İçeriğe atla

Johan Christian Fabricius

Johan Christian Fabricius
Doğum7 Ocak 1745(1745-01-07)
Tønder, Schleswig (şimdi Danimarka)
Ölüm3 Mart 1808 (63 yaşında)
Kiel, Holstein (şimdi Almanya)
VatandaşlıkDanimarka
EğitimKopenhag Üniversitesi, Uppsala Üniversitesi
Kariyeri
Dalı
Çalıştığı kurumlar

Johan Christian Fabricius (7 Ocak 1745 – 3 Mart 1808) Danimarkalı bir zoolog olup o dönemde tüm eklembacaklıları kapsayan "Insecta" (böcekler, örümceğimsiler, kabuklular ve diğerleri) konusunda uzmanlaşmıştır. Carl Linnaeus'un öğrencisidir.18. yüzyılın en önemli entomologlarından biri olarak kabul edilir;[1] yaklaşık 10.000 hayvan türüne isim vermiş ve modern böcek sınıflandırmasının temelini atmıştır.

Biyografi

Johan Christian Fabricius, 7 Ocak 1745'te, babasının doktor olarak çalıştığı Schleswig Düklüğü'ndeki Tønder'de doğdu.[2][3] Altona'daki gymnasium'da eğitim gördü ve 1762'de Kopenhag Üniversitesi'ne girdi.[4] Aynı yılın ilerleyen zamanlarında arkadaşı ve akrabası Johan Zoëga ile birlikte Uppsala'ya gitti ve burada iki yıl boyunca Carl Linnaeus'un öğrencisi oldu.[4] Döndükten sonra, babasının Frederiks Hastanesi'nde danışman olarak çalıştığı dönemde babasından maddi desteğe ihtiyaç duymasına rağmen, 1775'te nihayet yayımlanan Systema entomologiae adlı eseri üzerinde çalışmaya başladı.[4]

Fabricius 1770 yılında Kopenhag'da profesör olarak atandı. 1775 veya 1776'da ise Kiel Üniversitesi ona doğa tarihi ve ekonomi profesörlüğü görevini teklif etti. Bu teklif, üniversitenin bir doğa tarihi müzesi ve botanik bahçesi inşa edeceğine dair bir söz ile birlikte geldi.[3] Öğrencilerinin Danimarka Kralı ve Schleswig Dükü olan VII Christian'a yaptıkları bir çağrı ile istifasını geri çekmek zorunda kaldığı bir olay da dahil olmak üzere üç kez istifa etmeye çalışsa da,[3] Fabricius hayatının geri kalanında Kiel'deki pozisyonunu korudu.[2]

Kiel'deki görevi sırasında Fabricius, yaz aylarında İngiliz koleksiyoncuların koleksiyonlarını incelemek için defalarca Londra'ya gitti. Bunlar arasında Joseph Banks ve Dru Drury gibi isimler vardı.[5] Kariyerinin sonlarına doğru Fabricius zamanının çoğunu Paris'te geçirdi. Burada Georges Cuvier ve Pierre André Latreille gibi doğa bilimcilerle sık sık görüştü.[3] Aynı zamanda Fransız Devrimi'nin olaylarıyla da ilgilendi. 1807'de İngilizlerin Kopenhag'a saldırdığını duyduğunda Fabricius Kiel'e döndü, bu da zaten zayıf olan sağlığını daha da kötü etkiledi. 63 yaşında, 3 Mart 1808'de hayatını kaybetti.[3] Kızı Paris'te bir kazada hayatını kaybetti ancak kendisi tıp okuyan iki oğlu yaşamaya devam etti.[2]

Evrim

Fabricius'un evrim hakkındaki fikirleri çok fazla bilinmemekle birlikte, insanın büyük primatlardan türediğine ve yeni türlerin var olan türlerin hibritleşmesiyle oluşabileceğine inanıyordu.[6] Ayrıca yeni türlerin morfolojik adaptasyondan meydana gelebileceğini düşünmesi nedeniyle kendisine "Lamarckçılığın Babası" denmiştir.[6][7] Fabricius, çevrenin türlerin gelişimi üzerindeki etkisi ve seçilim (dişilerin en güçlü erkekleri tercih etmesi) olgusu hakkında yazılar yazmıştır.[6][8]

Çalışmaları

Fabricius 18. yüzyılın en önemli entomologlarından biri olarak kabul edilir.[3] Bitki bilimine daha çok ilgi duyan hocası Carl Linnaeus'a kıyasla böcekleri çok daha yakından gözlemlemiştir. Fabricius, Linnaeus'un yaklaşık 3.000 tür sayısına karşılık 9.776 böcek türüne isim vermiştir.[8] Diğer entomologların koleksiyonlarını inceleyerek Mısır Sina'sından birçok Tenebrionidae türünü tanımlamıştır.[9]

Fabricius sınıflandırma sistemine iki farklı alan ekledi. Hem yapay hem de doğal özellikleri dikkate aldı. Yapay özellikler bir türün tanımlanmasını, doğal özellikler ise diğer cins ve varyetelerle olan ilişkisini belirlemeyi sağlıyordu.[8]

Linnaeus'un böceklerin sınıflandırmasında ağırlıklı olarak kanat sayısına ve formuna dayanan sisteminden farklı olarak, Fabricius böcekleri ayırmak için ağız parçalarının şeklini kullanmıştır.[8] "Beslenme şekli ve biyolojisi aynı olanlar aynı cinsten olmalıdır" diye belirtmiştir.[10] Fabricius'un sistemi, önerdiği isimler günümüzde kullanılmasa da, böcek sınıflandırmasının temelini oluşturmaya devam etmektedir. Örneğin, böcekleri içeren takımı Linnaeus "Coleoptera" olarak adlandırırken o, "Eleutherata" olarak adlandırmış; Hymenoptera içinse "Piezata" terimini kullanmıştır. "Glossata" terimi hala kullanılmaktadır, fakat tüm Lepidoptera takımı yerine kelebekler arasında biraz daha küçük bir grup için kullanılmaktadır. Fabricius ayrıca erkek genital bölgelerinin sistematik için yararlı özellikler sağlayacağını öngörmüş olsa da, bu kavramı kendisi uygulamamıştır.[10]

Fabricius, Linnaeus'un tek bir cins olarak değerlendirdiği Staphylinidae familyasını bölen ilk kişidir. Linnaeus bu familyayı "Staphylinus" olarak adlandırmışken, Fabricius 1775'te Paederus cinsini oluşturmuştur. Aynı zamanda 77 adet Staphylinidae türünü tanımlamıştır.[11]

Sistematik entomoloji üzerine başlıca çalışmaları şunlardır:[8]

  • Latince: Systema entomologiae (1775)
  • Latince: Genera insectorum (1776)
  • Latince: Species insectorum (1781). Tam ismi: Latince: Species insectorum, exhibentes eorum differentias specificas, synonyma auctorum, loca natalia, metamorphosin, adjectis observationibus, descriptionibus
  • Latince: Mantissa insectorum (1787)
  • Latince: Entomologia systematica emendata et aucta (1792–1799)
  • Latince: Systema eleuthatorum (1801)
  • Latince: Systema rhyngotorum (1803)
  • Latince: Systema piezatorum (1804)
  • Latince: Systema antliatorum (1805)
  • Latince: Systema glossatorum (1807)

Eserlerinin çoğu dijital kütüphanelerde bulunabilir:

Fabricius'un koleksiyonları şu kurumlar arasında paylaştırılmıştır: Londra Doğa Tarihi Müzesi, Paris Ulusal Doğa Tarihi Müzesi (Muséum national d'histoire naturelle), Oxford Hope Entomoloji Bölümü, Glasgow Hunterian Müzesi ve Sanat Galerisi, Kiel Zooloji Müzesi ve Kopenhag Statens Naturhistoriske Müzesi.[3]

Fabricius'un zooloji alanındaki çalışmaları çok daha önemli olsa da, ekonomi üzerine de birkaç eser yazmıştır. Bunlar arasında 1773'te yayımlanan Begyndelsesgrundene i de økonomiske Videnskaber (Ekonomi Biliminin Temelleri), 1786-1790 yılları arasında yayımlanan Polizeischriften (Polis Yazıları) ve 1781'de yayımlanan Von der Volksvermehrung, insonderheit in Dänemark (Nüfus Artışı, Özellikle Danimarka'da) sayılabilir.[4]

Taksonomik isimlerde atıf yaparken bu kişinin yazar olduğunu belirtmek için standart yazar kısaltması J.Fabr. olarak kullanılır.[13]

Kaynakça

  1. ^ "Goya, a biography, by Charles Poore". Parnassus. 10 (7): 36-36. 1 Aralık 1938. doi:10.1080/15436314.1938.11666534. ISSN 1543-6314. 
  2. ^ a b c Damkaer, David M. (2002). The copepodologist's cabinet: a biographical and bibliographical history. Memoirs of the American Philosophical Society held at Philadelphia for promoting useful knowledge. Philadelphia, Pa: American Philosophical Society. ISBN 978-0-87169-240-5. 
  3. ^ a b c d e f g Hammer, Karen M.; Kristiansen, Erlend; Zachariassen, Karl Erik (Eylül 2011). "Physiological effects of hypercapnia in the deep-sea bivalve Acesta excavata (Fabricius, 1779) (Bivalvia; Limidae)". Marine Environmental Research. 72 (3): 135-142. doi:10.1016/j.marenvres.2011.07.002. ISSN 0141-1136. 
  4. ^ a b c d "Johan Christian Fabricius". Dansk biografisk leksikon. 1. (Danca). 5. Projekt Runeberg. 1891. ss. 24-30. 
  5. ^ Simrén, Y; Valdimarsson, S; Stokland, E; Lagerstrand, K M; Sixt, R; Hansson, S (25 Temmuz 2018). "Renal swelling indicates renal damage in infants with their first urinary tract infection". Acta Paediatrica. 107 (11): 2004-2010. doi:10.1111/apa.14489. ISSN 0803-5253. 
  6. ^ a b c Shapin, Steven (26 Şubat 2009). "Noretta Koertge (ed.), New Dictionary of Scientific Biography. 8 vols. Detroit, MI: Charles Scribner's Sons, Gale/Cengage Learning, 2008. ISBN 978-0684313207. $995.00 (hardback)". The British Journal for the History of Science. 42 (1): 116-117. doi:10.1017/s0007087409001915. ISSN 0007-0874. 
  7. ^ Kragh, Helge, (Ed.) (2008). Science in Denmark: a thousand-year history. Aarhus: Aarhus University Press. ISBN 978-87-7934-317-7. 
  8. ^ a b c d e Tuxen, S. L. (Ocak 1967). "The Entomologist, J. C. Fabricius". Annual Review of Entomology (İngilizce). 12 (1): 1-15. doi:10.1146/annurev.en.12.010167.000245. ISSN 0066-4170. 28 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2024. 
  9. ^ Lillig, Martin; Pavlíček, Tomáš (2003). The Darkling Beetles of the Sinai Peninsula: Coleoptera: Tenebrionidae (excl. Lagriinae Et Alleculinae). Kasparek Verlag. s. 2. ISBN 978-3-925064-37-1. 
  10. ^ a b Grimaldi, David A.; Engel, Michael S. (2005). Evolution of the insects. Cambridge [U.K.] ; New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-82149-0. 
  11. ^ Herman, Lee H. (18 Temmuz 2001). "Catalog of the Staphylinidae (Insecta: Coleoptera). 1758 to the End of the Second Millennium.I. Introduction, History, Biographical Sketches, and Omaliine Group". Bulletin of the American Museum of Natural History. 2001 (265): 1. doi:10.1206/0003-0090.265.1.1. ISSN 0003-0090. 
  12. ^ Species insectorum: vol. 1, vol. 2
  13. ^ "International Plant Names Index. J.Fabr." 28 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2024. 

Konuyla ilgili yayınlar

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Entomoloji</span> böcekleri inceleyen bilim dalı

Entomoloji böceklerin bilimsel çalışmasıdır ve zoolojinin bir dalıdır. Geçmişte böcek terimi daha az spesifikti ve tarihsel olarak entomolojinin tanımı, örümceğimsiler, çok bacaklılar ve kabuklular gibi diğer eklembacaklı gruplarındaki hayvanların incelenmesini de içerirdi. Bu daha geniş anlam, gayriresmi kullanımda hala karşılaşılabilir.

Biyolojide taksonomi , ortak özelliklere dayalı olarak biyolojik organizma gruplarını adlandırma, tanımlama (sınırlandırma) ve sınıflandırma bilimsel çalışmasıdır. Organizmalar taksonlar halinde gruplandırılır ve bu gruplara taksonomik bir seviye verilir; belirli bir seviyedeki gruplar daha yüksek rütbeli daha kapsayıcı bir grup oluşturmak için toplanabilir, böylece taksonomik bir hiyerarşi oluşturulur. Modern kullanımdaki başlıca sıralamalar üst âlem, âlem, şube, sınıf, takım, familya, cins ve türdür. İsveçli botanikçi Carl Linnaeus, organizmaları kategorize etmek için Linnaean taksonomisi olarak bilinen sıralı bir sistem ve organizmaları adlandırmak için ikili adlandırma geliştirdiği için mevcut taksonomi sisteminin kurucusu olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Carl Linnaeus</span> İsveçli botanikçi, hekim ve zoolog (1707-1778)

Carl Linnaeus, İsveçli biyolog, hekim ve fizikçidir.

İkili adlandırma ya da binomial nomenklatür, tür adlarının iki kelimeden oluşacak biçimde gösterilmesi sistemidir. Carl Linnaeus (1707-1778) bitki ve hayvanların isimlendirilmesi için ikili adlandırma yani, 2 sözcükten oluşan bir sistem geliştirmiştir. Bu sistem bugün bazı değişikliklere uğramış ise de, prensipler hâlâ binomial nomenklatür kuralları çerçevesinde hâlen geçerliliğini korumaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mirmekoloji</span> Zoolojinin karıncaları inceleyen alt dalı

Mirmekoloji karıncaların incelenmesine odaklanan bir entomoloji dalıdır. Karıncalar, karmaşık ve çeşitli sosyal örgütlenme biçimleri nedeniyle sosyal sistemlerin evrimi hakkındaki soruların incelenmesi için tercih edilen bir model olmaya devam etmektedir. Ekosistemlerdeki çeşitlilikleri ve öne çıkmaları, onları biyoçeşitlilik ve koruma çalışmalarında da önemli bileşenler haline getirmiştir. 2000'li yıllarda karınca kolonileri, makine öğrenimi, karmaşık etkileşimli ağlar, karşılaşma ve etkileşim ağlarının stokastikliği, paralel hesaplama ve diğer hesaplama alanlarındaki önemleri açısından incelenmeye ve modellenmeye başlandı.

<span class="mw-page-title-main">Staphylinidae</span>

Staphylinidae, Staphylinoidea üstfamilyasına bağlı bir hayvan familyasıdır. Yılda yaklaşık 600 kadar yeni türü kaydediliyor. Fosillerine 200 milyon yıl önce Trias Döneminden beri rastlanıyor.

<i>Ebrechtella tricuspidata</i>

Ebrechtella tricuspidata, Thomisidae familyasından Palearktik bölgede yaşayan bir örümcek türü.

<i>Systema Naturae</i> Carolus Linnaeusun başlıca eseri

Systema Naturae (Latince) İsveçli botanikçi, zoolog ve doktor Carolus Linnaeus'un (1707–1778) en önemli eserlerinden biridir ve Linnaeus Taksonomisini öne sürer. Günümüzde ikili adlandırma olarak bilinen bu sistem aslında Linnaeus'tan 200 yıl önce Gaspard ve Johann Bauhin kardeşler tarafından kısmen geliştirilmiş olsa da Linnaeus kitabında bu sistemi tutarlı olarak kullanan ilk kişidir. Kitabın ilk basımı 1735 yılında yapılmıştır. En önemli baskı sayılan kitabın 1758 yılında yapılan 10. baskısının tam adı Latince Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locistir ve Türkçeye şöyle çevrilir: "Sınıflara, takımlara, cinslere ve türlere göre; mizaçları, farklılıkları, sinonimleri ve yerleri ile birlikte; doğanın üç âlemi içinde doğanın sistematiği".

<i>Systema Naturae</i>nin 10. baskısı

Systema Naturae'nin 10. baskısı, Carl Linnaeus tarafından yazılan ve 1758 ila 1759 yıllarında yayımlanan, zoolojik sınıflandırmanın başlangıç noktası olarak kabul edilen bir kitaptır. Bu kitapta Linnaeus hayvanlar için ikili adlandırma yöntemini sunmaktadır. Linnaeus bitkiler için sınıflandırma yöntemini 1753 yılında yayımladığı Species Plantarum adlı eserinde yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Otto Fabricius</span> Danimarkalı misyoner, etnograf ve kâşif

Otto Fabricius Danimarkalı bir misyoner, doğa bilimci, etnograf ve Grönland kâşifi.

Goniusa Athetini oymağına bağlı bir cinstir.

<i>Halobrecta</i>

Halobrecta Athetini oymağına bağlı bir cinstir.

<span class="mw-page-title-main">Johann Wilhelm Meigen</span>

Johann Wilhelm Meigen, Diptera'daki öncü çalışmaları ile ünlü bir Alman entomologdur.

Anthony Adrian Allen, özellikle Britanya Adaları'ndaki Coleoptera (böcekler) hakkında yüzlerce bilimsel makale yayınlayan İngiliz entomologdur. 20. yüzyılın ortalarında ve sonlarında aktif olmuştur. Geçen yüzyılın büyük entomologları ile birçoğu onun bilgisinden ve rehberliğinden yararlanan şimdiki nesil arasında bir köprü kurmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Wilhelm Ferdinand Erichson</span>

Dr Wilhelm Ferdinand Erichson eğitimli bir tıp doktoru ve bir Alman entomologdur.

<span class="mw-page-title-main">Dru Drury</span> Britanyalı böcekbilimci (1724-1803)

Dru Drury, doğa tarihi örneklerinin toplandığı ve bir entomolog olan İngiliz bir koleksiyoncudur. Henry Smeathman dahil gemi subayları ve koleksiyoncular ağı aracılığıyla dünya çapında toplanan örnekleri vardı. Koleksiyonları, o dönemin birçok entomologu tarafından yeni türlerin isimlendirilmesi ve tanımlanması için kullanılmıştır. En çok bilinen kitabı olan "Doğal Tarih İllüstrasyonları" adlı eseri, 1770 ile 1782 yılları arasında parçalar halinde yayınlanmıştır ve bu eserde Mozes Harris tarafından hazırlanan bakır baskı gravürlerle birlikte birçok böcek türünün adı ve tanımı yer almaktadır.

<i>Tettigonia</i>

Tettigonia, Tettigoniidae familyasına bağlı bir hayvan cinsidir.

<i>Pyralis</i>

Pyralis, Pyralidae familyasına bağlı bir hayvan cinsidir. Carl Linnaeus tarafından 1758 yılında tanımlandı.

<span class="mw-page-title-main">Entomologia Carniolica</span>

Entomologia Carniolica exhibens insecta Carnioliae indigena et distributa in ordines, genera, species, varietates, 1763 yılında Viyana'da yayımlanan Giovanni Antonio Scopoli tarafından kaleme alınmış, sınıflandırma bilimine ait bir eserdir. Yüzlerce yeni tür tanımlanmıştır. Entomologia Carniolica aynı zamanda türlerin biyolojisi üzerine gözlemler de içermekte olup, arı kraliçelerinin kovan dışında çiftleşmesine dair ilk basılı kaydı barındırmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Charles Adolphe Albert Fauvel</span>

Daha çok Albert Fauvel olarak bilinen Charles Adolphe Albert Fauvel, Coleoptera konusunda uzmanlaşmış Fransız avukat ve amatör entomolog. Staphylinidae'de 1.851 tür ve 96 cins tanımlayarak adlandırdı. Kurduğu Revue d' Entomologie dergisinde 250'ye yakın makale ve Faune gallo-rhénane adlı çok ciltli bir eser yazdı. Bilinmeyen nedenlerden dolayı, 1910'da aniden yayınlamayı bırakarak hayatının geri kalanını münzevi olarak geçirdi. Böcek koleksiyonları Brüksel'deki Belçika Kraliyet Doğa Bilimleri Enstitüsü, İsviçre Bern Doğa Tarihi Müzesi ve İtalya Museo Civico di Storia Naturale di Genova tarafından tutulmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.