İçeriğe atla

James Joyce

James Joyce
DoğumJames Augustine Aloysius Joyce
2 Şubat 1882(1882-02-02)
Dublin, İrlanda
Ölüm13 Ocak 1941 (58 yaşında)
Zürih, İsviçre
Boy1,8 m (5 ft 11 in)
Evlilik
Nora Barnacle
(e. 1931; b. 1941)
EtkilendikleriWilliam Shakespeare, Oscar Wilde, William Butler Yeats, Charles Dickens, Fyodor Dostoyevski, Lev Tolstoy, Ezra Pound, Friedrich Nietzsche, Musa ibn Meymun, Mihail Yuryeviç Lermontov, François Rabelais, Giambattista Vico, Bertrand Russell, Laurence Sterne, Dante Alighieri, Henrik Ibsen, Miguel de Cervantes, Homeros, Anton Çehov
EtkiledikleriWilliam Faulkner, Anthony Burgess, Philip K. Dick, James Blish, Luis Martin-Santos, Italo Svevo, Jorge Luis Borges, Vladimir Nabokov, Umberto Eco, Karl Popper
İmza

James Augustine Aloysius Joyce (2 Şubat 1882 - 13 Ocak 1941) İrlandalı yazar, şair, öğretmen ve edebiyat eleştirmeni. Modernist avangart akıma katkıda bulunduğu için 20. yüzyılın en etkili ve önemli yazarlarından biri olarak kabul edilmektedir. Joyce'un Ulysses (1922) adlı romanı, Homeros'un Odisseia'indeki bölümlerinin, özellikle bilinç akışı olmak üzere çeşitli edebi tarzlarda paralelleştirildiği bir dönüm noktasıdır. Diğer bilinen eserleri kısa öykü derlemesi Dublinliler (1914) ile Sanatçının Gençlik Portresi (1916) ve Finneganın Vahı (1939) romanlarıdır. Diğer yazıları arasında üç şiir kitabı, bir oyun, mektuplar ve zaman zaman gazetecilik bulunmaktadır.

Joyce, Dublin'de orta sınıf bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. County Kildare'deki Cizvit Clongowes Wood Koleji'ne, ardından kısa bir süreliğine Hristiyan Kardeşler tarafından işletilen O'Connell Okulu'na devam etti. Babasının öngörülemeyen mali durumunun dayattığı kaotik aile yaşamına rağmen, Cizvit Belvedere Koleji'nde başarılı oldu ve 1902'de Dublin Üniversitesi Koleji'nden mezun oldu. 1904 yılında müstakbel eşi Nora Barnacle ile tanıştı ve Avrupa topraklarına taşındılar. Kısa bir süre Pula'da çalıştıktan sonra Avusturya-Macaristan'daki Trieste'ye taşındı ve İngilizce eğitmeni olarak çalıştı. Roma'da yazışma memuru olarak çalıştığı sekiz aylık bir süre ve Dublin'e yaptığı üç ziyaret dışında Joyce 1915'e kadar orada ikamet etti. Trieste'de şiir kitabı Oda Müziği'ni ve kısa öykü derlemesi Dublinliler'i yayımladı ve İngiliz The Egoist dergisinde Sanatçının Gençlik Portresi'ni seri olarak yayımlamaya başladı. Birinci Dünya Savaşı'nın büyük bölümünde Joyce, İsviçre'nin Zürih kentinde yaşadı ve Ulysses üzerinde çalıştı. Savaştan sonra kısa bir süre Trieste'ye döndü ve ardından 1920'de Paris'e taşındı ve 1940'a kadar birincil ikametgâhı oldu.

Ulysses ilk olarak 1922'de Paris'te yayımlandı, ancak müstehcen olduğu gerekçesiyle Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri'nde yayımlanması yasaklandı. Kopyalar her iki ülkeye de kaçırıldı ve 1930'ların ortalarına kadar korsan versiyonları basıldı, sonunda yayın yasal hale geldi. Joyce bir sonraki büyük eseri Finneganın Vahı romanına 1923'te başladı ve on altı yıl sonra 1939'da yayımladı. Bu yıllar arasında Joyce çok seyahat etti. Nora ile 1931'de Londra'da sivil bir törenle evlendiler. Giderek ağırlaşan göz sorunları için tedavi görmek ve kızı Lucia için psikolojik yardım almak amacıyla sık sık İsviçre'ye gitti. İkinci Dünya Savaşı sırasında Fransa, Almanya tarafından işgal edilince, Joyce 1940'ta Zürih'e geri taşındı. Burada 1941 yılında, 59. doğum gününe bir aydan kısa bir süre kala, ülser ameliyatı sonrası öldü.

Ulysses, büyük edebiyat kitapları listelerinde sıklıkla üst sıralarda yer alır ve eserini analiz eden akademik literatür kapsamlı ve devam etmektedir. Birçok yazar, film yapımcısı ve diğer sanatçılar, detaylara gösterdiği titizlik, iç monolog kullanımı, kelime oyunları ve geleneksel olay örgüsü ve karakter gelişimini radikal bir şekilde dönüştürmesi gibi üslup yeniliklerinden etkilendi. Yetişkinlik hayatının büyük bir kısmı yurtdışında geçmesine rağmen, kurgusal evreni Dublin'i merkez alır ve büyük ölçüde orada geçirdiği zamanlardaki aile üyelerine, düşmanlarına ve arkadaşlarına benzeyen karakterlerle doludur. Özellikle Ulysses, şehrin sokaklarında ve ara sokaklarında geçer. Joyce'un şu sözleri aktarılır: "Kendi adıma her zaman Dublin hakkında yazarım, çünkü Dublin'in kalbine inebilirsem dünyanın tüm şehirlerinin kalbine inebilirim. Tikel olanın içinde evrensel olan vardır."[1]

Hayatının erken evresi ve ilk eserleri

James Joyce at six in 1888 in sailor suit with hands in pocket, facing the camera
Joyce'un altı yaşındaki fotoğrafı, 1888

James Joyce, 1882 yılında Dublin'de doğdu. Babası, John Stanislaus Joyce ve annesi, Mary Jane Murray Joyce'un beşi yaşayan on çocuğunun en büyüğüydü.[2] Babası ile çeşitli sorunlar yaşasa da annesi ile daha yoğun bir ilişkisi vardı.[3] Cizvit okullarında eğitim gördü; ailenin maddi durumu bozulunca Dublin'deki University College'de felsefe ve sanat okudu. İngiltere'ye karşı bağımsızlık düşüncesini destekleyen İrlanda milliyetçiliğinin yoğun olduğu bir dönemde yetişen Joyce, katolik eğitiminin ardından dini inançlarını sorgulayarak Dublin'den ayrıldı.[4] 1902'de tıp okumak için Paris'e gitse de ertesi yıl ölüm döşeğindeki annesini ziyaret için Dublin'e geri döndü ve edebi eserleri üzerine yoğunlaştı. 1904'te Dublin'i yeniden terk etti. Ancak maddi kısıtlar yaşamını oldukça etkiledi ve bir yandan da eserlerini bastırmakta zorlandı.[2]

1900'de, henüz üniversite öğrencisiyken Ibsen'in bir oyunu üzerine kaleme aldığı uzunca yazı Fortnightly Review dergisinde yayımlandı. O sıralar, daha sonra Chamber Music (Oda Müziği) adlı kitapta toplanacak olan lirik şiirlerini yazmaya başladı. 1904'ten sonra Nora Barnacle'la yaşamaya başladı. 1905'ten 1915'e kadar Trieste'de yaşadılar. 1906 yazında Roma'ya giden Joyce yaklaşık dokuz ay boyunca bir bankada çalıştı. Roma'dan sıkılınca 1907 kışında tekrar Trieste'ye döndü. Trieste'de Berlitz School'da İngilizce öğretmenliği yaptı.

Olgunluk dönemi çalışmaları ve ailesi

James Joyce'un Paris-Shakespeare tarafından yayınlanan Ulysses kitabının ilk baskısının fotoğrafı, 1. basımı. (1922)

George Russell'ın önerisiyle Irish Homestead için yazmaya başladığı öykü kitabı Dublinliler, yazımından 9 yıl sonra[2] 1914 yılında Birleşik Krallık'ta yayımlandı. Joyce, 1915'te tek oyunu olan Sürgünler'i yazdı. Sanatçının Bir Genç Adam Olarak Portresi adli otobiyografik romanı 1916 yılında yayımlandı. Aynı yıl Joyce ve ailesi Zürih'e taşındı. Burada İngiliz Oyuncuları Tiyatrosu'nu kurdu. Büyük bir yoksulluk içinde yaşadıkları Zürih'te en büyük eseri olan Ulysses üzerine çalıştı ve bu kitap Little Review adlı bir Amerikan dergisinde dizi halinde yayımlanmaya başladı. Dizileştirme 1918'de başladı; ancak kitap hakkında ahlaksız ve erotik bulunduğu için dava açılması nedeniyle, 1920'de diziye ara verildi. Yayımcılarla yaşadığı çeşitli zorlukların ardından Ulysses kitap olarak ilk kez Şubat 1922'de Paris'te basıldı. 16 Haziran 1904 günü Dublin'de geçen 24 saati anlatan roman Homeros'un Odysseia'sı üzerine kuruludur. Pek çok yeni tekniğin kullanıldığı roman yayınlandığında büyük yankı uyandırmıştır ve yayınlanmasından çok sonra dahi farklı yorumlama biçimleriyle ele alınmıştır.[5] Kitap 1924'te yeniden basıldı.[2]

Joyce ailesi iki büyük savaş arasında Paris'te kaldı. Bu dönemde son romanı olan Finnegans Wake üzerinde çalıştı. Eşinin Dublin'e dönüşünün etkisiyle 1923'te yazmaya başladığı bu kitap, önce çeşitli bölümleri dergilerde yayınlandıktan sonra, 1939'da basıldı. 1927'de son şiirlerini Poems Penyach adıyla yayınladı. 1929'da edebi çevrelerdeki arkadaşları, Joyce hakkında bir kitap yayınladı. Bu süreçte Nora Barnacle'la resmen evlendi; aynı yıl oğlu da evlendi. 1932'de kızları Lucia'nın şizofreni olması, gelininin de akli dengesini yitirmesiyle ailevi sorunlarla uğraştı.[2][3]

Ağır hipermetrop olan ve gözlerinden defalarca ameliyat geçiren Joyce, ülser teşhisiyle ameliyat edilse de kurtarılamadı ve 13 Ocak 1941'de öldü. Sanatçının Bir Genç Adam Olarak Portresi'nin ilk taslağı olan Stephen Hero yazarın ölümünden sonra, 1944 yılında basıldı. İlk basımı birçok dizgi yanlışı içeren Ulysses'in aslına uygun halde basılması 1984 yılında gerçekleşti.

Ulysses'in ilk Türkçe çevirisi Nevzat Erkmen tarafından yapıldı ve Yapı Kredi Yayınları tarafından 1996 yılında basıldı. 2012 yılında ise Armağan Ekici çevirisi ile Norgunk Yayıncılık tarafından basıldı.

Eserleri

Dubliners, 1914
  • Dublinliler
  • Sürgünler
  • Giacomo Joyce
  • Sanatçının Mektupları
  • Oda Müziği (Şiirler)
  • Sanatçının Bir Genç Adam Olarak Portresi
  • Ulysses
  • Finnegans Wake

Bazı eserlerinin e-text versiyonları

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ Ellmann 1982.
  2. ^ a b c d e James Joyce: Sanatçının Mektupları. Emiroğlu, Kudret tarafından çevrildi. İmge Kitabevi. 1991. ss. 13-15. ISBN 975-533-011-9. 
  3. ^ a b Metin Yetkin (17 Kasım 2020). "James Joyce: Sözcükler arasında deliliğin kıyısında". Hürriyet. 17 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023. 
  4. ^ Yeliz Kızılarslan (3 Mayıs 2008). "James Joyce ve Eveline". bianet.org. 14 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023. 
  5. ^ Uyurkulak, Serhat (2022). "Form in James Joyce's Ulysses: Fragmentation and Closure". Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (İngilizce). 13 (3): 1265-1274. ISSN 1309-7423. 5 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Victor Hugo</span> French romancı ve şair (1802–1885)

Victor Marie Hugo Romantizm akımına bağlı Fransız şair, romancı ve oyun yazarı. En büyük ve ünlü Fransız yazarlardan biri kabul edilir. Hugo'nun Fransa'daki edebi ünü ilk olarak şiirlerinden sonra da romanlarından ve tiyatro oyunlarından gelir. Pek çok şiirinin içinde özellikle Les Contemplations ve La Légende des siècles büyük saygı görür. Fransa dışında en çok Sefiller ve Notre Dame'ın Kamburu romanlarıyla tanınır.

<span class="mw-page-title-main">Samuel Beckett</span> İrlandalı yazar, eleştirmen ve şair (1906–1989)

Samuel Barclay Beckett, İrlandalı yazar, oyun yazarı, eleştirmen ve şair. 20. yüzyıl deneysel edebiyatının önde gelen yazarlarından biridir. James Joyce'un takipçisi olduğu için "son modernistlerden", daha sonraki pek çok yazarı etkilemiş olduğu için de "ilk postmodernistlerden" biri olarak değerlendirilir. Beckett ayrıca, Martin Esslin'in "Absürt Tiyatro" olarak adlandırdığı akımın en önemli yazarı sayılmaktadır. Eserlerinin çoğunu Fransızca ya da İngilizce yazıp, diğer dile kendisi çevirmiştir. En bilinen eseri Godot'yu Beklerken'dir.

<span class="mw-page-title-main">Charles Baudelaire</span> Fransız şair (1821-1867)

Charles Pierre Baudelaire, Fransız şair, deneme yazarı ve sanat eleştirmenidir. 19. yüzyılın en önemli Fransız şairlerinden olmasının yanı sıra Edgar Allan Poe'nun eserlerini çeviren öncü sanatçıdır. En ünlü eseri olan lirik tarzdaki Kötülük Çiçekleri'nde; 19. yüzyılın ortalarında Paris'te yaşanan hızlı sanayileşmenin, güzelliğin doğasını nasıl etkilediğini yansıtan şiirlerine yer vermiştir. Baudelaire'nin son derece özgün nesir şiir tarzı; Verlaine, Rimbaud ve Mallarmé gibi kendinden sonraki dönem sanatçılarını da oldukça etkilemiştir.

İngilizce edebiyat, İngilizce olarak icra edilen edebiyat türüdür. Bu alanda eser veren sanatçıların ille de İngiliz olması gerekmez. Polonyalı Joseph Conrad, İskoç Robert Burns, İrlandalı James Joyce, Galli Dylan Thomas, Amerikalı Edgar Allan Poe, Hint Salman Rushdie, Karayipli V.S Naipaul İngilizce olarak birçok edebi eser vermişlerdir. Diğer bir deyişle, İngilizce Edebiyat dünyada konuşulan İngilizcenin çeşitli varyasyonları ve lehçeleri gibidir. Akademik alanda, İngilizce Edebiyat, İngilizce üzerinde çalışan bazı bölümlere, ikincil ve üçüncül eğitim sistemlerine ad olabilmektedir. İngiliz Edebiyatı'ndaki çok sayıda yazar çeşitliliğine rağmen, William Shakespeare'in eserleri, İngilizce konuşan dünya genelinde en önemli noktada yer almaktadır.

<i>Finneganın Vahı</i>

Finnegan Uyanması ya da Finneganın Vahı, İrlandalı roman yazarı James Joyce'un 1939 tarihinde yayımlanan, son ve Ulysses ile birlikte en önemli romanı. 15 yıldan daha uzun bir sürede yazılmıştır. Romanın başkarakterleri, Humphrey Chimpden Earwicker, karısı Anna Livia Plurabelle, oğulları Shem, Shaun ve kızları Issy, tüm insanların düşünde yaşattığı ideal aile tipini temsil etmektedir. Kitap, onların şahsında tüm insanların ve insanlığın tarihini içinde barındırır. Finnegans Wake oldukça ağır ve sembollerle yüklü bir roman olup tüm Dünya'da çok sayıda edebiyatçıyı yıllardır üzerinde çalışmaya sevketmektedir. Türkçeye Sel Yayıncılık Fuat Sevimay'ın çevirisi ile Finnegan Uyanması, Aylak Adam Yayınları Umur Çelikyay'ın çevirisi ile Finneganın Vahı adıyla kazandırılmıştır.

Britanya edebiyatı, Birleşik Krallık, Man Adası ve Kanal Adaları'nın edebiyatıdır. Bu edebiyat başlıca İngilizce yazılmış olmakla beraber Galce, İskoçça, İrlandaca ve diğer dillerin de edebiyatlarını da kapsar.

<i>Ulysses</i> (roman)

Ulysses, İrlandalı yazar James Joyce tarafından yazılmış ve The Little Review tarafından 1918'den 1920'e kadar, daha sonra da Sylvia Beach tarafından 2 Şubat 1922'de, Joyce'un kırkıncı yaş gününde, bir roman olarak basılmış modernist romandır. Bu roman, modernist edebiyatın en önemli eserlerinden kabul edilmektedir ve "bütün modernist akımın kısa bir gösterimi" olarak anılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Shakespeare and Company</span>

Shakespeare and Company, Paris'te bulunan bağımsız bir kitabevidir. Kitaplar satın alınabildiği gibi ödünç de alınabilmektedir. Kitabevi daha çok İngiliz edebiyatı üzerine yoğunlaşmıştır. Kitabevi üst katında gezginler için geçici kalacak yer de sağlamaktadır. Gezginlerin bunun için kitabevinde birkaç saat çalışmaları yeterli olmaktadır. Kitabevi zamanında Ernest Hemingway, Ezra Pound, F. Scott Fitzgerald, Gertrude Stein ve James Joyce gibi birçok yazar tarafından sıklıkla ziyaret edilen bir yerdi. James Joyce'un ilk zamanlar ABD ve Birleşik Krallık'ta yasaklı olan Ulysses romanı ilk olarak bu kitabevinde basılmıştır. Before Sunset filminin açılış sahnesinde bu kitabevi görülmektedir. Ayrıca Midnight in Paris filminden bir bölümde burada çekilmiştir.

Thomas MacGreevy, İrlanda şiirindeki modernist akımın en önemli figürlerinden biridir. Şairliğinin yanında İrlanda Ulusal Galerisi'nin 1950-1963 yılları arasında müdürlüğünü yaptı ve birinci İrlanda Sanat Konseyi'nde (Irish Arts Council) hizmet verdi.

Eugene Jolas, Fransız asıllı Amerikalı yazar, çevirmen ve edebiyat eleştirmeni.

<i>Molloy</i> Samuel Beckettın ilk defa 1951de yayımlanmış romanı

Molloy, Samuel Beckett'ın ilk defa 1951'de yayımlanmış romanı.

<span class="mw-page-title-main">Liam O'Flaherty</span>

Liam O'Flaherty, Kelt Uyanışı akımı dahilinde eserler veren İrlandalı roman ve kısa öykü yazarıdır. Aran Adaları'ndan Inishmore'un ücra bir kasabası olan Gort na gCapall'da fakir bir ailenin çocuğu olarak doğmuştur.

Stephen Dedalus, James Joyce'un edebi alt benliği, aynı zamanda ilk ve yarı otobiyografik romanı Sanatçının Bir Genç Adam Olarak Portresi'nin baş karakteri ve anti kahramanı ve Ulysses'in önemli bir karakteri. Aralarında Harold Bloom'un da olduğu kimi eleştirmenlere göre, Dublinliler'in ilk üç öyküsünün de anlatıcısıdır.

Kil, James Joyce'un yazdığı bir öyküdür. Eser, ilk kez 1914 yılında yazarın öykü derlemesi Dublinliler'de yayımlandı.

<i>Dublinliler</i>

Dublinliler, James Joyce'un on beş öyküsünü içeren ve ilk basımı 1914'te Londra'da yapılan hikâye kitabı. Öykülerde, 20. yüzyılın ilk yıllarında Dublin'de ve çevresinde yaşayan orta sınıf İrlandalılar'ın yaşantısı anlatılır.

<span class="mw-page-title-main">Ölüler</span>

"Ölüler", 1914 yılında James Joyce tarafından yazılan Dublinliler kitabının son öyküsüdür. Kitaptaki en uzun öykü olma özelliğini taşımaktadır. Özgün haliyle 15,672 kelimeden oluştuğu için kısa öykü yerine novella olarak da adlandırılabilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Fuat Sevimay</span>

Fuat Sevimay, Türk yazar ve çevirmendir.

<span class="mw-page-title-main">Nevzat Erkmen</span>

Nevzat Erkmen yazar, edebiyatçı, çevirmen ve Türk Beyin Takımı onursal başkanı. Pek çok eser ve çevirisi bulunmaktadır, fakat özellikle James Joyce'un kült eseri Ulysses'i Türkçeye kazandırması ile tanınmıştır.

Sanatçının Gençlik Portresi, İrlandalı yazar James Joyce'un 1916'da yayınlanan ilk romanıdır. Modernist tarzda yazılmış bir Künstlerroman olan kitap Joyce'un kurgusal ikinci kişiliği olan ve soyadı Yunan mitolojisinin mükemmel zanaatkarı Daedalus'u ima eden genç Stephen Dedalus'un dini ve entelektüel uyanışını anlatmaktadır. Stephen, içinde büyüdüğü Katolik ve İrlanda geleneklerini sorgular ve isyan eder. İrlanda'dan Avrupa'ya kendi kendini sürgün etmesiyle kitap sonuçlanır. Çalışma, Joyce'un Ulysses (1922) ve Finnegan Uyanması (1939) daha da eksiksiz bir şekilde geliştirdiği teknikleri kullanır.

<span class="mw-page-title-main">Sylvia Beach</span> Amerikalı yazar, kitapçı ve yayıncı

Sylvia Beach, hayatının çoğunu Birinci ve İkinci Dünya Savaşı arasında önde gelen gurbetçi figürlerden biri olduğu Paris'te geçirmiş, Amerika doğumlu bir yazar, kitapçı ve yayıncıydı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.