İçeriğe atla

Japonca

Kontrol Edilmiş
Japonca
日本語 (Nihongo)
Nihongo (Japonca)
Telaffuz[ɲihoŋɡo]
BölgeDoğu Asya
EtnisiteJaponlar
Konuşan sayısı128.000.000  (2015)[1]
Dil ailesi
Yazı sistemiJapon
Resmî durumu
Resmî dil Japonya (de facto)
Tanınmış azınlık dili Palau
Dil kodları
ISO 639-1ja
ISO 639-2jpn
ISO 639-3jpn
Japoncanın lehçeleri.

Japonca (日本語, Nihongo), Japonlar tarafından konuşulan Japon dil ailesine bağlı bir dildir. Başta Japonya ve Japon diasporasındakiler olmak üzere yaklaşık 128 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır.[1] Japonya'da de facto millî dil olarak kabul edilip Palau'da tanınmış azınlık dilidir.[2]

Dilin tarih öncesine veya Japonya'da ilk ortaya çıktığı zamana dair çok az şey bilinmektedir. MS 3. yüzyıla dayanan Çin belgelerinde birkaç Japonca kelime tespit edilmiştir. Japonca ve Ryukyuan dillerinin ortak atası olan Proto-Japon dilinin, MÖ 4. yüzyılın başları ile ortaları arasında Kore yarımadasından gelen yerleşimciler tarafından Japonya'ya getirildiği düşünülmektedir.[3] Eklemeli olan dil; fiil biçimleri ve konuşanın, dinleyicinin bağıl durumunu ve konuşmada bahsedilen kişinin orada bulunup bulunmadığını belirten özel sözcük kadrosuyla Japon toplumunun hiyerarşik doğasını yansıtan karmaşık bir saygı ifadesi sistemi ile sivrilir. Japoncanın ses envanteri diğer dillere göre küçüktür ve sözcüksel olarak tonlamalı bir vurgu sistemi vardır. Ayrıca Japonca sözcüklerin ve hecelerin sonunda 'n' (ん) ünsüzü dışında bir ünsüz bulunmaz.

Japonca Kanji, Hiragana ve Katakana olarak adlandırılan üç farklı yazı tipiyle yazılmaktadır. Kanji (漢字 / かんじ) Çince karakterlerden oluşmaktadır. Hiragana (平仮名 / ひらがな) ve katakana (片仮名 / カタカナ) ise yine Çince karakterlerden uyarlanan iki hece yazısıdır. Latin alfabesi, rōmaji (ローマ字) de günümüz Japoncasında sık bir şekilde ve özellikle şirket adlarında, logolarda, reklamlarda ve bilgisayara Japonca metinleri girerken kullanılır. Sayılar için, genelde batı tarzı rakamlar kullanılır; fakat geleneksel Çin-Japon rakamları da olağandır.

Japoncanın söz varlığı büyük oranda Çince ve Batı dillerinden alınan ödünç sözcüklerden etkilenmiştir. Modern Japoncanın kelime dağarcığının yaklaşık %60'ı Çince kökenli Kango olarak adlandırılan sözcüklerden oluşmaktadır.[4] Batı dillerinden alınan sözcükler Gairaigo olarak adlandırılmaktadır. Özgün Japonca sözcükler ise Yamato Kotoba olarak adlandırılmaktadır.

Sınıflandırma

Ayrıca bakınız: Japon dillerinin sınıflandırılması
On Bin Yaprak Koleksiyonu, Genryaku yıllarındaki (Genryaku kōbon Man'yōshū) Baskıda en fazla şiir içeren derlenmiş versiyon. 11. yüzyıl

Japonca, Ryukyu dilleri ile birlikte bir Japon dilidir. Başka sınıflandırmalara göre ise Ryukyu dilleri Japoncanın lehçeleridir ve Japonca bir yalıtık dildir.[5]

Bu grubun diğer dillerle ilişkisi hakkında varsayımlar ortaya konmuş olmakla birlikte, bu sınıflandırmalara tartışmalıdır. Japoncanın Korece ile akraba olabileceği öne sürülmüştür. Ayrıca Aynuca, Avustroasya dilleri ve (diskredite edilmiş) Ural-Altay dil ailesi/Altay dillerinin Japonca ile ilişkili olduğu savunulmuştur. Bu kuramların hiçbiri akademide genişçe kabul görmemektedir.[6][7]

Resmî durumu

Japonca Japonya'nın resmî dili olmamakla[8] birlikte de facto olarak millî dil şeklinde kabul edilmektedir. Palau'da ise tanınmış azınlık dilidir.[2] Standart kabul edilebilecek bir dil formu vardır: hyōjungo (標準語,, Standart Dil) veya kyōtsūgo (共通語,, Ortak Dil). İki terimin anlamı neredeyse aynıdır. Hyōjungo veya kyōtsūgo lehçenin karşılığını şekillendiren bir anlayıştır. Bu tipik dil Meiji Restorasyonundan (明治維新, meiji ishin, 1868) sonra iletişim gereksinimi için Tokyo şehir merkezinin dışında konuşulan dilden türemiştir. Hyōjungo okullarda öğretilir, televizyonda ve resmî iletişimlerde kullanılır ve Japoncanın bu makalede ele alınan versiyonudur.

Eskiden standart Yazı Japoncası (文語, bungo, "edebî dil") konuşma dilinden (口語, kōgo) farklıydı. Bungo yaklaşık 1900'e kadar Japonca yazmanın temel yöntemiydi; o zamandan sonra kōgo kademeli olarak etkisini genişletti ve iki yöntem 1940'lara kadar birlikte kullanıldı. Bungo hâlen tarihçileri, edebiyatçıları ve avukatları (II. Dünya Savaşından kalan birçok Japon kanunu her ne kadar sadeleştirme gayretleri devam etse de hâlâ bungo ile yazılır.) biraz ilgilendirir. Bungo dil bilgisi ve sözcük kadrosu bazen etki için kullanılsa da Kōgo bugün hem konuşmada hem Japonca yazmada hakim olan yöntemdir.

Tarih

Bugün en çok kabul gören görüşe göre ilk Japon dili lehçeleri 5 bin yıl önce Koreceden türemiştir. Dilbilimciler, Japoncanın tarihini dört dönemde incelerler: Eski Japonca (8. yüzyıla kadar), Geç Dönem Eski Japonca (9-11. yy), Orta Japonca (12-16. yy) ve Çağdaş Japonca (17. yüzyıl sonrası). Bu dönemler boyunca, dilin dil bilgisinde veya diziliminde önemli bir değişiklik olmamıştır. Fakat söz dağarcığı önemli ölçüde değişim göstermiştir.

Bir başka varsayıma göre ise Japonların kökeninin Ainu, Moğollar ve Avustroasya dilleri/Maleylerin[9] karışımından oluşmuştur.

Japonca ilk dönemde sadece bir konuşma diliydi. Bir alfabeye sahip değildi. Ancak 5. yüzyılın sonunda Çin'den, Kanji (漢字) denilen harflerden oluşan yazı sistemi alınarak Japoncaya uyarlanmıştır. Yani Japoncayı Çin'den almamışlardır. Konuşma dillerinin üzerine Çin alfabesi koymuşlardır. Zamanla Kanjilerden, Hiragana ve Katakana hece alfabeleri türetilmiştir. Bugün Katakana yabancı sözcüklerin yazılımı için kullanılmaktadır. Örneğin kaşık sözcüğü İngilizcede olduğu gibi "spoon" olarak kullanılmaktadır. Katakana'da spoon (kaşık) スプーン (supūn) şeklindedir. İlk yazılı belgeler dokuzuncu ve onuncu yüzyılda ortaya çıkmaya başlamıştır.

Yazı sistemi

Japon dilinde Japonca (Nihongo) yazımı

Japoncada Hiragana, Katakana ve Kanji olmak üzere üç farklı yazı sistemi kullanılır. Hiragana ve Katakana'yı alfabe (hece alfabesi) olarak nitelendirebilirsek de Kanji için alfabe tanımını kullanmak doğru olmaz.

Hiragana, kökeni Japonca olan sözcüklerin ve ek, bağlaç ve edatların yazımında kullanılmaktadır. Bu alfabede her karakter bir heceyi ifade eder. Yalnızca 'n' (ん) ünsüzü kendi başına bir karakter ile ifade edilir. Bazen cümle sonunda söylenen 'su' (す) hecesi bazen 's' ünsüzü gibi söylenir. Bunlar dışındaki tüm heceler bir ünlü ile biter.

Japoncaya diğer dillerden geçen sözcüklerin ve ses veya durum taklit eden yansımaların (şırıl şırıl, çatır çutur vb.) yazımında ise Katakana alfabesi kullanılır.

Çin harflerinden uyarlanan Kanji ise sözcük köklerini yazmakta kullanılır. Yani her bir Kanji bir sözcüğü karşılar. Kanji'yi yazım ve birleşim kurallarından ötürü bir alfabe olarak nitelendirmek yanlış olur.[] Örnek olarak: Kitap anlamına gelen "hon" (ほん) sözcüğü Kanji ile "本" şeklinde yazılır. Bugün anlamına gelen "kyou" (きょう) sözcüğü de "今日" şeklinde yazılır. Nasıl ki Türkçede "bugün" sözcüğü "bu" ve "gün" sözcüklerinden türemişse; Japoncada da "şimdi" anlamına gelen "ima" (いま) "今" ve "gün, güneş" anlamına gelen "hi" (ひ) "日" sözcüklerinin birleşmesiyle oluşmuştur ve "kyou" (きょう) olarak okunur.

Japon yazı sisteminin karmaşık gibi görünen özellikleri onu Avrupalılar tarafından öğrenilmesi zor bir dil haline getirmektedir, ancak bu dili hiç bilmeyen herhangi bir insan bile Japonca yazılmış bir metine bakarak Kanjileri, Hiragana ve Katakana hecelerinden kolayca ayırt edebilir.

Söz varlığı

Japoncanın söz varlığı ağır bir şekilde diğer dillerden ödünç sözcüklerle etkilenmiştir. Kango olarak bilinen çok sayıda sözcük 1500 yılın üzerindeki bir devrede ya Çinceden alınmış ya da Çince örneklerden türetilmiştir. Japonca, 19. yüzyıl sonlarından itibaren başta İngilizce olmak üzere Hint-Avrupa dillerinden gözle görülür miktarda sözcük almıştır. İlk kez 16. yüzyılda Japonya'nın Portekizle ve daha sonra 17. yüzyılda başlıca Hollanda ile arasındaki özel ticaret ilişkisinden dolayı Portekizce, Almanca ve Felemenkçe de etkili olmuştur. Japonca "naifu" (ナイフ), İngilizce knife (bıçak), Japonca pan (パン) Portekizce pão (ekmek) bu sözcüklere birer örnektir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b "Lewis, M. Paul, Gary F. Simons, and Charles D. Fennig (eds.). 2015. Ethnologue: Languages of the World, Eighteenth edition. Dallas, Texas: SIL International. Online version". www.ne.se. 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2016. 
  2. ^ a b Daniel Long & Keisuke Imamura (2013). "The Japanese Language in Palau" (PDF). Tokyo: National Institute for Japanese Language and Linguistics. 20 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Aralık 2023. 
  3. ^ Wade, Nicholas (7 Mayıs 2011). "Finding on Dialects Casts New Light on the Origins of the Japanese People". The New York Times. 22 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023. 
  4. ^ Shibatani, Masayoshi (1990). The Languages of Japan (İngilizce). Cambridge University Press. ISBN 0-521-36918-5. 23 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023. 
  5. ^ Kindaichi, Haruhiko (20 Aralık 2011). Japanese Language: Learn the Fascinating History and Evolution of the Language Along With Many Useful Japanese Grammar Points (İngilizce). Tuttle Publishing. ISBN 9781462902668. 13 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2020. 
  6. ^ Robbeets, Martine Irma (2005). Is Japanese Related to Korean, Tungusic, Mongolic and Turkic? (İngilizce). Otto Harrassowitz Verlag. ISBN 9783447052474. 2 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2020. 
  7. ^ Vovin, Alexander (2010). Korea-Japonica: A Re-Evaluation of a Common Genetic Origin (İngilizce). University of Hawaii Press. ISBN 9780824832780. 23 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2020. 
  8. ^ "法律と国語・日本語" (Japonca). Legislative Bureau of the House of Councillors. 9 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018. 

Dış bağlantılar

Vikikitap
Vikikitap
Vikikitapta bu konu hakkında daha fazla bilgi var:

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Manga (çizgi roman)</span> Kendine özel çizim tarzı ve gelenekleriyle Japon çizgi romanlarına verilen özel ad.

Manga, Japonya'ya özgü çizim sanatıyla çizilen çizgi romanlardır. Japonya'da Manga sözcüğü tüm çizgi romanlar için kullanılırken, Japonya dışında sadece Japon çizgi romanları için kullanılır. Manga stilinde yapılan animasyonlar anime olarak adlandırılır. Çizimler animeye göre daha abartılıdır. Manga kelimesinin bilinen ilk kullanımı 1770'li yıllara dayanmaktadır. 19. yüzyıl boyunca kelime özel olarak, üzerinde karikatürler bulunan ağaç bloklarını, özellikle de Hokusai Katsushika'nın 1819'da yayınlanmış olan ve öğrencilerinin kullanması için kendisinin çizdiği taslak, çizim ve karikatürlerini adlandırmakta kullanılmıştır. Hokusai çizdiği taslakları iki Kanji "漫 man" ve "画 ga" (resim) birleşiminden oluşan Manga kelimesiyle tanımlamıştır. Kanji yerine Katakana alfabesinde マンガ olarak da yazılır.

<span class="mw-page-title-main">Çince</span> Çin ve çevresinde konuşulan bir dil

Çince, Çin anakarası ve çevresinde yaşayan bir milyardan fazla kişi tarafından konuşulan Eski Çinceden türemiş dillerin oluşturduğu diller grubudur. Dünyadaki her beş kişiden birinin anadili olarak konuştuğu Çince, lehçeleriyle birlikte dünyada en çok konuşulan dildir. Çince ve lehçeleri Büyük Çin olarak adlandırılan Çin anakarası, Hong Kong, Makao, Tayvan ve Malezya, Endonezya, Tayland, Singapur, Myanmar, Vietnam, Güney Kore gibi Doğu ve Güneydoğu Asya ülkelerinde konuşulmaktadır. Çince, dünyanın en çok konuşulan dil olmasına bağlı olarak Birleşmiş Milletler'in altı resmî dilinden biridir. Aynı zamanda Çin, Tayvan, Singapur, Hong Kong ve Makao'nun resmî dilidir.

<span class="mw-page-title-main">Kanji</span> Çince yazı karakterlerine Japoncada verilen isim

Kanji, Japoncada kullanılan Çin karakterlerine verilen isim. Bu yazı Japonya'ya Budizm ve Konfiçyüsçü dini metinler yoluyla gelmiştir. İlk olarak Wu Hanedanı zamanında, daha sonra Han Hanedanı zamanında ve son olarak 1185–1573 yılları arasında, Çin'den Japonya'ya geniş çaplı yazı geçişleri olmuştur.

Hiragana : Japonca yazmak için kullanılan hece yazısı. Kanji adı verilen Çince kökenli yazı karakterlerinin hızlı yazımından türemiş olup Japoncada kullanılan üç temel yazım dizisinden birini oluşturmaktadır. Erken dönemlerde daha ziyade kadınlar tarafından kullanılmıştır. Daha sonraları Japonya'daki dil reformları ile kelime köklerine getirilecek eklerde ve Kanji yazımı zor olan harflerin yazımında kullanılmaya başlanmıştır. Bugün aynı zamanda yabancı kelimelerin veya kanjilerin okunuşlarını göstermek için de kullanılmaktadır.

Katakana, Japonca yazmak için kullanılan hece yazısı. Kanji adı verilen Çince yazı karakterlerinin bir parçasının kullanılmasıyla oluştu. Daha çok rahipler tarafından kullanılmaya başlandı. Japonya'daki dil reformları ile yabancı kökenli kelimelerin yazımında kullanılmaya başlandı.

<span class="mw-page-title-main">Hangıl</span> Korecenin yerel alfabesi

Hangıl ya da Hangul, Kore alfabesidir. Hangıl, Korecede "h-a-n-g-ı-l" [한글] harflerine tekabül eden Kore harfleriyle yazılır. 1443 yılında Çosôn Hanedanlığı'ndan (*) Kral Sejong tarafından oluşturulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Çin karakterleri</span>

Çin karakterleri veya Çin harfleri, günümüzde Çince, Japonca ve nadiren Korecenin yazılmasında kullanılan simgesel grafikler ya da logogramlardır. Bunlara Mandarin Çincesinde hànzì, Japoncada kanji, Korecede hanja ya da hanmun, Vietnamcada ise hán tự ya da chữ nho adı verilir.

<span class="mw-page-title-main">Yazı sistemi</span> kağıda veya başka bir ortama kaydedilmiş görsel dillerin sistemi, dilde ifade edilebilecek ögeleri temsil etmek için kullanılır

Yazı sistemi, bir dildeki unsurları ve tarif edilebilir durumları temsil etmek için kullanılan bir çeşit semboller sistemidir.

<span class="mw-page-title-main">Kana</span>

Kana, Japoncanın yazımında kullanılan heceyazılarıdır. Kana hiragana ve katakana olmak üzere ikiye ayrılır. Hiragana pek çok Japonca kökenli sözcük ve dil bilgisi unsurunun yazımında, katakana ise yabancı dil kökenli sözcüklerin ve ses yansımalarının yazımında kullanılır. /n/ sesini karşılayan 'ん' karakteri ve /a/ あ, /i/ い, /u/ う, /e/ え, /o/ お ünlü sesleri dışında her karakter bir ünlü ve bir ünsüzden oluşmak üzere hece şeklinde bir okunuşa sahiptir. Normal yalın halde kırk altı karakterden oluşurken yazımda bazı karakterlerin üzerinde ", veya sonrasında bir o vardır. Tenten ve maru, iki alfabede de sert bir sesi yumuşak bir sese çevirmek istediğiniz zaman kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Hece yazısı</span> kelimeleri oluşturan heceleri veya moraları temsil eden yazılı semboller seti

Hece yazısı, yazılan her bir sembolün konuşmadaki bir heceyi belirtttiği bir yazı sistemidir. Abugidalardan farklı olarak hece yazılarında aynı ünsüz veya aynı ünlüyü taşıyan heceler düzenli olarak birbirine benzemez. Günümüzde en yaygın kullanılan hece yazıları arasında Japoncanın yazımında kullanılan Katakana ve Hiragana, Nuosu dilinin yazımında kullanılan Yi harfleri ve Çerokicenin yazıldığı Çeroki harfleri sayılabilir.

Okurigana, Japonca yazılı sözcüklerde kanji köklerinden sonra gelen kana sonekleridir. Sıfatları ve fiilleri çekmek ve belirli bir kanjiyi belirli bir anlama sahip olmaya ve belirli bir şekilde okunmaya zorlamak olmak üzere iki amacı bulunmaktadır. Örneğin, düz fiil formu 見る geçmiş zamana çekilir 見た, burada 見 kanji köküdür ve る ve た hiragana yazısıyla yazılmış okuriganadır. Çok az istisna dışında okurigana sadece kun'yomi için kullanılır, Çince biçimbirimler Japoncada bükülmediklerinden ve çoğu bileşik kelimelerin (kango) parçaları olarak kullanıldığından telaffuzları bağlamdan çıkarıldıklarından on'yomi için kullanılmazlar.

<span class="mw-page-title-main">Japonca giriş yöntemleri</span>

Japonca giriş yöntemleri, bir bilgisayara Japonca karakterler girmek için kullanılır.

Sokuon, Japoncada küçük bir hiragana veya katakana tsu şeklinde bir semboldür. Daha az resmi bir dilde, "küçük tsu" anlamına gelen chiisai tsu (小さいつ) veya chiisana tsu (小さなつ) olarak adlandırılır. Japonca yazımda birçok amaca hizmet etmektedir.

A, Japoncadaki kanalardan biridir. あ, 安 kanjinin soshō stiline dayanırken ア, 阿 kanjisinin köküne dayanır ve olarak telaffuz edilir. Modern Japoncada ilk sırada yer alır ve ayrıca Iroha'nın 36. harfidir.

I, Japoncadaki kanalardan biridir. い, 以 kanjisinin soshō stiline dayanırken ア, 伊 kanjisinin köküne dayanır ve olarak telaffuz edilir. Modern Japoncada ikinci sırada yer alır ve ayrıca Iroha'nın ilk harfidir.

N, Japoncadaki kanalardan biridir. お, 无 kanjisinin soshō stiline dayanırken オ, 尓 kanjisinin köküne dayanır.

No, Japoncadaki kanalardan biridir. の, 乃 kanjisinin soshō stiline dayanırken ノ, aynı kanjinin köküne dayanır ve [no] olarak telaffuz edilir.

Hi, Japoncadaki kanalardan biridir. ひ, 比 kanjisinin soshō stiline dayanırken ヒ, aynı kanjisinin köküne dayanır ve [çi] olarak telaffuz edilir.

He, Japoncadaki kanalardan biridir. へ, 部 kanjisinin soshō stiline dayanır ve [he] olarak telaffuz edilir. He, hiragana ve katakanada aynı şekilde yazılan tek kanadır.

Ri, Japoncadaki kanalardan biridir. り, 利 kanjisinin soshō stiline dayanırken リ, aynı kanjinin köküne dayanır ve [ɾi] olarak telaffuz edilir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.