İçeriğe atla

Jakobitizm

Jacobitism (/ˈækəbˌtɪzəm/ ; Scottish Gaelic, [ʃeːməs̪əxəs̪] ;, İrlandacaSéamusachas ), büyük ölçüde 17. ve 18. yüzyılda yaşanan, Stuart Hanedanı'nı, Britanya tahtına tekrar çıkarmayı destekleyen bir hareketti. Adı, James'in Latince versiyonu olan Jacobus'tan türetilmiştir.

1688 Şanlı Devrimi'nden sonra II. James ve VII sürgüne gittiklerinde İngiltere Parlamentosu onun İngiliz tahtını terk ettiğini söyledi ve tahtı James'in Protestan kızı II. Mary ve kocası III William’a teklif etti. [1] Nisan ayında, İskoç Konvansiyonu James'in Şikayet Makalelerinde listelenen eylemleriyle İskoçya tahtını "kaybettiğine" karar verdi. [2]

Devrim, hükümdar ve halk arasında bir sözleşme ilkesini yarattı; bu ihlal edildiyse, o kaldırılabilir. Jacobitler, hükümdarların Tanrı veya ilahi hak tarafından atandığını ve kaldırılamayacağını ve 1688 sonrası rejimi gayri meşru hale getirdiğini savundu. Bu en tutarlı fark olsa da, Jacobitizm bir fikirler karışımıydı ve birçoğu Stuart'ların kendi fikirlerine karşı çıkıyordu; Örneğin İrlanda'da bu, James'in desteklediği Katolikliğe hoşgörü anlamına geliyordu, aynı zamanda James'in karşı çıktığı İrlanda özerkliği ve 17. yüzyıldan kalma toprak yerleşimlerini kabul etme anlamına geliyordu. 1707 Birlik Yasası ve ilahi hak üzerinde Prens Charles ve İskoç Jacobitler arasındaki çatışmalar 1745'te, onu uygulanabilir bir hareket olmaktan çıkardı.

İrlanda dışında, Jacobitizm batı İskoç Dağlık Bölgesi, Perthshire ve Aberdeenshire ve Kuzey İngiltere'nin batı Lancashire, Northumberland ve County Durham gibi yüksek oranda Katolik olan bölgelerinde en güçlüydü. [3] Sempatizanlar ayrıca Galler'in bazı bölgelerinde, West Midlands ve Güney Batı İngiltere'de de bulundu ve bir dereceye kadar Üç Krallık Savaşları sırasında güçlü bir şekilde Kraliyetçi olan alanlarla örtüşüyor. Hareketin uluslararası bir boyutu vardı; Birçok Avrupalı güç, Jacobite'leri daha büyük çatışmaların bir uzantısı olarak desteklerken, birçok Jacobite sürgün yabancı ordularda görev yaptı.

İrlanda'daki 1689-1691 Williamite Savaşı ve İskoçya'daki 1689 Jacobite ayaklanmasına ek olarak, 1715, 1719 ve 1745'te ciddi isyanlar vardı; 1708 ve 1744'te başarısız Fransız destekli işgal girişimleri; ve birkaç başarısız deneme oldu. 1745 ayaklanması, Hanover monarşisini tehdit etti ve İngiliz birliklerinin Kıta Avrupası'ndan geri çağrılmasını zorunlu kıldı. 1748'de Fransız desteğinin geri çekilmesi, Jakobitizm'i ciddi bir siyasi hareket olarak sona erdirdi.

Kaynaklar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Salisbury</span>

Salisbury, Birleşik Krallık'ta, İngiltere ülkesinde Güney Batı bölgesinde 2009'da "tek-seviyeli yerel idare" statüsü verilen Wiltshire kontluğuna bağlıdır ve bu kontluk içinde bir şehir mahallesi statülü, yetkileri çok sınırlı ama "Salisbury Şehri Yerel İdaresi" adı taşıyan bir ikincil bir yerel idare statüsü bulunmaktadır. Salisbury Orta Çağ'dan kalma eski bir katedrali olması dolayısıyla şehir statüsü taşımaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İspanya Veraset Savaşı</span>

{{İspanya Veraset Savaşı muharebeleri kutusu (Avrupa)}} İspanya Veraset Savaşı (1701–1714) çocuksuz İspanya Kralı II. Charles'ın Kasım 1700'deki ölümüyle tetiklenmiş, 18. yüzyılın başlarında yaşanmış bir Avrupa savaşıydı. Hanedan haklarının farklı ülkeler arasındaki güç dengesini korumakta ikinci planda olduğu ilkesini oluşturdu. 1700–1721 Büyük Kuzey Savaşı, Macaristan'da Rákóczi'nin Bağımsızlık Savaşı, Fransa'nın güneyindeki Camisard isyanı, Kuzey Amerika'daki Kraliçe Anne Savaşı ve Sömürge Hindistanı'ndaki küçük mücadeleler ilgili çatışmalar arasında yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">I. Mary (İskoçya kraliçesi)</span> İskoçya Kraliçesi ve Fransa Konsort Kraliçesi

I. Mary, Mary Stuart veya İskoç kraliçesi Mary olarak da bilinir, 14 Aralık 1542'den 1567'de zorla tahttan indirilene kadar İskoçya kraliçesi idi.

<span class="mw-page-title-main">1707 Birlik Yasaları</span> Büyük Britanya Krallığını kuran Parlamento yasaları

1707 Birlik Yasaları, İngiltere Parlamentosu'nda kabul edilen 1706 İskoçya ile Birlik Yasası ile İskoçya Parlamentosu'nda kabul edilen 1707 İngiltere ile Birlik Yasası olmak üzere iki farklı yasadır. Aynı hükümdara bağlı olmalarına karşın farklı devletler olan ve farklı yasama organlarına sahip İngiltere Krallığı ile İskoçya Krallığı'nın birleşmesi amacıyla 22 Temmuz 1706'da imzalanan Birlik Antlaşması, bu yasalarla yürürlüğe girmiştir.

<span class="mw-page-title-main">III. William</span> İngiltere, İrlanda ve İskoçya kralı (hd. 1689-1702)

III./II. William Haziran 1672'den 1689'a kadar Hollanda genel valisi (Stadtholder), 1689'dan 1694'e kadar eşi II. Mary ile birlikte İngiltere, İrlanda ve İskoçya kralı, eşinin ölümünde sonra ise tek başına İngiltere, İrlanda ve İskoçya kralı. Babası Hollanda Oranien-Nassau Hanedanı'ndan II. Wilhelm (Oranien), annesi ise İngiltere kraliyet ailesinden I. Charles'in kızı Prenses Mary'dir.

<span class="mw-page-title-main">II. James (İngiltere kralı)</span>

II. James, İngiltere, İskoçya ve İrlanda kralı. Britanya'nın son katolik hükümdarıdır.

<span class="mw-page-title-main">II. Mary</span>

II. Mary 1689'dan 1694'teki ölümüne kadar eşi III. & II. William ile birlikte hüküm süren İngiltere, İskoçya ve İrlanda kraliçesi'ydi.

<span class="mw-page-title-main">Stuart Hanedanı</span>

İskoçya Kralı II. Robert tarafından 1371 'de kurulan Stuart Hanedanı İskoçya tahtına egemen olmuş, Kraliçe Anne 'in veliaht verememesi üzerine 1649 yılına kadar ise Büyük Britanya Krallığına kadar egemen olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">İskoçya Krallığı</span> 843ten 1707ye kadar Büyük Britanyanın kuzeyine egemen bir tarihî devlet

İskoçya Krallığı, 843'ten 1707'ye kadar Büyük Britanya'nın kuzeyine egemen bir tarihî devlet. Daha sonra İngiltere Krallığı ile birleşerek Büyük Britanya Krallığı oldu.

<span class="mw-page-title-main">İskoçya hükümdarları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

İskoçya Krallığı hükümdarları listesi İskoçya Krallığı devletinde hükümdarlık yapan kişilerin listesidir. İskoçya Krallığı 843'ten 1707'ye kadar devam eden Britanya adasının kuzeyinde kurulmuş bir devlettir. Bu İskoçya Krallığı devletinin hükümdarları İskoçya Krallarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Muhteşem Devrim</span> Şanlı Devrim

Muhteşem Devrim veya Şanlı Devrim, "1688 Devrimi" olarak da bilinen, İngiltere Kralı II. James'in, Hollanda genel valisi III. Wilhelm tarafından tahtından indirilmesi; Britanya adasının işgali; III. William'ın karısı II. Mary ile birlikte İngiltere, İskoçya ve İrlanda krallığını üstlenmesi ve ardından gelen süreçte İngiltere'de hâlâ yürürlükte olan meşrutiyet sistemin temellerinin atılması hadiseleridir.

<span class="mw-page-title-main">İngiltere tarihi</span> İngilterenin Tarihsel Gelişimi

İngiltere tarihi, günümüzde Birleşik Krallık içerisinde bir bölgeyi oluşturan ülkedir. Happisburgh, Norfolk'da bulunan çakmak taşı gibi aletler ve ayak izleri İngiltere'de 800.000 yıldan fazla önce yaşanmaya başlandığını göstermiştir. Modern insan için ilk kanıt, Kuzeybatı Avrupa'da 1927 yılında Devon, Kents Cavern'de keşfedilen bir çene kemiği olup yaşı 41.000 ila 44.000 arasında olduğu 2011 yılında tekrar belirlenmiştir. Devamlı olarak süregelen insan yerleşimi yaklaşık 12.000 yıl önce, son buzul çağının sonunda başlamıştır. Bölgede Orta Taş Çağı, Cilalı Taş Devri, Tunç Çağı gibi dönemlerde bulunan birçok türde kalıntıların yanı sıra, Stonehenge gibi yapıtlar ve Avebury türü anıtlar örnek olarak verilebilmektedir. Demir çağında İngiltere'nin güneyinde, İskoçya'da bulunan Firth of Forth (Haliçi) bölgesinde, Keltler ve Britonların yaşadığı ve aynı zamanda Belgae kabilelerinde ülkenin güney doğusunda yaşamış olduğu bilinmektedir. MS 43 yılında Roma'nın Britanya fethi başlamış olup dört yüzyıl sürmesine karşın ülke bu durumdan fazla etkilenmemiştir.

Restorasyon İngiltere'de iç savaş döneminde kral I. Charles'ın 30 Ocak 1649 tarihinde idam edilmesiyle başlayan ve Fetret Devriyle devam eden süreçte İngiltere monarşisinin II. Charles'ın 29 Mayıs 1660 tarihinde Londra'ya girmesiyle başlayan dönemi anlatır. II. Charles İngiltere, İskoçya ve İrlanda monarşilerini birleştirmiştir. Süreç II. Charles'ın tüm saltanata dönemini (1660-1685) ve kardeşi II. James'in hüküm sürdüğü bir dönemi (1685-1688) de kapsar. Bazen süreç Muhteşem Devrimle iktidara gelmiş olan Orange-Nassau Hanedanına kadar götürülür.

Üç Krallık Savaşları 1639 - 1651 yılları arasında İngiltere, İrlanda ve İskoçya'yı da içine alacak şekilde gerçekleşen çok sayıda olayı kapsar. Bu olaylardan en önemlisi İngiliz İç Savaşıdır ve savaşın sonunda 1649 yılında Parlamento tarafından alınan kararla kral I. Charles idam edilmiştir. Üç Krallık Savaşları dönemi 1660 yılında II. Charles'ın tahta çıkmasıyla başlayan Restorasyon dönemine kadar uzatılır. Savaşlar toplumsal hayatta dini ve sosyal meselelere dair biriken sorunların patlaması olarak da değerlendirilebilir. Din alanında halk, monarşisinin müdahalesi olmaksızın özgürce ibadet etme arzusunu dile getirmiştir. Sosyal alanda da monarşinin yetkilerinin parlamento tarafından düzenlenmesi arzusu bulunuyordu. İngiltere, İrlanda ve İskoçya topraklarında yaşanan bu toplumsal olayların bir de ulusal boyutu olmuştur. İrlanda ve İskoçya birleşik krallık altında İngiliz hakimiyetine de başkaldırmıştır. Oliver Cromwell komutasındaki Parlamento yanlılarının monarşi, İrlanda ve İskoçya'ya galip gelmesi günümüzdeki meşruti monarşiyle yönetilen Londra merkezli Büyük Britanya'nın da temellerini atmıştır. Aynı dönemde meydana gelen ve İspanyol İmparatorluğuna karşı yaşanan Portekiz ve Hollanda bağımsızlık savaşları da bu dönemde yaşanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Charles Edward Stuart</span> Stuart Veliahtı

Charles Edward Louis John Sylvester Maria Casimir Stuart, James II ve VII'nin torunu, James Francis Edward Stuart'ın büyük oğlu ve Stuart hanedanının temsilcisi olarak 1766 yılına dek İngiltere, İskoçya ve İrlanda tahtlarının III. Charles adıyla hak iddiacısıdır. Yaşamı boyunca "the Young Pretender" ve "Genç Şövalye" olarak da bilinmekte olup; popüler kültürde "Bonnie Prince Charlie" olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">V. James</span>

V. James,, 9 Eylül 1513'ten ölümüne kadar İskoçya kralıdır. V. James'in babası IV. James Annesi ise Margaret Tudor dur. V. James üçüncü oğulları olarak dünyaya gelmişti. Bu birliğin bebeklik döneminde ölmeyen tek soyundandı.İlk karısı Madeleine von Frankreich düğünden birkaç ay sonra öldü. İkinci karısı Marie de Guise ile bebeklik döneminde ölen iki oğlu ve tahtını devralacak bir kızı Mary Stuart vardı. İskoçya'yı Fransız-Papalık kampına sokma kararlılığı, İngiltere Kralı amcası Henry VIII'e karşı savaşa yol açtı. James V, İskoçlar tarafından Solway Moss Savaşı'nda ezici bir yenilgiden kısa bir süre sonra öldü.

<span class="mw-page-title-main">John Graham, 1. Dundee Vikontu</span>

Claverhouse'lu John Graham, 1. Dundee Vikontu, 1688'de vikontluğa yükselene kadar Claverhouse'un 7. Laird'i olarak bilinir, İskoç bir asker ve asil, bir Tory ve bir İskoç Episkopal Kilisesi'nin üyesi idi. Claverhouse, 1670'lerin/80'lerin dinsel huzursuzluğu ve isyanı sırasında ve sonrasında Güneybatı İskoçya'nın politikalarından sorumluydu.

<span class="mw-page-title-main">Restorasyon (İskoçya)</span>

Restorasyon, İngiliz Milletler Topluluğu döneminden sonra 1660'ta monarşinin İskoçya'ya geri dönüşünden 1689'daki Devrim ve Mülkler Sözleşmesi'ne kadar İskoç tarihinin otuz yılıydı. Stuart Hanedanı'nın II. Charles'ın şahsında İngiltere ve İrlanda tahtlarına dönüşünü içeren, Britanya Adaları'ndaki daha geniş bir Restorasyon'un parçasıydı.

<span class="mw-page-title-main">1701 Veraset Yasası</span>

Veraset Yasası, İngiltere ve İskoçya tahtının yalnızca Protestanlara verileceğini kabul edilen İngiltere Parlamentosu yasasıdır. Yasa ile I. Charles’in soyundan gelen katolikler taht sıralamasından çıkarılmış, ve taht I. James’in torunu Sophia’nın katolik olmayan varislerine geçmiştir.

Culloden Savaşı, 1745 Jakobite yükselişinin en son çatışmasıdır. 16 Nisan 1746'da Charles Edward Stuart'ın Jakobite ordusu Cumberland Düklüğü Prince William Augustus komutası altında İngiliz hükûmeti tarafından yenilmiştir. İskoçya'da Inverness yakınlarındaki Drummossie bozkırında son kez İngiliz topraklarında perdeli savaş yapılmıştır.