İçeriğe atla

Jan Palach

Jan Palach
Palach's student ID photo
Doğum11 Ağustos 1948(1948-08-11)
Prag, Çekoslovakya (şu an Çekya)
Ölüm19 Ocak 1969 (20 yaşında)
Prag, Çekoslovakya
Ölüm sebebiKendini yakarak intihar
Defin yeriOlšany mezarlığı
MilliyetÇek
Mezun olduğu okul(lar)Charles University
Meslekstudent
Tanınma nedeniVarşova Paktı'nın 1968 yılında Çekoslovakya'yı istilasını protesto etmek için kendini yakışı
ÖdüllerOrder of Tomáš Garrigue Masaryk

Jan Palach (11 Ağustos 1948 - 19 Ocak 1969; Çekçe telaffuzu: [jan ˈpalax]), Prag Üniversitesinde Çek tarih ve politik ekonomi öğrencisiydi. Kendisini ateşe vermesi, 1968'de Çekoslovakya'nın Varşova Paktı orduları tarafından işgal edilmesinden kaynaklanan Prag Baharı'nın sona ermesine karşı siyasi bir protesto idi.

Ölümü

Ağustos 1968'de Sovyetler Birliği, Prag Baharı olarak bilinen Alexander Dubček hükümetinin liberalleştirici reformlarını ezmek için Çekoslovakya'yı işgal etti. Prag doğumlu Palach, işgali protesto etmek için kendini feda etmeye karar verdi ve 16 Ocak 1969'da Wenceslas Meydanı'nda kendini ateşe verdi. Kamuoyunda tanınan birkaç kişiye gönderdiği bir mektuba göre, talepleri karşılanıncaya kadar kendilerini yakma amacıyla tamamen gizli bir direniş örgütü kurulmuştu; ancak öyle görünüyor ki böyle bir grup hiç var olmadı.[1] Mektupta açıklanan talepler, sansürün kaldırılması ve Sovyet işgal güçlerinin resmi gazetesi Zprávy'nin dağıtımının durdurulmasıydı. Ek olarak, mektup Çek ve Slovak halklarının bu talepleri desteklemek için genel greve gitmesi çağrısında bulundu.[2] Palach'ın yazdığı mektubun daha önceki bir taslağı da Sovyet yanlısı bir dizi politikacının[3] istifasını talep etti, "taleplerimiz aşırı değil, aksine" dediler. Palach, eyleminden üç gün sonra hastanede yanıklarından öldü. Ölüm döşeğindeyken, üniversiteden bir kadın tanıdık ve mektubunun nüshalarından birine hitaben bir öğrenci lideri tarafından ziyaret edildi. Başkalarına yaptığını yapmamalarını, bunun yerine mücadeleye başka yollarla devam etmelerini rica ettiği, ancak bunu gerçekten söylediğinden şüphe edildiği belirtildi.[4]

Palach'ın cenazesi (Miloň Novotný tarafından fotoğraflanan küçük bir grup) işgâle karşı büyük bir protestoya dönüştü.

Palach'a Charles Üniversitesi Fakülte Hastanesinde ilk bakım sağlayan yanık uzmanı Jaroslava Moserová'ya göre Palach, Sovyet işgalini protesto etmek için kendini ateşe vermedi, ancak bunu Çekoslovakya vatandaşlarının işgâl sonucu yaşadıkları "moral bozukluğunu" protesto etmek için yaptı.

Palach'ın cenazesi işgale karşı büyük bir protestoya dönüştü. Bir ay sonra, 25 Şubat'ta, başka bir öğrenci olan Jan Zajíc de aynı yerde kendini yakarak öldürdü. Bunu aynı yılın Nisan ayında Jihlava'daki Evžen Plocek ve diğerleri takip etti. Diğer Varşova Paktı ülkelerindeki insanlar da onun örneğini taklit ettiler; örneğin, 20 Ocak 1969'da Macar Sandor Bauer ve 13 Şubat 1970'te başka bir Macar Márton Moyses.

Palach'ın kendini yakması, yetkililer tarafından başarılı bir şekilde bastırılan ve çoğunlukla komünizmin çöküşüne kadar unutulan Polonyalı Ryszard Siwiec'in ardından bu türden ikinci eylemdi. Palach'ın Siwiec'in protestosunun farkında olup olmadığı bilinmemektedir.

Ölümü sonrası

Çek sanatçı Barbora Veselá'nın Wenceslas Meydanı'ndaki Ulusal Müze önünde Jan Palach ve Jan Zajíc anıtı

Palach başlangıçta Olšany Mezarlığı'na defnedildi. Mezarı ulusal bir tapınağa dönüşürken, Çekoslovak gizli polisi (StB) Palach ile her türlü anıyı yok etmek için yola çıktı ve 25 Ekim 1973 gecesi kalıntılarını kazıp çıkardı. Daha sonra cesedi yakıldı ve Palach'ın memleketi Všetaty'deki annesine gönderildi, bu sırada huzurevinden kimliği belirsiz yaşlı bir kadın mezara yatırıldı.[5] Palach'ın annesinin kavanozu 1974 yılına kadar yerel mezarlığa bırakmasına izin verilmedi. 25 Ekim 1990'da vazo resmi olarak Prag'daki ilk yerine iade edildi.

Palach'ın örneğinden ve medyadaki popülerliğinden daha sonraki birkaç kendini yakma vakası etkilenmiş olabilir. 2003 baharında, toplam altı genç Çek kendini yakarak intihar etti.[6] Özellikle Humpolec'ten 19 yaşındaki bir öğrenci olan Zdeněk Adamec, 6 Mart 2003'te kendisini Millî Müzenin önünde neredeyse aynı yerde yaktı. Palach'ın kendisini yaktığı müze, açık bir şekilde Palach'a ve 1969 Prag Baharı'nda kendilerini yakan diğerlerine atıfta bulunan bir intihar notu bıraktı.[7]

Kadife Devrim'in 25. yıl dönümü sırasında Ulusal Müze önünde Jan Palach ve Jan Zajíc anıtı

Kasabian grubunun "Club Foot" şarkısının klibi Palach'a ithaf edilmiştir. The Zippo Band tarafından icra edilen ve Phil Kline tarafından bestelenen "The Funeral of Jan Palach" bestesi bir övgü niteliğindedir. The Stranglers'ın basçısı Jean-Jacques Burnel'in 1979 tarihli solo albümü Euroman Cometh'da Palach'ın adı geçmektedir.

Palach, Martin Jenkins'in yönettiği ve David Pownall'ın yazdığı BBC Radio 4'te "Torch No 1" adlı monolog radyo oyununda yer aldı. Palach'ı Karl Davies oynadı.[8]

Fransız belgesel yönetmeni Raymond Depardon, Jan Palach hakkında 1969 yapımı bir film yönetti.

Norveçli şarkı yazarı Hans Rotmo, Palach'ın adını 1989'daki "Lennon Street" adlı şarkısında Victor Jara ve Steve Biko gibi diğer önemli siyasi aktivistler arasında belirtti.

Norveçli söz yazarı ve şarkıcı Åge Aleksandersen, Palach'ın adını 1984 tarihli "Va det du Jesus" şarkısında bahsetti.

Agnieszka Holland'ın yönettiği, üç bölümlük 2013 Çek-Polonya televizyon programı " Burning Bush", Jan Palach'ın kendini ateşe vermesinden sonra meydana gelen olayları konu alıyor.

American Metal grubu Lamb of God, Palach'ın eylemlerinden esinlenerek stüdyo albümleri VII: Sturm und Drang'da "Torches" adlı bir şarkı yazdı.[9]

Yönetmenliğini Robert Sedláček'in yaptığı 2018 filmi "Jan Palach", Palach'ın kendini yakmadan önceki hayatını anlatıyor. Palach'ı Viktor Zavadil canlandırıyor.

Yer isimleri

Jan Palach Meydanı'ndaki Anıt (Sanat Fakültesi).

Çekya'da, Prag'ın merkezindeki Jan Palach Meydanı da dahil olmak üzere, birçok kasabanın adını Palach'tan alan cadde veya meydanlar vardır. Ayrıca Lüksemburg şehri (Lüksemburg), Angers ve Parthenay (Fransa), Kraków (Polonya), Assen, Den Haag ve Haarlem (Hollanda), Varna (Bulgaristan) ve Nantwich'de (Birleşik Krallık) kendi adını taşıyan sokakları vardı. Roma ve Milano'da (İtalya), hatıra heykeli bulunan Palach'ın adını taşıyan merkezi bir meydan var.

Hırvatistan'daki en eski rock kulübünün adı Palach. 1969'dan bu yana Rijeka'da bulunmaktadır. Mauritius'un Curepipe kasabasında Jan Palach'ın adını taşıyan bir otobüs durağı var. Giudecca adasındaki Venedik, İtalya'daki bir öğrenci salonuna da Jan Palach adı verildi.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Jan Palach: A multimedia project 29 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. of Charles University in Prague
  2. ^ "The original letter (in Czech)" (PDF). 22 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Şubat 2021. 
  3. ^ "The draft of the letter (in Czech)" (PDF). 19 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Şubat 2021. 
  4. ^ Jan Palach: A multimedia project 16 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. of Charles University in Prague
  5. ^ "Nejvyšší oběť Jana Palacha 7". IForum. 7 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2011. 
  6. ^ ""According to Czech media, five have died and 11 others attempted suicide but survived" cbsnews.com". 21 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2021. 
  7. ^ (Çekçe) Akce pochodeň 2003 24 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Zdenek Adamec, a letter of farewell
  8. ^ "Radio 4 Programmes – Afternoon Play, Torch No. 1". BBC. 15 Ocak 2009. 21 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2011. 
  9. ^ "Lamb of God Break Down New Album 'VII: Sturm und Drang' Track by Track". Rollingstone.com. 3 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Çekya</span> Orta Avrupada yer alan bir ülke

Çekya, resmî adıyla Çek Cumhuriyeti, Orta Avrupa'da bir ülkedir. Kuzeyinde Polonya, batı ve kuzeybatısında Almanya, güneyinde Avusturya ve doğusunda Slovakya ile komşudur.

19 Ocak, Miladi takvime göre yılın 19. günüdür. Yıl sonuna kadar kalan 346 gün vardır.

<span class="mw-page-title-main">Slovakya</span> Orta Avrupada yer alan bir ülke

Slovakya (Slovakça: Slovensko ya da resmî adıyla Slovak Cumhuriyeti (Slovakça: Slovenská republika , Orta Avrupa'da bir ülkedir. Eski Çekoslovakya'nın bir parçasıydı. Başkenti ve en büyük şehri Bratislava'dır.

<span class="mw-page-title-main">Alexander Dubček</span> Çekoslovak Komünist Partisinin ilk sekreteri

Alexander Dubček, Slovak asıllı Çekoslovak devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Bloku</span> Soğuk Savaş döneminde Orta ve Doğu Avrupanın sosyalist devletler grubu

Doğu Bloku, Komünist Blok, Sovyet Bloku ya da Demir Perde, Soğuk Savaş döneminde Sovyetler Birliği ve onun Doğu ve Orta Avrupa'daki müttefiklerini tanımlamak üzere kullanılmış olan bir terimdir. 1947'de, başta Polonya Halk Cumhuriyeti, Romanya Sosyalist Cumhuriyeti, Bulgaristan Halk Cumhuriyeti, Macaristan Halk Cumhuriyeti, Çekoslovakya Sosyalist Cumhuriyeti ve Doğu Almanya olmak üzere komünist rejim altına giren birçok ülke Moskova'dan yönetilen bir blok hâline gelmiş bulunuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Kadife Devrim</span>

Kadife Devrim, 17 Kasım-29 Aralık 1989'da Çekoslovakya'da meydana gelen kansız bir devrimdir. Sonucunda, komünist yönetim düşürülmüştür. Eski Çekoslovakya'da 1989'da yapılan Kadife Devrim'in öncülerinden olan muhalif oyun yazarı Václav Havel, Çekya'da 40 yıl sonra ilk kez 1990'da yapılan serbest seçimlerde cumhurbaşkanı oldu.

Çek Cumhuriyeti tarihi, bugünkü Çekya topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

Uluslararası Öğrenciler Günü, her yıl 17 Kasım'da kutlanan öğrenci aktivizmine adanmış özel bir gündür. Günümüzde bazı üniversitelerde orijinal çıkış biçiminden farklı olarak, üniversitelerin yabancı öğrencileri ve çok-kültürlülüğü kutlama amacıyla 17 Kasım'da organizasyonlar düzenlenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Protesto</span> itiraz biçimi

Protesto, göreceli olarak bir olaya ve duruma karşı aksi yönde tepki göstermektir. Genellikle bu tepki gösterme biçimi, muhalif görüşü sözle ifade etme yanında o görüşü toplumsallaştırma ve bir grupla birlikte ifade etme karakteri de taşıyabilir. Bundaki amaç kamuoyu nezdinde sesini daha çok duyurabilmek ve yönetime karşı daha etkili bir duruş sergileyebilmektir. Bu, doğrudan ifade ve etkilemenin ve aktivizmin bir yoludur.

<span class="mw-page-title-main">Çekoslovakya'nın İşgali</span>

Çekoslovakya'nın İşgali (1938-1945), Münih Antlaşması sonucu Almanya'nın, Südetler olarak bilinen bölgeyi işgal etmesiyle başlamıştır. 16 Mart 1939'da Alman birlikleri Çekoslovakya'nın geri kalanını da işgal ederek II. Dünya Savaşı'nın sonuna kadar ülkenin varlığına son vermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Hussit savaşları</span>

Hussit savaşları ya da Bohemya savaşları, Bohemya'da 1419'dan yaklaşık 1434'e süren ve önce Jan Hus'un taraftarlarına karşı, sonra Jan Hus taraftarları arasında gerçekleşen askeri çatışmalardır. Hussit savaşları elde taşınabilen ateşli silahların ilk olarak yoğun şekilde kullanılmış olması sebebiyle de önem taşır. Hussit savaşçıları genel olarak piyadeydi ve ağır silahlarla donanmış şövalyelerden oluşan büyük orduların Hussitler karşısında aldıkları çok sayıda yenilgi piyade devrimini etkiledi. Savaş sonuçsuz kalan bir savaş oldu.

<span class="mw-page-title-main">Prag Ayaklanması</span>

Prag Ayaklanması, Çek partizanlar tarafından II. Dünya Savaşı sırasında Prag'ı Alman işgalinden kurtarmak için yapılan bir girişimdir. Direniş 5 Mayıs 1945 tarihinde başladı. Ayaklanmayı bastıramayan Almanlar 8 Mayıs'ta geri çekilmeye başladılar. Ayaklanma bu açıdan başarılı oldu. Kızıl Ordu Prag'a girmeye başladı ve geride kalan Alman birliklerini ezdi.

<span class="mw-page-title-main">Sürgündeki Çekoslovakya Hükûmeti</span>

Sürgündeki Çekoslovak Hükûmeti, Çekoslovakya Geçici Hükûmeti ya da Çekoslovakya Ulusal Özgürlük Komitesi nin gayriresmî unvanı. İlk olarak İngiliz hükûmeti tarafından tanınan bu geçici hükûmet, sonraları Müttefik Devletler'in de resmi muhatabı haline gelecekti. Çekoslovakya Ulusal Özgürlük Komitesi, Çekoslovakya eski Cumhurbaşkanı Edvard Beneš tarafından, Paris'te Ekim 1939'da kurulmuştu. Diplomatik tanınma konusunda Fransa ile yapılan görüşmelerin akametle sonuçlanması ve akabinde Nazilerin Fransa'yı işgali neticesinde, oluşturulan bu komite, 1940 yılında Londra'ya sığınmak zorunda kaldı. Nazi bombardmanı başlayınca, Komite 1941'de Buckinghamshire-Aston Abbots'a taşındı.

<span class="mw-page-title-main">1968 Kızıl Meydan gösterisi</span>

1968 Kızıl Meydan'daki gösteriler, Sovyetler Birliği öncülüğündeki Varşova Paktı'nın Prag Baharı adı verilen reform girişiminde bulunan Çekoslovakya'ya müdahalesine karşı dünyanın dört bir yanındaki insanların gerçekleştirdiği protestoların Sovyetler Birliği'ne yansımasıdır. Gösteriler 25 Ağustos 1968'de Sovyetler Birliği'nin başkenti Moskova'nın merkezi konumundaki Kızıl Meydanında gerçekleşti. Göstericiler sıradan vatandaşlara ayakta durarak rahatsızlık vermemek için oturuyorlardı.

<span class="mw-page-title-main">Sovyet askerî işgalleri</span>

1939 yılında gizlice imzalanan Molotov–Ribbentrop Paktı uyarınca, Sovyetler Birliği II. Dünya Savaşı sırasında, Nazi Almanyası tarafından kendisine terk edilen kimi ülke ve bölgeleri ilhak ve işgal etti. İşgal edilen bölgeler arasında; Doğu Polonya, Letonya, Estonya, Litvanya, Doğu Finlandiya'nın bir parçası ve Doğu Romanya bulunmaktaydı. Bunların yanı sıra, Karpat Rutenyası Çekoslovakya'dan ilhak edilerek, Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin bir parçası haline getirildi.

<span class="mw-page-title-main">Varşova Paktı'nın Çekoslovakya'ya müdahalesi</span> Çekoslovakyadaki liberalleşme reformlarını durdurmak amacıyla Varşova Paktı üyeleri tarafından yapılan işgal

Varşova Paktı'nın Çekoslovakya'ya müdahalesi,, 20-21 Ağustos 1968 gecesi Alexander Dubček'in "Prag Baharı" adı verilen siyasi liberalleşme reformlarını durdurmak için Sovyetler Birliği ile diğer Varşova Paktı müttefikleri olan Doğu Almanya, Polonya, Bulgaristan ve Macaristan'ın Çekoslovakya'yı işgal ettiği askerî harekât. Yaklaşık 250.000 kişiden oluşan Varşova Paktı orduları o gece Çekoslovakya'ya saldırdı, Romanya ve Arnavutluk saldırıya katılmayı reddetti. Doğu Almanya kuvvetleri istilaya katılmaya hazır olsalar da, işgalden birkaç saat önce Moskova'dan Çekoslovakya sınırını geçmemeleri emredildi. Saldırı sırasında 137 Çekoslovak sivil öldürüldü ve yaklaşık 500 sivil yaralandı.

<span class="mw-page-title-main">Bohumil Šimon</span>

Bohumil Šimon Çekoslavak ekonomist ve siyasetçi. Çekoslovakya Komünist Partisi döneminde 1968 yılındaki Prag Baharı sonrası Komünist Parti üyesi olan reformcu kanadının temsilcileri olan Çek Ulusal Konseyi tarafından siyasi görevlerden uzaklaştırıldı..

<span class="mw-page-title-main">Bir insan yüzü ile sosyalizm</span>

Bir insan yüzü ile Sosyalizm Alexander Dubček ve meslektaşlarının Ocak 1968'de Çekoslovakya Komünist Partisi başkanı olduktan sonra Nisan 1968'de Çekoslovakya Komünist Partisi Başkanlığında kabul ettikleri ve Alexander Dubček tarafından açıklanan bir siyasi programdı. Radovan Richta bu sloganın ilk yazarıydı. Demokratik Çekoslovak geleneğine değer veren gelişmiş bir sosyalist toplum kurmaya çalışan hafif bir demokratikleşme ve siyasi liberalleşme süreciydi. Yine de Komünist Partinin gerçek gücü sürdürmesini sağlayacaktır. 20-21 Ağustos 1968 gecesi, Varşova Paktı'nın Çekoslovakya'ya müdahalesi tarafından durdurulan Prag Baharı'nı başlattı.

<span class="mw-page-title-main">Arnošt Lustig</span> Yahudi asıllı Çek yazar (1926-2011)

Arnošt Lustig, eserleri genellikle Holokost'u içeren romanlar, kısa öyküler, oyunlar ve senaryolar yazan ünlü bir Çek Yahudi yazardır.

<span class="mw-page-title-main">Rudolf Slansky</span>

Rudolf Slansky, Çekoslovakya'nın komünist siyasetçisi. II. Dünya Savaşı'nın ardından komünist partinin genel sekreterliği görevinde bulunan ve Çekoslovakya'daki komünizm hareketinin önde gelen isimlerindendir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.