Jesse James

Jesse Woodson James (5 Eylül 1847 — 3 Nisan 1882) Amerikalı haydut. Missouri eyaleti bölgesinde kanunsuz işler gerçekleştirmiş Younger çetesinin en ünlü üyesidir. Ölümünden sonra Vahşi Batı’nın efsanevi isimlerinden oldu. Yaptığı soygunlardan sadece kendisi ve çete üyeleri geçimlerini sağlayabilmişti. Yakın zamanda yapılan akademik araştırmalar James’i ve çetesini daha çok Amerikan İç Savaşı’ndan sonra asilikler yapan eski Konfederasyon birlikleri kapsamına dahil etmektedir.^[1]

Jesse James, Clay County, Missouri’de dünyaya geldi. Babası Robert S. James çiftçiydi. Kentucky’den Missouri’ye göç etmiş ve Liberty’deki Liberty Kolejinin kurulmasını sağlamıştı. Robert James Altına Hücum sırasında Kaliforniya’ya gitti ve Jesse henüz 3 yaşındayken orada öldü. Robert’in ölümünden sonra, Jesse’nin annesi Lindi Viner önce Benjamin Simms, daha sonra da doktor Reuben Samuel ile evlendi. Samuel 1855 yılında kendi çocuklarıyla James evine dahil olunca Jesse iki üvey kardeş edindi: Alexander Franklin “Frank” James ve kız kardeşleri Susan Lavenia James. Evli çiftin sonradan 4 çocuğu daha oldu: Sarah Louisa Samuel, John Thomas Samuel, Fannie Quantrell Samuel ve Archie Peyton Samuel. Amerikan İç Savaşının yaklaşması James-Samuel ailesini derinden etkiledi zira Missouri eyaleti Kuzey ile Güney eyaletleri arasındaki bölgededir. Ayrıca Clay County'de köle kullanımı sürmekteydi. Bu geleneğin sürmesinde neden Güneyden gelen çiftçiler ve beraberlerinde getirdikleri adetleri olmuştur. Robert James'in ölmeden önce 6 kölesi varken, yeni ailenin tütün işinde çalışan toplam 7 kölesi vardı. Kölelerin ve sahiplerinin durumu 1854 yılında yasalaşan Kansas-Nebraska Yasasıyla belirsizliğe düştü. Bölgede kölelik yanlısı ve karşıtı grupların silahlı çatışmaları yaygınlaşmaktaydı.

İç Savaş Missouri'yi darmadağın etti ve Jesse James'in hayatına da yön verdi. 1861'de savaşın ilk muharebelerinden sonra bölgede gerilla faaliyetleri yoğun şekilde yaşandı. Ayrılmak isteyen güçlere ait “bushwhackers” gerilla gruplarıyla düzenli Kuzey orduları arasında sürekli çatışmalar yaşanıyordu. Gerillalar birlik yanlısı sivilleri öldürüyor, esirleri infaz ediyor ve hatta ölülerin kafa derilerini yüzüyorlardı.^[] Kuzey birlikleri de buna karşı sokağa çıkma yasağı ilan edip evlere baskın düzenliyor, sivilleri tutukluyor ve Konfederasyon yanlılarını yargısız infaz ediyorlardı. James-Samuel ailesi savaşın çıkışıyla beraber kölelik yanlısı Konfederasyon saflarına dahil oldu. Frank James yerel bir bölük olan Missouri Eyalet Muhafız Birliğine katıldı ve Wilson Creek muharebesinde savaştı. Savaştan sonra hastalandı ve eve döndü. 1863 yılında Clay County'deki Konfederasyon yanlısı gerilla grubunun bir üyesi oldu. Aynı yılın Mayıs ayında Kuzey orduları Frank James'i arama bahanesiyle James-Samuel ailesinin evini yağmaladılar; Reuben Samuel'e işkence yaptılar ve Jesse'yi de darp ettiler.^[] Frank ise yakalanamadı ve William C. Quantrill'e bağlı gerilla grubuna katıldı. Bu grupla birlikte 200 erkeğin öldürüldüğü Kansas katliamına katıldığı iddia edilir.^[]

1863-64 kışında Frank Quantrill ile beraber Teksas'a gitti ve baharda Fletch Taylor'un önderliğindeki küçük bir grupla geri döndü. Grup Clay county'ye döndüğünde 16 yaşındaki Jesse de onlara katılır. 1864 yazında Taylor ağır yaralanınca, Frank ve Jesse James kardeşler Kanlı Bill Anderson'un “bushwacker” grubuna katıldılar. O yaz Jesse göğsünden ağır bir şekilde yaralandı. Buna rağmen iki kardeşin de Eylül ayındaki Centralia Katliamına katıldıkları bilinir. Katliamda 22 silahsız Kuzeyli asker öldürüldü veya ağır yaralandı, kafa derileri yüzüldü ve uzuvları birbirinden ayrıldı. Daha sonra gerillalar olayı duyup bastırmaya gelen Kuzey birliğini de pusuya düşürdü ve teslim olmak isteyenler de dahil olmak üzere herkesi öldürdü.^[] James kardeşler kötü şöhretleri yüzünden bölgeyi terk etmek zorunda kaldı. Anderson Ekim ayında pusuya düşürülüp öldürülünce Frank Quantrill'e katılmak üzere Kentucky'ye, Jesse ise Archie Clement'e katılmak üzere Teksas'a gitti. Efsanelerin aksine Jesse James teslim olmaya çalışırken vurulmamış, bunun aksine o ve Clement Konfedere Ordularının teslim olmasından sonra ne yapacaklarını düşünürken Lexington Missouri bölgesinde Kuzey Ordusuna ait bir süvari bölüğüyle çatışırken ağır yaralanmıştır.^[]

Savaştan sonra Missouri harabeye döndü. Savaş halkı birbiriyle kanlı bıçaklı üç gruba böldü: kölelik karşıtı birlik yanlıları (Demokratlar), kölelik yanlısı muhafazakâr birlik yanlıları (Cumhuriyetçiler) ve üçüncü grup olarak da ayrılık yanlıları. Radikaller kabul ettirdikleri yeni Anayasayla Missouri'deki bütün köleleri özgürleştirdi ve eski Konfederasyon yanlılarının elinden oy kullanma hakkını aldılar. Ortam gergin, bireysel şiddet ve grup hesaplaşmaları çok yaygındı.

Ağır yaralı olan Jesse'ye kuzeni Zerelda "Zee" Mimms bakıyordu. Bu şekilde 1865 yılı Ağustos ayına kadar Nebraska'da sürgünde kaldı. Jesse ve Zee ise bu süreçte yakınlaştı ve 9 yıl sonra evlendiler. Bu sırasa Jesse'nin komutanı Clement gerilla grubunu bir arada tutmayı başardı ve radikal Cumhuriyetçi yönetimi sıkıştırmaya başladı. Bu grup barış zamanı ABD'de ilk büyük banka soygunu olan Clay County Savings Association Banka soygununu 13 Şubat 1866 tarihinde gerçekleştirdi. Bankanın sahibi Cumhuriyetçi gerilla birlikleri komutanlarıydı. Banka soygunu sonrasında grup kaçarken masum bir kişi vurularak öldürüldü. Bu sırada grupta Frank ve Jesse'nin olduğuna dair bir bilgi bulunmamaktadır.

Clement soygunlara devam etti ve 1866 yılında eyalet seçimlerinin yapılacağı gün Lexington şehrini ele geçirip seçimlere engel olacak kadar kuvvetlendi. Bu olayın hemen ardından Clement kolluk kuvvetlerince öldürüldü. Jesse kendisi için çok acı olan bu olayı daha sonra ayrıntılı şekilde anlattı. Clement'in grubundan geri kalanlar iki yıl boyunca banka soygunlarına devam ettiler, ancak sayıları ölümler ve yakalanmalarla giderek azaldı. 23 Mayıs 1867'de grup Richmond Missouri'de bir bankayı soyup kentteki valinin oğlunu öldürdü. 1868 yılında Frank ve Jesse James kardeşler Cole Younger ile birleşerek Russellville Kentucky'de bir banka soydular. Ancak Jesse James'in ünlü olması Aralık 1869'da gerçekleşti. Jesse ve Frank, Daviess County Bankasını soydular, çalınan para azdı ancak Jesse'nin kasiyeri bir düşmanına benzeterek öldürmesi haberi gazetelerde çok ses getirdi. Jesse James gerçekleştirdiği bu soygunla haydutluğa başlayan eski gerillaların en tanınmışı oldu. Bu soygun aynı zamanda beklenmedik bir işbirliğinin de başlangıcı oldu. Kansas City Times gazetesi yazı işleri müdürü John Newman Edwards, Jesse James'in yazdığı mektupları basarak ve gerçekleştirdiği soygunları kahramanlık hikâyeleri olarak anlatarak Güney Eyaletlerinde Konfederasyon geleneğinin tekrar şahlanışını müjdeledi. Aynı zamanda yanlış haberler vererek kolluk kuvvetlerinin çeteyi yakalamasına mani oldu.^[] Dolayısıyla Jesse James'in ünlenmesinde siyasetin de etkisi olmuştur.^[] Bu sırada James kardeşler, Cole Younger ve onun kardeşleri John, Jim ve Bob ile birlikte Clell Miller ve diğer eski Konfederasyon gerillaları James-Younger çetesini oluşturuyordu. Çete Iowa'dan Teksas'a, Kansas'tan Virginia'ya kadar birçok banka ve posta arabası soygunu gerçekleştirdi. Kansas City'de bir panayırı soyan çete, çaldıkları paranın bir kısmını da oradaki kalabalığa dağıttı. 21 Temmuz 1873 itibarıyla artık tren soygunlarına yönelen çete bu tarihteki tren soygununda 3000 ABD Doları (2007 kuruyla $51.000) çaldı. Yaptığı tren soygunlarında yolculara dokunmayan ve sadece para kasasını çalan Jesse hakkında Robin Hood efsaneleri de türetildi.

Adams Express Şirketi James-Younger çetesini durdurabilmek için 1874 yılında Pinkerton Ulusal Dedektiflik Ajansına başvurdu. Merkezi Chicago'da olan Pinkertonlar genellikle kanundışı haydutlara karşı görevlendirilseler de sonradan sanayi patronları tarafından grevdeki işçilere karşı da kullanıldılar. Pinkerton tarafından gönderilen yalnız ajanlar çeteye bağlı Missouri halkı tarafından hemen fark ediliyor ve -Joseph Whicher adlı ajanın başına geldiği gibi- bir süre sonra ölü bulunuyorlardı. Mart 1874'te 2 Pinkerton ajanı ve şerif yardımcısı öldürülürken John Younger da hayatını kaybetti. Pinkertonların kurucusu ve lideri Allan Pinkerton, durumu kan davası hâline getirdi ve eski Konfederasyon gerillalarından bir ekiple James çiftliğine 25 Ocak 1875 gecesi saldırdı. molotofkokteylleri ile eve saldıran Pinkertonlar James'in küçük kardeşi Archie'yi öldürüp, anne Zerelda'nin de bir kolunu parçaladılar. Olaydan sonra Pinkertonlar saldırının amacının kundaklama olmadığını iddia etse de amaçlarının evi içindekilerle beraber tamamen yakmak olduğu sonraki Pinkerton resmi yazışmalarından anlaşıldı.^[] Bu kanlı olay sayesinde Jesse halk gözünde daha da sempatik bir kahraman oldu. James ve Younger kardeşlere af çıkartan yasa yerel mecliste çok az oy farkıyla reddedildi. Artık oy kullanma hakkı olan eski Konfederasyoncular çete mensuplarının başına koyan ödülün artırılmasını engelleyerek çeteye dolaylı yoldan yardımcı oldular.^[]

Jesse ve kuzeni Zee 24 Nisan 1874'te evlendiler. Bu evlilikten olan 4 çocuklarından ikisi hayatta kaldı: Jesse James Jr. (d. 1875) ve Marty Susan James (d. 1879). İkiz olan Gould ve Montgomery küçük yaşta öldüler. Oğul Jesse, Kansas City barosuna bağlı saygın bir avukat oldu. 7 Eylül 1876 tarihinde James-Younger çetesi o zaman kadarki en görkemli soygunlarına teşebbüs ettiler: Minesota'daki First National Bankası. Cole ve Bob Younger sonraki açıklamalarında bu bankayı sahipleri yüzünden seçtiklerini belirttiler. Bankanın sahipleri birlik yanlısı 2 general ve Güneyde vali olan Cumhuriyetçi bir siyasetçiydi.

Çete soygundan önce ikiye ayrıldı. 3 kişi bankaya girdi, 2 kişi dış kapıyı tuttu ve 3 kişi de yakındaki bir köprü başında bekledi. Soyguncuların planı kasadaki sorumlu memur kasayı açmayı reddedince bozuldu. Bankaya giremeyen kent halkı ise soygun yapıldığını fark ederek güvenlik görevlilerine haber verdi. Dışarıdaki 5 çete üyesi toplanan kalabalığın dağılması için havaya ateş etti ancak mevzilenen güvenlik güçlerinin ateşi altında kaldı ve 2 çete üyesi öldürdü, diğerleri yaralandı. İçeridekiler de kaçmaya yeltendi. Kaçarlarken bir çete üyesi kasayı açmayan memuru kafasından vurarak öldürdü. Hangi çete üyesinin bunu yaptığı hala tartışmalıdır. Çete kentten ayrıldı ve bir atlı grubu peşlerinden gelmekteydi. James kardeşler gruptan ayrıldılar ve Missouri'ye kaçtılar. Younger kardeşler ve Pitts ise kaçarken tanındılar ve çıkan silahlı çatışmada Pitts öldü. Younger kardeşler yakalandılar. Frank ve Jesse James kardeşler harici tüm James-Younger çetesi dağıtılmıştır. 1876 yılında Jesse ve Frank James, Nashville Tennesse'de görülürler. Burada takma isimler kullanırlar. Frank bu işleri bırakıp düzenli bir hayat kurma yanlısıydı ancak Jesse yanaşmadı. 1879 yılında yeni bir çete kurdu ve Missouri'de 8 Ekim 1879 tarihinde bir tren soygunu gerçekleştirdi. Bu soygunla beraber bir dizi suç işledi ve yine tren soymaya devam etti. Ama yeni çetesi eskisi gibi savaş görmüş gerillalardan oluşmadığı için kısa sürede çete üyeleri birbirine düştü.^[] James ise paranoyaklaştı ve bir çete üyesini öldürdü. Bunun üzerine bir çete üyesi kaçtı. Yerel otoriteler olayların farkına varınca 1881 yılında kardeşler Missouri'ye dönmek zorunda kaldılar. Frank ise daha güvenli olan Virginia'ya gitti.

Çetesi yaralanmalar, ölümler ve kaçaklarla zayıflayan Jesse James, güvenebileceği sadece 2 adamı kaldığını düşünüyordu: Robert ve Charley Ford kardeşler. Charley daha önce Jesse ile beraber soygunlarda bulunmuştu ama Bob daha yeni katılmış ancak istekli biriydi. Kendisini daha iyi korumak isteyen Jesse, Ford kardeşlerden onun ailesinin yanına, aynı eve taşınmalarını istedi. Ancak iki kardeşin Missouri valisi olan Thomas Crittenden ile onun yakalanması için gizlice plan yaptıklarından haberi yoktu. Vali, James kardeşlerin yakalanmasını en öncelikli görevi olarak belirlemişti.

3 Nisan 1882'de kahvaltıdan sonra Ford kardeşler ve Jesse bir soygun için yola çıkmaya hazırlanıyorlardı. Eve girip-çıkmakta, atları hazırlamaktaydılar. Çok sıcak bir gündü, James ceketini ve silahını çıkardı. Sonra duvardaki resmin tozlu durduğunu fark etti ve sandalyenin üzerine çıkarak tozunu almaya başladı. Robert Ford bu durumdan yararlanarak Jesse'nin büyükbabasının silahıyla Jesse'yi vurdu. Ford kardeşler yaptıklarını gizlemediler. Robert Ford valiye telgraf çekerek ödülünü istedi. Ölüyü görmek için kalabalıklar toplandı. Ford kardeşler tebrik beklerken cinayetle suçlanarak tutuklandılar. Kardeşler yargılandı ve idama mahkûm edildi. Ancak kararın açıklanmasından iki saat sonra vali tarafından affedildiler. Valinin çok hızlı affı, bir cinayet işleneceğinden haberi olduğuna yoruldu.^[]

Ford kardeşler paranın ancak bir kısmını alabildiler ve hızla Missouri'yi terk ettiler. Charley Ford 6 Mayıs 1884 tarihinde Richmond Missouri'de intihar etti. Bob Ford ise 8 Haziran 1892'de Creede Colorado'daki çadır meyhanede öldürüldü. Katili Edward Capehart O'Kelley, cinayeti Jesse'nin intikamını almak için işlediğini belirtti. O'Kelley suçlu bulunsa da sağlık sorunları nedeniyle cezası indirildi ve 1902'de serbest kaldı. Zerelda Samuel, Jesse James'in mezar taşına şunu yazdırdı: Oğlumun Aziz Hatırasına. O, burada adı belirtilemeyecek kadar alçak ve hain birisi tarafından öldürüldü.

Hayatı boyunca Jesse Konfederasyoncular arasında önemli birisi oldu. Bazı tarihçiler Missouri'de Konfederasyonun yükselişini ona bağlar.^[] Savaştan sonra James'in suça yönelik eylemleri tam da Güney eyaletlerinin Kuzeyden atanan valilerle yönetildiği döneme geldiği için Amerikan tarihindeki yeri sağlamlaştı. James bu dönemde Amerika'nın Robin Hood'u imajını kazandı. Şirketlere karşı küçük çiftçinin yanında gösterildi. Robin Hood efsanelerinin aksine soygunlarından çete üyeleri dışında kimse pay almamıştır.^[] Onun için oluşturulan "kahraman haydut" imajı hala yaşamaktadır.^[]

1969 yılında karikatür sanatçısı Morris ve yazar René Goscinny tarafından yaratılmış olan Red Kit kahramanı yeni macerasında Jesse James, Frank James ve Cole Younger ile karşılaşır. Macerada Jesse için atfedilen Robin Hood imajıyla dalga geçilir. Frank sürekli Shakespeare’den alıntı yapmaktadır. James kardeşler okumuş haydutlar olarak gösterilir.

Diğer bir Belçikalı çizgi roman olan Les Tuniques Bleues (Mavi Ceketliler) ise Amerikan İç Savaşında geçmektedir ve Quantrill komutasındaki Konfederasyon gerilla birliklerindeki James kardeşlere karşı Birlik ordusunun mücadelesini anlatır.

James birçok sarkıya, kitaba, makaleye ve filme konu olmuştur. Jesse James’i neredeyse ilahlaştıran şarkıyı besteleyen Woody Guthrie James’in kahraman rolünü abartır. James’in eşinin ağzından yazılan şarkıda ise Kingston Trio, Robert Ford’u korkaklıkla suçlamaktadır. James’in konfederasyon yanlısı olmasına vurgu yapan bir diğer şarkı da Hank Williams Jr. tarafından yazılmıştır. Warren Zevon’un “Frank ve Jesse James” adlı şarkısında da çetenin yüce bir amaç uğruna soygun yaptığı iddia edilir.^[]

Jesse James'in hayatını anlatan birçok sinema ve televizyon filmi çekilmiştir.

• 1921: Jesse James Under the Black Flag, Jesse'yi oğlu canlandırmıştır.
• 1921: Jesse James as the Outlaw, Jesse'yi oğlu canlandırmıştır.
• 1927: Jesse James, Jesse'yi Fred Thomson canlandırmıştır.
• 1939: Jesse James, Jesse'yi Tyrone Power, Frank James'i Henry Fonda, Bob Ford'u ise John Carradine canlandırmıştır.
• 1939: Days of Jesse James, Jesse'yi Don 'Red' Barry canlandırmıştır.
• 1941: Jesse James at Bay, Jesse'yi Roy Rogers canlandırmıştır.
• 1947: Jesse James Rides Again, Jesse'yi Clayton Moore canlandırmıştır.
• 1949: I Shot Jesse James, Jesse'yi Reed Hadley canlandırmıştır.
• 1950: Kansas Raiders, Jesse'yi Audie Murphy canlandırmıştır.
• 1951: The Great Missouri Raid, Jesse'yi Macdonald Carey canlandırmıştır.
• 1957: True Story of Jesse James, Jesse'yi Robert Wagner canlandırmıştır.
• 1969: A Time for Dying, Jesse'yi Audie Murphy canlandırmıştır.
• 1972: The Great Northfield, Minnesota Raid, Jesse'yi Robert Duvall canlandırmıştır.
• 1977: Another Man, Another Chance, Jesse'yi Christopher Lloyd canlandırmıştır.
• 1980: The Long Riders, Jesse'yi James Keach canlandırmıştır.
• 1986: The Last Days of Frank and Jesse James, Jesse'yi Kris Kristofferson, Frank James'i Johnny Cash ve Gen. Jo Shelby'yi Willy Nelson canlandırmıştır.
• 1994: Frank and Jesse, Jesse'yi Rob Lowe canlandırmıştır.
• 1999: Purgatory, Jesse'yi J.D. Souther canlandırmıştır.
• 2001: American Outlaws, Jesse'yi Colin Farrell canlandırmıştır.
• 2005: Jesse James: Legend, Outlaw, Terrorist (Discovery HD), Jesse'yi Daniel Lennox canlandırmıştır.
• 2007: The Assassination of Jesse James by the Coward Robert Ford, Jesse'yi Brad Pitt, Robert Ford'u ise Casey Affleck canlandırmıştır.

Jesse James ile ilgili bazı müzeler, onun soygun gerçekleştirdiği yerlerdedir.

• James Çiftliği: 1974 yılında Clay County ailenin evini satın almış ve müzeye çevirmiştir.
• Jesse James Evi Müzesi: St.Joseph'de Jesse'nin vurulduğu ev müzeye çevrilmiştir.
• First National Northfield Bankası: Başarısız 1876 soygununa sahne olan bina restore edilmiş ve müze yapılmıştır.

• James ailesine ait internet sitesi28 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

• Vahşi Batı
• Amerikan İç Savaşı
• Belle Starr

Wikimedia Commons'ta Jesse James ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.