İçeriğe atla

John Foster Dulles

John Foster Dulles
52. Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanı
Görev süresi
26 Ocak 1953 - 22 Nisan 1959
BaşkanDwight D. Eisenhower
Yerine geldiğiDean Acheson
Yerine gelenChristian Herter
Kişisel bilgiler
Doğum 25 Şubat 1888(1888-02-25)
Washington, D.C.
Ölüm 24 Mayıs 1959 (71 yaşında)
Washington, D.C.
Partisi Cumhuriyetçi
Bitirdiği okul Princeton Üniversitesi
George Washington Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Dini Presbiteryen
İmzası

John Foster Dulles (25 Şubat 1888 - 24 Mayıs 1959), Amerikalı avukat ve siyasetçi. Başkan Dwight D. Eisenhower döneminde ABD dışişleri bakanı (1953-1959). II. Dünya Savaşı'nı izleyen soğuk savaş döneminde ABD'nin dış politikasının belirlenmesinde önemli rol oynamıştır.

İlk yılları

Allen Macy ve Edith (Foster) Dulles'un beş çocuğundan en küçüğüydü. Annesinin babası John Watson Foster Başkan Benjamin Harrison'ın, eniştesi Robert Lansing de Başkan Woodrow Wilson'ın dışişleri bakanlığını yapmıştı. Orta öğrenimini bir Presbiteryen papazı olan babasının görev yaptığı Watertown'da (New York) tamamladıktan sonra Princeton, George Washington ve Sorbonne üniversitelerinde okudu. 1907'de daha 19 yaşındayken uluslararası II. Lahey Barış Konferansı'na Çin temsilcisi olarak katılan büyükbabası John Foster'a eşlik etti. 1911'de New York'ta Sullivan ve Cromwell Hukuk Bürosu'na girdi ve uluslararası hukuk alanında uzmanlaştı. 1927'de büronun başına geçti.

Siyasi kariyeri

I. Dünya Savaşı'ndan sonra toplanan Versailles Barış Konferansı'nda ABD delegasyonuna hukuk danışmanı olarak atanan Dulles, daha sonra savaş tazminatları komisyonu üyesi olarak görev yaptı. II. Dünya Savaşı sırasında Dumbarton Oaks Konferansı'na katılarak Birleşmiş Milletler Antlaşması'nın anahatlarını oluşturan önerilerinin hazırlanmasına yardımcı oldu. 1945'te Birleşmiş Milletler'in San Francisco Konferansı'nda üst düzey danışmanlardan biri olarak görev yaptı. SSCB'nin de katılacağı görüşmeler sonunda Japonya'yla ABD'nin isteklerine uygun bir barış antlaşmasının imzalanmayacağı ortaya çıkınca, Başkan Harry Truman ve Dışişleri Bakanı Dean Acheson, genel bir barış konferansının toplanması düşüncesinden vazgeçerek, antlaşma koşullarını tartışma ve antlaşmayı imzalama işiyle kişisel olarak Dulles'u görevlendirdiler. Dulles, konuyla ilgili çok sayıda ülkenin başkentini dolaşarak Japonya ve öteki 48 ülkenin 1951'de San Francisco'da imzaladıkları antlaşmanın hazırlanmasında önemli rol oynadı.

Bakanlığı

Ocak 1953'te Başkan Eisenhower tarafından Dışişleri Bakanlığına atandığında, daha önceki başarılarından cesaret alarak, genellikle başkanın yetki alanı içinde görülen dış politikayı biçimlendirme işini doğrudan üstlenme yoluna gitti. Kararlılığı ve çalışkanlığıyla Başkan Eisenhower'ın güvenini kazandığından, dış politikaların planlanmasında geniş bir inisiyatif kullandı.

Komünizmin dünyaya, özellikle de az gelişmiş ülkelere yayılmasına şiddetle karşı koydu.SSCB'yi kuşatacak bir savunma sistemi için Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilatı'nın (NATO) yalnızca Batı Avrupa'nın savunulmasına dönük olduğu düşüncesinden hareketle, Orta Doğu, Uzak Doğu ve Pasifik Adalarındaki boşlukları yeni savunma halkalarıyla doldurmaya yönelik bir politika izledi. Bu amaçla 1954'te Manila Konferansı'nın toplanmasını sağladı. Bu konferans, Güneydoğu Asya yer alan ya da bu bölgede çıkarları bulunan sekiz ülkenin oluşturduğu Güneydoğu Asya Antlaşması Teşkilatı (SEATO) kurulmasıyla sonuçlandı. SEATO'yu 1955'te kurulan Bağdat Paktı izledi; sonradan Merkezi Antlaşma Teşkilatı (CENTO) olarak adlandırılan bu paktla Türkiye, Irak, İran ve Pakistan bir ortak savunma örgütünde birleşti. Avrupa'da da etkin bir politika izleyen Dulles, Avusturya'nın 1938'den önceki sınırlarını güvence altına alan ve Almanya ile Avusturya'nın gelecekte birleşmesini engelleyen Avusturya Devlet Antlaşması'nın (1955) son biçimini almasında ve Trieste'nin İtalya ve Yugoslavya arasında bölünmesini öngören Trieste Antlaşması'nın (1954) imzalanmasında belirleyici bir rol oynadı.

Dulles'ın dış politikasını belirleyen başlıca etkenler komünizme karşı beslediği büyük nefret, kamuoyuna yön verme tutkusu ve antlaşmaların değerine duyduğu güçlü inançtı. Avusturya Devlet Antlaşması görüşmeleri sırasında, SSCB'nin görüşmeleri yarım bırakmasından çekinen Avusturyalıların ricalarına karşın, bazı küçük noktalarda bile uzlaşmayı reddetmişti.

Aynı uzlaşmazlığı zaman zaman, ABD'nin müttefiklerine karşı da göstererek önemli sorunlara yol açtı. Avrupa Savunma Topluluğu'nun (EDC) kurulması konusundaki ısrarı, Batı dünyasında kutuplaşma tehlikesi yarattı. 1953'te Fransa'nın EDC'yi onaylamaması durumunda bunun ABD ile Fransa arasındaki ilişkilerin acı verse deyeniden değerlendirilmesiyle sonuçlanacağını açıkladı. Paris'te bulunduğu bir sırada SSCB'nin herhangi bir saldırısına ABD'nin topyekûn nükleer misilleme ile yanıt vereceği biçiminde sert bir demeç verdi. Gözdağı vermeye yönelik bu ifadeleri, kendisinden sonra da ABD dış politikasının değişmez öğeleri oldu.

Temmuz 1956'da Mısır cumhurbaşkanı Cemal Abdünnasır'ın Assuan Barajı'nın inşası için yardım isteğini kaba biçimde reddetmesi, Orta Doğu'da ABD etkisini zayıflatan gelişmelerin başlangıcı olarak değerlendirildi.Buna karşı Süveyş krizinde İsrail, Fransa ve Birleşik Krallık'ın Mısır'a saldırısını engellemeye çalıştı. ABD 6. Filosunu Formoza boğazında tutarak, Vietnam'ın paylaşılmasını onaylayarak (Cenevre Konferansı, 1954) ve Lübnan'a müdahale ederek (Temmuz 1958) elde edilmiş durumunu korumakla yetinmek zorunda kaldı.

Dulles görevi başındayken I. Çinhindi Savaşı'nda Viet Minh'e karşı Fransa'nın desteklenmesini savundu. Demokratik yöntemlerle işbaşına gelmiş olan İran'daki Muhammed Musaddık (Ajax Operasyonu, 1953) ve Guatemala'daki Jacobo Arbenz Guzmán Hükûmetlerinin iktidardan uzaklaştırılmalarında büyük rol oynamıştır.

Başkan Eisenhower, ABD'de ve yurt dışında Dulles'a yönelik eleştirilere aldırmayarak onu destekleyen bir tutum takındı. Birçok batılı devlet adamı da sertliğinin Soğuk Savaş açısından yararlı olduğunu savundu. Dulles kanser hastalığının ağırlaşması üzerine 15 Nisan 1959'da görevinden istifa etti, yaklaşık bir ay sonra da yaşamını kaybetti. Ölmeden kısa süre önce Özgürlük Madalyası aldı.

Kaynakça

Siyasi görevi
Önce gelen
Dean Acheson		Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanı
1953–1959 		Sonra gelen
Christian Herter


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Dwight D. Eisenhower</span> 34. Amerika Birleşik Devletleri başkanı (1953–1961)

Dwight David Eisenhower , lakabı "Ike", ABD'nin 34. başkanı (1953-1961). II. Dünya Savaşı'nda 1944-45 yıllarında Batı Avrupa'daki Müttefik kuvvetlerinin başkomutanlığını yapmıştır. 1951'de NATO'nun ilk başkomutanı olmuştur. Alman asıllıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sevr Antlaşması</span> Osmanlı İmparatorluğu ile İtilaf Devletleri arasında imzalanan ve Ankara Hükûmetince fiilen ve hukuken geçersiz kılınan barış antlaşması

Sevr Antlaşması, I. Dünya Savaşı sonrasında İtilâf Devletleri ile Osmanlı İmparatorluğu hükûmeti arasında 10 Ağustos 1920'de Fransa'nın başkenti Paris'in 3 km batısındaki Sevr (Sèvres) banliyösünde bulunan Seramik Müzesi'nde imzalanmış antlaşmadır. Antlaşma imzalandığı dönemde devam eden Türk Kurtuluş Savaşı'nın sonucunda Türklerin galibiyetiyle, bu antlaşma yerine 24 Temmuz 1923'te Lozan Antlaşması imzalanıp uygulamaya konulduğundan Sevr Antlaşması geçerliliğini kaybetmiştir. Sevr Antlaşması 433 maddeden oluşmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Paris Barış Konferansı</span> I. Dünya savaşı sonrasında İtilaf Devletlerinin yaptığı toplantı

Paris Barış Konferansı, I. Dünya Savaşı'nı sona erdiren antlaşmaların hazırlandığı uluslararası bir konferanstır.

<span class="mw-page-title-main">Rusya-Türkiye ilişkileri</span>

Türkiye-Rusya ilişkileri temelleri 15. yüzyıl sonlarında Osmanlı Devleti ile Çarlık Rusyası arasında başlayan ilişkilerine dayanan ilişkilerdir.

<span class="mw-page-title-main">George Marshall</span>

George Catlett Marshall, II. Dünya Savaşı sırasında ABD Genelkurmay Başkanı (1939-1945). Daha sonra dışişleri (1947-1949) ve savunma bakanı (1950-1951) olarak hükûmette görev almıştır. Türkiye ve diğer 15 Avrupa ülkesinin ekonomik bağlılığını başlatan Marshall Planı olarak bilinen Avrupa Kalkınma Programı'nın yaratıcısıdır.

<span class="mw-page-title-main">Hayato Ikeda</span>

Hayato Ikeda , 19 Temmuz 1960'tan 9 Kasım 1964'e değin Japonya başbakanı. İzlediği politikalarla Japonya'nın II. Dünya Savaşı sonrasındaki ekonomik kalkınmasına katkıda bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Maksim Litvinov</span>

Maksim Maksimoviç Litvinov, Sovyet diplomat ve 1930-1939 yılları arasında görev yapan Sovyetler Birliği Dışişleri Halk Komiseri. Dünya ölçeğinde silahsızlanma ve Nazi Almanyası'na karşı Batılı devletlerle ortak bir güvenlik sistemi oluşturma görüşlerinin önde gelen savunucularından oldu.

<span class="mw-page-title-main">Paul-Henri Spaak</span> Belçikalı siyasetçi (1899 – 1972)

Paul-Henri Charles Spaak, Belçikalı devlet adamı. Avrupa Birliği'nin başlıca savunucularından olmuş, Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET), Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilatı (NATO) ve Benelüks Ekonomik Birliği'nin kurulmasında önemli rol oynamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Dean Acheson</span> Amerikalı siyasetçi ve avukat

Dean Gooderham Acheson, Amerikalı devlet adamı ve avukat; ABD dışişleri bakanı (1949-1953), ABD başkanlarından dördünün danışmanı. II. Dünya Savaşı'nı izleten Soğuk Savaş döneminde ABD'nin dış politikasının mimarlığını yapmış, Sovyetler Birliği ve öteki komünist ülkelere karşı Batı İttifakı'nın oluşturulmasında etkili olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Alfonso García Robles</span> Meksikalı diplomat ve siyasetçi

Alfonso García Robles, nükleer silahsızlanmayı savunan Meksikalı diplomat.1982 Nobel Barış Ödülü'nü İsveçli diplomat Alva Myrdal ile paylaşmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ernest Bevin</span> İngiliz siyasetçi

Ernest Bevin, 20. yüzyılın ilk yarısında İngiltere'nin en güçlü sendika önderlerinden biri ve devlet adamı. II. Dünya Savaşı sırasında çalışma ve sosyal işler bakanlığı yapmış, savaştan hemen sonra dışişleri bakanı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Avrupa Birliği tarihi</span>

Avrupa Birliği'nin temelini, II. Dünya Savaşı sonrasında sanayi bakımından özellikle önemli iki temel hammadde olan kömür ve çelik sektörünü güçlendirmek ve bunları uluslarüstü bir otorite ile kontrol ederek barışı sürdürmek amacıyla 1951'de kurulan Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu oluşturmaktadır. Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu, 18 Nisan 1951'de Belçika, Almanya, Fransa, Hollanda, Lüksemburg ve İtalya arasında imzalanan Paris Antlaşması (1951) ile kurulmuştur. Yine bu ülkelerin imzaladığı 25 Mart 1957 tarihli Roma Antlaşması ile bir başka topluluk daha, Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu (Euratom) eklendi ve bu anlaşmayla, aynı tarihte Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) kurulmuş oldu. 1958'de yürürlüğe giren Roma Antlaşması üye ülkeler arasında önce gümrük birliğini, yani malların gümrük vergisi ödenmeksizin üye ülkeler arasında serbestçe alınıp satılmasını öngörmüştür. Bu yapının oluşturulmasının öncüleri Fransız Planlama Teşkilatı Başkanı Jean Monnet ve Dışişleri Bakanı Robert Schuman olmuştur. Jean Monnet ve ekibinin titizlikle hazırlamış olduğu ve Robert Schuman'ın 9 Mayıs 1950'de ilan ettiği metin "Schuman Bildirgesi" adını alacak ve daha sonraları 9 Mayıs, Avrupa Günü olarak kabul edilecekti.

<span class="mw-page-title-main">CENTO</span> Soğuk Savaş askeri ittifakı (1955-1979)

CENTO (Central Treaty Organization; Merkezi Antlaşma Teşkilatı; önceki adı ile Bağdat Paktı, Türkiye, İran, Irak, Pakistan ve Birleşik Krallık arasında, Sovyetler Birliği'nin Ortadoğu'da nüfuz kurmasını önlemeye yönelik olarak kurulan eski karşılıklı güvenlik ve savunma örgütü.

<span class="mw-page-title-main">Güneydoğu Asya Antlaşması Teşkilatı</span> Uluslararası askeri kuruluş

Güneydoğu Asya Antlaşması Teşkilatı kısaca SEATO ABD'nin öncülüğünde uluslararası kolektif savunma için oluşturulmuş SEATO Güneydoğu Asya ülkeleri ve burada çıkarları bulunan sekiz ülkenin katılımıyla oluşturulmuştur. Amacı Güneydoğu Asya'yı başta Çin olmak üzere komünizme karşı güçlü hale getirmektir.

Stratejik Silahların Sınırlandırılması Görüşmeleri, ABD ile SSCB – Soğuk Savaş’ın süper güçleri- arasında mermi ve silahlanma kontrolü konusunda yapılan ikili görüşmeler ve uluslararası antlaşmadır. Antlaşma SALT I ve SALT II şeklinde iki turdu.

<span class="mw-page-title-main">Henry Addington</span>

Henry Addington, 1801-1804 yılları arasında Birleşik Krallık Başbakanı olarak görev yapmış İngiliz Muhafazakâr devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Cyrus Vance</span>

Cyrus Roberts Vance, ABD'li avukat ve 1977-1980 yılları arasında Başkan Jimmy Carter kabinesinde ABD Dışişleri Bakanı. Bu görevde bulunmadan önce Johnson İdaresinde ABD Savunma Bakan Yardımcısı olarak görev yaptı. Kennedy yönetimi sırasında Ordu Sekreteri ve Savunma Bakanlığı Baş Hukuk Müşaviri olarak görev yaptı.

Diplomasi, eski Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanı ve Ulusal Güvenlik Danışmanı Henry Kissinger tarafından yazılan ve 1994'te yayımlanan kitaptır. Kitap, uluslararası ilişkiler tarihinin ve diplomasi sanatının büyük ölçüde 20. yüzyıl ve Batı Dünyası'nın bir taraması niteliğindedir. Realist teori geleneğinin önemli temsilcilerinden biri olan Kissinger, I. Dünya Savaşı öncesi Avrupa'daki güç dengesine, raison d'État ve Realpolitik kavramlarına yoğunlaşmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Allen Dulles</span> Amerikalı devlet memuru (1893 – 1969)

Allen Welsh Dulles ABD vatandaşı devlet adamı. Amerikan Merkezi İstihbarat Şefi görevini en uzun süreli gerçekleştiren ve ilk sivildir. CIA şefi olarak Soğuk Savaş'ın ilk dönemlerinde 1953 İran Darbesi, 1954 Guatemala Darbesi, U-2 keşif uçuşları, MKUltra projesi ve Domuzlar Körfezi Çıkarması gibi eylemlerden sorumludur. Küba'ya karşı gerçekleştirilen son eylemin başarısız olmasının ardından John F. Kennedy tarafından görevine son verilmiştir. Kardeşi John Foster Dulles, Dwight D. Eisenhower'ın Başkanlığı sırasında dışişleri görevinde bulunmuş, adı Washington'daki Dulles Uluslararası Havaalanına verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Christian Herter</span> Amerikalı siyasetçi (1895 – 1966)

Christian Archibald Herter, 1953'ten 1957'ye kadar Massachusetts'in 59. Valisi ve 1959'dan 1961'e kadar Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanı olan Amerikalı bir Cumhuriyetçi politikacıydı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.