İçeriğe atla

Jelatin

Pişirme ve kaynatmada kullanılmak üzere jelatin parçaları.

Jelatin (Fransızca gélatine), hayvan bağ dokusundan yapılan, yarı şeffaf, renksiz, kolay kırılır, tatsız katı bir maddedir.

Genellikle yiyecek sanayisinde yiyeceklerin dayanıklılığını artırmak için kullanılır. Bunun yanında, eczacılık, fotoğrafçılık ve kozmetikte de ürün yapımında kullanılır. Bu ürünler genellikle jelatin veya jelatine benzer özellikte maddeler içerir.

Jelatin, kollajenin geri dönüşsüz olarak hidrolize edilmesiyle oluşturulur. Jelatin başta domuz ve sığır, balık gibi hayvanların deri, kemik ve bağ dokularının kaynatılması ile üretilir.[] AB normlarındaki gıda katkı maddesi kodu eskiden E441 numarasıydı. Jelatin artık kendi başına bir gıda ürünü olarak yeniden sınıflandırıldığı için artık E441 numarası kullanılmamaktadır.[1][2]

Osmanlı Mutfağındaki Çeşitleri

Basılı ilk yemek kitabı Melceü’t-Tabbâhîn'de jelatin tarifi vardır. İncik elmasiye olarak tarifte geçmektedir.[3] Tarifi: Koyun inciklerinden cemedip ba‘de’t-tathîr gereği gibi kaynatıp halloldukta pak astardan süzüp tutkal mahalline işbumatbûhu istimal edeler. Yine usul üzre bir taşım kaynatıp tabaklara taksim edeler. Tutkallı elmasiyeden fark olunmaz.

Kullanım

Jelatinin en erken kullanım örneklerine 15.yy Orta Çağ Britanyasında rastlanır. Sığır toynaklarının uzun süre kaynatılmasıyla elde edilen jelatin maliyetli olması sebebiyle çoğunlukla zengin hanelerde kullanılmıştır.[4] En erken jelatin patenti 1754 yılında alınmıştır.[4]

Jelatinin erken kullanımları gıda üzerine olmuştur. Günümüzde başta gıda ve kozmetikte kullanılmaktadır. Bunun dışında balistik jel gibi çok farklı uygulamaları da vardır.

Kaynakça

  1. ^ "Current EU approved additives and their E Numbers". 7 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2011. 
  2. ^ Avrupa Parlamentosu (31 Aralık 2008). "Regulation (EC) No 1333/2008 of the European Parliament and of the Council of 16 December 2008 on Food Additives". Official Journal of the European Union. ss. L354/16. 29 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2011. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 3 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Mart 2022. 
  4. ^ a b "Gelatin". Encyclopedia.com. 2016. 17 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2016. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Jelatin ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Nişasta</span>

Nişasta, farin veya amidon, suda çözünmeyen, kompleks bir karbonhidrat. Bitkiler tarafından fazla glikozu depolamak için kullanılır. Endüstride tutkal, kâğıt ve tekstil yapımında kullanılır. Gıda sanayisinde kıvamlandırıcı, yemek yapımında sıvıları koyulaştırmakta kullanılır. Çoğunlukla tahıllardan ve patatesten elde edilen tatsız ve kokusuz bir tozdur.

<span class="mw-page-title-main">Gıda katkısı</span>

Gıda katkıları, gıda endüstrisinin gıdanın üretimi, hazırlanması, ambalajlaması ve/veya depolamasında gıdaya dayanıklık, yoğunluk, renk vermek için katılan madde veya madde karışımlarıdır.

Tenya veya Taenia saginata, ince bağırsakta yaşayan bir yassı solucan türü.

<i>Dactylopius coccus</i>

Dactylopius coccus, Dactylopiidae ailesinden değişik kaktüslerde asalak olarak yaşamını sürdüren bir böcek türü. Çok eski yıllardan beridir bilinen ve kullanılan, kırmızı rengi veren bir böcektir. İlk olarak Aztek'ler tarafından kök boyası olarak kırmızı rengi vermek amacı ile kullanılmıştır.

Kurkumin, zerdeçal türündeki bitkilerin ürettiği parlak sarı renkli bir kimyasal madde. Bitkisel besin takviyesi, kozmetik ürün bileşeni, aroma verici ve gıda boyası olarak kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Gıda</span> vücut tarafından tüketilen, enerji sağlayan madde

Yiyecek, canlıların hayatlarını devam ettirebilmeleri için yemek suretiyle tüketmeleri gereken maddelerdir. Belirli bir öğünde tüketilen yiyeceklere yemek denir. Yiyecekler organik veya inorganik maddelerden üretilmiş olabilirler. Yiyeceklerde bulunan ve canlıların yaşamını devam ettirmesi, büyümesi için gerekli olan protein, vitamin, mineral gibi maddelere ise besin veya gıda denir. Ancak gıda sözcüğü "ilaçlar hariç, yaşamı devam ettirmek için tüketilen tüm yiyecek ve içecekler" anlamında da kullanılır. Ultra işlenmiş gıda, kolay yiyecek, organik gıda, abur cubur, fast food, çerez, genetiği değiştirilmiş gıdalar çok tüketilen türlerdir.

<span class="mw-page-title-main">European Article Number</span>

EAN-13 barkodu 13 haneli barkodlama standardıdır. Bu standart, Amerika Birleşik Devletleri tarafından geliştirilmiş olan özgün 12-haneli Universal Product Code sisteminin üst kümesidir. EAN-13 barkodu GS1 standartlar organizasyonu tarafından tanımlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Gıda işleme</span>

Gıda işleme, tarımsal veya hayvani besin hammaddelerinin gıdaya ya da daha evvel tüketilebilir gıda haline getirilmiş maddelerin başka bir gıda maddesine dönüştürülmesidir. Gıda işleme; tahılın öğütülmesinden un yapımına, evde yemek pişirmekten hazır yemek yapmak için kullanılan karmaşık sanayi yöntemlerine kadar gıda işlemesinin pek çok şeklini kapsar. Gıda işlemesiyle hasat edilmiş ekinler ya da kesilmiş hayvansal ürünlerden pazarlanabilir ve görece uzun raf ömrüne sahip yiyecekler yapılır. Hayvan yemi üretiminde de benzer yöntemler uygulanır. Birincil gıda işleme çoğu gıdaları yenilebilir yapmak için gereklidir. İkincil işleme malzemeleri ekmek gibi bilinen gıdalara dönüştürür. Üçüncül gıda işleme, çok şeker ve tuz içerdiği, çok az lifli olduğu, beslenme ihtiyaçları açısından sağlıksız olduğu, beslenmeyi ve obeziteyi artırdığı için eleştirilir.

<span class="mw-page-title-main">Alüminyum folyo</span>

Alüminyum folyo, 0.2 milimetreden ince tabakalar hâline getirilmiş alüminyuma verilen addır, 6 mikrometreye kadar incelikteki tabakalar sıklıkla kullanılır. Çoğunlukla yiyeceklerin, kozmetik ve kimyasal ürünlerin ambalajlanmasında kullanılır. Endüstrideki kullanımının yanında, yiyeceklerin saklanması için tüketicilere de satılır.

<span class="mw-page-title-main">Marshmallow</span> Şeker esaslı şekerleme

Marshmallow, modern bir şekilde tipik haliyle şeker, su ve bir süngerimsi madde kıvamına çırpılmış, genellikle sığır jelatininden oluşan şeker bazlı şekerlemedir. Küçük silindirik parçalar halinde kalıplanır ve mısır şurubu ile kaplıdır. Eş anlamlı olarak, birçok ülkede bu şekere Chamallow da denilmektedir. Marshmallow Hatmi bitkisinden yapılan, tıbbi şekerlemenin modern bir versiyonudur. İsmi «marsh mallow» sözünden gelip "bataklık ebegümeci" anlamına gelir. Böylece İngilizce tıbbi bir bitki olan Malvaceae ebegümecigiller aile olarak bilinir. Ebegümecinin kökünden jelatine benzer yapışkanlı beyaz kitle alınıyordu, zaman içinde bu bitki jelatin ve nişasta ile değiştirildi. Marshmallow ilk zamanlarda hatmi bitkisinin kökü ekstresi gibi boğaz ağrısı için bir çare olarak kullanılmış ve şifalı bitkilerin temelinde üretilerek muhtemelen bir ilaç olarak ortaya çıkmıştır.Antik Mısır yıllardan başlayarak hatmi kökü tonsilitin tedavisinde fındık ve bal ile birlikte kullanılırdı.

<span class="mw-page-title-main">Coca-Cola Light Plus</span>

Coca-Cola Light Plus,, The Coca-Cola Company tarafından sunulan vitaminler ve minerallerle takviye edilen Diyet Coca-Cola çeşitidir. ürün aspartam ve asesülfam potasyum karışımı ile tatlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Jöleli ayıcık</span>

Jöleli ayıcık (Almanca:Gummibär), bazı ülkelerde "jöleli bebek"e benzeyen küçük meyve şekerlemesidir. Oyuncak ayı formasındadır. Şeker kabaca 2 sm uzunluğunda ve bir ayı şeklindedir. Jöleli ayı, çeşitli şekil ve renklerde satılan popüler jelatin bazlı şekerlemelerden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Jöle</span> Jelatin ile yapılan tatlı

Jöle veya Jelatin tatlıları, tatlandırılmış aromalı jelatin tatlılarıdır. Bu tür bir tatlı ilk olarak Hannah Glasse tarafından 18. yüzyılda "Aşçılık Sanatı" kitabında kaydedilmiştir.Pelte sözcüğü İstanbul mutfağında uzun süre jöle sözcüğü yerine kullanılmıştır.İstanbul'da bir perhiz yemeği olarak da tüketilen meyveli peltelerin en güzel biçimi elmasiye denilen ve birkaç meyveden yapılanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sorbet</span>

Sorbet tatlandırıcılı tatlandırılmış sudan yapılan donmuş bir tatlıdır. Granitalar ve diğer buzlar gibi, sorbet bir dondurma makinesi olmadan da yapılabilir. Donma noktasını düşürmek ve daha yumuşak sorbetesler yapmak için alkol, bal veya mısır şurubu eklenebilir. Şaraplı sorbet, şampanya, konyak, beyaz şarap, kırmızı şarap, Porto şarabı, portakal, limon, baharat, yakut limanı ve yumurta akı ile yapılabilir. Muskat sorbet, tatlı şarap, limon suyu ve yumurta akı ile yapılır.

<span class="mw-page-title-main">Gıda kamyonu</span>

Bir gıda kamyonu, yiyecek pişirmek ve satmak için donatılmış büyük bir araçtır. Dondurma kamyonu dahil, bazıları donmuş veya hazır yiyecekler satar; diğerlerinde ise mutfak bulunur ve sıfırdan yiyecek hazırlanır. Sokak yemeği, sandviçler, hamburger, patates kızartması ve diğer bölgesel fast-food yemekleri yaygındır. Son yıllarda, pop-up restoran fenomeni ile ilişkili olarak, gurme mutfağı sunan gıda kamyonları ve çeşitli spesiyaller ve etnik menüler özellikle popüler hale geldi. Yemek arabası, portatif yiyecek kabini ve yiyecek arabalarıyla birlikte, her gün yaklaşık 2,5 milyar kişiye hizmet veren sokak gıda endüstrisinin ön saflarında yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Raf ömrü</span>

Raf ömrü, bir malın kullanıma, tüketime veya satışa uygun olmayan hâle gelmeden depolanabileceği süre veya son kullanım tarihi belli olan bir ürünün satışta kalabileceği süredir. Raf ömrü bir ürünün işlevi veya normal yapısı bozulmadan kullanılmasını öneren süredir. Kozmetikler, yiyecek ve içecekler, tıbbî cihazlar, ilaçlar, patlayıcılar, farmasötik ilaçlar, kimyasallar, lastikler, piller ve diğer birçok çabuk bozulan ürün için geçerlidir. Son kullanma tarihi veya ilaç son kullanma tarihi kavramı ilişkilidir, ancak bazı yargı bölgelerinde yasal olarak farklıdır.

<span class="mw-page-title-main">Gıda teknolojisi</span>

Gıda teknolojisi, gıda ürünlerinin üretimi, muhafazası, kalite kontrolü, araştırılması ve geliştirilmesi ile ilgilenen bir gıda bilimi dalıdır. Gıda teknolojisine yönelik erken bilimsel araştırmalar, gıdaların korunmasına yönelik olmuştur. Nicolas Appert'in 1810'da konserve sürecini geliştirmesi belirleyici bir olay olmuştur. Appert, bulduğu bu konserve sürecinin konserve olduğunu ve işleminin hangi prensipte çalıştığını bilmemektedir. Ancak bulunan bu konservenin gıda muhafaza teknikleri üzerinde büyük bir etkisi olmuştur. Louis Pasteur'ün şarabın bozulması üzerine araştırma yapmış ve 1864'te bozulmanın nasıl önleneceğine ilişkin açıklaması yapmıştır. Ancak bu bilimsel bilgiyi gıda işlemeye uygulamak için erken bir girişim olmuştur. Pasteur, şarap bozulmasına ilişkin araştırmaların yanı sıra alkol, sirke, şarap ve bira üretimi, sütün ekşimesi gibi konuları da araştırmıştır. Gıda bozulmalarını ve hastalık üreten organizmaları yok etmek için süt ve süt ürünlerini ısıtma işlemi olan pastörizasyonu geliştirmiştir. Pasteur, gıda teknolojisi konusundaki araştırmalarında bakteriyoloji ve modern koruyucu tıbbın öncüsü olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Carmine</span> Karminik asitten türetilen parlak-kırmızı renkte bir pigmenttir

Carmine, ayrıca kırmız, kırmız özü, kıpkırmızı göl veya karmin gölü, doğal kırmızı 4, CI 75470 veya E120 , karminik asit'ten türetilen alüminyumdan kompleks elde edilen parlak-kırmızı renkte bir pigment'tir. Aynı zamanda özellikle koyu kırmızı renk için genel bir terimdir.

<span class="mw-page-title-main">Volkswagen currywurst</span>

Volkswagen currywurst, 1973'ten beri Volkswagen tarafından üretilen bir sosis markasıdır. Şirketin Wolfsburg fabrikasında üretilmekte ve altı Alman fabrikasındaki restoranlarda satılmaktadır. Currywurst ayrıca süpermarketlerde ve futbol stadyumlarında harici olarak satılır ve Volkswagen müşterilerine verilir. Sosis, "Volkswagen Orijinal Parçası" olarak markalanmıştır ve 199 398 500 A parça numarası verilmiştir. Ürün, 2018'de yaklaşık 6.81 milyon sosis üretilerek, Volkswagen'in parçaları arasında en çok üretileni olarak tanımlandı. Son yıllarda şirket arabalardan daha fazla sosis üretti. Currywurst'a eşlik etmek için bir Volkswagen ketçap da üretilir ve satılır.

<span class="mw-page-title-main">Panna cotta</span>

Panna cotta, jelatin ile koyulaştırılmış ve kalıplanıp tatlandırılmış kremadan oluşan bir İtalyan tatlısıdır. Krema, kahve, vanilya veya diğer tatlandırıcılarla aromatize edilebilir.