İçeriğe atla

James Clerk Maxwell Teleskobu

Koordinatlar: 19°49′22″N 155°28′37″W / 19.8228°K 155.477°B / 19.8228; -155.477
James Clerk Maxwell Teleskobu
Adını verenJames Clerk Maxwell Bunu Vikiveri'de düzenleyin
ParçasıOlay Ufku Teleskobu Bunu Vikiveri'de düzenleyin
Bulunduğu yer(ler)Mauna Kea Gözlemevleri, Mauna Kea, Hawaii County, Hawaii, ABD
Koordinatlar19°49′22″N 155°28′37″W / 19.8228°K 155.477°B / 19.8228; -155.477 Bunu Vikiveri'de düzenleyin
Yükseklik4.092 m (13.425 ft) Bunu Vikiveri'de düzenleyin
Teleskop çeşidiradyo teleskop Bunu Vikiveri'de düzenleyin
eaobservatory.org/jcmt/ Bunu Vikiveri'de düzenleyin
ABD Hawaii üzerinde James Clerk Maxwell Teleskobu
James Clerk Maxwell Teleskobu
James Clerk Maxwell Teleskobu konumu
  Wikimedia Commons'ta ilgili ortam
[Vikiveri'de düzenle]
Hodoyoshi-1 uydusu tarafından görüntülenen Hawaii adasındaki Mauna Kea Dağı.

James Clerk Maxwell Teleskobu (JCMT), Hawaii'deki Mauna Kea Gözlemevinde bulunan bulunan bir milimetre-altı dalga boyu teleskobudur. Teleskop, 4.092 metre yüksekliğindeki Mauna Kea'nın zirvesinin hemen yanına inşa edilmiştir. 15 metre genişliğinde ana bir aynaya sahip olan bu teleskop elektromanyetik spektrumların milimetre-altı dalga boylarını gözlemlemeye yarayan en büyük astronomik teleskop olma özelliğine sahiptir. Bilim insanları bu teleskopu Güneş Sistemi çalışmalarında, yıldızlararası toz ve gaz ve uzak galaksi çalışmalarında kullanmaktadır.

JCMT, Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada arasında yapılmış uluslararası bir ticaret anlaşmasıyla finanse edilmektedir. Matematiksel fizikçi James Clerk Maxwell‘in onuruna bu ismi alan teleskop, Joint Astronomi Merkezi (İngilizce: Joint Astronomy Center) tarafından işletilmektedir.

Hawaii adasında yer alan Mauna Kea Dağı'nın zirvesinin yakınlarında yer alan teleskoplar.

JCMT, Manua Kea’da bulunan teleskoplar arasındaki en büyük ikinci teleskop aynasına sahiptir. (En büyük olanı VLBA antenidir.)

Teleskop, ilk milimetre-altı girişim aracını oluşturmak üzere Caltech Milimetre-altı Gözlemevi (İngilizce: Caltech Submillimeter Observatory) ile birleştirildi. Bu başarı Milimetre-altı Dizisi (İngilizce: Sub-millimeter Array) ve Atacama Büyük Milimetre/Milimetre-altı Dizisi (İngilizce: Atacama Large Millimeter/sub-millimeter Array) girişim araçlarının inşaatının devam etmesi açısından büyük bir öneme sahipti.

Tarihi

1960'ların sonunda İngiltere Bilimsel Araştırma Konseyi Astronomi Komitesi (İngilizce: Astronomy Committee of the UK's Science Research Council) milimetre-altı ve milimetrik dalga boylarındaki astronomik gözlemin önemini düşündü. Bir dizi öneri ve tartışma toplantılarının ardından 1975'te, SRC bilim araştırma konseyi milimetre yönlendirme komitesi, 750 mikron kadar dalga boylarında gözlem yeteneğine sahip 15-metre çapında teleskop inşa etmenin mümkün olacağı sonucuna ulaştı. Proje, daha sonra Yeni Teknoloji Ulusal Teleskobu (İngilizce:National New Technology Telescope) (NNTT) olarak adlandırıldı, bilimin gelişimi için Hollanda örgütüyle beraber % 80/20 bir iş birliği olacaktı. Hawaii'de bulunan Mauna Kea dağında yer denetimleri yapılmasının ardından, Arizona'daki Pinaleño Dağları, Şili'de bir yer ve Mauna Kea Dağı seçildi. NNTT, Caltech Milimetre-altı Gözlemevi (İngilizce: Caltech Submillimeter Observatory) (CSO) ve Milimetre-altı Teleskobu (İngilizce: Submillimeter Telescope) (SMT) gibi rakip teleskoplardan daha büyük ve daha fazla araç gereciyle beraber eşsiz bir teleskoptur.

Teleskobun son özellikleri "milimetre-altı dalga boyları için optimize edilmiş dünyanın en büyük teleskobu" olarak adlandırılır. Teleskobun 50 mikrondan daha iyi bir yüzey hassasiyetiyle birlikte, 276 tane ayrı ayrı ayarlanabilen panellerden oluşmuş 15 metrelik bir anten paraboliği olması amaçlanmıştır. Tersiyer bir ayna ile birlikte farklı alıcıları bir dizi üzerine gelen radyasyonları yönlendirmek için yükseklik-güney açısı takılı Cassegrain tipi bir teleskop olacaktır. Böylelikle anten ve entegre sistemleri koresel ile birlikte dönen korosel aparatına doğru gerilmiş saydam zardan korunabilme yetisi kazanabilecektir.

Teleskobun inşasına yönelik çalışmalar 1983 yılında başladı ve günümüz korsanları tarafından Pasifik genelinde teleskop taşıyan geminin kaçırılması nedeniyle küçük bir gecikme dışında iyi gitti. Teleskop ilk ışığını 1987'de gördü. Son tesis için ismi James Clerk Maxwell Teleskobu (JCMT) olarak değiştirildi.

JCMT, şu anda İngiltere (%75) ve Kanada (%25) arasında uluslararası bir ticaret anlaşması kapsamında finanse edilmektedir (31 Mart 2013 yılına kadar bu anlaşma İngiltere (%55), Kanada (%25) ve Hollanda (%20) arasındaydı). Teleskobun kendisi Hawaii'deki Hilo bölgesinde Ortak Astronomi Topluluğu (İngilizce: Joint Astronomy Centre) (JAC) tarafından işletilmektedir. Teleskop bölgesi, Hawaii Üniversitesi'nin verdiği bir anlaşmayla birlikte üniversitenin kendi projeleri için gözlem süresinin %10'unu ve uluslararası önerilere açık erişim karşılığında konaklama ve altyapısını sağlar. Teleskop kullanımı için öneriler Ulusal Teleskop Tahsis Grupları (İngilizce: National Telescope Allocation Groups) (TAGs)'ndan birine teslim edilir ve eğer başarılı bulunursa bir sonraki 6 aylık dönem için zaman verilir.

Cihazlar

JCMT'nin genişbant sürekli dedektörleri ve heterodyne algılama spektral hat alıcıları olmak üzere iki çeşit aleti vardır. Continuum emisyon, diğer galaksilerdeki yıldız oluşumunun bir çeşit gözlem verisidir ve astronomlara Samanyolu dışındaki galaksilerinvarlığı, mesafe ve evrim geçmişi hakkında ipuçları verir. Bizim kendi toz emisyonu içindeki galaksimiz, yıldız üretim yeri ve gezegen oluşturan Güneş enerjisi sistemleri ile ilişkilidir.

Spektral hat gözlemleri, moleküler bulutlardaki bazı özel molekülleri belirlemek, onların dağılımlarını ve kimyasını araştırmak ve astronomik nesneler arasındaki gaz hızı geçişlerini belirlemek için kullanılabilir. (Doppler etkisi).

SCUBA

Eski sürekli tek piksel tipi UKT14 bolometre alıcısı, 1990'larda Milimetre-altı Ortak Kullanıcı Bolometre Dizisi (İngilizce: Submillimetre Common-User Bolometer Array) (SCUBA) tarafından değiştirildi. Bu cihaz, 450 ve 850 mikron dalga boylarında aynı anda çalıştı (sırasıyla 91 ve 37 piksel ile) ve yıldızlararası tozdan termal emisyona kadar hassastı. 2005 yılında servisten emekli edildi. 2011 yılında devreye alınan başka bir sürekli cihaz olan SCUBA-2 başarıya ulaştı. Bu çığır açan kamera, SCUBA'dan 100 kat daha büyük haritalama hızı ile süperiletken geçiş fazı sensörlerinin (İngilizce:superconducting transition edge sensors) büyük dizilerinden oluşur. 450 ve 850 mikron dalga boyunda 5120 dizi elemanı vardır (toplam piksel: 10.240). 2011 yılının kasım ayından beri, SCUBA-2 tüm gökyüzü araştırmasını içeren eski anketler JCMT tarafından yürütülmektedir ve 2012 Şubat ayında genel astronomik gözlemler için hazır hale getirilmiştir. SCUBA-2'ye eklenebilen spektroskopik ve polarimetrik özelliğinde FTS-2 ve POL-2 olmak üzere iki tane yardımcı cihaz vardır.

Spektral hat dedektörleri

JCMT aynı zamanda milimetre-altı spektral çizgi gözlemine izin veren üç adet heterodyne alıcıyla donatılmıştır. JCMT'nin spektral hat haritalama yetenekleri, 350GHz ve 16 eleman heterodyne dizisi alıcısı olan HARP-B'nin devresi tarafından büyük ölçüde geliştirilmiştir. HARP-B ve diğer heterodin araçları, JCMT 'nin yeni dijital otokorolasyon spektometresi olan ACSIS ile bağlantılı olarak kullanılabilir.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Astronomi</span> kökenleri, evrimleri, fiziksel ve kimyasal özellikleri ile gök cisimlerini açıklamaya çalışmak üzere gözleyen bilim dalı

Astronomi, gök bilimi ya da gökbilim gök cisimlerinin kökenlerini, evrimlerini, fiziksel ve kimyasal özelliklerini açıklamaya çalışan doğa bilimi dalıdır. Astronominin sınırlı ve özel bir alanı olan gök mekaniği ile karıştırılmaması gerekir. Astronomi daha açık bir deyişle, yörüngesel cisimleri ve Dünya atmosferinin dışında gerçekleşen, yıldızlar, gezegenler, kuyrukluyıldızlar, kutup ışıkları, gökadalar ve kozmik mikrodalga arkaalan ışınımı gibi gözlemlenebilir tüm olay ve olguları inceleyen bilim dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Hubble Uzay Teleskobu</span> Uzay teleskobu

Hubble Uzay Teleskobu (HUT), ismi Amerikalı astronom Edwin Hubble'ın anısına verilmiş; Nisan 1990'da STS-31 Görevi esnasında Uzay Mekiği Discovery tarafından Dünya etrafındaki yörüngesine taşınmış bir uzay teleskobudur. İlk uzay teleskopu olmamasına rağmen, HUT en büyüklerindendir ve birçok üstün özelliğe sahiptir. Ayrıca hem hayati öneme sahip bir araştırma aracı olması hem de astronomi için etkili bir halkla ilişkiler unsuru olması nedeniyle çok tanınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Radyo astronomi</span>

Radyo astronomi, gök cisimlerinin radyoelektrik dalgaları alanındaki elektromanyetik ışımasını inceleyen astronomi dalı.

<span class="mw-page-title-main">Spektroskopi</span>

Spektroskopi elektromanyetik radyasyon ile maddenin etkileşiminin radyasyonun dalga boyu veya frekansının bir fonksiyonu olarak ortaya çıkan elektromanyetik spektrumu (tayf) ölçen ve yorumlayan bir çalışma alanıdır. Başka bir deyişle, elektromanyetik spektrumun tüm bantlarında görünür ışıktan kaynaklı olarak meydana gelen bir kesin renk çalışmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kuasar</span> Gazca zengin, çok yüksek enerjili astronomik cisim

Kuasar, kütlesi milyonlarca ila on milyarlarca güneş kütlesi arasında değişen, bir gaz diski ile çevrili bir süper kütleli kara delik tarafından desteklenen son derece parlak bir aktif galaksi çekirdeğidir (AGN). Kara deliğe doğru düşen diskteki gaz sürtünme nedeniyle ısınır ve elektromanyetik radyasyon şeklinde enerji açığa çıkarır. Kuasarların ışıma enerjisi muazzamdır; en güçlü kuasarlar, Samanyolu gibi bir galaksiden binlerce kat daha fazla parlaklığa sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Gemini Rasathanesi</span> Hawaii ve Şilide 8,1 metrelik iki teleskopu olan gözlemevi

Gemini Rasathanesi Hawaii ve Şili'de 8,1 metrelik iki teleskopu olan astronomik rasathane. Bu ikiz teleskoplar, kuzey ve güneyde neredeyse tüm gökyüzünü kapsamaktadır. Şu anda astronomların kullandığı optik/kızılötesi teleskopların en gelişmiş ve en büyükleri arasındadır.

<span class="mw-page-title-main">Haleakala Dağı</span>

Haleakala Dağı; ABD'de Büyük Okyanus içindeki adalardan oluşan Hawaii eyaletindeki Maui Adası'nda bulunan ve bu adanın arazisinin %75'ini kapsayan, uyuyan eski masif "kalkan (shield) tipinde" bir volkan dağı.

<span class="mw-page-title-main">Herschel Uzay Gözlemevi</span>

Herschel Uzay Gözlemevi, Avrupa Uzay Ajansı (ESA) tarafından yapılmış ve işletilmiş bir uzay gözlemeviydi. 2009'dan 2013'e kadar faal olmuştur ve 2021'de James Webb Uzay Teleskobu'nun fırlatılışına kadar uzaya fırlatılan en büyük kızılötesi teleskoptu. 3,5 metrelik bir ayna ve uzak kızılötesi ve milimetre altı dalga boylarına (55–672 µm) hassas araçlar taşımıştır. Herschel, Avrupa Uzay Ajansı'nın Horizon 2000 programında SOHO/Cluster II, XMM-Newton ve Rosetta'yı takip eden dördüncü ve sonuncu köşe taşı görevdir. Amerika Birleşik Devletleri, NASA ile programa katılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Atacama Large Millimeter Array</span>

Atacama Büyük Milimetre/Milimetre-altı Dizisi (ALMA), Şili'nin kuzeyinde Atacama Çölü'nde yüksek bir platoda bulunan astronomik interferometre özellikli radyo teleskoplardır. Milimetre ölçülerinde dalgaboylarını belirlemek daha kolay olduğundan rasathane, yüksek ve kuru olması nedeniyle Atacama Çölü'nde 5.000 metre yükseklikteki Chajnantor Platosu'na kurulmuştur. 66 adet 12 metre ve 7 metre çaplarında radyo teleskoplar evrendeki milimetre ve milimetre-altı ölçülerinde dalgaboylarını araştırmaktadır. ALMA'nın evrenin erken dönemlerindeki yıldız doğumları hakkında fikir vermesi beklenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Llano de Chajnantor Rasathanesi</span> Kuzey Şilide Atacama Çölünde bulunan rasathane grubu

Llano de Chajnantor Rasathanesi, yerden 4.800 m yüksekte, Kuzey Şili'de Atacama Çölü'nde bulunan rasathane grubuna verilen genel bir isimdir. Antofagasta bölgesinde bulunan bu alan, San Pedro de Atacama köyüne yaklaşık olarak 50 kilometre uzaklıktadır. Oldukça kurak ve soğuk bir iklimi olan bu bölge insanlar için elverişli olmamasına karşın milimetre-altı astronomi için mükemmel bir konum özelliği taşımaktadır. Bunun nedeni ise su buharlarının milimetre-altı radyasyonu emerek gözlemin verimini düşürmesidir. Llano de Chajnantor bölgesi aynı zamanda dünyanın en büyük ve pahalı astronomik teleskop projesine, Atacama Büyük Milimetre/Milimetre-altı Dizisi (ALMA), ev sahipliği yapmaktadır. Llano de Chajnantor ve çevresi Şili hükûmeti tarafından Chajnantor Bilim Fonu kapsamındadır.

<span class="mw-page-title-main">Milimetre-altı astronomi</span>

Milimetre-altı astronomi, elektromanyetik spektrumdaki milimetre-altı dalga boyunda çalışmaların yapıldığı gözlemsel astonominin bir dalıdır. Gök bilimciler kızılötesi ve mikrodalga bandı arasındaki milimetre-altı dalgaboyunda, genellikle birkaç yüz mikrometre ve mikrodalga arasında çalışırlar. Milimetre-altı astronomide halen yaygın olarak dalga boyuna mikron ya da eski ismiyle mikrometre denmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Arp 220</span> parlak kızılötesi gökada

Arp 220, Yılan takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 247,22 MIy (75,8 Mpc)uzaklıkta bulunan birleşme sürecindeki bir gökada çiftidir. Truman Henry Safford tarafından 4 Mayıs 1866 tarihinde keşfedildi. Halton Arp tarafından görüntülenmiş ve Arp 220 olarak "Bitişik düğümlere sahip gökadalar" kategorisi altında Tuhaf Gökadalar Atlası'na dahil edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kızılötesi astronomi</span>

Kızılötesi astronomi, kızılötesi radyasyon ile görüntülenebilen astronomik nesnelerin incelendiği astronomi dalıdır. Kızılötesi ışığın dalga boyu 0.75 ile 300 mikrometre arasında değişir. Kızılötesi, 380 ila 750 nanometre arasında değişen görünür radyasyon ile milimetre altı dalgalar arasında yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Baby Boom (gökada)</span>

Baby Boom Gökadası, 12,2 milyar ışıkyılı uzaklıkta bulunan, yıldızlarla dolup taşan bir gökadadır. NASA'nın California Teknoloji Enstitüsü'ndeki Spitzer Bilim Merkezi tarafından keşfedilen galaksi, çok uzak evrendeki en parlak yıldız patlaması galaksisinin rekorunu elinde tutuyor ve parlaklık, aşırı yıldız oluşum oranının bir ölçüsüdür. Baby Boom Galaxy, yılda 4.000'e varan oranda yıldız ürettiği için "ekstrem yıldız makinesi" olarak adlandırıldı. Dünya'nın içinde bulunduğu Samanyolu galaksisi ise, yılda ortalama sadece 10 yıldıza çıkıyor.

<span class="mw-page-title-main">Subaru Teleskobu</span>

Subaru Telescope Hawaii'deki Mauna Kea Gözlemevi'nde bulunan Japonya Ulusal Astronomi Gözlemevi'nin 8,2 metrelik amiral gemisi teleskopudur. Adını İngilizcede Pleiades olarak bilinen açık yıldız kümesinden almıştır. Devreye alınmasından 2005 yılına kadar dünyanın en büyük monolitik birincil aynasına sahipti.

<span class="mw-page-title-main">Kızılötesi teleskop</span>

Kızılötesi teleskop, gök cisimlerini kızılötesi ışık kullanarak tespit eden bir tür teleskoptur. Kızılötesi ışık elektromanyetik spektrumda görünür hale gelen birkaç radyasyon tipinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Uzak kızılötesi astronomi</span>

Uzak kızılötesi astronomi, uzak kızılötesi radyasyonda görülebilen gök cisimleriyle ilgilenen astronomi ve astrofizik dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Caltech Milimetre-altı Gözlemevi</span> hizmet dışı bırakılan Hawaii, ABDdeki radyo teleskop

Caltech Milimetre-altı Gözlemevi, Mauna Kea Gözlemevleri'ndeki 15 metrelik (49 ft) James Clerk Maxwell Teleskobu'nun (JCMT) yanında yer alan 10,4 metre (34 ft) çapındaki bir milimetre-altı dalga boyu teleskobuydu. CSO, terahertz radyasyon bandının milimetre-altı astronomisiyle ilgiliydi. 1985 yılında inşa edilen teleskop, 18 Eylül 2015 tarihinde kapatıldı.

<span class="mw-page-title-main">Haleakala Gözlemevi</span> Hawaiideki ilk astronomik araştırma gözlemevi

Haleakala Gözlemevi, Hawaii'nin ilk astronomik araştırma gözlemevidir. Hawaii Üniversitesi Astronomi Enstitüsü'ne ait olan tesis, Maui adasında bulunur. Enstitü, alandaki bazı tesisleri işletir ve bazı kısımları diğer kuruluşlara kiralar. Kiracılar arasında ABD Hava Kuvvetleri Araştırma Laboratuvarı (AFRL) ve Las Cumbres Gözlemevi Küresel Teleskop Ağı (LCOGTN) bulunmaktadır. 3.050 metre (10.010 ft) üzerindeki yüksekliğiyle Haleakala zirvesi, Dünya troposferinin üçte birinin üzerindedir ve mükemmel astronomik gözlem koşullarına sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Kanada-Fransa-Hawaii Teleskobu</span> gözlemevi

Kanada–Fransa–Hawaii Teleskobu, Mauna Kea Gözlemevi'nin bir parçası olan, Hawaii'nin Büyük Adası'nda bulunan Mauna Kea dağının zirvesine yakın bir konumda 4.204 metre yükseklikte konuşlanmış bir teleskoptur. Teleskop, 1979'dan beri faaliyette olup, Prime Focus/Cassegrain konfigürasyonuna sahip olarak 358 metre (1.175 ft) kullanılabilir açıklık çapına sahiptir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.