büyük ölçüde aşılama sayesinde sağlanan yaygın bağışıklık sorumludur. Bununla birlikte, Amerika'daki kızamık salgınları gibi bazı hastalıklarda, 2010'larda nispeten düşük aşılama oranları nedeniyle - kısmen aşı tereddütlerine atfedilen - artan vakalar görmüştür. Dünya Sağlık Örgütüne göre aşılama sayesinde yılda 3,5-5 milyon ölüm önlenmektedir.

Salk Institute for Biological Studies, La Jolla, Kaliforniya'da bulunan önde gelen bağımsız, kâr amacı gütmeyen, bilimsel araştırma enstitüsü. Çocuk felci aşısı geliştiricisi Jonas Salk tarafından 1960 yılında kuruldu; kurucu danışmanları Jacob Bronowski ve Francis Crick idi. Enstitü, sürekli yaşam bilimlerineki araştırma çıktısı ve kalite bakımından ABD'nin en üst kurumlarının arasında yer almaktadır. 2004 yılında, Times Higher Education Supplement dünyanın en iyi biyomedikal araştırma enstitüsü olarak Salk'ı seçti, 2009 yılında ise nöroloji ve davranış alanlarında ScienceWatch tarafından dünya çapında bir numaraya yerleştirildi.

<span class="mw-page-title-main">David Baltimore</span> Amerikalı biyolog

David Baltimore, Fizyoloji veya Tıp ödülü kategorisinde Nobel sahibi Amerikalı biyolog ve üniversite idarecisi.

<span class="mw-page-title-main">Pasteur Enstitüsü</span> sağlık organizasyonu

Pasteur Enstitüsü, Fransa merkezli bir kâr amacı gütmeyen kuruluştur. Vakfın kuruluş amacı özellikle biyoloji, mikroorganizmalar, hastalıklar ve aşılar hakkında araştırma ve geliştirme faaliyetleri yürütmektir. Kurum ismini kendi zamanında modern tıp alanında önemli katkıları olan, pastörizasyon mucidi, şarbon basili ve kuduz virüsü için aşı geliştiren Louis Pasteur'den almaktadır. Enstitü 4 Haziran 1887 tarihinde kurulmuş ve 14 Kasım 1888 tarihinde hizmete açılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kızamık aşısı</span> kızamık hastalığına karşı kullanılan aşı

Kızamık aşısı, kızamık hastalığına yakalanmaya karşı koruyan aşıdır. Tek bir dozdan sonra bağışıklık geliştirmeyenlerin neredeyse tamamı ikinci bir dozdan sonra bağışıklık geliştirir. Bir toplumda aşılanma oranı %92'den fazla olduğunda, kızamık salgınları tipik olarak artık meydana gelmez; ancak aşılanma oranı azalırsa tekrar ortaya çıkabilir. Aşının etkinliği uzun yıllar sürer. Zaman içinde daha az etkili olup olmadığı belirsizdir. Aşı, kızamığa maruz kaldıktan sonraki birkaç gün içinde yapılırsa da kızamığa karşı koruma sağlayabilir.

Gu Fangzhou, Çin'de çocuk felcine yönelik ilerlemesini durdurmak amacıyla üretilen yerli OPV'yi geliştirmesiyle tanınan Çinli tıp bilimcisi.

Hans Herman Cohen, Hollandalı mikrobiyolog. 1984-1986 arasında Hollanda Ulusal Halk Sağlığı ve Çevre Enstitüsü'nün (RIVM) genel direktörlüğünü yaptı. Bir mikrobiyolog olarak Cohen, Hollanda'da çocuk felci aşılarının geliştirilmesi üzerinde çalıştı.

Bu, tanınmış Yahudi asıllı Amerikalı biyologların ve doktorların bir listesidir. Diğer Yahudi Amerikalılar için bkz. Yahudi asıllı Amerikalılar listesi.

<span class="mw-page-title-main">Özlem Türeci</span> Alman immünolog, akademisyen ve iş insanı

Özlem Türeci, Alman immünolog, girişimci, akademisyen, bilim insanı ve iş insanı. Kanser araştırmaları konusunda deneyimli bir araştırmacı olan Türeci, BioNTech adlı biyoteknoloji firmasının kurucularındandır ve baş tıbbi sorumlusudur. Kanser İmmünoterapi Derneği (CIMT) Başkanı olarak görev yapmakta ve Mainz Johannes Gutenberg Üniversitesi'nde dersler vermektedir. Almanya'nın Mainz şehrindeki Bireyselleştirilmiş Bağışıklık Müdahalesi Takımı'nın (Ci3) da kurucularındandır. Kurucularından olduğu Ganymed Pharmaceuticals adlı şirket, günümüzde Japon firması Astellas'ın alt şirketi olarak faaliyetlerini sürdürmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Uğur Şahin</span> Türk asıllı Alman immünolog, onkolog ve BioNTechin CEOsu

Uğur Şahin, Türk-Alman immünolog, onkolog, akademisyen, bilim ve iş insanı. Mainz merkezli biyoteknoloji şirketi BioNTech'in kurucu ortağı ve CEO'su olan Şahin aynı zamanda Mainz Johannes Gutenberg Üniversitesi Tıp Merkezi'nde öğretim görevlisi olarak çalışmaktadır.

Bu, profilaktik insan aşılarının geliştirilmesinin bir zaman çizelgesidir. Erken aşılar, geliştirme veya testin ilk yılına göre listelenebilir, ancak daha sonraki girişler genellikle aşının denemeleri tamamladığı ve piyasaya sürüldüğü yılı gösterir. Aşağıda listelenen hastalıklar için aşılar bulunmasına rağmen, dünya çapında sadece çiçek hastalığı ortadan kaldırılmıştır. Aşıyla önlenebilir diğer hastalıklar her yıl milyonlarca ölüme neden olmaya devam ediyor. Şu anda, çocuk felci ve kızamık, dünya çapında aktif şekilde ortadan kaldırılmaya çalışılan hastalıklardır.

<span class="mw-page-title-main">İnaktif aşı</span> bir hastalık patojeninin öldürülmüş bir halini kullanan aşı

İnaktif aşı, kültürde yetiştirilen ve daha sonra hastalık üretme kapasitesini yok etmek için öldürülen virüs partikülleri, bakteriler veya diğer patojenlerden oluşan bir aşıdır. Buna karşılık, canlı aşılar hâlâ canlı olan patojenleri kullanır. İnaktif aşılar için patojenler kontrollü koşullar altında yetiştirilir ve enfektiviteyi azaltmak ve böylece aşıdan kaynaklanan enfeksiyonu önlemek için bir araç olarak öldürülür.

<span class="mw-page-title-main">Çocuk felci aşısı</span> çocuk felcini önlemek için kullanılan aşı

Çocuk felci aşıları, poliomyeliti önlemek için kullanılan aşılardır. İki türü kullanılmaktadır: enjeksiyon yoluyla verilen inaktive edilmiş bir poliovirüs (IPV) ve ağız yoluyla verilen zayıflatılmış bir poliovirüs (OPV). Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tüm çocukların çocuk felcine karşı tam olarak aşılanmasını önermektedir. Bu iki aşı, çocuk felcini dünyanın büyük bir bölümünden ortadan kaldırmış ve her yıl bildirilen vaka sayısını 1988'de tahmini 350.000'den 2018'de 33'e düşürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Albert Sabin</span> Tıbbi araştırmacı (1906-1993)

Albert Bruce Sabin, çocuk felci hastalığının neredeyse tamamen ortadan kaldırılmasında önemli bir rol oynayan oral çocuk felci aşısını geliştirmesiyle tanınan Polonyalı-Amerikalı bir tıp araştırmacısıdır. 1969-1972'de İsrail'deki Weizmann Bilim Enstitüsü'nün Başkanı olarak görev yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">1916 Amerika Birleşik Devletleri çocuk felci salgını</span>

1916 Amerika Birleşik Devletleri çocuk felci salgını, özellikle New York şehri ve çevresinde etkisini hissettirmiş bir çocuk felci epidemisidir. 1916 Kasımında başlayıp aynı yılın ekim ayında etkisini yitiren hastalığın yaklaşık 27 bin kişiye bulaştığı ve 6 bin kişinin hastalık nedeniyle öldüğü tahmin ediliyor. Vakaların çok önemli bir bölümü aynı zamanda salgının çıkış noktası da olan Brooklyn ve New York çevrelerinde gözlenmiştir. Salgında, aynı yıllarda kanserden ölen çocuk sayısının üçte biri, kazalarda ölen çocuk sayısının ise onda biri kadar çocuk ölmesine rağmen, o zamana kadar böyle bir salgının bu kadar büyük ve hızlı yayılma göstermemiş olması ve ölen çocukların %80'inin 5 yaşından küçük çocuklar olması medyanın ilgisini çekmiştir. 1950'lere doğru sayısı gittikçe artacak ve nihayetinde çocuk felci asısının bulunmasına sebep olacak büyük çocuk felci salgınlarının ilki sayılabilir.

ATC kodu J07 Aşılar Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından ilaçların ve diğer tıbbi ürünlerin sınıflandırılması için geliştirilen bir alfanümerik kod sistemi olan Anatomik Terapötik Kimyasal Sınıflandırma Sistemi'nin bir terapötik alt grubudur. Alt grup J07 J Sistemik kullanım için antienfektifler anatomik grubunun bir parçasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Aşı içerikleri</span> aşı üretimi için kullanılan bileşenler

Bir aşı dozu, çok azı aktif bileşen olan immünojen olan birçok bileşen içerir. Tek bir dozda sadece nanogram virüs partikülleri veya mikrogram bakteri polisakkaritleri bulunabilir. Bir aşı enjeksiyonu, ağızdan damla veya burun spreyi çoğunlukla sudur. Bağışıklık yanıtını güçlendirmek, güvenliği sağlamak veya depolamaya yardımcı olmak için diğer bileşenler eklenir ve üretim sürecinden arta kalan çok az miktarda malzeme bulunur. Çok nadiren, bu malzemeler kendilerine karşı çok hassas olan kişilerde alerjik reaksiyona neden olabilir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.