İçeriğe atla

Jakapil

Jakapil
 
PreЄ
J
Biyolojik sınıflandırma
Üst âlem: Eukaryota
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Alt şube: Vertebrata
İnfa şube: Gnathostomata
Üst sınıf: Tetrapoda
Sınıf: Reptilia
Takım: Ornithischia
Familya: Thyreophora
Cins: Jakapil
Riguetti et al, 2022
Tür: Jakapil kaniukura

Jakapil (Puelche dilinde "kalkan taşıyıcısı" anlamına gelir), Arjantin'deki Candeleros Formasyonu'ndan bir bazal thyreophora dinozor cinsidir. Tip türü Jakapil kaniukura'dır.[1]

Keşif ve adlandırma

Holotip, MPCA-PV-630, 2012 yılında Mariluan ailesine ait arazide bulunan ve 2014 ile 2019/2020 yılları arasında kazılan birkaç osteoderm ve tam bir alt çene içeren parçalı bir iskelettir. Buluntular L. Pazo ve J. Kaluza tarafından hazırlanmıştır. "Jakapil " cins adı, "kalkan taşıyıcısı" anlamına gelen Puelchean bir sözcük olan "Ja-Kapïl" den türetilmiştir. Bu aynı zamanda Thyreophora klan adının tam (aynı) karşılığıdır. Tür adı olan "kaniukura", eşsiz derin çenesine atıfta bulunarak Mapuçecede "kret taşı" anlamına gelir.[1]

Özellikler

Jakapil holotipinin alt çenesi

Jakapil, diğer şeylerin arasında, predentary bir kemiğin (diğer bazal thyreophoranlarda yok veya kıkırdaklı),[2] büyük, alçak osteodermlerin ve Scutellosaurus'a benzer iki ayaklı bir duruşun varlığı da dahil olmak üzere, thyreophoranlar arasında acayip bir morfotipi temsil eder. Tanımlayıcıları, 1.5 m'den daha az uzunlukta olduğunu ve 4.5–7 kg kadar ağırlığa sahip olduğunu femur çevresine dayanarak kestiriyorlar.[1]

Sınıflandırma

İlkin ornithischianlarda, bazal thyreophoranlarda ve ankylosaurlarda görülen özelliklerin bir kombinasyonu nedeniyle, filogenetik bir analiz, çoğu veri matrisine göre onu Eurypoda kladının dışına bir bazal thyreophoran olarak yerleştirdi. Riguetti ve ark. (2022), Jakapil'in daha önce bilinmeyen bir thyreophoran kladının bir üyesini temsil ettiğini öneriyor.[1]

Scutellosaurus

Emausaurus

Scelidosaurus

Jakapil

Eurypoda

Stegosauria

Ankylosauria

Paleobiyoloji

Düz, dar burnunun (snout) ışığında, Riguetti ve ark. (2022), Jakapil'in yaprakları kesmek için dişlerini ve çenelerini kullanmadığını, bunun yerine büyük olasılıkla dişlerdeki yüksek miktardaki aşınmanın kanıtladığı gibi sert bitki materyalini çiğneme yoluyla işlediğini öne sürmektedirler.[1]

Paleoçevre

Candeleros Formasyonu, içinde bulunan bazı vahalarla Kokorkom çölü olarak bilinen eski bir çöl olarak yorumlanır ve fosilleri Gondwana'nın batı kalıntılarındaki Orta Kretase ekosistemlerine özgü bir fauna topluluğu temsil eder.[1] Bu oluşumdaki diğer hayvanlar arasında rhynchocephalians Tika ve Priosphenodon, yılan Najash, memeli Cronopio dentiacutus, teropodlar Alnashetri, Buitreraptor, Ekrixinatosaurus ve Giganotosaurus ile sauropodlar Andesaurus ve Limasaurus bulunur.

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f "A new Cretaceous thyreophoran from Patagonia supports a South American lineage of armoured dinosaurs". Scientific Reports. 12 (1): Article number 11621. 2022. doi:10.1038/s41598-022-15535-6. 
  2. ^ "Scelidosaurus harrisonii from the Early Jurassic of Dorset, England: cranial anatomy". Zoological Journal of the Linnean Society. 188 (1): 1-81. 2020. doi:10.1093/zoolinnean/zlz074.  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Eutheria</span> memeli kladı

Eutheria, keselilere göre etenelilerle daha yakından ilişkili olan tüm doğurgan memelileri (Theria) kapsayan bir kladdır.

<span class="mw-page-title-main">Kuş kalçalı dinozorlar</span> Dinozor takımı

Kuş kalçalı dinozorlar veya Ornithischia, kuşlarınkini andıran kalça yapılarıyla karakterize edilen ve çoğunlukla otçul dinozorlardan meydana gelen soyu tükenmiş bir klad. Ornithischia veya "kuş kalçalı" kelimesi Eski Yunanca "kuşa ait" anlamına gelen ornith- (ὀρνιθ-) ve "kalça eklemi" anlamına gelen ischion (ἴσχιον), çoğul haliyle ischia kelimelerinin birleşmesiyle oluşmuştur. Ancak kuşlar teropod dinozorlardan olduğu için bu grupla yalnızca uzaktan akrabadır.

<span class="mw-page-title-main">Thyreophora</span>

Thyreophora erken Jura ile Geç Kretase dönemi arasında yaşayan kuş kalçalı (ornithischia) dinozorların oluşturduğu plakalı ve zırhlı dinozorların kladıdır.

<i>Sarcosuchus</i> nesli tükenmiş dev timsah cinsi

Sarcosuchus Erken Kretase devrinde yaşamış ve yaklaşık 110 milyon yıl önce soyu tükenmiş crocodyliform üyesi bir timsah cinsidir.

<span class="mw-page-title-main">Prozostrodontia</span> sinodont kladı

Prozostrodontia, mammaliaformları ve bunların Tritheledontidae ve Tritylodontidae gibi en yakın akrabalarını içeren bir sinodont kladıdır. Liu ve Olsen (2010) tarafından düğüm tabanlı bir takson olarak dikildi ve Prozostrodon brasiliensis, Tritylodon langaevus, Pachygenelus monus ve Mus musculus'u içeren en az kapsayıcı klad olarak tanımlandı.

<i>Andrewsarchus</i> tarih öncesi çift toynaklı cinsi

Andrewsarchus, Çin'in İç Moğolistan bölgesinde orta Eosen döneminde yaşamış, soyu tükenmiş bir plasentalı memeli cinsidir. Genellikle sadece bir tür tanınır, A. mongoliensis, 1923'te Amerikan Doğa Tarihi Müzesi Orta Asya'ya yapılan keşifler sırasında keşfedilen büyük boyutlu tek bir kafatasından bilinmektedir. Orijinal tanımından bu yana genellikle bir mezonikid olarak sınıflandırılırdı, ancak en son çalışmalar onu bir çift toynaklı olarak sınıflandırır. Bir çalışma, Andrewsarchus'u özellikle entelodontlar, su aygırları ve deniz memelileri ile yakından ilişkili olan Cetancodontamorpha soyunun bir üyesi olarak sınıflandırır.

<i>Eodromaeus</i> bazal dinozor cinsi

Eodromaeus, Arjantin'in Geç Triyas döneminde yaşamış, bazal teropod olduğu önerilmiş soyu tükenmiş bir dinozor cinsidir. Bilinen en eski dinozorların çoğu gibi, Kuzeybatı Arjantin'deki Ischigualasto-Villa Unión Havzası'nın Karniyen dönemindeki Ischigualasto Oluşumu'ndan geliyor. Keşfi üzerine, bir bazal sauropodomorf olarak yeniden yorumlanan çağdaş Eoraptor'un yerini alan en eski gerçek teropodlardan biri olduğu iddia edilmiştir.

<i>Alxasaurus</i>

Alxasaurus, İç Moğolistan'ın Erken Kretase Bayin-Gobi Formasyonu'ndan gelen therizinosauroid theropod dinozorlarının bir cinsidir. Therizinosauroidea'nın bilinen en eski üyelerinden biridir, ancak daha sonraki therizinosauroidlerin uzun boyun, kısa kuyruk ve nispeten büyük pençeleri dahil olmak üzere vücut şekline zaten sahiptiler. Bu grubun diğer üyeleri gibi, bitki materyalini işlemek için büyük bir bağırsağa sahip iki ayaklı bir otoburdu. Farklı boyutlarda birkaç örnek bilinmektedir.

<i>Cronopio</i> (memeli) Kretase devrinde yaşamış memeli cinsi

Cronopio, Arjantin'in Río Negro bölgesinden bilinen, soyu tükenmiş bir dryolestoid memeli cinsidir.

<i>Yamatosaurus</i> kuş ayaklı dinozor cinsi

Yamatosaurus, Geç Kretase devrinde (Maastrihtiyen) Japonya'da yaşamış bazal bir ördek gagalı dinozor cinsi. Cins yalnızca az materyalden bilinen Yamatosaurus izanagii türünü kapsar.

<i>Papiliovenator</i> teropod dinozor cinsi

Papiliovenator, İç Moğolistan, Çin'deki Bayan Mandahu Formasyonu'ndan bir troodontid theropod dinozor cinsidir. Tip ve tek türü Papiliovenator neimengguensis'tir.

<i>Ornatops</i> Kuzey Amerikadan bir kuş kalçalı dinozor

Ornatops, New Mexico, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Geç Kretase Menefee Formasyonu'ndan bir brachylophosaurin saurolophine hadrozor cinsidir. Cins, tek bir tür içerir: Ornatops incantatus.

<i>Kaprosuchus</i> domuz

Kaprosuchus, soyu tükenmiş bir mahajangasuchid crocodyliform cinsidir. Nijer'in Üst Kretase yaşlı Echkar Formasyonu'ndan çıkarılan neredeyse eksiksiz tek bir kafatasından bilinmektedir. Cins adı, Grekçe: κάπρος, kapros ("domuz") ve Grekçe: σοῦχος soukhos ("timsah") sözcüklerinden oluşan bir ad tamlaması olan Kaprosuchus yani "domuz timsahı"dır. Bu ad ona domuzlarınkine benzeyen sıra dışı köpek dişleri dolayısıyla verilmiştir. Bu cinsi ilk kez 2009 yılında ZooKeys'de yayınlanan bir monografide Anatosuchus ve Laganosuchus gibi diğer Sahra timsahlarıyla birlikte tanımlayan Paul Sereno ve Hans Larsson tarafından "BoarCroc" olarak adlandırılmıştır. Tip türü K. saharicus'tur.

<i>Iberospinus</i> teropod dinozor cinsi

Iberospinus Portekiz'in Erken Kretase (Barremiyen) yaşlı Papo Seco Formasyonu'ndan soyu tükenmiş bir spinosaurid dinozor cinsidir. Bu cins, bir bireye ait çeşitli kemik örneklerinden bilinen tek bir tür olan I. natarioi'yi içerir. Iberospinus, İber Yarımadası'ndan bilinen dört spinosaurid taksondan birini temsil eder, diğerleri Baryonyx, Vallibonavenatrix ve Camarillasaurus'tur.

<span class="mw-page-title-main">Masiakasaurus</span>

Masiakasaurus Geç Kretase döneminde Madagaskar'da yaşamış noasaurid bir teropod cinsidir. Alt çenesinin önünde yer alan ve nadir görülen farklı diş yapılarıyla ünlüdür.

<span class="mw-page-title-main">Bisticeratops</span>

Bisticeratops Kuzeybatı New Mexico, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Bisti/De-Na-Zin vahşi alanında bulunan Kampaniyen yaşındaki Kirtland Formasyonu'nun yüzleklerinden elde edilen bir chasmosaurine ceratopsian cinsidir. Tip ve tek tür, neredeyse tam bir kafatasından bilinen B. froeseorum'dur.

<i>Deinocheirus</i>

Deinocheirus Geç Kretase'de bugünkü Moğolistan'da yaşamış ornithomimozor kladından bir teropod dinozor cinsidir. Moğolistan'ın erken Maastrihtiyen yaşlı Nemegt Oluşumu'ndan bilinen bu dinozor cinsi tek bir tür içerir. Bu canlının en dikkat çekici özelliği olağanüstü büyük kollarıdır ve cins adı bu özelliğine atıfta bulunur.

<i>Sinoceratops</i>

Sinoceratops, yaklaşık 73 milyon yıl önce Kretase Dönemi'nin son bölümünde şu anda Çin'in Shandong eyaleti olan yerde yaşamış soyu tükenmiş bir ceratopsian dinozor cinsidir. 2010 yılında Xu Xing ve ark. tarafından Zhucheng, Çin'den üç kafatası için adlandırıldı. Tip türünün adı Sinoceratops zhuchengensis, keşfedildiği yerden dolayı "Zhucheng'den Çin boynuzlu yüzü" anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Balaenognathus</span>

Balaenognathus, Almanya, Bavyera'daki Geç Jura yaşlı Torleite Formasyonundan soyu tükenmiş bir ctenochasmatid teruzor cinsidir. Cins, neredeyse tam, eklemli bir iskeletten bilinen tek bir tür, B. maeuseri içerir.

<i>Vectipelta</i>

Vectipelta, İngiltere'nin Erken Kretase yaşlı Wessex Formasyonu'ndan çıkarılan soyu tükenmiş bir ankilozor dinozor cinsidir. Cins, birkaç osteoderm içeren parçalı bir iskeletten bilinen tek bir türü, V. barretti, içerir. Tanımından önce tarihsel olarak "Kargı ucu ankylosaur" olarak biliniyordu.