İçeriğe atla

Jackson modeli demokrasi

Jackson demokrasisi, Amerika Birleşik Devletleri'nde oy hakkını 21 yaşın üzerindeki beyaz erkeklerin çoğuna genişleten ve bir dizi federal kurumu yeniden yapılandıran bir 19. yüzyıl siyasi felsefesiydi. Yedinci ABD başkanı Andrew Jackson ve destekçileri ile ortaya çıkan bu felsefe, bir nesil boyunca ülkenin baskın siyasi dünya görüşü haline geldi. Terimin kendisi 1830'larda aktif olarak kullanılıyordu.

Jackson dönemi (1825-1849)

Andrew Jackson, 1845

Tarihçiler ve siyaset bilimciler tarafından Jackson Dönemi veya İkinci Parti Sistemi olarak adlandırılan bu dönem, kabaca Jackson'ın 1828'de başkan seçilmesinden 1854'te Kansas-Nebraska Yasası'nın kabul edilmesiyle köleliğin başat konu haline gelmesine ve Amerikan İç Savaşı'nın siyasi yansımalarının Amerikan siyasetini dramatik bir şekilde yeniden şekillendirmesine kadar sürdü. Uzun süredir hakim olan Demokrat-Cumhuriyetçi Parti'nin 1824 Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimleri sırasında hizipleşmesiyle ortaya çıktı. Jackson'ın destekçileri modern Demokrat Parti'yi oluşturmaya başladı. Siyasi rakipleri John Quincy Adams ve Henry Clay ise daha sonra Jackson karşıtı diğer siyasi gruplarla birleşerek Whig Partisini oluşturacak olan Ulusal Cumhuriyetçi Partiyi kurdular.

Genel olarak bakıldığında, bu dönem demokratik bir ruhla karakterize edilmiştir. Jackson'ın eşit siyasi politikası üzerine inşa edilen bu dönem, Jackson'ın elitlerin hükûmet tekeli olarak adlandırdığı duruma son vermesini takip etmiştir. Jackson dönemi başlamadan önce bile, oy hakkı beyaz erkek yetişkin vatandaşların çoğunluğuna genişletilmişti ve bu Jacksoncuların kutladığı bir sonuçtu. Jacksoncu demokrasi aynı zamanda Birleşik Devletler Kongresi pahasına başkanlığın ve yürütme organının gücünü desteklerken, halkın yönetime katılımını da genişletmeye çalışıyordu. Jacksoncular yargıçların atanmış değil seçilmiş olmasını talep ettiler ve birçok eyalet anayasasını yeni değerleri yansıtacak şekilde yeniden yazdılar. Ulusal anlamda, coğrafi yayılmacılığı desteklediler ve bunu açık kader terimleriyle gerekçelendirdiler. Hem Jacksoncular hem de Whigler arasında kölelik konusundaki savaşlardan kaçınılması gerektiği konusunda genellikle bir fikir birliği vardı.

Jackson'ın demokrasiyi genişletmesi büyük ölçüde Avrupalı Amerikalılarla sınırlı kaldı ve oy hakkı sadece yetişkin beyaz erkeklere verildi. Jackson demokrasisinin 1829'dan 1860'a kadar süren geniş dönemi boyunca Afrikalı Amerikalıların ve Amerikan yerlilerinin haklarında çok az değişiklik oldu ya da hiç değişiklik olmadı ve çoğu durumda da bu haklar azaltıldı.

Önemli savunucuları

Kaynakça

  • The Providence (Rhode Island) Patriot 25 Aug 1839 stated: "The state of things in Kentucky ... is quite as favorable to the cause of Jacksonian democracy." cited in "Jacksonian democracy", Oxford English Dictionary (2019)
  • Warren, Mark E. (1999). Democracy and Trust. Cambridge University Press. pp. 166–. ISBN 978-0-521-64687-1.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Demokrasi</span> tüm bireylerin eşit haklara sahip olduğu yönetim biçimi

Demokrasi veya el erki, halkın yasaları müzakere etme ve yasal düzenlemelere karar verme yetkisine veya bunu yapmak için yönetim görevlilerini seçme yetkisine sahip olduğu bir yönetim biçimidir. Kimin "halk" kabul edildiği ve yetkinin insanlar arasında nasıl paylaşıldığı veya hangi yetkilerin verildiği konuları zaman içinde ve farklı ülkelerde farklı oranlarda değişiklik göstermiştir. Demokrasinin özellikleri arasında genellikle toplanma özgürlüğü, örgütlenme özgürlüğü, mülkiyet hakları, din özgürlüğü, ifade özgürlüğü, vatandaşlık, yönetilenlerin rızası, genel oy hakkı, özgürlük hakkından ve yaşam hakkından haksız yere mahrum bırakılmamak ve azınlık hakları yer alır. Türkçeye kelimesinden geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Andrew Jackson</span> 7. Amerika Birleşik Devletleri başkanı (1829–1837)

Andrew Jackson, 7. Amerika Birleşik Devletleri başkanı.

<span class="mw-page-title-main">Woodrow Wilson</span> 28. Amerika Birleşik Devletleri başkanı (1913–1921)

Thomas Woodrow Wilson, Amerikalı akademisyen, tarihçi ve siyasetçidir. Amerika Birleşik Devletleri'nin 28. başkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Cumhuriyetçi Parti (Amerika Birleşik Devletleri)</span> Amerikada iki büyük siyasi partiden biri

Cumhuriyetçi Parti, kısaltması ile GOP, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki iki büyük çağdaş siyasi partiden biridir. Demokrat Parti'nin ana siyasi rakibi olarak 1850'lerin ortalarında ortaya çıktı.

<span class="mw-page-title-main">Demokrat Parti (Amerika Birleşik Devletleri)</span> Amerikada iki büyük siyasi partiden biri

Demokratik Parti, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki iki büyük partiden biri. Diğeri Cumhuriyetçi Partidir. Demokratlar, ABD'de "modern liberalizm" olarak bilinen sosyal liberal ideolojinin temsilcisidir; bu ideoloji sivil özgürlük ve sosyal eşitlik kavramlarını karma bir liberal ekonomi desteğiyle harmanlar.

<span class="mw-page-title-main">Abraham Lincoln</span> 16. Amerika Birleşik Devletleri başkanı (1861–1865)

Abraham Lincoln, Amerikalı siyasetçi, hukukçu ve Amerika Birleşik Devletleri'nin 16. başkanıdır. 1861'den suikasta uğrayıp öldüğü yıl olan 1865'e kadar görev yapan Lincoln, döneminde çıkan Amerikan İç Savaşı'nda Amerikan ulusunu anayasal bir birlik olarak savunmak için Birleşik Devletler birliğini yönetti, savaşı kazandı. Dört yıllık başkanlık sürecinde köleliği ortadan kaldırmayı ve ABD ekonomisini modernleştirmeyi başardı.

<span class="mw-page-title-main">Martin Van Buren</span> 8. Amerika Birleşik Devletleri başkanı (1837–1841)

Martin Van Buren Amerika Birleşik Devletleri'nin 8. başkanıdır. 4 Mart 1837'den 4 Mart 1841'e kadar başkanlık görevini yürütmüştür. Başkanlık görevinden önce ABD'nin 8. başkan yardımcısı ve 10. Dışişleri Bakanı olarak görev yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hükûmet</span> organize bir topluluğu yöneten sistem, kişi veya bir grup insan, genellikle bir devlet

Hükûmet, genellikle bir devlet olan düzenli bir topluluğu yöneten sistem veya insan grubudur.

<span class="mw-page-title-main">Whig Partisi (Amerika Birleşik Devletleri)</span>

Whig Partisi, Amerika Birleşik Devletleri'nde Jackson demokrasisi döneminde mevcut olmuş bir siyasi partiydi. İkinci parti sistemine entegre olan parti 1832 yılından 1856 yılına kadar hizmet etmiştir. Partinin kuruluş amacı Başkan Andrew Jackson'un ve Demokrat Parti'nin politikalarına karşı gelmekti. Genelde Whigler kongrenin üstün gücüne ve ayrı bir kongre bölümünün modernizasyon ve ekonomik gelişim için uğraşmasına inanıyorlardı. İsimlerini 1776'da bağımsızlık için savaşan Amerikan Whig'lerinden almaktadır. Whig Partisi'nin üyeleri arasında Daniel Webster, William Henry Harrison ve Henry Clay'in yanı sıra; daha sonraki dönemlerde Zachary Taylor, Winfield Scott ve Abraham Lincoln de bulunuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Amerika Birleşik Devletleri'nin yeniden yapılanma dönemi</span>

Yeniden yapılanma dönemi (1865-1877), ABD tarihinde Amerikan İç Savaşı'nın 1865 yılında sona ermesiyle başlayıp 1877 yılında sona eren dönemdir. Savaştan sonra Amerika Konfedere Devletleri'ne bağlı eyaletlerde anayasaya eklenen üç yeni maddeye göre devlet ve toplum yapısında önemli düzenlemeler yapılmıştır. Yeniden yapılanma her eyalette farklı dönemlerde başlasa da yapılanma politikaları 1877 yılında terk edilinceye kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Radikal Cumhuriyetçiler</span>

Radikal Cumhuriyetçiler, 1854-1877 yılları arasında ABD'deki Cumhuriyetçi Parti içindeki bir gruptur. Özellikle 1865 yılında sona eren Amerikan İç Savaşı'nın ardından eski Amerika Konfedere Devletleriʼne bağlı eyaletlerde yürütülen yeniden yapılanma sırasında iktidardaydılar.

Ulusal Cumhuriyetçi Parti, Amerika Birleşik Devletleri'nde bulunan bir siyasi parti idi. Parti, Demokrat-Cumhuriyetçi Parti'nin 1824 başkanlık seçimlerinde John Quincy Adams'ı destekleyen hizbinden ortaya çıkmıştır.

<span class="mw-page-title-main">1828 Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimleri</span>

1828 Birleşik Devletler başkanlık seçimi, on birinci dört yılda bir yapılan başkanlık seçimiydi. 31 Ekim Cuma ile 2 Aralık 1828 Salı günleri arasında yapılmıştır. Ulusal Cumhuriyetçi Parti Başkanı John Quincy Adams'ın, Demokrat Parti'den Andrew Jackson ile karşı karşıya gelmesi, 1824 seçimlerden sonra adeta bir rövanş maçı gibiydi. İki partide yeni örgütlenmişti ve adayların itiraz ettiği ilk başkanlık seçimiydi. Jackson'ın Adams karşısındaki zaferi, federal politikada Demokratik egemenliğin başlangıcına işaret ediyordu.

<span class="mw-page-title-main">1832 Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimleri</span>

1832 Birleşik Devletler başkanlık seçimi, on ikinci dört yılda bir yapılan başkanlık seçimiydi. 2 Kasım ile 5 Aralık 1832 arasında yapılmıştır. Demokrat Parti adayı görevdeki başkan Andrew Jackson, Ulusal Cumhuriyetçi Parti adayı Henry Clay'a karşı zafer elde etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">1836 Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimleri</span>

1836 Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimi, 3 Kasım Perşembe ile 7 Aralık 1836 Çarşamba arasında dört yılda bir yapılan 13. başkanlık seçimiydi. Seçimi yeni kurulan Whig Partisi'nin dört başkan adayına karşı zafer elde eden Martin Van Buren kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">1840 Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimleri</span>

1840 Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimi, 30 Ekim Cuma ile 2 Aralık 1840 Çarşamba tarihleri arasında dört yılda bir yapılan 14. başkanlık seçimiydi. Büyük bir ekonomik durgunluğa yol açan 1837 Paniği'nin gölgesinde yapılan seçimde Whig adayı William Henry Harrison, görevdeki mevcut başkan Martin Van Buren karşısında seçimi kazanarak ABD'nin dokuzuncu başkanı seçilmiştir. Bu aynı zamanda Whig partili bir başkan adayının ilk seçim zaferiydi.

Whig Partisi İngiltere, İskoçya, İrlanda, İngiltere ve Birleşik Krallık parlamentolarında temsil edilen eski bir siyasi partidir. 1680'ler ve 1850'ler arasında, Whig Partisi rakipleri Tory Partisi ile iktidar mücadelesine girdiler. Whig Partisi 1850'lerde Liberal Parti ile birleşti ve rakipleri 1886'da Liberal Parti'den ayrıldı ve 1912'de Liberallerin rakibi olan günümüz Muhafazakâr Partisi ile birleşen Liberal Birlik Partisi'ni kurdu.

<span class="mw-page-title-main">1844 Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimleri</span>

1844 Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimi, 1 Kasım Cuma ile 4 Aralık 1844 Çarşamba tarihleri arasında yapılan dört yılda bir yapılan 15. başkanlık seçimiydi. Demokrat James K. Polk, kölelik ve Teksas Cumhuriyeti'nin ilhak'ı ile ilgili konular ekseninde tansiyonu oldukça yüksek gerçekleşen seçimde Whig adayı Henry Clay'a karşı başa baş geçen bir oylamada zafer elde ederek Amerika'nın 11. Başkanı seçilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">1848 Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimleri</span>

1848 Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimleri, 7 Kasım 1848 Salı günü dört yılda bir yapılan 16. başkanlık seçimleriydi. Meksika-Amerika Savaşı'nın ardından yapılan seçimde Whig Partisi'nden General Zachary Taylor, Demokrat Parti'den Senatör Lewis Cass'i mağlup ederek 12. Amerika Birleşik Devletleri başkanı seçilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Bedelsiz Toprak Partisi</span>

Bedelsiz Toprak Partisi Amerika Birleşik Devletleri'nde 1848 yılından Cumhuriyetçi Parti'ye entegre olduğu 1854 yılına kadar varlığını sürdürmüş kısa ömürlü bir koalisyon partisidir. Parti çoğunlukla köleliğin ABD'nin batı topraklarında yayılmasını önlemek üzerine tek sorun siyaseti yürütmeye odaklanmıştır.