İçeriğe atla

James Bell

Kontrol Edilmiş
James Stanislaus Bell
Doğum9 Ocak 1797
Dundee, İskoçya, Büyük Britanya[1]
Ölüm10 Mart 1858 (61 yaşında)
Glasgow, İskoçya, Büyük Britanya[2]
Bağlılığı Çerkesya
Çatışma/savaşlarıRus-Çerkes Savaşı
  • Vixen Görevi
Ailesi
BabasıWilliam Bell[1]
AnnesiAnna Young[1]
EşiElizabeth Roberton[1]
ÇocuklarıJane Bell[2]

Emilia Ross Bell[2]

William Henry Bell[2]

Ellen Bell[2]

James Adam Bell[2]

William Gordon Bell[2]

Charles Napier Bell[2]

Henry Bell[2]

James Stanislaus Bell (İskoçça (Cermen dili)James Bell; AdigeceДжеймс Белл; 9 Ocak 1797, Dundee, İskoçya, Birleşik Krallık[2][1] - 16 Mart 1858), İskoç tüccar, maceracı ve yazar. Çerkesya'ya seyahat etmiş ve Rus-Çerkes Savaşı'na Çerkeslerin yanında katılmıştır. Bu sırada anılarını yazarak yayınlamıştır.[3]

Biyografi

Dundee, 1800ler

İlk yılları

1796'da İskoçya'nın Dundee şehrinde doğdu.[1] Babası William Bell, annesi ise Anna Young idi.[2][1] Bir tüccar olarak hayatına devam etti.[1]

Birleşik Krallık'ın Çerkesya'da ilgisi

Çerkesya konumu itibarıyla Rusya, Birleşik Krallık, Fransa ve Osmanlı İmparatorluğu arasındaki güç mücadelesinin ortasında kilit bir stratejik bölgeydi.[4] Rusya gözünü Karadeniz boyunca genişleyerek sıcak denizlere inmeyi hedefliyordu. Birleşik Krallık ise Rusya'yı engellemek istiyordu. Rusya Çerkesleri uluslararası toplumdan soyutlamak istiyordu, ancak Çerkesya ile ticaret engellenemedi ve hem Osmanlı hem de Birleşik Krallık, Çerkeslere Ruslarla savaşmak için ateşli silahlar ve cephane sağladı. Birleşik Krallık ayrıca birkaç danışman sağlarken, Osmanlılar Çerkesleri diğer ulusların desteğini çekecek bir Kutsal Savaş (Cihat) başlatmaya ikna etmeye çalışıyordu.[5]

Bell'in Çerkesya'ya gelişi

Çerkes Süvarileri, O. Barnard tarafından Bell'in 1840 yılında Bell's Journal of a Residence in Circassia'da 1837, 1838 ve 1839 yıllarında yayınlanan bir çiziminden gravür.
Bell'in Çerkesya haritası

James Bell, 1836'da ticaret faaliyetleri kisvesi altında Çerkesya'ya yüklü bir miktar silah taşıyarak geldi.[3] Kasım 1836'da Rus askeri tugayı "Ajax", Bell'in gemisini Sucuk-Kale'de (AdigeceЦIэмэз) gözaltına aldı. Gözaltı anında, 8 silah, 28.800 pound barut ve önemli miktarda diğer silahlar boşaltıldı. Bu, İstanbul'daki İngiliz büyükelçiliğinin birinci sekreteri olan ve uzun zamandır Çerkeslere destekte bulunmaya çalışan David Urquhart 'ın kışkırttığı bir provokasyon olarak kabul edildi.[6][7] Bell kendisini diplomat olarak tanıttı ve canını kurtardı, ancak gemiye ve kargoya el konuldu ve Rus Karadeniz filosuna dahil edildi.[3] Londra bu gözaltına öfkeli bir tepki verdi. Muhafazakarlar, Rusya'nın Çerkesya'daki hak iddiasının yasallığı konusunda Parlamento'ya bir soru getirdiler. Rusya savaşla tehdit edildi. Londra'dan gelen kızgın açıklamaların ardından, Rusya Çarı I. Nicholas, orduya ve filoya savaşa hazır olma durumunu emretti ve böylece iki ülke savaşın eşiğine geldi.[6][7] İngiliz gazetesi "Morning Chronicle", 20 Aralık 1836'da olayları yazdı. Onlara göre Vixen'in amacı "Rusya'nın Çerkesya kıyılarında kurduğu yasadışı ve korsanvari ablukayı kaldırmak" idi.[8][9]

Gemisiz kalan Bell, Çerkesya'da kaldı. Zaman kaybetmedi ve Çerkeslere askeri işlerde yardım etti. Kendisini İngiliz diplomat olarak tanıtan birisinin Çerkeslere yardım ettiği ortaya çıkınca Rusya ve İngiltere arasındaki kriz daha da büyüdü. 1840'a gelindiğinde, Bell tarafından eğitilen Polonyalı asker kaçaklarının desteğiyle, Karadeniz ve Gelendzhik kordon hatlarındaki Rus tahkimatlarına birkaç saldırı düzenlendi. Bu saldırılar Lazarevski Kuşatması, Mihaylovski Kuşatması ve Velyaminovski Kuşatmasını içeriyordu. Çerkesler top kullanmak gibi Bell tarafından kendilerine öğretilen askeri taktikleri daha sonraki savaşlarda kullandılar.[10] Nisan 1837'de Rus-İngiliz ilişkileri düzeldi ve Urquhart Londra'ya çekildi.[6][7]

Aile

  • en büyük kızı Emilia (Emelia)
  • oğlu Charles Bell (Charles Napier Bell) (1835-1906) [11]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g h Akbaş, Taner (31 Ocak 2020). Travel literature as a political act: Discourse historical analysis of james Stanislaus bell`s journal of a residence in circassia (Tez) (İngilizce). Sosyal Bilimler Enstitüsü. 19 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2023. 
  2. ^ a b c d e f g h i j k "Family tree of James Stanislaus Bell". Geneanet (İngilizce). 2019. Erişim tarihi: 20 Haziran 2023. 
  3. ^ a b c Journal of a residence in Circassia during the years 1837, 1838 and 1839. Vol. 1-2. London, 1840
  4. ^ Richmond, Walter (9 Nisan 2013). The Circassian Genocide. Rutgers University Press. ISBN 978-0-8135-6069-4. 23 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2020. 
  5. ^ Natho, Kadir (2005). "The Russo-Circassian War".
  6. ^ a b c Peter Hopkirk Büyük oyun: Yüksek Asya'da Gizli Servis Üzerine, Bölüm 12 "Dünyanın En Büyük Kalesi", s. 158–159, Oxford University Press, 20010-19-280232-1
  7. ^ a b c O. Ayrapetov "Rus İmparatorluğu'nun dış politikası (1801–1914)"("Внешняя политика Российской имPERии (1801–1914)") s. 149–153
  8. ^ Schrek, Katalin (2014). "Great Power Clashes in the Caucasus Region: Examination of the Vixen Conflict (1836) Based on the British Archives" (İngilizce). Budapeşte. 21 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2023. 
  9. ^ The Morning Chronicle, 20 December, 1836.
  10. ^ Shtybin, Vitaliy.The Adventures of James Stanislaus Bell in Circassia.
  11. ^ "IPENZ Engineering Heritage". 24 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2011. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Edirne Antlaşması (1829)</span>

Edirne Antlaşması, 14 Eylül 1829 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu ve Rus İmparatorluğu arasında Edirne şehrinde imzalanan barış antlaşması.

<span class="mw-page-title-main">Çerkesya</span> Kuzeybatı Kafkasyada Adige kabilelerinin birleşmesi ile kurulmuş eski bir devlet

Çerkesya, günümüzde Rusya sınırlarında kalan Kuzeybatı Kafkasya'da var olmuş tarihî ülke ve bölge. Rus-Çerkes Savaşı sonucunda Çerkesya yıkılmış ve Çerkes nüfusunun %75-90'ı topluca katledilmiş, kalan Çerkeslerin büyük kısmı da Osmanlı topraklarına sürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Çerkes Meclisi</span> 1861–64 Çerkesya yasama organı

Çerkes Meclisi ya da resmî adıyla Büyük Özgürlük Meclisi, Çerkesya'nın son meclisi. Askerî komutanlar, din adamları ve aydınlardan oluşan meclis, 1861 yılında Soçi'de yapılan bir toplantı sonucunda resmîleşmiş ve önceki geleneksel meclisin yerini almıştır. Meclis, uluslararası destek elde etmek için Osmanlı Devleti de dahil olmak üzere dünyadaki çeşitli ülkelerle ilişkiler kurmuştur. Meclis Rus güçleri tarafından feshedildikten sonra, bazı üyeler "Çerkes Liderlerden Majesteleri Kraliçe Victoria'ya Dilekçe" adlı bir mektup yazarak İngiliz İmparatorluğundan insanî yardım istediler.

<span class="mw-page-title-main">Rus-Çerkes Savaşı</span> Ruslar ve Kafkaslar, özellikle Çerkesler arasında yaşanan ve soykırımla sonlanan savaş

Rus-Çerkes Savaşı, 17 Temmuz 1763'te (E.U.) Rusya'nın Çerkesya'da hak iddia etmesi ve Çerkeslerin bunu reddetmesi ile başlayan, 21 Mayıs 1864'te (E.U.) son Çerkes ordusunun mağlup edilmesiyle sona eren askerî mücadele. Savaş 101 yıl sürmesi sebebiyle hem Rusya hem de Çerkesya tarihindeki en uzun savaştı.

Ubıhya, tarihî Çerkesya'nın bölgelerinden birisiydi. Bir Çerkes boyu olan Ubıhlar burada yaşıyordu. Soçi civarlarında bir bölgeydi ve Habzeism dininde önemli bir rol oynadığı için saygı duyuluyordu. Ubıhya, Berzeg ve Dişan aşiretleri ve seçimle başa gelen yaşlılar tarafından yönetiliyordu. Rus-Çerkes Savaşı sırasında en son Rus kontrolüne Ubıhya girdi.

<span class="mw-page-title-main">Seferbiy Zaneqo</span>

Seferbiy Zaneqo, Çerkesya Konfederasyonu'nun 1859-1860 arasında lideri olan Çerkes siyasetçi, diplomat ve askeri kumandan. Rus-Çerkes Savaşı'nın çeşitli aşamalarında hem askerî hem de siyasî olarak yer aldı. Batıda Çerkes bağımsızlık davasını savundu, bölgede Osmanlı İmparatorluğu'nun bir temsilcisi olarak hareket etti. Hayatının sonunda Zaneqo, Çerkes bağımsızlık hareketinin lideri hâline gelmişti.

<span class="mw-page-title-main">Tığujıqo Qızbeç</span> Çerkesya Aslanı lakaplı süvari komutanı

Tığujıqo Qızbeç Şeretlıqo, Çerkes aristokrat, asker ve komutan. Rus-Çerkes savaşı sırasında düşman hatlarına baskınlardaki başarılarıyla öne çıktı. Rus İmparatorluğu'ndan taraf değiştirmek veya savaşmayı bırakmak için on kez teklif aldı ancak reddetti. Kendisini tanıyan James Bell, ona "Çerkesya Aslanı" denildiğini kaydetmiştir. Kayıtlarda kaybettiği bir muharebe yoktur. Şapsığ bölgesine liderlik etti.

<span class="mw-page-title-main">Çerkes bayrağı</span> Çerkeslerin ulusal bayrağı

Çerkes bayrağı, tarihî Çerkesya'nın ve modern Adigey Cumhuriyeti'nin resmî, dünya çapındaki Çerkeslerin ise millî bayrağıdır. Yeşil zemin üzerinde dokuzu yay, üçü yatay şekilde on iki altunî yıldız ve üç çapraz oktan oluşur. Seferbiy Zaneqo ve David Urquhart bayrağın tasarımcısı olarak kabul edilir. Her yıl 25 Nisan günü Çerkesler tarafından Çerkes bayrak günü olarak kutlanır. Çerkes bayrak günü aynı zamanda Abhazya'da kutlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Qerzeç Şırıhuqo</span>

Qerzeç Tığuj Şırıhuqo, Çerkes askerî komutan ve Natuhay boyunun liderlerinden biri. Rus-Çerkes Savaşı'na katılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">David Urquhart</span> İngiliz siyasetçi

David Urquhart veya Urquhart Davut Bey, 1847'den 1852'ye kadar Parlamento Üyesi olarak görev yapan İskoç diplomat.

<span class="mw-page-title-main">Çerkes milliyetçiliği</span>

Çerkes milliyetçiliği, dünya çapında Çerkesler arasında Çerkes kültürünü muhafaza etme, Çerkes dilini koruma, Rusya tarafından işlenen Çerkes Soykırımı hakkında farkındalık yayma, Çerkesya'ya geri dönme ve orada bağımsız bir devlet kurma hareketidir. Bazı Çerkes milliyetçileri Adigece ve Kabardeyce ayrımını yok ederek tek standart Çerkes diyalektinde birleşmeyi de hedeflemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Hawdıqo Mansur</span> Çerkesya Konfederasyonunun lideri, siyasetçi ve komutan

Hawdıqo Mansur Şupago, Çerkesya Konfederasyonu'nun 1839-1846 arasında de facto lideri olan Çerkes siyasetçi ve askeri kumandan. Rus-Çerkes Savaşında yer almıştır. Natuhayların baş aşireti olan Şupago aşiretinin lideriydi. Qalebatıqo Şupago ile akrabadır.

<span class="mw-page-title-main">İsmail Berzeg</span> Çerkes siyasetçi ve komutan

İsmail Berzeg Hacı, Çerkesya'nın 1827-1839 arasında de facto lideri olan Çerkes siyasetçi ve askeri kumandan. Rus-Çerkes Savaşında yer almış ve 1838'den sonra, Çerkesya adına diplomatlık yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Qalebatıqo Şupago</span>

Qalebatıqo Şupago, Çerkesya Konfederasyonu'nun 1807-1827 arasında de jure lideri olan Çerkes siyasetçi ve askeri kumandan. Rus-Çerkes Savaşında yer almıştır. Hakkında en az bilgi olan Çerkes liderlerdendir. James Bell'in kitabında "Kalabat-oku Hatokwoi" olarak geçer.

<span class="mw-page-title-main">Hırtsıjıqo Ale</span> Çerkes komutan

Hırtsıjıqo Ale Cançat Çerkes komutan ve asker. Rus-Çerkes Savaşında yer almıştır.

Çerkesya'da din, tarihî Çerkesya'da yaşayan Çerkes halkının dini inancıdır. Bugün Çerkeslerin büyük çoğunluğu Sünni-Hanefi Müslümandır. Çok küçük bir azınlık ise Ateizm-Deizm, Ortodoks Hristiyan veya pagan inançlarına mensuptur. Tarihte Çerkesler, 3. yüzyıldan 16. yüzyıla kadar Hristiyan, daha sonraki dönemde ise Müslüman olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Şapsığya</span> Çerkes idari bölgesi

Şapsığya, tarihî Çerkesya'nın vilayetlerinden birisiydi. Şapsığ Çerkesleri bu bölgede yaşıyordu. Bu bölge Çerkesya'nın 3 demokratik bölgesinden birisiydi, monarşi yoktu ve liderler seçimle başa geliyordu.

<span class="mw-page-title-main">Hatukay Prensliği</span>

Hatukay Prensliği veya Hatıkuaye, tarihî Çerkesya'nın vilayetlerinden birisiydi. Hatukay Çerkesleri bu bölgede yaşıyordu. Prenslik, en büyük Hatukay aristokrat ailesi olan Kerkenoko aşireti tarafından yönetiliyordu. Hatukay Prensliği, Johann Anton Güldenstädt'in 1787 tarihli haritası ve Frederik de Wit'in 1675 tarihli haritası dahil dönem haritalarında çeşitli isimlerle işaretlenmişti.

Vixen Krizi, 1836'da Rus İmparatorluğu ile Birleşik Krallık arasında meydana gelen bir krizdi. Ruslar bir İngiliz gemisini göz altına aldı ve İngilizler Rusya'nın Çerkesya'yı işgalini protesto ettiler, iki ülke savaşın eşiğine geldi.

<span class="mw-page-title-main">Birleşik Çerkesya Konseyi</span>

Birleşik Çerkesya Konseyi, 21 Ocak 2023'te kurulan bir Çerkes milliyetçi kuruluşudur. Kuruluşun amacı, bugün Rusya'da bulunan tarihî Çerkesya topraklarında bağımsız bir Çerkesya Cumhuriyeti kurmaktır. Konsey yayınlarında Rusya'dan "Terörist Rusya" olarak bahsetmektedir. Birleşik Çerkesya Konseyi, Rusya Sonrası Özgür Milletler Forumunda Çerkesya'yı temsil etmektedir.