İçeriğe atla

Jing Fang

Jing Fang (Çince: 京房; pinyin: Jīng Fáng; Wade–Giles: Ching Fang, MÖ. 78–37), doğum adı Li Fang (Çince: 李房), mahalli isim Junming (Çince: 君明), Han Hanedanlığı döneminde (MÖ 202 - MS 220) bugünkü 東郡頓丘 (Puyang, Henan)'da doğdu. Çinli bir müzik teorisyeni, matematikçi ve astrologdu. Daha çok müzik ölçümleri alanındaki çalışmalarıyla tanınmasına rağmen, ay ve güneş tutulmalarının temel mekaniğini de doğru bir şekilde tanımlamıştır.

Yijing

Tarihçi Ban Gu (MS 32-92) Jing Fang'ın antik Yijing'in heksagramlarından kehanetler çıkarma konusunda uzman olduğunu yazmıştır.[1] Ona atfedilen Yijing kehaneti üzerine bir kitap, ayrı çizgilerini Çin takviminin unsurlarıyla ilişkilendiren najia heksagram yorumlama yöntemini açıklar.[2]

Müzik teorisi

3. yüzyıl tarihçisi Sima Biao'ya göre Jing Fang, Han İmparatoru Yuan'ın (hükümdarlık dönemi MÖ 48-33) Müzik Bürosu'na memur olarak atanmıştır.[1]

Jing Fang, 53 beşlinin art arda gelmesinin 31 oktava ne kadar yakın olduğunu fark eden ilk kişidir. Bu gözlemi, 12 beşli ve 7 oktav arasındaki Pisagor virgülünü hesaplamayı öğrendikten sonra (bu, Huainan prensi için yazılmış bir kitap olan Huainanzi'de yaklaşık MÖ 122'de yayınlanmıştı)[3] ve bu yöntemi 60 beşliden oluşan bir ölçeğe beş kat genişleterek, 53'ten sonra yeni değerlerin önceden hesaplanmış tonlara inanılmaz derecede yakın hale geldiğini buldu.

Bu hesaplamayı uygun büyüklükte bir başlangıç değeriyle başlayarak gerçekleştirmiştir ()[4] kolayca üçe bölünebilir ve aşağıdaki yöntemle ardışık tonların göreceli değerlerini hesaplamaya devam etti:

  1. Değeri üçe bölün.
  2. Bu değeri orijinal değere ekleyin.
  3. Yeni değer artık orijinalin 'üne veya oktavda ters çevrilmiş bir tam beşliye eşdeğer olan bir tam dördüncü'ye eşittir. (Alternatif olarak, tüm değerleri 177147'den büyük veya 354294'ten küçük tutmak için aralıktan çıkarır, bu da tam beşli aşağıya eşdeğerdir, iki katıdır, etkili bir şekilde hepsini tek bir oktav aralığına aktarır).
  4. Bir sonraki tonu oluşturmak için şimdi bu yeni değerden devam edin; tüm tonlar oluşturulana kadar tekrarlayın.

Kesin bir hesaplama üretmek için, yaklaşık 26 basamaklı doğruluk gerekirdi.[5] Bunun yerine, yaklaşık 6 basamağa yuvarlayarak yaptığı hesaplamalar 0,0145 sentlik bir doğruluk payı içerisindedir ki bu da genellikle algılanabilecek olandan çok daha ince bir farktır. Bu 53. beşinci ile orijinali arasındaki oran için verdiği nihai değer şöyleydi — .[5][6]

Bu değer daha sonra 17. yüzyılda Nicholas Mercator tarafından tam olarak hesaplanacaktır (bkz. 53 eşit ölçünün tarihçesi).

Astronomi

Ayrıca, küresel Ay'dan yayılan ışığın (Dünya'dan görüldüğü gibi) yalnızca güneş ışığının bir yansıması olduğu teorisinin de savunucusuydu. Bu, antik Çin'de 'yayılan etki' teorisi olarak biliniyordu ve Ay'ın ışığının yalnızca Güneş'ten yansıyan ışık olduğunu ve gök cisimlerinin küresel olduğunu ifade ediyordu. Bu doğru teori, filozof Wang Chong (MS 27-97) tarafından reddedilmiş, ancak matematikçi, mucit ve bilim adamı Zhang Heng (MS 78-139) tarafından benimsenmiştir.

Jing Fang şöyle demiştir:

“ Ay ve gezegenler Yin'dir; şekilleri vardır ama ışıkları yoktur. Bunu sadece güneş onları aydınlattığında alırlar. Eski ustalar, güneşi bir yaylı tüfek mermisi gibi yuvarlak görüyorlardı ve ayın bir ayna niteliğinde olduğunu düşünüyorlardı. Bazıları Ay'ı da bir top olarak tanıdı. Ayın güneşin aydınlattığı kısımları parlak görünür, aydınlatmadığı kısımları ise karanlık kalır.[7]„

Ölümü

MÖ. 37 yılında, yasaları ihlal ettiği gerekçesiyle üst düzey bir yetkiliye asılsız suçlamalarda bulunmasının ardından İmparatorun emriyle pazar yerinde başı kesilerek idam edildiği kaydedilmektedir.[1]

Ayrıca bakınız

  • Wen Wang Gua
  • 53 eşit ölçü
  • Han Hanedanlığı'nda bilim ve teknolojisi

Notlar

  1. ^ a b c McClain and Ming, 208.
  2. ^ Fung, Yu-lan; A History of Chinese Philosophy; Princeton University Press
  3. ^ McClain and Ming, 207.
  4. ^ McClain and Ming, 213.
  5. ^ a b McClain and Ming, 212.
  6. ^ "後漢書/卷91 - 维基文库，自由的图书馆". zh.wikisource.org (Çince). 23 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2022. 
  7. ^ Needham, Volume 3, 227.

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Aritmetik</span> temel matematik dalı

Aritmetik; matematiğin sayılar arasındaki ilişkiler ile sayıların problem çözmede kullanımı ile ilgilenen dalı. Aritmetik kavramı ile genellikle sayılar teorisi, ölçme ve hesaplama kastedilir. Bununla birlikte bazı matematikçiler daha karmaşık çeşitli işlemleri de aritmetik başlığı altında değerlendirirler.

<span class="mw-page-title-main">Pi sayısı</span> dairenin çevresinin çapına oranını ifade eden irrasyonel matematik sabiti

Pi sayısı , bir dairenin çevresinin çapına bölümü ile elde edilen irrasyonel matematik sabitidir. İsmini, Yunanca περίμετρον (çevre) sözcüğünün ilk harfi olan π harfinden alır. Pi sayısı, Arşimet sabiti ve Ludolph sayısı olarak da bilinir. Aynı zamanda ismini yunancada pie anlamına gelen πίτα' dan alır.

<span class="mw-page-title-main">Rasyonel sayılar</span>

Rasyonel sayılar, iki tam sayı arasındaki oranı temsil eden, bir pay p ve sıfırdan farklı bir payda q olmak üzere, bir bölme işlemi veya kesir formunda ifade edilebilen sayıları tanımlar. Örneğin, rasyonel bir sayı olarak kabul edilir, bu kapsamda her tam sayı da rasyonel sayılar kategorisindedir. Rasyonel sayılar kümesi, çoğunlukla kalın harf biçimindeki Q veya karatahta vurgusu kullanılarak şeklinde ifade edilir.

<span class="mw-page-title-main">Han Hanedanı</span> çinde M.Ö. 206 - M.S. 220 tarihleri arasında hüküm sürmüş hanedan

Han Hanedanı, Çin'de MÖ 206 – MS 220 tarihleri arasında hüküm sürmüş hanedanıdır. Dönemin önemli klanlarından Liu tarafından kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Radyan</span>

Radyan, bir dairede yarıçap uzunluğundaki yay parçasını gören merkez açıya eşit açı ölçme birimidir. 1 radyan 180/π ya da yaklaşık 57,2958 derecedir (57°17′45″).

<span class="mw-page-title-main">Trigonometrik fonksiyonlar</span>

Trigonometrik fonksiyonlar, matematikte bir açının işlevi olarak geçen fonksiyonlardır. Geometride üçgenleri incelerken ve periyodik olarak tekrarlanan olayları incelerken sıklıkla kullanılırlar. Genel olarak bir açısı belirli dik üçgenlerde herhangi iki kenarın oranı olarak belirtilirler, ancak birim çemberdeki belirli doğru parçalarının uzunlukları olarak da tanımlanabilirler. Daha çağdaş tanımlarda sonsuz seriler veya belirli bir türevsel denklemin çözümü olarak geçerler.

<span class="mw-page-title-main">Dikeyhız</span> nesne hızının, nesne ile nokta arasındaki yarıçapı birleştiren yöne işaret eden bileşeni

Dikey hız, bir hedefin bir gözlemciye göre iki nokta arasındaki vektörel yer değiştirme miktarının değişim hızıdır. Hedef-gözlemci izafi hızının, iki noktayı birleştiren izafi yön veya görüş çizgisi üzerindeki vektörel izdüşümü olarak tanımlanır. Daha basitçe, bir hedefin bir gözlemciye göre, görüş çizgisi boyunca yaklaşma veya uzaklaşma hızıdır.

Faz kelimesinin sözlük anlamı evredir.

<span class="mw-page-title-main">Zeta dağılımı</span>

Olasılık kuramı ve istatistik bilim kollarında, zeta dağılımı bir ayrık olasılık dağılımıdır. Eğer X s parametresi ile zeta dağılımı gösteren bir bir rassal değişken ise, Xin k tam sayısı değerini almasının olasılığı şu olasılık kütle fonksiyonu ile belirtilir:

<span class="mw-page-title-main">Trigonometri tarihi</span>

Üçgenlerle ilgili erken çalışmalar, Mısır matematiği ve Babil matematiğinde MÖ 2. binyıla kadar izlenebilir. Trigonometri, Kushite matematiğinde de yaygındı. Trigonometrik fonksiyonların sistematik çalışması Helenistik matematikte başladı ve Helenistik astronominin bir parçası olarak Hindistan'a ulaştı. Hint astronomisinde trigonometrik fonksiyonların incelenmesi, özellikle sinüs fonksiyonunu keşfeden Aryabhata nedeniyle Gupta döneminde gelişti. Orta Çağ boyunca, trigonometri çalışmaları İslam matematiğinde El-Hârizmî ve Ebu'l-Vefâ el-Bûzcânî gibi matematikçiler tarafından sürdürüldü. Altı trigonometrik fonksiyonun da bilindiği İslam dünyasında trigonometri bağımsız bir disiplin haline geldi. Arapça ve Yunanca metinlerin tercümeleri trigonometrinin Latin Batı'da Regiomontanus ile birlikte Rönesans'tan itibaren bir konu olarak benimsenmesine yol açtı. Modern trigonometrinin gelişimi, 17. yüzyıl matematiği ile başlayan ve Leonhard Euler (1748) ile modern biçimine ulaşan Batı Aydınlanma Çağı boyunca değişti.

Pearson ki-kare testi nicel veya nitel değişkenler arasında bağımlılık olup olmadığının, örnek sonuçlarının belirli bir teorik olasılık dağılımına uygun olup olmadığının, iki veya daha fazla örneğin aynı anakütleden gelip gelmediğinin, ikiden fazla anakütle oranının birbirine eşit olup olmadığının ve çeşitli anakütle oranlarının belirli değere eşit olup olmadığının araştırılmasında kullanılır. İstatistik biliminin çıkarımsal istatistik bölümünde ele alınan iki-değişirli parametrik olmayan test analizlerinden olan ve ki-kare dağılımı'nı esas olarak kullanan ki-kare testlerinden en çok kullanılanıdır. İngiliz istatistikçi olan Karl Pearson tarafından 1900'da ortaya çıkartılmıştır.

Fizikte Planck kütlesi (mP), Planck birimleri olarak bilinen doğal birimler sisteminde kütle birimidir.

Planck kuvveti (FP), Planck birimleri olarak bilinen doğal birimler sisteminde kuvvet birimidir.

<i>Büyüklükler ve Uzaklıklar Üzerine</i>

(Güneş ve Ay'ın) Büyüklükleri ve Uzaklıkları Üzerine, MÖ. 280-240 yaşamış Sisamlı Aristarkus'ın günümüze kadar ulaşmış kitabıdır. Kitapta Güneş ve Ay'ın büyüklüklerini gösterir çizimler ve hesaplamalar yer alırken, Dünya'nın yarıçapı biriminde uzaklıkları da verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Yörünge mekaniği</span>

Yörünge mekaniği veya astrodinamik, roketler ve diğer uzay araçlarının hareketini ilgilendiren pratik problemlere, balistik ve gök mekaniğinin uygulamasıdır. Bu nesnelerin hareketi genellikle Newton'un hareket kanunları ve Newton'un evrensel çekim yasası ile hesaplanır. Bu, uzay görevi tasarımı ve denetimi altında olan bir çekirdek disiplindir. Gök mekaniği; daha genel olarak yıldız sistemleri, gezegenler, uydular ve kuyruklu yıldızlar gibi kütle çekimi etkisinde bulunan yörünge sistemleri için geçerlidir. Yörünge mekaniği; uzay araçlarının yörüngelerine ait yörünge manevraları, yörünge düzlemi değişiklikleri ve gezegenler arası transferler gibi kavramlara odaklanır ve itici manevralar sonuçlarını tahmin etmek için görev planlamacıları tarafından kullanılır. Genel görelilik teorisi, yörüngeleri hesaplamak için Newton yasalarından daha kesin bir teoridir ve doğru hesaplar yapmak ya da yüksek yerçekimini ihtiva eden durumlar söz konusu olduğunda bazen gereklidir.

<span class="mw-page-title-main">Babil matematiği</span> matematik

Babil matematiği, Sümerlerin ilk günlerinden, MÖ 539'da Babil'in düşüşünü izleyen yüzyıllara kadar Mezopotamya halkı tarafından geliştirilen veya uygulanan tüm matematiktir. Babil matematik metinleri bol miktarda bulunur ve iyi düzenlenmiştir. Zaman açısından iki farklı gruba ayrılırlar: biri Eski Babil döneminden, diğeri ise MÖ son üç ya da dört yüzyıldan, Seleukoslular döneminden kalmadır. İçerik açısından, iki metin grubu arasında neredeyse hiç fark yoktur. Babil matematiği, karakter ve içerik olarak yaklaşık iki bin yıl boyunca sabit kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Geometri tarihi</span> Geometrinin tarihsel gelişimi

Geometri, mekansal ilişkilerle ilgilenen bilgi alanı olarak ortaya çıkmıştır. Geometri, modern öncesi matematiğin iki alanından biriydi, diğeri ise sayıların incelenmesi yani aritmetikti.

<i>Huangdi Neijing</i> Han Hanedanı tıbbi incelemesi

Huangdi Neijing Sarı Han'ın Dahiliye Kitabı, Çin Tıbbı'nın temel kaynak eseridir. MÖ 4-2.yy arasında yeniden toplu halde derlenmiş çok daha eski dönemlere uzanan tıbbı metindir. Günümüze de ulaşmış olan bu külliyat, yarı efsane kadim Sarı Han ile danışmanları arasında geçen tıbbı konulardaki konuşmalar soru-cevap tekniğiyle hazırlanmıştır. İçerik olarak doğa ve insan ilişkisi, etkileşimi, insan bedenin yapısı, organlar (Zang-Fu), organların kanalları ve ağları ve işlevleri, ruhsal durumların kökleri, bedendeki iç ve dış etkenler, bedende uyumun bozulması, tanı ve teşhisler, uyum bozukluğundan korunma ve tedavi yöntemleri üzerine yüksek seviyeli seçkin bilgiler içermektedir.

Baudhayana Pisagor teoreminin ardındaki asıl kişi olarak bilinen matematikçidir. Pisagor teoremi gerçekten de Pisagor'dan en az 1000 yıl önce hintler tarafından keşfedildiği düşünülüyor. Baudhayana, en eski Hint matematiğinin bazılarını içeren belgeler olan en eski Sulbasutralardan birinin yazarıydı. Baudhayana'nın aynı zamanda bir rahip ve yetenekli bir mimar olduğu da düşünülüyor. Matematiksel hesaplamalarının ardındaki asıl neden matematiğe olan ilgisinden ziyade daha çok dini çalışmalarından kaynaklanmış olması da mümkündür.

Pek çok orijinal buluşun yanı sıra Çinliler aynı zamanda insan vücudunda, dünyanın çevresinde ve yakın Güneş Sisteminde bulunabilen doğal olayların keşfinde de ilk orijinal öncülerdi. Ayrıca matematikte birçok kavramı keşfettiler. Aşağıdaki liste kökenleri Çin'de bulunan keşifleri içerir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.