İçeriğe atla

Jijiga Muharebesi (1900)

Jijiga Muharebesi
Tarih5 Mart 1900
Bölge
SonuçDerviş zaferi
Taraflar
Derviş Devleti Etiyopya İmparatorluğu
Komutanlar ve liderler
Muhammed Abdullah Hasan II. Menelik
Çatışan birlikler
6,000 mızrakçı[1] 1,500 tüfekçi[2]
Kayıplar
Kayıplarda belirtildi. Bilinmiyor


Jijiga Muharebesi, Etiyopya İmparatorluğu ile Derviş Devleti arasında 5 Mart 1900 tarihinde gerçekleşen bir savaştır.[3]

Dervişler, liderleri Seyid Muhammed Abdullah Hasan komutasında, Ogaden bölgesindeki Jijiga şehrindeki bir askeri kışlayı bastılar ve yerel halktan II. Menelik tarafından yağmalanan hayvanları geri almayı hedeflediler. Bu çatışma, Derviş devletinin ilk büyük savaşı ve Etiyopya İmparatorluğu'na karşı iki on yıl sürecek bir savaşın başlangıcı olarak kabul edildi.[4]

Arka plan ve savaş

1890 ile 1899 yılları arasında Etiyopya İmparatoru II. Menelik, Ogaden bölgesindeki Somali klanlarına karşı ayrım yapmaksızın baskınlar ve saldırılar başlattı. Jijiga düzlüklerinde yaşayan Somali klanları özellikle hedef alındı. Baskınların sıklığı ve şiddeti arttıkça, Somali klanları Seyit Muhammed Abdullah Hasan liderliğinde Derviş Devleti arkasında birleşmeye başladı.[5] 1899'un sonlarına doğru, Dervişler Ogaden'i geçen Etiyopya kervanlarını sistemli bir şekilde yağmalamaya başladılar. Bunun üzerine Etiyopyalılar onlarla başa çıkmak için bir sefer gönderdi.[6][7][8]

Etiyopya İmparatorluğu, 1890'ların başında Somali topraklarına genişlemeye başladığında, Jijiga zaman zaman askeri işgal altındaydı ve 1900'e kadar böyle kaldı. Yılın başında, Etiyopyalı birlikler kasabaya yerleşti ve bir kışla inşa ettiler.[9] Grazmatch Bante komutasındaki iyi silahlanmış bir Etiyopya seferi, Seyit'in adamlarını bulamadı, bu yüzden yerel Somali'leri yağmaladı ve Jijiga'ya çekildi, burada büyük bir diken zaribası inşa ettiler ve yağmalanan hayvanları depoladılar.[10]

Bu hayvanların sahipleri, yağmalanan mallarını geri almak için Seyit'e başvurdu. Bunun üzerine Seyit, Müslüman Somali ve Oromo kabilelerinden 6,000 asker topladı ve Jijiga'daki Etiyopya zaribasına saldırdı.[11][12] Somali güçleri Dhulbahante, Habar Yoonis ve Habr Je'lo klanlarından oluşuyordu.[9] Seyit'in taktikleri, Sudan'ın Muhammad Ahmad'ı gibi başarılı oldu,[13] ancak ağır kayıplar verdiler, zaribayı bastılar ve yağmalanan tüm hayvanları geri getirdiler.[14][15] Etiyopyalılar, savaşın birkaç dakika süren kolay bir zafer olduğunu iddia etti.[16] Bu iddialar, Jijiga'nın 40 mil doğusundaki Harar'daki Britanya Başkonsolosu tarafından sorgulandı:[17]

"Etiyopyalılar, Somali'lerden çok korkuyor gibi görünüyor. Şimdiye kadar bu kadar korkmuş adamları hiç görmedim; askerlerini burada olduğunu göstermek için çocuklara silah verdiler."

Bu korkulara rağmen, Dervişler Harar'a saldırmak yerine Ogaden bölgesini etkili bir şekilde kontrol altına almaya yönlendi.[17]

Kayıplar

Muharebe sırasındaki kayıpların tahmini oldukça farklılık göstermektedir. Dervişler 170 ölü ve birçok yaralı verdiler.[5] Diğer raporlar ise 2500'den fazla kayıp olduğunu belirtmektedir.[16] Etiyopyalılar ise savaşta 2800 Derviş askerini öldürdüklerini iddia ettiler, ancak Afrika Tarihi Profesörü Raphael Chijioke Njoku'ya göre bu ölüm sayısının doğruluğu şüphelidir.[18]

Mirası ve Sonrası

Her iki taraf da savaşın ardından zafer ilan ettiler. Dervişler, saldırı sırasında ağır kayıplar yaşamalarına rağmen Menelik II tarafından el konulan tüm hayvanları geri getirme hedeflerini başardılar. Bu muharebe, Dervişlerin artık ciddi bir güç olduğunu kanıtlamış oldu.[19] Kayıplara rağmen, savaş Muḥammad ibn 'Abdallāh Hassan'ın Somali klanları arasındaki statüsünü azaltmadı.[9]

Bu çatışmadan sonra Seyit, neredeyse tüm Ogaden bölgesinin efendisi haline geldi ve Müslümanlar için Etiyopya Negusu'nun ortak düşmanları olarak kabul edildi.[20][21] Bu başarıdan sonra Dervişler, Ogaden bölgesindeki Mahmuhd Zubeyr ve Aidgalle klanlarını yağmalamaya başladılar.[22][23] Bu yağma sonrasında hareket uluslararası bir sorun haline geldi.[17] Savaş, İngiliz sömürge yetkililerine Derviş tehdidinin ciddiyetini anlatmıştır.[9] Sarsılmış olan Etiyopyalılar ise yeni tehdidi tanıdılar ve Dervişlere karşı ortak Etiyopya-Birleşik Krallık askeri operasyonları önerdiler.[24][25]

Kaynakça

  1. ^ Marcus, Harold G.; Hudson, Grover (1994). New Trends in Ethiopian Studies: Papers of the 12th International Conference of Ethiopian Studies, Michigan State University, 5-10 September 1994. Red Sea Press. ISBN 978-1-56902-013-5. 15 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  2. ^ Douglas Jardine (1923). textsThe Mad Mullah Of Somaliland. Bellew. s. 41. ISBN 978-0-947792-43-5. 
  3. ^ Mukhtar, Mohamed Haji (25 Şubat 2003). Somali Tarihi Sözlüğü (İngilizce). Scarecrow Press. s. 196. ISBN 978-0-8108-6604-1. 22 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  4. ^ Gibb, Hamilton Alexander Rosskeen (1993). İslam Ansiklopedisi (İngilizce). Brill. ISBN 978-90-04-09419-2. 
  5. ^ a b Laitin, David D.; Samatar, Said S. (1987). Somali: Bir Devlet Arayışında Ulus (İngilizce). Avalon Yayınları. ss. 54-57. ISBN 978-0-86531-555-6. 
  6. ^ Sarkees, Meredith Reid (2010). Savaşa Başvurma: Uluslararası, Ulusal, Devleti İçi ve Devleti Dışı Savaşlar, 1816-2007. Internet Arşivi. Washington, D.C. : CQ Press. s. 282. ISBN 978-0-87289-434-1. 
  7. ^ Marcus, Harold G.; Hudson, Grover (1994). Etiyopya Çalışmalarında Yeni Trendler: Etiyopya Çalışmaları 12. Uluslararası Konferansı Bildirileri, Michigan State Üniversitesi, 5-10 Eylül 1994 (İngilizce). Red Sea Press. ISBN 978-1-56902-013-5. 15 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  8. ^ I. M. Lewis, Somali'nin Modern Tarihi, dördüncü baskı (Oxford: James Currey, 2002), s. 71.
  9. ^ a b c d Martin, B. G. (2003). On Dokuzuncu Yüzyıl Afrika'da Müslüman Kardeşlikler (İngilizce). Cambridge Üniversitesi Yayınları. s. 183. ISBN 978-0-521-53451-2. 
  10. ^ Beachey, Ray (1990). Savaşçı Molla: 1892-1920 Yılları Arasında Doğu Afrika. 1. yayın. Londra: Bellew. ISBN 978-0-947792-43-5. 
  11. ^ Bollettino dell'Ufficio storico (İtalyanca). Ufficio storico dello Stato maggiore del R. Esercito. 1929. 15 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  12. ^ Irons, Roy (4 Kasım 2013). Churchill ve Somaliland'ın Çılgın Mollası: İhanet ve Kurtuluş 1899-1921 (İngilizce). Pen and Sword. ISBN 978-1-78346-380-0. 15 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  13. ^ La Revue de Paris (Fransızca). Bureau de la Revue de Paris. 1902. 15 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  14. ^ Marcus, Harold G.; Hudson, Grover (1994). Etiyopya Çalışmalarında Yeni Trendler: Etiyopya Çalışmaları 12. Uluslararası Konferansı Bildirileri, Michigan State Üniversitesi, 5-10 Eylül 1994 (İngilizce). Red Sea Press. ISBN 978-1-56902-013-5. 15 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  15. ^ Lewis, I. M. (17 Mart 2003). A Modern History of the Somali: Nation and State in the Horn of Africa (İngilizce). Ohio University Press. ISBN 978-0-8214-4573-0. 15 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  16. ^ a b "Local history of Ethiopia" (PDF). The Nordic Africa institute library. 2005. s. 5. 27 Mart 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  17. ^ a b c Hess, Robert L. (1964). "The 'Mad Mullah' and Northern Somalia". The Journal of African History. 5 (3). ss. 415-433. doi:10.1017/S0021853700005107. ISSN 0021-8537. JSTOR 179976. 12 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  18. ^ Njoku, Raphael Chijioke (20 Şubat 2013). Somali Tarihinin Tarihi (İngilizce). Bloomsbury Publishing USA. ISBN 979-8-216-09799-0. 15 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  19. ^ Lewis, I.M (1965). Somaliland'ın Modern Tarihi: Ulustan Devlete. F.A. Praeger. s. 71. 
  20. ^ FitzGibbon, Louis (1982). Somalililerin İhaneti (İngilizce). R. Collings. ISBN 978-0-86036-194-7. 15 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  21. ^ L'Afrique littéraire et artistique (Fransızca). L'Afrique littéraire et artistique. 1975. 15 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  22. ^ Douglas Jardine O.B.E. Somaliland'ın Çılgın Mollası. 
  23. ^ Irons, Roy (4 Kasım 2013). Churchill ve Somaliland'ın Çılgın Mollası: İhanet ve Kurtuluş 1899-1921 (İngilizce). Pen and Sword. ISBN 978-1-78346-380-0. 15 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  24. ^ Dayton, University of (1975). Dayton Üniversitesi İncelemesi (İngilizce). Dayton Üniversitesi. 15 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  25. ^ Commons, Great Britain Parliament House of (1902). Parlamento Belgeleri (İngilizce). H.M. Stationery Office. 15 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Saholar</span>

Saho, Eritre ve kuzey Etiyopya'nın büyük bölümlerinde yaşayan Cushitic bir etnik gruptur. Saho'yu ana dilleri olarak konuşurlar.

<span class="mw-page-title-main">Etiyopya</span> Afrikanın doğusunda, Afrika Boynuzunda, bir devlet

Etiyopya veya Etyopya, resmî adıyla Etiyopya Federal Demokratik Cumhuriyeti Afrika Boynuzu'nda yer alan büyük bir Doğu Afrika ülkesi. Ülkenin başkenti yerel dilde "yeni çiçek" anlamına gelen Addis Ababa'dır. Sudan, Güney Sudan, Eritre, Cibuti, Somali ve Kenya, Etiyopya'nın komşularıdır. Afrika kıtasının en kalabalık ikinci ülkesidir.

<span class="mw-page-title-main">Somali</span> Doğu Afrikada bir ülke

Somali, resmî olarak Somali Federal Cumhuriyeti ve komünist yönetimde önceki bilinen adıyla Somali Demokratik Cumhuriyeti olarak anılan, Doğu Afrika'da Afrika Boynuzu denilen coğrafî bölgede bulunan bir ülkedir. 1991’de Somali İç Savaşı'nın başlamasından beri devletin çoğu bölgesinde merkezî bir hükûmet kontrolü yoktur. Uluslararası olarak tanınmış Federal Geçiş Hükûmeti, ülkenin sadece küçük bir parçasını yönetmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Somaliland</span> Somaliden tek taraflı bağımsızlık ilan eden ancak bağımsızlığı hiçbir ülke tarafından tanınmayan ülke

Somaliland, resmî olarak Somaliland Cumhuriyeti, Afrika Boynuzu'nda tanınmayan fiili bir egemen devlettir. Kuzeybatıda Cibuti, güneyde ve batıda Etiyopya ve doğuda Somali ile sınır komşusudur. İddia edilen bölgesi, 2021 itibarıyla yaklaşık 5,7 milyon sakinle 176.120 kilometrekarelik bir alana sahiptir. Başkent ve en büyük şehir Hargeisa'dır. Somaliland hükûmeti, kısa bir süre bağımsız olan Somaliland Devleti olarak 1960'tan 1991'e kadar Somali Vesayet Bölgesi ile birleşerek Somali Cumhuriyeti'ni oluşturan İngiliz Somaliland'ın halefi devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Ogaden Savaşı</span>

Ogaden Savaşı (1977-1978), Etiyopya ile Somali arasında Etiyopya'nın Ogaden denilen bölgesinde meydana gelen savaş.

<span class="mw-page-title-main">Habeş (eyalet)</span>

Habeş Eyaleti, Kızıldeniz kıyısındaki bir Osmanlı Devleti eyaleti. Eyalet, Afrika'daki Massawa, Hergigo, Sevakin ve onların iç bölgelerini kapsamıştır. Ardından Zeila ve batı Somaliland eyalete katılmıştır. Eyalet bugünkü Eritre ve Cibuti'nin tamamıyla Somali ve Etiyopya'nın kuzey bölgelerini kapsıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Somali İç Savaşı</span> 1991den beri devam eden iç savaş

Somali İç Savaşı Somali'de 1988'den bu yana sürmekte olan bir silahlı çatışmadır.

<span class="mw-page-title-main">Somaliland'ın dış ilişkileri</span>

Somaliland Afrika Boynuzu'nda de jure olarak Somali'ye bağlı özerk bölge, de facto olarak bağımsızlığını ilan etmiş yönetim. Somaliland Cumhuriyeti kendisini eski Britanya Somalilandı himayesinde ve ardılı devlet olarak tanımlar. Somali 1991 yılında bölgeyi kendi yerel yönetimi ilan etti, Somaliland günümüzde herhangi bir ülke veya uluslararası kuruluş tarafından tanınmamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Adowa Muharebesi</span>

Adowa Muharebesi, I. İtalya-Habeşistan Savaşı sırasında 1 Mart 1896'da Orta Etiyopya'nın kuzeyinde bulunan Adowa'da Kral II. Menelik komutasındaki Etiyopya ordusu ile İtalyan kuvvetleri arasında geçen çarpışmadır. Etiyopya'nın kazandığı zafer İtalyanların Afrika'da Fransa ya da İngiliz imparatorluklarına benzer bir imparatorluk kurma girişimlerini engellemiş ve Fransızlara Atlas Okyanusu'ndan Kızıldeniz'e kadar yayılma umudu vermiştir. 19. yüzyılın sonuna doğru, Avrupa ülkelerinin Berlin Konferansı'nda Afrika'nın neredeyse tamamını paylaştığında; sadece Etiyopya ve Liberya bağımsızlığını koruyabilmiştir. Adowa Muharebesi Pan-Afrikanizmin sembolü haline gelmiş ve Etiyopya'nın bağımsızlığını II. İtalya-Habeşistan Savaşı'na kadar korumuştur.

<span class="mw-page-title-main">Britanya Somalisi</span> Eski İngiliz protektorası(1884-1960)

Britanya Somalisi ya da Britanya Somalilandı 1884 yılından 1960 yılına kadar Birleşik Krallık'ın Doğu Afrika'da, Somali'nin kuzey bölgesindeki sömürgesidir ve Birleşik Krallık'ın Doğu Afrika'daki tek sömürgesidir. Bugünkü, Somaliland adındaki özerk bölgede kurulmuştur. Fransız Somalisi ve İtalyan Somalisi arasında kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Somali bayrağı</span> Ulusal Bayrak

Somali bayrağı, Afrika ülkesi Somali'nin resmî bayrağıdır. Mohammed Awale Liban tarafından tasarlanan bayrak 12 Ekim 1954'te kabul edilmiştir. İtalyan Somalisi ve Britanya Somalisi'nin birleşmesinin ardından bayrak Somali Cumhuriyeti tarafından kullanılmaya başlandı.

<span class="mw-page-title-main">Khaatumo</span> Somalide bulunan özerk bir bölge

Khatumo, Somali Federal Cumhuriyeti'ni oluşturan özerk bölgelerden biri. Ülke topraklarının kuzeyini oluşturan eyaletin sınırları kesin olarak tespit edilemediğinden yüzölçümünün yaklaşık olarak 100.000 ile 150.000 km² arasında olduğu tahmin edilmektedir. Khatumo Özerk Bölgesi'nde yine kesin olmamakla birlikte 1.000.000 ile 1.500.000 arasında insan yaşadığı sanılmaktadır. Bölgenin başkenti aynı zamanda Sool idari biriminin de başkenti olan Taleh'dir.

<span class="mw-page-title-main">V. Iyasu</span> V. Iyasu

V. Iyasu, ayrıca Lij Iyasu olarak bilinir 1913 ile 1916 yılları arasında Etiyopya'nın tac giymemiş imparatoru. Vaftiz ismi Kifle Yaqob'dur. Tac giymediği için genellikle Lij Iyasu olarak adlandırılır, Lij unvanı "çocuk" olarak tercüme edilir ve gencin asil kandan geldiğini göstermesine hizmet eder.

<span class="mw-page-title-main">Dhulbahante</span>

Dhulbahante, Somalililerin ana kabilelerinden biridir. Dhulbahante kabilesi Harti klanının bir parçası olup bu vasıtayla ülkenin en büyük klanı olan Darod klanına bağlanmaktadır. Dhulbahanteler yoğunluklu olarak ülkenin kuzey kısmında bulunan Sul, Sanag ve Togdeyr illerinde yaşamakta olup, Jubaland ve Kismayo'da da mevcudiyetleri bulunmaktadır. Somali dışında Etiyopya'da yaşayan kabile üyeleri de bulunmaktadır.

Etiyopya-Rusya ilişkileri, resmi olarak 21 Nisan 1943 yılında Sovyetler Birliği'nin Addis Ababa'da büyükelçiliği açmasıyla kuruldu.

<span class="mw-page-title-main">Jubaland</span>

Jubaland, Juba Vadisi veya Azania, Güney Somali'de bir Federal Üye Devlettir. Doğu sınırı, Jubba Nehri'nin 40–60 km doğusunda, Gedo'dan Hint Okyanusu'na kadar uzanırken, batı tarafı, sömürge döneminde Jubaland'dan oyulmuş olan Kenya'daki Kuzey Doğu Eyaletini çevreliyor.

<span class="mw-page-title-main">İtalyan Etiyopyası</span>

İtalyan Etiyopyası, yaklaşık beş yıl boyunca İtalya tarafından işgal edilen Etiyopya İmparatorluğu topraklarıdır. İtalyan Etiyopyası, İtalyan Doğu Afrikası'nın kurulmasından sonra Amhara, Harar, Galla-Sidamo ve Scioa valiliklerinden oluşan Etiyopya İmparatorluğu'nun eski topraklarının resmi adıydı, idari bir birim değildi.

<span class="mw-page-title-main">Somaliland pasaportu</span>

Somaliland pasaportu, tanınmayan Somaliland ülkesinin vatandaşlarına uluslararası seyahat için verilen pasaporttur. İlk kez 1996 yılında pasaport, 2014 yılında ise yeni küresel standartlar ve Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü'nün gereklilikleri doğrultusunda biyometrik pasaport çıkarıldı. Tanınmayan bir pasaport olan yeni pasaport, sahtecilikle mücadelede daha iyi güvenlik ve büyük etkinlik sağlamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Somaliland'ın vize politikası</span>

Somaliland'ın vize politikası yasaya göre, tüm ülkelerin vatandaşlarının Somaliland'ı ziyaret etmek için vize almaları gerekir. Somaliland ve Somali'nin tamamen farklı vize politikaları bulunmaktadır ve Somaliland yetkilileri Somali tarafından verilen ulusal vizeleri tanımamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İshak soykırımı</span>

İshak Soykırımı, aynı zamanda Hargeisa soykırımı olarak da bilinmektedir, Siad Barre diktatörlüğü altındaki Somali Demokratik Cumhuriyeti tarafından Somaliland Bağımsızlık Savaşı sırasında 1987 ve 1989 yılları arasında İshak sivillerine yönelik sistematik, devlet destekli soykırımdır. Bu katliamda hayatını kaybeden sivillerin sayısının çeşitli kaynaklara göre 50.000 ila 100.000 arasında olduğu tahmin edilirken, yerel raporlar toplam sivil can kaybının 200.000 olduğunu tahmin edilmektedir. Soykırım aynı zamanda Somali Cumhuriyeti'nin ikinci ve üçüncü büyük şehirleri olan Hargeisa'nın ve Burao'nun yerle bir edilmesini ve tamamen yok edilmesini de içeriyordu. Başta İshak kabilesinden olmak üzere bölgedeki 500.000 Somalilinin ölümüne sebep olmuştur, "Afrika'da kaydedilen en hızlı ve en büyük zorunlu insan hareketlerinden biri" olarak tanımlanan ve o dönemde (1988) dünyanın en büyük mülteci kampının kurulmasıyla sonuçlanan olayda, 400.000 kişi daha topraklarından kaçarak Etiyopya'daki Hartasheikh sınırını mülteci olarak geçti. Yıkımın boyutu Hargeisa'nın 'Afrika'nın Dresden'i ' olarak bilinmesine yol açmıştır. Cinayetler Somali İç Savaşı sırasında meydana gelmiş ve "unutulmuş bir soykırım" olarak anılmıştır.