İçeriğe atla

Jeolojik kayıt

Yüzbinlerce yıl boyunca ortaya çıkan uyumlu tabakaların kek benzeri görünümü

Stratigrafi, paleontoloji ve diğer doğa bilimlerindeki jeolojik kayıt, kaya katmanlarının tüm katmanlarına atıfta bulunur. Diğer bir deyişle,volkanizma veya ayrışma kırıntılarından (killer, kumlar vb.) Türetilen tortunun birikmesiyle ortaya çıkan tortular. Bu, tüm fosil içeriğini ve Dünya'nın tarihi hakkında sağladığı bilgileri içerir: geçmiş iklimi, coğrafyası, jeolojisi ve yüzeyindeki yaşamın evrimi. Süperpozisyon yasasına göre tortul ve volkanik kaya katmanları üst üste çökelmiştir. Magmatik kayaçlar tarafından girilebilen ve tektonik olaylarla bozulabilen katılaşmış (yetkin) bir kaya sütunu haline gelmek için zamanla sertleşirler.

Kayıtlar Ve Kaya Sütunları

Katmanlar, İspanya'nın San Sebastián yakınlarında orojenik kuvvetler tarafından yana çevrildi
Drumheller, Alberta yakınlarındaki Horseshoe Kanyonunda açığa çıkan At Nalı Kanyon Oluşumları

Kaya sütunu, Dünya yüzeyinde belirli bir yerde, kayaların yaşı ile kapsanan süre boyunca bölgedeki doğal tarihin bir kesitini sağlar. Bu bazen kaya tarihi olarak adlandırılır ve belirli coğrafi bölge veya bölgeler için çağlar, çağlar veya hatta bazı durumlarda birden çok büyük jeolojik dönem gibi birçok jeolojik zaman birimini kapsayan konumun doğal tarihine bir pencere açar. Jeolojik kayıtlar hiçbir yerde tamamen eksiksiz değildir.Çünkü bir çağdaki jeolojik kuvvetlerin, bir katman keki gibi çökeltiler biriktiren alçakta yatan bir bölge sağladığı, bir sonrakinde bölgeyi yükseltmiş olabilir ve aynı alan bunun yerine kimya, rüzgar, sıcaklık ve su tarafından ayrışıyor ve yıkılıyor. Bu, belirli bir konumda, eski yerel çevre jeolojik kuvvetler tarafından yeni yer şekillerine ve özelliklere dönüştürüldüğünden, jeolojik kaydın oldukça sık kesintiye uğrayabileceği ve kesintiye uğrayabileceği anlamına gelir. Bazıları 7 mil (11 km) derinliğe inen büyük nehir drenaj havzalarının ağızlarındaki tortu çekirdeği verileri, Süperpozisyon yasasını tam anlamıyla desteklemektedir.Bununla birlikte, jeologlar, farklı konumlandırılmış kaya kolonları içinde hapsolmuş geniş bir şekilde oluşan birikmiş katmanları kullanarak, tektonik kuvvetlerin katlamada erozyona ve hava etkisine maruz kalan yeni bir sırtı yükselttiği yerlerde, üst üste gelme yasasını kullanarak jeolojik zaman ölçeğinin çoğunu kapsayan bir birimler sistemini bir araya getirdiler ve tabakaları kırarak, aynı zamanda, ek çökeltileri biriktirebilecek görece daha düşük bir kotta uzanan yakın bir çukur veya yapısal havza bölgesi yaratmışlardır. Yaygın olan bu katmanlar tarafından kalibre edilen genel oluşumları, jeolojik yapıları ve yerel katmanları karşılaştırarak, 17. yüzyıldan beri neredeyse eksiksiz bir jeolojik kayıt oluşturulmuştur.[1]

Uyumsuz katman örneği

USGS korelasyon diyagramı

Uyumsuzlukların düzeltilmesi birkaç yolla ve diğer çalışmalardan elde edilen bir dizi teknoloji veya alan araştırması sonuçları kullanılarak yapılabilir.

Bu örnekte, katmanlı kayaların ve içerdikleri fosillerin incelenmesi biyostratigrafi olarak adlandırılır ve birikmiş jeobiyoloji ve paleobiyolojik bilgileri kullanır. Fosiller, aynı veya farklı jeolojik çağlardaki kaya katmanlarını tanımak için kullanılabilir, böylece yerel olarak meydana gelen jeolojik aşamaları genel jeolojik zaman cetveli koordine edebilir.

Bu USGS resimindeki tek hücreli alg fosillerinin resimleri, taramalı elektron mikroskobu ile çekilmiş ve 250 kat büyütülmüştür.

ABD'nin Güney Carolina eyaletinde, bir kayanın çekirdeğinde üç belirleyici fosil alg türü bulunurken, Virginia'da üç aşamayı kapsayan Eosen Serisi kaya katmanlarında ve 37.2-55.8 MA arasındaki jeolojik yaşlarda üç türden sadece ikisi bulunur. .

Kayıttaki uyumsuzlukla ilgili kaydın tam kaya sütunuyla karşılaştırılması, kayıp türlerin olmadığını ve orta Eosenin erken dönemine ait yerel kaya kaydının o kısmının burada eksik olduğunu gösterir. Bu bir uyumsuzluk biçimidir ve jeologların kaya kaydındaki yerel değişiklikleri telafi etmek için kullandıkları yöntemdir. Kalan iki işaret türü ile, hem Güney Carolina'da hem de Virginia'da aynı yaştaki (erken Eosen ve orta Eosenin ikinci kısmı) kaya katmanlarını ilişkilendirmek (Korelasyon) ve böylece yerel kaya sütununu bölgedeki ve genel jeolojik kayıtta uygun yerine "ayarlamak" mümkündür.

d  g
Jeokronoloji ve stratigrafi birimleri[2]
Kronostratigrafide kayaç segmentleri (strata) Jeokronolojide zaman Jeokronolojik birimler
hakkında notlar
Eonotem
Eon
0,5 milyar yıldan fazla (4 tane)
Eratem
Era (Zaman)
Yüzlerce milyon yıldan fazla (10 tane)
Sistem
Periyod (Devir)
Onlarca veya ~yüz milyon yıl (22 tane)
Seri
Epok (Devre)
Onlarca milyon yıl (34 tane)
Kat
Çağ
milyonlarca yıl (99 tane)
Askat
Asçağ
çağın altbölümü, ICS zaman cetvelinde kullanılmaz

Litoloji ve paleontoloji

Sonuç olarak, genel kaya kaydının resmi ortaya çıktıkça ve bir yerdeki süreksizlikler ve benzerlikler diğerlerindekilerle çapraz korelasyon gösterdikçe, genel jeolojik kaydı, farklı büyüklükteki grupları temsil eden bir dizi bileşen alt bölüme ayırmak faydalı hale geldi. en kısa zaman aralığı aşamasından en kalın katman eonothem ve zamana kadar bilinen jeolojik zaman içindeki katmanlar. Diğer doğa bilimleri alanlarında eşzamanlı çalışma, bir zaman sürekliliğinin tanımlanmasını gerektirdi ve yer bilimcileri, kaya katmanları sistemini ve bunların tanımlama kriterlerini jeolojik zaman ölçeğiyle koordine etmeye karar verdiler. Bu, sol sütunun fiziksel katmanları ile sağdaki tablodaki merkez sütunun zaman birimleri arasındaki eşleşmeyi verir.

Kaynakça

  1. ^ Committee on the Geologic Record of Biosphere Dynamics, Board on Earth Sciences and Resources, Board on Life Sciences, Division on Earth and Life Studies, National Research Council (2005), The Geological Record of Ecological Dynamics: Understanding the Biotic Effects of Future Environmental Change, National Academies Press, p. 14
  2. ^ Cohen, K.M.; Finney, S,; Gibbard, P.L. (2015), International Chronostratigraphic Chart 29 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PDF), International Commission on Stratigraphy.
  3. ^ Hunt, C. B., 1956, Cenozoic Geology of the Colorado Plateau: 19 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. U. S. Geol. Survey Professional Paper 279, Washington DC, 99 p. - www.riversimulator.org
  4. ^ Annabelle Foos, 1999; GEOLOGY OF THE COLORADO PLATEAU Archived 2014-07-25 at the Wayback Machinewww.tribesandclimatechange.org

İlgili Araştırma Makaleleri

Jeoloji ya da yer bilimi, geniş anlamda Yerküreyi, dar anlamda yerkabuğunu oluşum, bileşim, yapı, hareket, değişiklikler ve değişiklikleri yaratan nedenler ve tarihsel evrim açısından inceleyen, yeraltı zenginliklerinin bulunması, doğal afetlerle savaşımda katkı sunulması gibi amaçları olan bir bilimdir. Jeolojinin temel konusu Dünya olmakla birlikte yer benzeri gezegenler ve doğal uyduların incelenmesini de içerir. Yer bilimleri bünyesinde ele alınır.

<span class="mw-page-title-main">Stratigrafi</span> Kaya katmanlarının ve oluşumlarının incelenmesi

Stratigrafi, katmanbilim ya da tabakabilim. Yerkabuğunun kısımları olarak ele alınan tabakalı kayaların formasyonlardan, bileşimlerden, istiflenmelerden ve korelasyonlarından söz açan jeoloji koludur. Bir alan veya bölgedeki kayaların nitelik, kalınlık, istiflenme, yaş ve korelasyon yönlerinden ele alan tasvirci jeoloji bölümüdür.

<span class="mw-page-title-main">Jeokronoloji</span> kayaların kendisinde bulunan imzaları kullanarak kaya, fosil ve sediman yaşını belirleme bilimi

Jeokronoloji, kayaların kendisinde bulunan imzaları kullanarak kaya, fosil ve sediman yaşını belirleme bilimidir. Mutlak jeokronoloji radyoaktif izotoplarla gerçekleştirilebilirken, göreceli jeokronoloji paleomanyetizma ve kararlı izotop oranları gibi araçlarla sağlanır. Birden fazla jeokronolojik göstergeleri birleştirerek, geri kazanılan yaşın hassasiyeti geliştirilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Sedimantoloji</span>

Jeolojinin bir alt bilimi olan sedimantoloji biliminin konuları, yer kabuğundaki tortulların ve tortul kayaçların tanımlanması, sınıflandırılması ve orijininin araştırılması olarak sıralanabilir. Sedimantoloji, jeoloji içerisinde önemli bir yere sahiptir. Bunun nedeni yerkürenin yüzeyinin %75'i kadarının tortul (sedimanter) kayaçlardan oluşmuş olması ve şu anda kullanılan karbon bazlı (hidrokarbonik) enerji kaynaklarının tamamına yakınının bu tortul kayaçlardan çıkarılıyor olmasıdır. Ayrıca sedimenter sahalar çok verimli topraklara sahiptir. İklim şartlarının da uygunluğu yanında diğer şartların uygun olması durumunda tarım için çok önemli alanlar olabilirler.

<span class="mw-page-title-main">Buzul</span> büyük kar ve buz kütlesi

Buzul, dağ zirvelerinde yaz kış erimeyen ve yer çekiminin etkisiyle yer değiştiren büyük kar ve buz kütlesidir. Eğimli arazilerde yıllar boyunca biriken kar kütlesinin önce buzkar, sonra da buza dönüşmesiyle oluşur. Buzullar okyanuslardan sonra dünya üzerindeki ikinci büyük su deposu ve en büyük tatlı su deposudur, tatlı suyun % 98,5'ini oluştururlar. Hemen hemen her kıtada buzullara rastlanır. Dünya'nın belirli bölgeleri, bütün yıl erimeyen ve "buzul" adını alan buzlarla kaplıdır. Bunlar kutup bölgeleriyle yüksek dağların tepeleridir. Buzul oluşabilecek bölgenin deniz yüzeyinden yüksekliği, enlemin artmasıyla azalır. Ekvator yakınlarında 0° enlem çevresinde buzullara rastlamak için Runewenzorilerin 4.400 m yüksekliğine çıkmak gerekirken, Alplerde (45°) 2500 m'ye, Norveç'te (60°) 1500 m'ye çıkmak yeterlidir. Kutupta buzullara deniz yüzeyinde rastlanır.

<span class="mw-page-title-main">Orojenez</span> sıradağların oluşumunu açıklayan yerbilimsel terim

Orojenez, İç kuvvetlerin ortaya çıkma şekillerinden birini ifade eden orojenez terimi dağ oluşumu anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Tortul kayaçlar</span>

Üç ana kayaç türünden biri olan tortul kayaçlar, yeryüzünde en çok görülen kayaç türüdür. Dünya'nın yüzeyinin yaklaşık yüzde 75'ini yerkabuğunun ise yaklaşık yüzde 8'ini kaplarlar. Bu kayaçlar genellikle tabakalı olarak bulunurlar ve içerisinde organizma kalıntıları (fosil) bulundururlar. Sarkıt ve dikitler bu kayaçların oluşturduğu jeolojik yapılara örneklerdir. Tortul kayaçların büyük bir kısmı dış etmenler tarafından yeryüzünün aşındırılmasıyla meydana gelen çeşitli büyüklükteki unsurların (sediman) taşınarak çukur sahalara biriktirilmesi sonucu oluşmuşlardır. Bu olaya genel anlamda tortullaşma denir. Biriken unsurlar önceleri boşluklu gevşek bir yapıya sahiptirler. Fakat zamanla sıkışıp sertleşirler. Bir birikme sahasında, sonradan biriken unsurlar öncekiler üzerinde birikerek ağırlıkları vasıtasıyla basınç yaparlar. Bu basınç sonucu unsurlar, aralarındaki boşlukların küçülmesi ve büyük ölçüde ortadan kalkmasıyla sıkışır ve sertleşirler. Tortul depoların veya kayaçların oluştukları ortamlar yerden yere farklılık gösterirler.

Katastrofizm veya kıyamet kuramı, paleontoloji'yi büyük oranda geliştiren Fransız anatomist Georges Cuvier (1769-1832) tarafından ileri sürülen ve katmanlar arasındaki her bir sınırın, zaman olarak, sel baskınları ve kuraklık gibi felaketlere karşılık geldiğini ve o dönemde yaşayan türlerin çoğunun ortadan kalkmış olduğunu savunan hipotezdir.

<span class="mw-page-title-main">Diatom</span> dünyanın okyanuslarında, su yollarında ve topraklarında bulunan mikroalg sınıfı

Diatom, ökaryotik su yosunlarının fitoplanktonları oluşturan temel gruplarındandır.

Paleoklimatoloji, doğrudan ölçümlerin alınmadığı iklimlerin incelenmesidir. Araçsal kayıtlar Dünya tarihinin yalnızca küçük bir bölümünü kapsadığından, eski iklimin yeniden inşası, doğal çeşitliliği ve mevcut iklimin evrimini anlamak için önemlidir. Paleoklimatoloji, kayalar, tortular, sondaj delikleri, buz tabakaları, ağaç halkaları, içinde korunmuş verileri elde etmek için Dünya ve yaşam bilimlerinden çeşitli PROXY yöntemlerini kullanır. Vekilleri tarihlendirme teknikleriyle birleştirilen bu paleoiklim kayıtları, Dünya atmosferinin geçmiş durumlarını belirlemek için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Biyostratigrafi</span> fosilleri kullanarak kaya tabakalarının yaşlarını belirleyen stratigrafi

Biyostratigrafi, içerdiği fosil topluluklarını kullanarak kaya katmanlarının göreceli yaşlarını ilişkilendirmeye ve atamaya odaklanan yer katmanlarını inceleyen yerbilimi kolu nun dalıdır. Yaşlandırmanın birincil amacı, belirli bir olgunluğu olduğunu gösteren bir korelasyon olduğunu ufuk bir jeoloji bölümündeki farklı bölümünde bir ufuk olarak aynı zaman dilimini temsil eder. Bu tabakaların içindeki fosiller yararlıdır. tortuların yerel varyasyonlarına, tamamen farklı bakabilirsiniz tortul ortamda. Örneğin, bir bölüm kil ve marnlardan oluşurken diğerinde daha kireçli kireçtaşları olabilir. Bununla birlikte, kaydedilen fosil türleri benzeriyor ise, iki çökeltinin de aynı zamanda ortaya çıkması muhtemeldir. İdeal olarak, bu fosiller, temel biyostratigrafi birimlerini oluşturdukları için biyozonların tanımlanmasına yardımcı olmak ve her bölümde bulunan fosil türlerine dayalı jeolojik zaman periyotlarını tanımlamak için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Litostratigrafi</span>

Litostratigrafi, birimleri sedimanter, volkanik ve bunların kısmen metamorfize olmuş cinslerinin litolojilerine ve stratigrafik konumlarına göre tanımlanmış birimlerdir. Bir litostratigrafi birimi bir ya da daha fazla litoloji tipinden oluşmuş, kendi içinde bir bütünlük gösteren ve komşu birimlerden bu özelliğiyle ayrılan bir kaya birimidir. Bu birimler genellikle istiflenme kurallarına uyar ve çoğu kez tabakalıdır. Litolojik sınırların dereceli geçişli veya belirsiz olduğu durumlarda sedimanter yapılar, jeomorfolojik özellikler, mineral kapsamı, fosiller ve diğer fiziksel özellikler de bu birimlerin tanımlanmasında kullanılabilir. Fosiller bu durumda litoloji biriminin fiziksel içeriği olarak düşünülür.

Uyumsuzluk, jeolojik katmanlar arasındaki tabakalanma düzlemi, jeolojik zaman bağlamında düşünüldüğünde önemsiz olan dakikalar, saatler, yıllar ya da onlarca yılık dönemlerde depolanmadaki bir kesikliği gösterebilir. Bununla beraber kimi tabaka istiflerinde çökelimin olmadığı, aşınma ya da her ikisinin birden olduğu zamanları gösteren uyumsuzluk olarak bilinen yüzeyler bulunabilir. Bu uyumsuzluklar belki milyonlarca ya da on milyonlarca yılık uzun jeolojik zaman dönemlerini kaplar. Belirli bir yerdeki jeolojik kayıtlar da tam olmayabilir ve tabakalarla gösterilmeyen herhangi bir jeolojik zaman aralığına hiyatüs denir.

<span class="mw-page-title-main">Kronostratigrafi</span> kayaç kütlelerinin göreceli yaş ilişkilerini ele alan stratigrafinin bir parçasıdır.

Kronostratigrafi, kayaç kütlelerinin göreceli yaş ilişkilerini ele alan stratigrafinin bir parçasıdır ve en temel birimi jeolojik zamanın belli bir aralığında oluşan bir kayaç kütlesidir. Kronostratigrafi'nin en büyük amacı, kayaçların yer değişiminin sırasını ve bütün kayaçların yer değişim zamanını belli jeolojik bölge ve dünyanın jeolojik geçmişinde aramaktır. Kronostratigrafi jeolojik bir alan içerisinde zamana bağlı birikme esnasındaki tüm kayaçların çökelmesini ve dünyanın son oluşum halini kayıt altına almasını sağlamaktadır. Standart stratigrafik isimlendirme bilinen fosil toplulukları tarafından tanımlanan zamana göre belli aralıklara dayandırılmış bir sistemdir. Fosil topluluklarının belli aralıklar ve belli arayüzlere göre nitelikli bir tez halinde oluşum tarihleri belirlenmektedir.

Fasiyes, belirgin bir yer sürecini ve depolanma ortamını yansıtan çökel paketlerinin özelliklerinin genel ismidir.

Manyetostratigrafi, tortul ve volkanik dizilerin tarihlenebilmesi için kullanılan bir jeofizik korelasyon tekniğidir. Yöntem, bölüm boyunca ölçülen aralıklara yönelik örnekler toplayarak çalışır. Numuneler onların karakteristik mıknatıslanmarı (ChRM), bir tabakasının oluşumundan Dünya'nın manyetik alanının kutuplarını belirlemek için, analiz edilir. Bunun mümkün olmasının sebebi, Volkanik akımları thermomanent manyetizasyon kazanmaktadır ve sedimanlar oluşumu sırasında kalıcı çökelme mıknatıslanmasına uğrar ve her ikisi de Dünya'nın alanının yönünü yansıtan mıknatıslanmalardır.

<span class="mw-page-title-main">Buzullar arası dönem</span>

Buzullar arası dönem, buzul çağındaki art arda buzul dönemlerini ayıran binlerce yıllık sıcak küresel ortalama sıcaklığın jeolojik bir aralığıdır. Mevcut Holosen yaşlı buzullar arası oluşum yaklaşık 11.700 yıl önce Pleistosen'in sonunda başladı.

<span class="mw-page-title-main">Jeolojik yapı</span>

Jeolojik yapı ya da jeolojik formasyon doğal yollarla oluşan yeryüzü şekilleri ve yapılardır. Belirli oranda kaya içerirler.

<span class="mw-page-title-main">Çamurtaşı</span>

Çamurtaşı, silt ve kil parçacıklarının bir karışımını içeren silisli bir tortul kayaçtır. "Çamurtaşı" terminolojisi, kireç taşları için Dunham sınıflandırma şeması ile karıştırılmamalıdır. Dunham'ın sınıflandırmasına göre, çamurtaşı yüzde ondan daha az karbonat taneleri içeren herhangi bir kireç taşıdır. Not, bir silisiklastik çamurtaşı karbonat taneleri ile ilgilenmez. Friedman, Sanders ve Kopaska-Merkel (1992), silisiklastik kayaçlarla karışıklığı önlemek için "kireç çamurtaşı" kullanımını önermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Dereceli tabakalanma</span>

Jeolojide, derecelendirilmiş bir yatak, yatağın bir tarafından diğerine tane veya talaş büyüklüğünde sistematik bir değişiklik ile karakterize edilir. En yaygın olarak tabanda giderek daha ince olanlara doğru derecelendirilen daha iri çökeltilerle normal derecelendirme biçimini alır. Normal olarak derecelendirilmiş yataklar genellikle, zaman geçtikçe taşıma enerjisinde düşen çökelme ortamlarını temsil eder, ancak bu yataklar hızlı çökelme olayları sırasında da oluşabilir. Muhtemelen en iyi türbidit tabakalarında temsil edilirler; burada, önce ağır, kaba çökeltileri çökelten ani ve güçlü bir akıntıya işaret ettikleri, daha ince olanları, akım zayıfladıkça takip eder. Ayrıca karasal akarsu birikintilerinde de oluşabilirler.