Jako - Turkipedia

Jako

Tehlikede (IUCN 3.1)^[1]

Biyolojik sınıflandırma

Âlem:	Animalia
Şube:	Chordata
Sınıf:	Aves
Takım:	Psittaciformes
Familya:	Psittacidae
Alt familya:	Psittacinae
Cins:	Psittacus
Tür:	P. erithacus

İkili adlandırma

Psittacus erithacus

Linnaeus, 1758

Dağılımı

Sinonimler

Psittacus cinereus Gmelin, 1788

Jako ya da Gri Afrika papağanı, Türkiye'deki adıyla gri papağan (Psittacus erithacus), papağangiller (Psittacidae) familyasından orta büyüklükte bir papağan türü.

Orta büyüklükte papağandır. 30–35 cm boyutlarında gri ve siyah tonlardadır. Kuyruğu kırmızı veya bordodur.

Papağan türleri içinde en çok bilinenidir. Uzmanlar tarafından da en zeki tür olarak nitelenir. Romalıların sıkça beslediği söylenir . Psittacus cinsinin günümüzdeki tek temsilcisidir.

Konuşma yeteneği oldukça gelişmiş olan jakoların iyi bir bakımla bin kelimeye kadar ezberleyebildiği ve sorulan sorulara mantıklı cevaplarla karşılık verebildiği bilinmektedir.

Batı ve Orta Afrika'nın birincil ve ikincil yağmur ormanlarının endemik türlerinden olan jako, doğada, palmiye cevizi, tohum, meyve, hatta salyangoz ile beslenir.

Esarette 80-90 yıla kadar yaşadıkları bilinmektedir. Papağan türleri arasında en taklitçi tür olarak bilinir. Bu taklitçiliği (kimi uzmanlar bunu "zeka" belirtisi olarak sunarlar), onun sevilen bir kafes kuşu olmasını kolaylaştırmış ve yaygın biçimde yetiştilmesine yol açmıştır. Ancak Jako'larda en sık görülen davranış bozukluğu olan tüy yolma eksik ilgi nedeniyle oluşmaktadır.

Alex adındaki jako, insan dışında varoluşsal soru soran ilk ve tek hayvandır.

Alt türleri

Kongo jakosu (Psittacus erithacus erithacus) : Nominat olan bu alt tür, Timneh alt türünden daha büyüktür. Yaklaşık 33 cm dir. Parlak gri tüylü, kiraz kırmızısı kuyruklu ve kara gagalıdır. Fildişi Sahili'nin güneydoğusundan batı Kenya, kuzeybatı Tanzanya, güney Zaire ve kuzey Angola'ya uzanan coğrafyada yayılım gösterir.
Timneh jakosu (Psittacus erithacus timneh) : Diğer alt türden daha küçüktür. Koyu kömürsü gri renkte, kestane rengi kuyruklu, alt çeneye kadarki olan bölümü parlak boynuz renklidir. Batı Afrika'da yukarı Gine ormanlarında, Sierra Leone, güney Mali'den Fildişi Sahili'ne uzanan coğrafyada yayılım gösterir. Diğer alt türe göre daha kolay "konuşturulabilir".

Gri Afrika Papağanı popülasyonu

Jako türü 2007 yılında Tehdit Altındaki Türler Listesi'ne girmiştir. Evcil hayvan ticareti başta olmak üzere bir dizi nedenle yabani yaşamdaki Gri Papağan türlerinin nüfusunda ciddi azalmalar görülmüştür.

Gri Afrika Papağanı'nın yaşadığı bölge Batı ve Orta Afrika'daki yağmur ormanlarıdır. Gri Papağanlar, barınmak için yağmur ormanlarındaki yaşlı dev ağaçlara gereksinim duymaktadır. Bu bölgelerdeki ormanların insan eliyle azaltılmasıyla, Jako'ların yaşam alanları da azaltılmaktadır.

Gri Afrika Papağanı, Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin İkinci Ek Sözleşmesi'nde yer alan alan listede bulunmaktadır. Bu sözleşme, uluslararası ticaretin vahşi yaşamı etkilememesi üzerine alınan önlemleri içermektedir. 1994-2003 yılları arasında gerçekleşen 350 binden fazla ihracat işlemi ile Gri Papağan en çok ihraç edilen vahşi hayvan türlerinden birisidir.

ABD'de, 1992 yılında çıkan Kuş Koruma Yasası'yla, vahşi ortamda yakalanan Gri Afrika Papağanlarının ticareti yasaklanmıştır. Avrupa Birliği de, 2007'de çıkarttığı bir yönergeyle vahşi kuş ticaretini önemli ölçüde engellemiştir.

Kaynakça

^ BirdLife International (2018). "Psittacus erithacus". The IUCN Red List of Threatened Species 2018: e.T22724813A129879439. doi:10.2305/IUCN.UK.2018-2.RLTS.T22724813A129879439.en. 4 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2020.

Altfamilya: Psittacinae
Cins	Türler
Psittacus	Gri papağan (ilişkili sayfalar: Alex (papağan) N'kisi) Timneh Afrika gri papağanı
Poicephalus	Cape papağanı Kahverengi boyunlu papağan (ya da Uncape papağanı) Kırmızı başlı papağan Meyer'in gri papağanı Rüppel papağanı Kahverengi başlı papağan Kırmızı karınlı papağan Senegal papağanı Sarı başlı papağan Niam-Niam papağanı

İlgili Araştırma Makaleleri

Papağanlar, Psittaciformes takımını oluşturan kıvrık gagalı, etli ve kalın dilli, parlak tüylü, sıcak yerlerde yaşayan kuşlardır. Ayrıca bu kuşların bazı türleri söylediğiniz bazı şeyleri tekrar edebilirler.

Margay, kedigiller (Felidae) familyasından Orta ve Güney Amerika'da yaşayan yırtıcı bir hayvan türü.

Yeşil papağan veya halkalı boyunlu paraket, papağangiller (Psittacidae) familyasına ait bir kuş türü. Papağanlar, yeşil tüylere ve kırmızı renkli gagalara sahiptir ve bütün Psittacula türlerinde olduğu gibi eşeysel dimorfizm gösterirler.

Asgari endişe (LC), IUCN kırmızı listesinde nesli tehlikede olmayan türleri içine alan bir kategoridir. Yaygın bulunan türlerin çoğunluğu asgari endişe altında olarak sınıflandırılmıştır.

Psittacus, Psittacinae altfamilyasına bağlı bir kuş cinsidir. İki türü bulunur: Psittacus erithacus ve Psittacus timneh.

Poicephalus, Psittacinae alt familyasında sınıflandırılan ve batıda Sahra Altı Afrika, doğuda Etiyopya ve güneyde Güney Afrika'ya kadar olan Afrotropikal bölgede yaşayan on tür içeren bir papağan cinsidir. Türlerin bazılarının farklı alt türleri de bulunur.

Psittacinae, Psittacidae familyasına bağlı Sahra Altı Afrika'sında yaşayan papağanlardan oluşan bir alt familyadır. Roma İmparatorluğu zamanından beri Avrupa'da bilinen bu papağanların arasında en tanınmış türü Jakodur.

<span class="mw-page-title-main">Gerçek papağan</span>

Gerçek papağanlar, Papağansılar biyolojik takımının üç üst ailesinden biri olan Psittacoidea üst ailesini oluşturan yaklaşık 350 türden oluşan renkli, uçabilen, kanca gagalı, genellikle otobur kuşlar. Gerçek papağanlar dünyada yaygın bir biçimde gözlenebilir; Meksika, Orta ve Güney Amerika, Sahra Altı Afrika, Hindistan, Güneybatı Asya, Avustralya ve doğusunda Pasfik Okyanusu'nun ötesinde Polinezya'da yaşayan türleri vardır. Gerçek papağanlar altında loriket, Amazon papağanı, jako ve muhabbet kuşu en bilinen türlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Neotropikal papağan</span>

Neotropikal papağanlar veya Yeni Dünya papağanları Güney ve Orta Amerika, Meksika ve Karayipler'de yaşayan 32 cins altıdaki yaklaşık 150 türü kapsar. Eskiden Kuzey Amerika'da da yaşanyan iki türden birinin nesli tükenmiştir. Galápagos Adaları gibi Pasifik'teki birkaç adada da yaşarlar. Mavi-sarı ara ve sarı başlı amazon papağanı gibi tanınan ve ikonik papağan türleri bu ailenin üyesidir.

Poicephalus meyeri, Afrika'ya özgü bir papağan türüdür. P. meyeri'nin siyah tüyleri, turkuaz göbeği, mavi kıçı ve kanatların karpal ekleminde parlak sarı işaretleri vardır. Çoğu alt türün başının üstünde sarı tüyler de vardır. Forshaw (1989), P. meyeri'nin baş ve kanatlardaki sarı işaretlerin kapsamı ve göbek ve kıç üzerindeki turkuaz işaretlerin yoğunluğu da dahil olmak üzere, yaşadığı bölge, boyutu ve işaretlerine göre altı alt türü belirtir.

Küba papağanı veya gül boğazlı papağan olarak da bilinen Küba amazonu, Karayipler'deki Küba, Bahamalar ve Cayman Adaları'nın ormanlık alanlarında ve kuru ormanlarında bulunan orta büyüklükte, çoğunlukla yeşil renkli bir papağandır. Porto Riko'da vahşi doğada gözlemlenmiş olsalar da, bu muhtemelen kaçak evcilleştirilmiş hayvanların sonucudur ve çoğalma kaydedilmemiştir.

Jamaika amazonu olarak da bilinen sarı gagalı amazon ya da sarı gagalı papağan, Psittacidae ailesinden bir papağan türüdür. Kısa kuyruklu, pembe boğazlı ve boyunlu, ağırlıklı olarak yeşil renkli bir papağandır. Doğal yaşam alanlarının subtropikal veya tropikal nemli ova ormanları, subtropikal veya tropikal mangrov ormanları, subtropikal veya tropikal nemli dağ ormanları, plantasyonları ve kırsal bahçeler olduğu Jamaika'ya endemiktir. Habitat kaybı ve evcil hayvan ticareti nedeniyle yabani kuşların yasadışı bir şekilde tuzağa düşürülmesi tehdidi altındadır.

Beyaz başlı papağan olarak da bilinen beyaz başlı amazon veya benimsenen yaygın kullanımıyla gözlüklü amazon papağanı, bir Orta Amerika papağanı türüdür. Kırmızı gözlüklü amazon ile karıştırılmamalıdır. 30 ila 40 farklı sesi taklit edebilirler. Diğer büyük papağanlar gibi, beyaz başlı papağan, genellikle yaklaşık 40 yıl olmak üzere uzun bir ömre sahiptir.

Kırmızı taçlı amazon, aynı zamanda kırmızı taçlı papağan, yeşil yanaklı amazon veya Meksikalı kırmızı başlı papağan olarak da bilinir, nesli tükenmekte olan bir Amazon papağanıdır ve kuzeydoğu Meksika'ya ve muhtemelen güney Teksas'a endemiktir. 1994 tarihli bir araştırma, 2.000 ila 4.300 yetişkin bireyden oluşan vahşi popülasyonların varlığını ortaya koydu; IUCN Kırmızı Listesi, türü popülasyonu azalan, küresel olarak nesli tükenmekte olan bir tür olarak kabul etmektedir. Yerli kuşların hayatta kalmasına yönelik ana tehditler, tuzağa düşürülmüş kuşların evcil hayvan ticareti için Meksika'dan ABD'ye yasadışı olarak ihraç edilmesi ve doğal yaşam alanlarının, Meksika'nın kuzeydoğusundaki ova ormanlarının yok edilmesidir.

Sarı başlı papağan ve çift sarı başlı amazon olarak da bilinen sarı başlı amazon, Meksika ve Kuzey Orta Amerika'da yaşayan nesli tükenmekte olan bir amazon papağanıdır. 38-43 santimetre (15-17 in) uzunluğunda, sarı başlı, tıknaz, kısa kuyruklu yeşil bir papağandır. Nehirlerin veya diğer su kütlelerinin yakınındaki mangrov ormanlarında veya ormanlarda yaşamayı tercih eder. Bazen sarı taçlı amazonun bir alt türü olarak kabul edilir. Popüler bir evcil hayvan ve iyi bir konuşmacıdır. Uluslararası evcil hayvan ticareti nedeniyle gerçekleştirilen kaçak avlanma, türleri vahşi doğada neredeyse yok olmaya itti; doğadan yakalanan tüm kuşların yaklaşık yarısının bu süreçte öldüğü düşünülmektedir. Sarı başlı amazon, CITES I'de listelenmiştir ve bir sertifika sistemi dahil olmak üzere ticareti ve mülkiyeti konusunda yasal kısıtlamalar vardır.

Scarlet makav ya da kızıl ara, sarı büyük kırmızı ve mavi Orta ve Güney Amerika olan papağanı neotropikal papağan makavların bir üyesi olan papağandır. Tropikal Orta ve Güney Amerika'nın nemli yaprak dökmeyen ormanlarına endemiktir. Yayılma aralığı Güneydoğu Meksika'dan Peru Amazonu, Ekvador, Kolombiya, Bolivya, Venezuela ve Brezilya'ya, 500 metreden 1000 metreye kadar olan ovalarda ve Pasifik adası Coiba'ya kadar uzanmaktadır. Eskiden kuzeyde güney Tamaulipas'a kadar uzanmaktaydı. Bazı bölgelerde, habitat tahribatı veya papağan ticareti için ele geçirilmesi nedeniyle yerel olarak nesli tükenmiştir, ancak diğer alanlarda oldukça yaygın olmaya devam etmektedir. Honduras'ın ulusal kuşudur. Akrabası olan mavi-sarı ara gibi, scarlet papağanlar, çarpıcı tüyleri nedeniyle kuş yetiştiriciliğinde popülerdir.

Jardine'in papağanı olarak da bilinen kırmızı başlı papağan , Afrika'nın geniş bölgelerine yayılmış orta boylu, çoğunlukla yeşil renkli bir papağandır. Üç alt türü vardır. Başındaki, kalçalarındaki ve kanat kıvrımlarındaki kırmızı veya turuncu tüylerin boyutu ve gölgesi, alt türlere bağlı olarak değişir.

1929-1930 psittakoz pandemisi veya büyük papağan ateşi salgını eşzamanlı bir dizi psittakoz hastalığı salgınına verilen isimdir.

Şahin başlı papağan olarak da bilinen Yelpazeli papağan, Amazon Yağmur Ormanlarından gelen bir Yeni Dünya papağanıdır. Deroptyus cinsinin tek üyesidir.

Kazıcı papağan, Arjantin ve Şili'ye özgü bir papağan türüdür. Şu anda tanınan dört alt türle birlikte monotipik Cyanoliseus cinsine aittir.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.