İçeriğe atla

Jet uçağı nesilleri

Jet avcı uçağı nesilleri, jet avcı uçağının tarihsel gelişimindeki başlıca teknoloji sıçramalarını sınıflandırır. Farklı otoriteler, savaş uçağı gelişimini farklı sayıda nesillere bölerek, farklı teknoloji sıçramalarını kilit olanlar olarak tanımlamışlardır. Şu anda beş nesil yaygın olarak kabul edilmektedir ve altıncı neslin geliştirilmesi de devam etmektedir [1]

Jet Savaş Uçağı Nesillerinin Sınıflandırılması

Jet avcı uçağı nesilleri, askeri uçakları teknolojik ve operasyonel özelliklerine göre sınıflandırmak için kullanılır. Bu nesiller tipik olarak askeri havacılık alanında meydana gelen büyük ilerlemeler ve yeniliklerle tanımlanır.

Aşağıdaki tablo bazı yazarların nesilleri nasıl ayırdığını göstermektedir.

Dönem Açıklama Örnek uçak Hallion (1990) [2]Havacılık ağı (2004) [3]Hava Kuvvetleri Dergisi (2009) [4]Hava Gücü Geliştirme Merkezi (2012) [5]Halk Kurtuluş Ordusu (2007) [6]
1943–50 Yüksek ses altı, konvansiyonel silahlanma Me 262, DH Vampir, P-80, MiG-91 1 1 1
1953–55 Transonik, havadan havaya füzeler, radar F-86, MiG-15, Dassault Mystère IV, Hawker Hunter2 2 1
1953–60 Erken süpersonik, radar, havadan havaya füzeler F-100, MiG-19, Super Mystère B2 3 2 2 2
1955–70 Süpersonik (sınırlı amaçlı), sadece Mach 2 havadan havaya füzeler F-104, MiG-21, Mirage III, Shenyang J-84 3
1960–70 Çok amaçlı avcı-bombardıman uçakları F-4, MiG-23, Mirage F1 5 3 3
1970–80 Süpersonik (çok rollü) Panavia Tornado4 4 4 3
1974–1990 Süpersonik çok amaçlı, yüksek verimlilik, yüksek manevra kabiliyeti F-14, F-15, F-16, MiG-29, Mirage 2000, Sukhoi Su-276
1990–2000 Gelişmiş yetenekler, gelişmiş aviyonik, sınırlı gizlilik F/A-18, Su-30, Rafale, Eurofighter Typhoon4.5 4+ 4.5 3.5
2000-günümüz Gelişmiş entegre aviyonik, düşük gözlemlenebilir gizlilik MiG-35, Su-354+
F-22, F-35, J-20, Su-57, TUSAŞ Milli Muharip Uçak 5 5 5 4

Birinci nesil

Me 262, ilk operasyonel jet avcı uçağıydı.

Birinci nesil jet avcı uçakları 1940'ların sonlarında ve 1950'lerin başlarında geliştirilmiştir ve itiş gücü için jet motorlarına dayanmaları ile karakterize edilmişlerdir. Bunlar aynı zamanda daha yüksek hızlarda ve irtifalarda uçmalarını sağlayan süpürme kanatlara sahip ilk nesil uçaklardı. Birinci nesil jet avcı uçaklarına örnek olarak MiG-15 ve F-86 Sabre verilebilir.

İkinci nesil

Mikoyan-Gurevich MiG-21, havacılık tarihinin en çok üretilen süpersonik jet uçağıydı.

İkinci nesil jet avcı uçakları 1950'lerde ve 1960'larda geliştirilmiş ve gelişmiş motorları, aviyonikleri ve silah sistemleri ile karakterize edilmişlerdir. Bunlar aynı zamanda radar ve görsel menzil ötesi (BVR) silahlara sahip ilk nesil uçaklardı. İkinci nesil jet avcı uçaklarına örnek olarak F-104 ve MiG-21 verilebilir.[7]

Hawker Siddeley Harrier, dikey/kısa kalkış ve iniş (V/STOL) yeteneklerine sahip ilk operasyonel saldırı uçağıydı.

Üçüncü nesil

Üçüncü nesil jet avcı uçakları 1960'larda ve 1970'lerde geliştirilmiş olup, havadan havaya ve havadan karaya gelişmiş yetenekleri ile karakterize edilmişlerdir. Bunlar aynı zamanda değişken geometrili kanatlara sahip ilk nesil uçaklardı ve bu sayede çeşitli hızlarda ve irtifalarda daha iyi performans elde etmek. Üçüncü nesil jet avcı uçaklarına örnek olarak F-4, British Aerospace Harrier ve MiG-23 verilebilir.

Dördüncü jenerasyon

Dördüncü nesil jet avcı uçakları 1970'lerde ve 1980'lerde geliştirilmiş olup, gelişmiş performansları, fly-by-wire kontrol sistemleri, itki vektörleme, supercruise kabiliyeti, gelişmiş aviyonikleri ve (bazı durumlarda) stealth teknolojileri ile karakterize edilmişlerdir. Güçlü motorları, gelişmiş kontrol yüzeyleri ve rahat statik stabiliteleri ile yüksek manevra kabiliyetine sahip olacak şekilde tasarlanmışlardır. Dördüncü nesil jet avcı uçaklarına örnek olarak F-15 Eagle, F-16 Fighting Falcon ve F/A-18 Hornet verilebilir.[6][8]

4.5 nesil

"4.5 nesil" terimi genellikle beşinci nesil uçakların bazı özelliklerine sahip olan ancak hepsine sahip olmayan yeni veya geliştirilmiş avcı uçaklarını ifade etmek için kullanılır. Bu avcı uçakları tipik olarak daha ucuz, daha az karmaşık ve gerçek beşinci nesil avcı uçaklarına kıyasla daha kısa bir geliştirme süresine sahiptir, ancak yine de orijinal dördüncü nesil avcı uçaklarına kıyasla önemli ölçüde gelişmiş yeteneklere sahiptirler. 4.5 nesil jet avcı uçaklarına örnek olarak Dassault Rafale, Eurofighter Typhoon ve F/A-18 Super Hornet verilebilir.[9]

Beşinci nesil

Lockheed Martin F-22 Raptor, genellikle ilk operasyonel beşinci nesil jet avcı uçağı olarak kabul edilir.

Beşinci nesil jet avcı uçakları şu anda var olan en gelişmiş askeri uçak sınıfıdır. Gelişmiş gizlilik yetenekleri, entegre aviyonikleri ve süper seyir kabiliyetleri ile karakterize edilirler. Ayrıca yüksek manevra kabiliyetine sahip olacak ve havadan havaya muharebe, havadan yere saldırı ve istihbarat, gözetleme ve keşif (ISR) dahil olmak üzere bir dizi rolde çalışabilecek şekilde tasarlanmıştır. Beşinci nesil jet avcı uçaklarına örnek olarak KAAN, F-22 Raptor, F-35 Lightning II ve J-20 verilebilir.

Altıncı nesil

Altıncı nesil jet avcı uçakları şu anda planlama veya kavramsal aşamalarda olan teorik bir askeri uçak sınıfıdır. Yapay zeka, hipersonik silahlar ve yönlendirilmiş enerji silahları gibi ileri teknolojileri içermeleri beklenmektedir. Şu anda hangi ülkelerin altıncı nesil jet avcı uçakları geliştireceği ya da ne zaman operasyonel hale gelecekleri belli değildir.[10]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Baker 2018
  2. ^ Dr Richard P. Hallion (Kış 1990), Air Force Fighter Acquisition since 1945, "Air Power Journal", 11 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 7 Şubat 2012 
  3. ^ Joe Yoon (27 Haziran 2004). "Fighter Generations". Aerospaceweb. 10 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022. 
  4. ^ John A. Tirpak (October 2009). "The Sixth Generation Fighter". "Air Force Magazine". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "Five Generations of Jet Fighter Aircraft" (PDF). Air Power Development Centre Bulletin. Royal Australian Air Force. January 2012. 26 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Aralık 2022. 
  6. ^ a b "Does China's J-20 Rival Other Stealth Fighters?". CSIS. 23 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022. 
  7. ^ Baker 2018, Chapter 2: Generation Gap.
  8. ^ "Did China downgrade its J-20 stealth fighter from 5th generation to 4th?". The Week. 1 Ağustos 2020. 24 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022. 
  9. ^ "Five Generations of Jet Fighter Aircraft" (PDF). Air Power Development Centre Bulletin. Royal Australian Air Force. January 2012. 26 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Aralık 2022. 
  10. ^ Baker 2018, Chapter 18.
  11. ^ "The First Sixth-Generation Aircraft Ever, the B-21 Raider Is "a Bomber Like No Other"". Yahoo News. 5 Aralık 2022. 10 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2022.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)

İlgili Araştırma Makaleleri

SAAB, 1937 yılında kurulan İsveçli havacılık ve savunma sanayi şirketi. 1947 yılından 1990 yılına kadar Saab Automobile adı altında otomobil üreticisi olmuştur. 1968 ve 1995 yılları arasında ticari araç üreticisi Scania ile birleşerek Saab-Scania olarak adı altında ticari araç üretmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Askerî uçak</span> askeri amaçlar için yapılmış hava taşıtları

Askerî uçak ve helikopterler, savaşlarda kara ve su üstündeki hedefleri bombalamak, diğer uçakları tahrip etmek, keşif yapmak, personel ve mühimmat taşımak gibi amaçlarla silahlı kuvvetler tarafından kullanılan hava taşıtları. Özellikle av ve bombardıman görevlerinde kullanılanlar savaş uçağı ve saldırı helikopteri olarak adlandırılırlar. Askerî uçaklar av, bombardıman, av-bombardıman ve nakliye gibi kategorilere ayrılırlar.

<span class="mw-page-title-main">Lockheed Martin F-22 Raptor</span> ABD yapımı beşinci kuşak savaş uçağı

Lockheed Martin F-22 Raptor, Lockheed Martin kuruluşu tarafından, hava üstünlüğü odaklı, düşük radar izi ile yüksek görünmezlik sağlamaya yönelik üretilen, Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri (USAF) için geliştirilmiş tek koltuklu, çift motorlu, her türlü hava koşuluna uygun taktik savaş uçağıdır. USAF'ın Gelişmiş Taktik Avcı programının bir sonucu olarak, uçak bir hava üstünlüğü savaşçısı olarak tasarlanmış, ancak aynı zamanda kara saldırısı, elektronik harp ve sinyal istihbarat yeteneklerine de sahiptir. Ana yüklenici Lockheed Martin, F-22'nin gövde ve silah sistemlerinin çoğunu üretip son montajı gerçekleştirirken, Boeing kanatları, arka gövdeyi, aviyonik entegrasyonunu ve eğitim sistemlerini sağlamıştır. Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri'ne (USAF) bağlı F-22 uçakları, Birleşik Devletler Küresel Saldırı Görev Gücü'nün (US-GSTF) önemli bileşenlerindendir.

<span class="mw-page-title-main">Lockheed Martin F-35 Lightning II</span> ABD yapımı 5. nesil savaş uçağı

Lockheed Martin F-35 Lightning II, hem hava üstünlük hem de saldırı görevlerini yerine getirmek ve savaştaki her amaç için farklı uçak geliştirmenin masraflı olmasından dolayı tek bir uçağın tüm görevleri yerine getirmesi amacıyla tasarlanan ve üretilen, 5. nesil, tek kişilik ve tek motorlu, tüm hava koşullarına uygun çok görevli bir Amerikan savaş uçağı ailesidir. Aynı zamanda elektronik harp ve istihbarat, gözetleme, hedef tespit ve keşif (ISTAR) yeteneklerini etkili bir şekilde sağlayabilir. Lockheed Martin, ana ortakları Northrop Grumman ve BAE Systems ile birlikte ana F-35 yüklenicisidir. Uçağın üç ana çeşidi vardır: geleneksel kalkış ve iniş modeli olan F-35A (CTOL), kısa kalkış ve dikey iniş özellikli olan F-35B (STOVL) ve gemiye konuşlu F-35C (CV/CATOBAR).

<span class="mw-page-title-main">Avcı uçağı</span> Savaş uçağı türü

Avcı uçağı veya av uçağı, öncelikli görevi diğer savaş uçaklarını avlamak olan savaş uçağı. Avcı uçakları genellikle küçük, hafif, hızlı ve manevra kabiliyeti yüksek uçaklardır. Pek çoğu aerobasi kabiliyetine sahiptir. Avcı uçakları, öncelikli görevi yer hedeflerini bombalamak olan bombardıman uçaklarına nazaran daha kısıtlı bombardıman kabiliyetine sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Suhoy Su-27</span> Sovyet yapımı dördüncü kuşak savaş uçağı

Suhoy Su-27 Suhoy Tasarım Bürosu (SDB) tarafından tasarlanmış 4.nesil üstün manevra yeteneğine sahip Sovyetler Birliği avcı uçağıdır. Olağanüstü menzili, ağır silah yükü ve çok yüksek irtifada çalışma yeteneği ile Birleşik Devletlerin yeni nesil avcılarına birebir rakip olarak düşünülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">İş jeti</span>

İş jeti, özel jet ya da yaygın olmayan kullanımıyla bizjet iş insanı gruplarını taşıyan jetlerdir. İş jetleri sivil kullanımda olduğu gibi askeri amaçlarla da kullanılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Suhoy Su-57</span> Rus yapımı 5. nesil savaş uçağı

Suhoy Su-57 Rusya Hava Kuvvetleri için Sukhoi tarafından geliştirilen 5.nesil savaş uçağıdır. Uçağın geliştirilmesindeki sorunlar nedeniyle seri üretim sürekli ertelenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kahhir 313</span>

Kahhir 313 veya Kahhir F313, İran Havacılık Endüstrileri Organizasyonu tarafından hazırlanan İran yapımı bir hayalet avcı uçağıdır. Uçak, İran'ın üçüncü yerli savaş uçağıdır. 2012 yılında çalışmalar başlamış ve 2 Şubat 2013 tarihinde kamuoyuna tanıtılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Beşinci nesil jet avcı uçağı</span>

Beşinci nesil jet avcı uçağı, 21. yüzyılın ilk yarısında geliştirilen ve gelişmiş aviyonik özelliklere sahip olan jet avcı uçağıdır. 2024 itibarıyla bunlar hizmetteki en gelişmiş savaş uçaklarıdır. Beşinci nesil jet avcı uçaklarının karakteristik özellikleri net olarak belirlenmemiştir ve her beşinci nesil türünün hepsine sahip olması beklenmese de, genellikle düşük radar iz düşümü, tüm silahlarının gizlenebilir olması, yüksek performanslı ve yüksek manevra kabiliyetine ve gelişmiş teknolojik altyapıya sahip olmaları gibi başlıca özellikler mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Chengdu J-20</span> Çin üretimi 5.Nesil savaş uçağı

Chengdu J-20, Chengdu Aircraft Industry Group tarafından geliştirilen beşinci nesil çift motorlu hayalet avcı uçağıdır. J-20, ilk uçuşunu 11 Ocak 2011 tarihinde gerçekleştirmiştir ve 2017 yılında hizmete girmiştir. J-20, F-22 ve F-35'ten sonra dünyanın üçüncü operasyonel beşinci nesil hayalet savaş uçağıdır.

<span class="mw-page-title-main">Chengdu J-10</span> Çin yapımı çok rolü avcı uçağı

Chengdu J-10, Chengdu Aircraft Industry Group tarafından üretilen Çin yapımı çok rollü avcı uçağıdır. İlk uçuşunu 23 Mart 1998 tarihinde gerçekleştirmiş olup 2005 yılında hizmete girmiştir. Uçak, tek motorlu olup delta kanat ve kanart tasarıma ve fly-by-wire uçuş sistemine sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Shenyang J-31</span> Çok amaçlı savaş uçağı projesi

Shenyang J-31(veya FC-31) kod adıyla Gyrfalcon Çin'in çift motorlu, 5. nesil çok amaçlı savaş uçağı projesidir. İlk uçuşunu Kasım 2012 tarihinde yapan uçağın 2018 veya 2019 yıllarında üretime geçmesi beklenmektedir. Amerikalı askeri yetkililer J-31'in F-35'in kopyası olduğunu ve F-35 projesinde yer alan bir avrupa ülkesinden F-35 teknolojileri çalınarak geliştirildiğini iddia etmektedir. Çin Hava Kuvvetlerinin ihtiyacı olan 500 J-31 uçağı dışında, Çin’in uçak gemileri için 120 adet J-31 üretilmesi ve en az 600 uçağın ise başka ülkelere ihraç edilmesi planlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Saab 32 Lansen</span> İsveç Savaş Uçağı

Saab 32 Lansen, Saab tarafından üretilen İsveç yapımı bir jet avcı uçağıdır. Lansen'in saldırı, avcı ve keşif olmak üzere üç modeli bulunmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Lockheed YF-22</span> ABD Hava Kuvvetleri için tasarlanmış tek kişilik, çift motorlu avcı uçağı ve teknoloji göstericisi

Lockheed/Boeing/General Dynamics YF-22, Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri için tasarlanmış tek kişilik, çift motorlu avcı uçağı ve teknoloji göstericisidir. Hava kuvvetlerinin düzenlediği Gelişmiş Taktik Avcı yarışmasının gösterim/doğrulama aşaması için iki prototipi üretilen tasarım, yarışmada finalist oldu. YF-22, Northrop YF-23'e karşı yarışmayı kazanarak Lockheed Martin F-22 Raptor adıyla üretime girdi. YF-22, üretim modeli olan F-22 ile benzer aerodinamik tasarıma ve düzene sahip olsa da; kokpit, dikey stabilizeleri, kanatların konumu ve tasarımı ile gövde iç yapısında birtakım farklılıklara sahipti.

<span class="mw-page-title-main">Hava üstünlüğü avcı uçağı</span>

Hava üstünlüğü avcı uçağı, düşman hava sahasına girmek ve ele geçirmek için tasarlanmış, düşmanın hava kuvvetleri üzerinde tam bir hakimiyet kurmayı amaçlayan avcı uçağı. Hava üstünlüğü avcı uçakları, diğer avcı uçaklarına kıyasla öncelikle düşman avcı uçakları ile etkin bir şekilde mücadele etmek üzere tasarlanmıştır, ancak havadan yere saldırı gibi ikincil rollere sahip olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Altıncı nesil jet avcı uçağı</span>

Altıncı nesil jet avcı uçağı, şu anda hizmette olan veya geliştirilen beşinci nesil jet avcı uçaklarından daha gelişmiş, kavramsal bir avcı uçağı tasarımı sınıfıdır. ABD, Çin, İngiltere, Rusya, İtalya, Japonya, Almanya, İspanya, Tayvan ve Fransa dahil olmak üzere birçok ülke altıncı nesil bir uçak programını geliştirdiğini duyurdu.

<span class="mw-page-title-main">Shenyang J-16</span> Çin savaş uçağı

Shenyang J-16 Shenyang Aircraft Corporation tarafından Çin'de üretilmiş çift koltuklu, çift jet motoruna sahip, çok amaçlı bir savaş uçağıdır.

<span class="mw-page-title-main">Chengdu Aircraft Industry Group</span>

Chengdu Aircraft Industry Group (CAIG) veya Chengdu Aerospace Corporation (CAC),Çin devletine ait bir uçak üreticisi ve Aviation Industry Corporation of China'nın (AVIC) bir yan kuruluşudur. Merkezi Chengdu, Sichuan eyaletindedir. Avcı uçakları, bombardıman uçakları ve saldırı uçakları dahil olmak üzere askeri uçakların geliştirilmesi, üretimi ve desteği konusunda uzmanlaşmıştır. CAIG, diğer ürünlerin yanı sıra J-10 ve J-20 savaş uçaklarını üretmesiyle bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Dördüncü nesil jet avcı uçağı</span>

Dördüncü nesil jet avcı uçağı 1980'lerde hizmete giren ve günümüzde de hizmet vermeye devam eden bir jet avcı uçağı sınıfıdır. Bu avcı uçakları bir önceki nesil savaş uçaklarından alınan derslerden büyük ölçüde etkilenmiş ve üçüncü nesil avcı uçaklarının zayıflıklarını gidermek üzere tasarlanmıştır. Üçüncü nesil avcı uçakları öncelikle önleme uçakları olarak tasarlanmış ve hız ve havadan havaya füzeler üzerine inşa edilmişlerdi, ancak genellikle manevra kabiliyetinden yoksundular ve yakın menzilli çatışmalarda savunmasızdılar. Dördüncü nesil avcı uçakları ise gelişmiş manevra kabiliyetine sahip olarak tasarlanmış olup, gelişmiş aviyonik ve silah sistemlerine sahiptir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.