John A. Macdonald
| John A. Macdonald | |
|---|---|
 | |
| Kanada başbakanı | |
| Görev süresi 1 Temmuz 1867 - 5 Kasım 1873 | |
| Hükümdar | Victoria |
| Yerine geldiği | Yeni makam |
| Yerine gelen | Alexander Mackenzie |
| Görev süresi 17 Ekim 1878 - 6 Haziran 1891 | |
| Hükümdar | Victoria |
| Yerine geldiği | Alexander Mackenzie |
| Yerine gelen | John Abbott |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 11 Ocak 1815 Glasgow, İskoçya |
| Ölüm | 6 Temmuz 1891 (76 yaşında) Ottawa, Ontario |
| Partisi | Muhafazakâr |
| Evlilik(ler) | Isabella Clark (1843–1857) ve Agnes Bernard (1867–1891) |
| Çocuk(lar) | John Alexander ve Hugh John (Isabella'dan) |
| Mesleği | Avukat |
| Dini | Presbiteryen, sonra Anglikan |
| İmzası |  |
John Alexander Macdonald (11 Ocak 1815, Glasgow - 6 Haziran 1891, Ottawa), Kanada Dominyonu'nun ilk başbakanı (1867-1873, 1878-1891). Kanada'nın William Lyon Mackenzie King'dan sonra en uzun süre başbakanlık yapan politikacısıdır. Dominyonun kuruluş dönemini izleyen gelişme sürecine önderlik etmiştir.
Avukatlık kariyeri ve 1837 isyanı
1820'de ailesiyle birlikte İskoçya'dan Kingston'a (bugün Ontario'da) göç etti. 1836'da baroya kabul edildi. Bir süre sıkıcı bulduğu ticari davalara baktıktan sonra ceza davalarına girmeye başladı. 8 yasinda bir kiza tecavüz ettigi suclamanan birisini, ardindan arkadasini vurdugu iddia edilen birini savundu ve eglenceli ve juriyi etkilemeye dönük savunma yöntemi ilgi cekti.[1] 1837'de patlayan isyan Macdonald'in avukatlik kariyerinde bir sicrama yaratti. Macdonald liberal ilkeleri için mücadele etmekten kacinmayan ama muhafazakâr biri olarak tanindi.[2] Macdonalds, İngiliz kolonyalistlerine karşı savaşan ve sınırı geçip yakalanan ve vatana ihanet suçlamasıyla yargılanan 8 isyancıyı savunmayı üstlendi. Daha sonra 15 politik mahkûmun cezaevinden kaçmasına yardım ettiği icin yargılanan John Ashley'in danışmanlığını yaptı.
Politik kariyeri ve başbakanlık dönemi
İngiliz parlamentosu'nun 1840'ta kabul ettiği Birlik Yasası'yla Yukarı ve Aşağı Kanada'yı Batı Kanada (bugün Ontario) ve Doğu Kanada (bugün Québec) eyaletlerinden oluşan tek bir koloni olarak birleştirmesinden sonra, 1844'te Kingston'da Muhafazakâr Parti'nin adayı olarak Kanada Yasama Meclisine seçildi.[1] Partisinin muhalefette olduğu 1848-1854 arasında Kanada'nın birleştirilmesini ve İngiltere'yle olan bağlarının pekiştirilmesini amaçlayan İngiliz Amerikası Birliği'ni güçlendirmek için çaba gösterdi.
Halkın reformlara yönelik desteğinin artması üzerine 1854'te Doğu Kanada'nın önderi George Etienne Cartier'yle bir koalisyon hükûmeti kurdu. Bu koalisyonun sonucunda doğan Liberal-Muhafazakâr Parti'nin başkanlığına getirilen Macdonald 1857'de de Kanada Eyaleti'nin başbakanı oldu.[3] Macdonald ve Cartier İngiliz Kuzey Amerikası'nda bir konfederasyon kurma tasarısını gerçekleştirmek amacıyla Haziran 1864'te başlıca muhalifleri olan George Brown'la aynı hükûmette bir araya geldiler. Prens Edward Adası'nın merkezi Charlottetown'da, Québec'te ve Londra'da toplanan konferansların ardından kabul edilen İngiliz Kuzey Amerikası Yasası'yla (1867) Kanada Dominyonu kuruldu. Dominyonun ilk başbakanı olan Macdonald'a aynı yıl Büyük Britanya İmparatorluğu'na hizmetlerinden dolayı K.C.B. (Knight Commander of the Bath) unvanı verildi.
Pasifik skandalı ve yeniden iktidara geliş
Macdonald'ın başbakanlığı sırasında dominyon, Manitoba (1870), Britanya Kolumbiyası (1871) ve Prens Edward Adasının da (1873) topraklarına katılmasıyla hızla genişledi. Macdonald, hükûmetin Pasifik Demiryolu sözleşmesiyle ilgili olarak rüşvet almakla suçlandığı 1873 Pasifik Skandalı nedeniyle görevinden istifa etmek zorunda kaldıysa da, beş yıl sonra yeniden başbakan oldu ve ölünceye değin bu görevde kaldı.
1878 genel seçimlerinin temel konusu izlenecek ticaret politikaları oldu. Liberaller serbest ticareti savunuyorlardı. Ama birkaç yıl süren bunalımdan sonra Macdonald'ın savunduğu korumacı ticaret politikası daha geniş bir destek bulmaya başladı. Macdonald yeniden iktidar olur olmaz bu politikayı hızla ve kapsamlı biçimde uygulamaya koydu. Ayrıca Pasifik Demiryolu'nun tamamlanmasına yardımcı oldu. Son yılları başta kuzeybatıda başlayan ayaklanma olmak üzere Kanada'nın birliğine yönelik tehditlere karşı mücadele etmekle geçti. Temel ilkesi her zaman Uluslar Topluluğu'na bağlılık ve ABD'den bağımsızlık olan Macdonald, İngiliz yurttaşı olarak doğdum; İngiliz yurttaşı olarak öleceğim biçimindeki açıklamasına sonuna değin bağlı kaldı.
Kaynakça
- ^ a b Richard Gwyn: The Man Who Made Us – The Life and Times of Sir John A. Macdonald. vol 1: 1815-1867. Random House Canada, 2007. ISBN 0-679-31475-X.
- ^ Donald Creighton: John A. Macdonald – The Young Politician vol 1: 1815–1867. The Macmillan Company of Canada Limited, Toronto 1952.
- ^ Phenix, Patricia (2006). Private Demons: The Tragic Personal Life of John A. Macdonald (1st hardcover ed.). Toronto: McClelland & Stewart. ISBN 978-0-7710-7044-0.
