İçeriğe atla

Japon çömlekçiliği ve porselenleri

Beyaz "Fujisan" Raku eşyası çay kasesi, Hon'ami Kōetsu, Edo dönemi (Ulusal Hazine)
Nonomura Ninsei morsalkım tasarımlı çay yaprağı kavanozu, Edo dönemi (Ulusal Hazine)

Çömlek ve porselen (Ayrıca 焼きもの (yakimono) veya tōgei (陶芸)), Neolitik döneme kadar uzanan en eski Japon zanaatı ve sanat formundan biridir ve Japonya son derece uzun ve başarılı bir seramik üretim geçmişine sahiptir. Fırınlarda toprak, çömlek, taş, sırlı çömlek, sırlı taş, mavi ve beyaz porselen üretilmiştir. Toprak kaplar Jōmon dönemi (MÖ 10.500-300) kadar erken bir dönemde yapılmış ve Japonya'ya dünyanın en eski seramik geleneklerinden birini kazandırmıştır. Japonya, "çay seremonisi"nin süregelen popülaritesi sayesinde, sanat geleneği içinde seramiğin sahip olduğu olağandışı saygınlıkla da öne çıkmaktadır.

Genel bakış

Japon seramik tarihi, Hon'ami Kōetsu, Ogata Kenzan ve Aoki Mokubei gibi sanatçı-çömlekçi olan çok sayıda seçkin seramikçiye sahiptir.[1] Japon anagama fırınları da çağlar boyunca gelişmiştir ve etkileri çömlekçilerinkiyle birlikte ağır basmaktadır. Sanatın bir diğer önemli Japon bileşeni de porselenin popüler hale gelmesinden sonra bile sırsız yüksek fırınlanmış taş eşyanın popülerliğini sürdürmesidir.[1] MS 4. yüzyıldan beri Japon seramikleri genellikle Çin ve Kore gibi komşu Doğu Asya medeniyetlerinin çömlekçilik tarzından ve sanatsal duyarlılıklarından etkilenmiştir.

Japon seramikçiler ve çömlekçiler, Çin ve Kore prototiplerini dönüştürerek ve tercüme ederek Doğu Asyalı sanatsal meslektaşlarından ilham almış ve ortaya çıkan form belirgin bir şekilde Japon karakterine sahip olmuştur. Japonya'nın sanayileşmeye başladığı 17. yüzyılın ortalarından itibaren,[2] fabrikalarda üretilen yüksek kaliteli standart mallar Avrupa'ya ihraç edilen popüler ürünler haline gelmiştir. 20. yüzyılda, "Noritake" ve "Toto Ltd." gibi önemli şirketlerin Japon seramik coğrafyasında ortaya çıkmasıyla, modern bir ev tipi seramik endüstrisi kök salmaya ve ortaya çıkmaya başlamıştır.

Japon çömlekçiliği iki kutuplu estetik gelenekle diğer tarzlardan ayırt edilir. Bir yanda; çoğunlukla toprak kaplar ve doğal toprak renklerinden oluşan sakin, çok basit ve kabaca işlenmiş bir çömlekçilik geleneği vardır. Bu Zen Budizmi ile ilgilidir. Özellikle erken dönemlerde en büyük ustaların çoğu rahipti. Birçok parça aynı zamanda Japon çay töreni ile de ilgilidir ve wabi-sabi estetik ilkelerini barındırır. Kısmen rastgele nihai bezemeden oluşan çoğu "raku ware" bu gelenektendir.[3] Diğer gelenek, Çin porseleni stillerini farklı bir şekilde geliştiren, karmaşık ve dengeli dekorasyona sahip, çoğunlukla porselen olan, yüksek derecede işlenmiş ve parlak renkli fabrika mallarıdır.[4]

Basit ama mükemmel biçimlendirilmiş ve sırlanmış "stoneware"lerden oluşan üçüncü bir gelenek de hem Çin hem de Kore gelenekleriyle daha yakından ilişkilidir. 16. yüzyılda, o zamanlar üretimde olan geleneksel faydacı rustik çanak çömleklerin bir dizi stili sadelikleriyle hayranlık uyandırmış ve formları genellikle koleksiyoncu pazarı için günümüze kadar üretimde tutulmuştur.[5]

Tarihçe

Jōmon dönemi

Jōmon çömlekleri flame-style (火焔土器, kaen doki) kap, MÖ 3000-2000; Umataka, Nagaoka, Niigata

Japonya'da en eski yumuşak toprak kaplar Neolitik dönemde (MÖ y. 11 yüzyıl) yapılmıştır.

Erken Jōmon döneminde çömlekler kil iplerin sarılmasıyla oluşturulur ve açık ateşte pişirilirdi. MÖ 6. bin yılda tipik bobinleme tekniği ile yapılmış, el baskılı ip desenleriyle süslenmiş mallar ortaya çıkmıştır. Jōmon çömlekçiliği en parlak döneminde gösterişli bir tarz geliştirmiş; daha sonraki dönemde ise sadeleştirilmiştir.

Yayoi dönemi

MÖ yaklaşık 4.-3. yüzyılları kapsayan Yayoi döneminde "Yayoi çanak çömleği" ortaya çıkmıştır; basit bir desenle veya desensiz olarak karakterize edilen bir çanak-çömlek stilidir. Jōmon, Yayoi ve daha sonra Haji dönemi ürünlerinin fırınlama işlemi aynı şekilde yapılmış ancak farklı tasarım stillerine sahip olmuştur.

Kofun dönemi

Japonca: Haniwa zırhlı savaşçı Japonca: keiko, Kofun dönemi, 6. yüzyıl, (Ulusal Hazine)

Kofun dönemine ait Kore yarımadasından Kyushu adasına getirilen MS yaklaşık 3 ila 4. yüzyıllardan kalma anagama fırını, bir yamaçta çatılı bir tünel fırın ve çömlekçi çarkı ortaya çıkarıldı.[6]

Anagama fırınında, 1.200-1.300 °C (2.190-2.370 °F) gibi yüksek sıcaklıklarda pişirilen, bazen pişirmenin azaltılmış oksijen aşaması sırasında fırına bitki yaprağı veya sapı sokularak rastgele süslenmiş "Sue çömlekleri" üretilirdi. Üretimi 5. yüzyılda başlamış ve 14. yüzyıla kadar taşra bölgelerinde devam etmiştir. Bazı bölgesel farklılıklar tespit edilmiş olsa da, Sue tipi çömlek tüm Japonya'da oldukça homojendi. Ancak Sue çömlekçiliğinin işlevi zaman içinde değişmiştir: Kofun dönemi (MS yaklaşık 300-710) boyunca öncelikle cenaze eşyasıydı; Nara dönemi (710-94) ve Heian dönemi (794-1185) boyunca seçkin bir sofra takımı haline geldi; ve son olarak Budist ritüellerinde sunak kapları olarak kullanıldı.

Heian dönemi

Hakusan Mezar Höyüğü'nde keşfedilen, sonbahar otları (akikusamon) desenli Atsumi ware tekniği ile yapılmış çömlek. Heian dönemi, 12. yüzyılın ikinci yarısı (Ulusal Hazine)

Üç renkli kurşun sır tekniği 8. yüzyılda Çin'in Tang Hanedanlığı tarafından Japonya'ya getirilmiştir. Buna rağmen 800-1200 yılları arasında Heian dönemi tapınakları için fırınlarda yalnızca yeşil kurşun sırlı eşyalar üretilmiştir.

Bu dönemde "Kamui ware" tekniğinin yanı sıra "Atsumi ware" ve "Tokoname ware" teknikleri ortaya çıkmıştır.[7]

Kamakura dönemi

17. yüzyıla kadar, büyük ölçüde tarımla uğraşan bir toplumun günlük ihtiyaçları için sırsız çömlekçilik popülerdi; cenaze küpleri, saklama küpleri ve çeşitli mutfak kapları üretimin büyük kısmını oluşturuyordu. Bazı fırınlar teknolojilerini geliştirmişti. Shigaraki (Shigaraki ware), Tamba, Bizen, Tokoname, Echizen ve Seto gibi fırınlar "Altı Antik Fırın" olarak adlandırmıştır.[7][8][9]

Bunlar arasında Owari'deki (günümüzde Aichi) Seto fırını, kendine özgü bir sır tekniğine sahipti. Efsaneye göre, Katō Shirozaemon Kagemasa (Tōshirō olarak da bilinir) Çin'de seramik tekniklerini incelemiş ve 1223 yılında Seto'ya yüksek fırınlanmış sırlı seramik getirmiştir. Seto fırını öncelikle Çin ürününün yerine geçmek üzere Çin seramiğini taklit etmiştir. Çeşitli sırlar geliştirmiştir: kül kahvesi, demir siyahı, feldispat beyazı ve bakır yeşili. Bu mallar çok yaygın olarak kullanılmış ve "Seto ürünü" (Seto-mono) Japonya'da seramikler için kullanılan genel bir terim haline gelmiştir.[7] Seto fırını sırsız taş ürünleri de üretmiştir. 16. yüzyılın sonlarında, iç savaşlardan kaçan birçok Seto çömlekçisi Gifu eyaletindeki Mino'ya taşındı ve burada sırlı çömlekler ürettiler: Sarı Seto (Ki-Seto), Shino, Siyah Seto (Seto-Guro) ve Oribe ware.[7]

Kaynakça

  1. ^ a b Trubner 1972, s. 18
  2. ^ Trubner 1972, ss. 17-18.
  3. ^ Smith, Harris, & Clark, 116-120, 124-126, 130-133
  4. ^ Smith, Harris, & Clark, 163-177
  5. ^ Smith, Harris, & Clark, 118-119; Ford & Impey, 46-50
  6. ^ "The Metropolitan Museum of Art". 6 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Sueki'nin kökleri antik Çin'e kadar uzansa da, doğrudan öncüsü Kore'deki Üç Krallık döneminin gri eşyalarıdır. 
  7. ^ a b c d "Japon Çömlekçiliği Alametifarikası 'Yaki'lerin En Meşhur 5 Temsilcisi". Seramik Sanat. 30 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2024. 
  8. ^ "Journey. One thousand years. The Six Ancient Kilns". 17 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2024. 
  9. ^ "Six Ancient Kilns ~ Ceramics Born and Raised in Japan ~ (Aichi, Fukui, Shiga, Hyogo and Okayama prefectures)". Japan Heritage. 

Bibliyografya

  • Trubner, Henry (1972). "Japanese Ceramics: A Brief History". Ceramic Art of Japan. Seattle, USA: Seattle Art Museum. LCCN 74-189738. 
Wikimedia Commons'ta Japon çömlekçiliği ve porselenleri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

Anadolu ve Trakya'da yaklaşık MÖ 3000-2000 yılları arasına tarihlendirilen Erken Tunç Çağı, genel karakteri ile üzerinde tapınak ve idari binaların da bulunduğu organize, tahkimli, bağımsız şehir devletlerinden oluşan bir dönemi kapsar. Sosyal, dinsel ve teknolojik değişime tanıklık eder.

<span class="mw-page-title-main">Seramik</span> ısı etkisiyle hazırlanan inorganik, metalik olmayan katı

Seramik iyonik veya kovalent bağlara sahip metal ve metal olmayan inorganik bileşik içeren katı bir malzemedir. Yaygın kullanım örnekleri çanak-çömlek, porselen ve tuğladır.

Çini, bir yüzü sırlı, su geçirmez bir tabaka veya cam ile seramiğin ateşle birbirine kaynaştırılması sonucu ortaya çıkan levhadır.

<span class="mw-page-title-main">Çömlekçilik</span>

Çömlekçilik, toprağın ya da asıl olarak killi toprağın çeşitli aşamalardan geçirildikten sonra şekillendirilip kullanılmak üzere çeşitli eşyalar üretilmesine verilen addır.

<span class="mw-page-title-main">Karo</span>

Karo, kiremit, seramik, doğal taş, metal ya da cam gibi sert malzemelerden üretilmiş parçalardır. Genellikle çatılarda, yerlerde ve duvarlarda kullanılır. Bir diğer kullanım alanı ise tavanlar olup, perlit, ahşap ve değişik malzemelerden yapılabilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Transfer baskı</span>

Transfer baskı, kağıt üzerine monokrom baskının yapıldığı kazınmış bakır veya çelik plaka kullanılarak çanak çömlek veya diğer malzemeleri süsleme yöntemidir. Daha sonra parçanın üzerine bastırılarak desen aktarılır.

<span class="mw-page-title-main">Kore kültürü</span>

Kore, Dünya'da devam eden en eski uygarlıklardan biri olup, 5.000 yılın üzerinde bir tarihe sahiptir. Arkeolojik kanıtlar Kore yarımadasına 500.000 yıl önce yerleşimin olduğunu ileri sürmektedir. Günümüzdeki Kuzey ve Güney Kore arasındaki politika ayrılığı Modern Kore kültürlerinde ayrılığa neden oldu. Buna rağmen “Kore kültür” geleneği tarihsel olarak iki devlette ortaktır. Kore ve Çin arasındaki tarihsel bağlar Çinden geniş bir şekilde etkilenirken, Kore kendine özgü kültürü geliştirdi ve diğer kültürleri etkiledi.

<span class="mw-page-title-main">Kore çömlek ve porseleni</span>

Kore seramik tarihi, yaklaşık MÖ 8000 yıllarından itibaren en eski çömlek ile başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Halaf kültürü</span>

Halaf Kültürü, Kuzey Mezopotamya'nın Çanak Çömlekli Neolitik Çağ'ında, Tell Halaf'da kesintisiz olarak gelişen bir tarihöncesi kültürdür. Tell Halaf yerleşimi, MÖ 6.000 civarı ile MÖ 5.400 arasında Halaf Dönemi olarak adlandırılan bir dönem boyunca gelişmiştir. Halaf Kültürü'nü yine aynı bölgede Obeyd Kültürü izlemiştir. Halaf Kültürü adını, günümüzde Türkiye – Suriye sınırının hemen güneyinde yer alan ve Erken Kalkolitik Çağ'a tarihlenen Tell Halaf yerleşiminden almaktadır. Halaf Kültürü'nün Samarra ve Hassuna kültürlerinden kaynaklanmadığı ama onlardan etkilendiği görüşü hakimdir.

Kaman Kalehöyük, Kırşehir İl merkezinin kuzeybatısında, Kaman İlçesi'nin 3 km. doğu-kuzeydoğusunda yer alan bir höyüktür. Tepe yaklaşık 280 metre çapında olup 16 metre yüksekliktedir.

<span class="mw-page-title-main">Oyuncak bebek</span>

Bebek, bir insanı model alarak yapılan çocuk oyuncağı.

<span class="mw-page-title-main">Vazo</span>

Vazo, genellikle çiçek koymak için kullanılan, cam, porselen, toprak gibi farklı malzemelerden, türlü boyut ve şekillerde yapılabilen açık bir kaptır. Sözcük Türkçeye, İtalyanca vaso kelimesinden geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Japonya tarihi</span> Japonya tarihi

Japonya tarihi antik zamanların şehir devletlerinin modern Japon ulus devletine ulaşacak şekilde coğrafi ve sosyal tarihini anlatmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Jingdezhen</span> Çinin Jiangxi eyaletinde bulunan bir il düzeyi şehir

Jingdezhen, Çin'in Jiangxi eyaletinde bulunan bir il düzeyi şehirdir. Şehir, güneyde Shangrao il düzeyi şehirleri ile kuzeyde Anhui eyaleti ile komşudur. Yüzölçümü 5,263 km² olan şehrin nüfusu 2010 yılı itibarı ile 1,587,477'dir. Şehre Jingdezhen Havalimanı hizmet vermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Çin sanatı</span>

Çin sanatı, Çin'de yapılan ya da Çinli sanatçıların yaptığı görsel sanattır. Erken "taş devri sanatı" M.Ö. 10.000 yıllarına dayanır ve çoğunlukla basit çömlekçilik ve heykeller içerir. Bu erken dönemin ardından Çin sanatı, Çin tarihiyle olduğu gibi çoğunlukla yüzlerce sene süren çok sayıda hanedanlık dönemiyle karakterize edilir.

<span class="mw-page-title-main">Kore tarihi</span> Kore Yarımadasında Yaşanan Olaylar

Kore tarihi, Kore Yarımadası'nda var olan ve genellikle Kore olarak adlandırılan devletlerin tarihidir. Diğer Doğu Asya uygarlıkları gibi bir dizi dönemlere ayrılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ulusal Hazine (Japonya)</span>

Ulusal Hazine, Japonya'nın Kültür İşleri Ajansı tarafından belirlenen en değerli Maddi Kültür Varlıklar'dır. Maddi Kültür Varlıklar, "yapılar" ya da "güzel sanatlar ve el sanatları" olarak sınıflandırılan tarihi ya da sanatsal değere sahip olduğu kabul edilen varlıklardır. Bir varlığın Ulusal Hazine sayılabilmesi için mükemmel işçilik ve dünya kültür tarihi için yüksek bir değer taşıması gerekmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Toprak eşya</span>

Toprak eşya veya çanak-çömlek, kırmızı toprak kilden yapılır ve oldukça düşük sıcaklıklarda, tipik olarak 950 ile 1050 °C sıcaklıkları arasında pişirilir. Toprak eşyalar, camlaşma noktasına kadar pişirilmez.

Ogata Kenzan veya takma adıyla Shisui, Edo döneminde yaşamış Japon ressam ve çömlekçi. Ressam Ogata Kōrin'in kardeşidir.

Jōmon çömlekçiliği, Japonya'da Jōmon Dönemi'nde yapılmış bir tür antik toprak çömlektir. Jōmon (縄文) terimi Japoncada "ip desenli" anlamına gelir ve kile bastırılan desenleri tanımlamaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.