İçeriğe atla

J. R. R. Tolkien'in oluşturduğu yapay diller

Kontrol Edilmiş

J. R. R. Tolkien tarafından oluşturulan yapay diller, bir yapay dil dizisidir. Bu kurgusal dillerin hepsi olmasa da birçoğu, genelde Orta Dünya olarak adlandırılan Tolkien'in Kurgusal evren'i için yaratılmştır. Bu diller The Hobbit adlı eserinde Elrond veya Bolg şeklinde birkaç adda, Yüzüklerin Efendisi adlı eserinde kimi adlar için (Galadriel, Aragorn gibi) ve kimi şiirlerde ("Namárië") ve Silmarillion adlı eserinde neredeyse tüm isimlerde ek olarak eserin adının kendisi için ve birkaç cümle halinde kullanılmıştır.

Tolkien mektuplarından birinde şöyle yazmıştır : "eserlerimle ilgili olarak düşündüğüm temel unsur, benzer biçimde ve temel olarak dilbilimlik bir esine iye olmalarıdır. [. . .] Bu bir ‘hobi’ değildir, başka birinin çalışmasından epeyce farklı olması açısından, bir mecra arayışı olarak ele alınmıştır. Dillerin icadı temel teşkil eder. Dillerin öyküler için oluşturulmasından ziyade, ‘öyküler’ bu dillere bir dünya sağlamak amacıyla yazılmıştır. Bana göre, önce bir ad gelir ve ardından onu öyküsü izler. ‘Elfçe’ yazmayı yeğlemeliydim. Ama tabii ki, Yüzüklerin Efendisi gibi bir eser düzenlenirken, içerisinde okuyucuların ancak sindirebileceğini düşündüğüm kadar ‘dil’ örneği bırakıldı. (Şimdi, çoğu kişinin daha fazlasından hoşlanabileceğini görüyorum.) [. . .] Her halükarda, bana kimi zaman ‘tüm bunlar ne hakkında’ diye soranlara cevabım, bana göre büyük ölçüde ‘dilbilimlik estetik’ ile ilgili bir deneme olduğudur."[1]

Tolkien tarafından oluşturulan yapay dillerin listesi

Tolkien, dil mucitlerinin en meşhur ve üretken olanlarından birisidir. Değişken derinliğe iye, bir dil bilgisi ve söz varlığı olan yirmiden fazla dil oluşturdu. Bu dillerin tam sayısının bilinmemesinin yanı sıra, pek çok dilbilimlik makalesi hala yayınlanmamıştır.

Tolkien'in kurgusal evreninde kullanılan yapay diller

  • Elf Dilleri ailesi ata-dil olarak adlandırılan bir ortak atadan (Primitive Quendian) türeyen bir dil öbeğidir. Dil ailesi 1910 yılında oluşturulmuş, Tolkien 1973 yılında ölene kadar üzerinde çalışmaya devam etmiştir. En az on beş Elfçe dil ve lehçenin dil bilgisi ve söz varlığını oluşturdu: Primitive Quendian ata-dil, Common Eldarin, Quenya, Goldogrin, Telerin, Sindarin, Ilkorin, Nandorin, Avarin.
  • Orta Dünyadaki İnsan Dilleri bir çoktu, ama Tolkien çoğunu zikretmekle yetinmiştir. Söz varlığı ve dil bilgileriyle en az üç dil geliştirmiştir: Taliska, Adûnaic ve Soval Pharë ('Ortak Dil'). İngilizce Westron olarak adlandırılan bu dil, Üçüncü Çağ'da Hobbitler ve İnsanlar tarafından konuşuluyordu. Daha az geliştirilen diğer insancıl diller: Dalish, Rohirric (Anglo-Saxon'larca temsil edilir), Rhovanion (Got'larca temsil edilir), Haladin, Dunlendish, Drûg, Haradrim, ve Easterling.
  • Cücelerin gizli dili: Khuzdul. Aynı zamanda Iglishmêk olarak adlandırılan bir İşaret dili kullanıyorlardı.
  • Entlerin dili: Entish.
  • Valar dili: Valarin.
  • Birinci Çağ'da Morgoth tarafından yaratılan Orkların dili
  • Sauron tarafından kendi imparatorluğu için yaratılan Kara Dil.
  • Üçüncü Çağ'da Ork'ların kullandığı birçok dil. (Genelde Kara Dil ve diğer dillerin sözlerinin bayağılaştırılmış, karma biçimlerinden oluşan diller)

Diğer yapay diller

  1. Naffarin tamamen Tolkien tarafından oluşturulan ilk yapay dildir.
  2. Gautisk Tolkien tarafından Undarhruiménitupp olarak adlandırılan "kaydedilmemiş" Germanik dil.[2]
  3. Mágo/Mágol Macarca temelli bir dil.

Glossopoeia

Glossopoeia J. R. R. Tolkien tarafından türetilmiş bir terimdir. Günümüzde yapay dil oluşturma (genel olarak artistik dillerin) manasında kullanılmaktadır,[3]

Yapay alfabeler

Tolkien sadece yeni diller icat etmemiş, aynı zamanda bu diller için alfabeler de icat etmiştir.

Tolkien tarafından icat edilen alfabelerin listesi

Kronolojik sırayla:

  1. Rúmil'in Tengwar'ı ya da Sarati
  2. Gondolinic Runlar (Gondolin kentinde kullanılan runlar)
  3. Valmaric Yazı
  4. Andyoqenya
  5. Qenyatic
  6. Yeni İngilizce alfabesi
  7. "Goblin alfabe"si (The Father Christmas Letters de)
  8. Fëanor'un Tengwar'ı
  9. Daeron'un Cirth'i

Ayrıca bakınız

  • Elfçe

Kaynakça

Dipnotlar
  1. ^ The Letters of J.R.R.Tolkien, pp. 219–220
  2. ^ J. Garth, Tolkien and the Great War. p. 17.
  3. ^ Sarah L. Higley: Hildegard of Bingen's Unknown Language. Palgrave Macmillan, 2007.
Genel Kaynaklar
  • C. F. Hostetter, Tolkienian Linguistics: The First Fifty Years, Tolkien Studies 4 (2007).

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">J. R. R. Tolkien</span> İngiliz yazar ve filolog (1892-1973)

John Ronald Reuel Tolkien, İngiliz yazar, şair, filolog ve akademisyen. Hobbit ve Yüzüklerin Efendisi gibi fantastik kurgu eserleriyle tanınır.

<span class="mw-page-title-main">Orta Dünya</span> Tolkienin kurguladığı Orta Dünya evreninde, yazarın eserlerinin büyük bir kısmına mekân olan hayalî kıta

Orta Dünya kıtası, J. R. R. Tolkien'in kurguladığı Orta Dünya evreninde, yazarın eserlerinin büyük bir kısmına mekân olan hayalî kıtadır. Bu eserlerin en meşhurları Hobbit romanı ve Yüzüklerin Efendisi roman üçlemesidir. Tolkien'in öykülerinde, meleksi varlıklar valar, elfler ve bunlarla ittifak halindeki insanlarla, şeytani Melkor ya da Morgoth ve onun yolundan giden büyük çoğunluğu orklardan, ayrıca ejderhalar ve köleleştirilmiş insanlardan oluşan iki büyük gücün Arda'yı ele geçirmek için yaptıkları savaşlar anlatılır. Sonraki çağlarda, Morgoth'un yenilmesi ve Arda'dan sürülmesi sonucunda kötülüklerin efendisi rolünü, baş yardımcısı Sauron devam ettirir. Morgoth'un defedilmesinden sonra valar, Orta Dünya'nın işlerine doğrudan karışmaktan tamamen el çekerler ve Sauron'a karşı süren mücadelede valar safındaki halklara yardım etmesi için Orta Dünya'ya Istari olarak bilinen maiaları yollarlar. Bunların en önemlileri Boz Gandalf ve Ak Saruman olmuştur. Gandalf, görevine sadık kalarak Sauron'un yok edilişinde kritik görevleri yerine getirir, Saruman ise mutlak egemenlik kurmak amacıyla Sauron'a rakip olarak ortaya çıkar. Kötülüğe karşı mücadeleye katılan diğer ırklar ise cüceler, elfler ve hobbitlerdir. Orta Dünya üzerinde hakimiyet tesis etmek için karanlık güçler ile aydınlık güçler arasında yaşanan mücadelenin başlangıcı ve ilk devreleri Tolkien'in Silmarillion adlı eserinde hikâye edilir. İyilik ile kötülüğün son mücadelesi, sırasıyla Hobbit ve Yüzüklerin Efendisi romanlarında ele alınır.

<span class="mw-page-title-main">Gollum</span> Orta Dünya evreninden karakter

Gollum, J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde karakter.

<i>Yüzük Kardeşliği</i> JRR Tolkienin 1954 tarihli romanı

John Ronald Reuel Tolkien'in yazdığı Yüzüklerin Efendisi adlı bir fantastik edebiyat üçlemesinin ilk kısmıdır. Bu üçlemeden önce okunması faydalı olabilen Hobbit adlı kitapta Tolkien, Hobbitlerin yaşayışlarını ve Gandalf'ın Bilbo'yla ilk tanışmasını anlatmaktadır. Bunun yanı sıra Yüzük'ün Bilbo'nun eline nasıl geçtiği de anlatılmaktadır. Yüzük Kardeşliği, Yüzüklerin Efendisi üçlemesinin ilk kısmıdır. Kitapta tek yüzüğün yok edilmesi için Imladris'te kurulan Yüzük Kardeşliği'nin yolculuğunun ilk safhası anlatılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Elrond</span> kurgusal Orta Dünya evreninde bir karakter

Elrond J.R.R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde bir karakter.

<i>Hobbit</i> (roman) J. R. R. Tolkienin bir kitabı

Hobbit , İngiliz filolog ve yazar J. R. R. Tolkien'ın mitopya ve epik fantazya türlerinde yazdığı bir çocuk romanıdır. İlk baskısı 21 Eylül 1937 yılında yapıldı ve dönem eleştirmenlerinden büyük övgü aldı. İngiltere'nin önemli edebiyat ödülü Carnegie Madalyası'na aday gösterildi ve New York Herald Tribune'dan en iyi kurmaca çocuk eseri ödülünü kazandı. Günümüzde popülerliğini hâlâ sürdürmekte ve çocuk edebiyatının klasikleri arasında gösterilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Bilbo Baggins</span>

Bilbo Baggins, J. R. R. Tolkien'ın 1937'te yayımlanan Hobbit romanının baş karakteri, Yüzüklerin Efendisi'nin yardımcı karakterlerinden birisi ve Tolkien'ın tüm Orta Dünya eserlerinin anlatıcısıdır. Bilbo Baggins bir hobbittir. Üçüncü Çağ'ın 2890. yılının 22 Eylül'ünde Çıkın Çıkmazı'nda doğdu.

<span class="mw-page-title-main">Boromir</span>

Boromir J. R. R. Tolkien'in hayalî Orta Dünya evreninde bir karakterdir.

<i>Húrinin Çocukları</i>

Húrin'in Çocukları, J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninin tarihinden bir bölümü anlatan epik fantastik romandır. Yazar, kitabı 1910'larda yazmaya başlamıştır, daha sonraları birkaç defa kitabı gözden geçirmişse de 1973'te öldüğünde kitap taslak halinde kalmıştır. Yazarın oğlu Christopher Tolkien, babasının ilgili notlarını düzenleyerek tutarlı bir hikâye oluşturmuştur ve 2007'de kitap yayımlanmıştır. Christopher Tolkien, kitabı yayıma sunmadan önce babasının kitabın konusuyla ilgili taslakları üzerinde yaklaşık otuz yıl çalışma yaptı.

<i>Silmarillion</i> 1977de yayımlanmış epik kitap

Silmarillion, J. R. R. Tolkien¹in ölümünden sonra oğlu Christopher Tolkien tarafından, daha sonra ünlü bir fantastik hikâye yazarı olacak olan Guy Gavriel Kay yardımı ile İngiliz yazar J. R. R. Tolkien'in epik Orta Dünya hikâyelerinin birleştirilmesi ile oluşturulmuş 1977'de yayımlanmış epik kitap. Hobbit ve Yüzüklerin Efendisi hikâyelerinin geçtiği dünyanın arka planını ve tarihini oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Cirth</span>

Cirth, J. R. R. Tolkien tarafından eserlerinde kullanma amacıyla icad edilmiş ve geliştirilmiş sunî bir alfabedir. Cirth kelimesi Rünler anlamına gelir. Bu alfabenin her bir harfine certh denir.

Eru Ilúvatar, J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde her şeye gücü yeten tek yaratıcıdır.

J. R. R. Tolkien'in kurgusal evreninde Glorfindel, iki kez kullanılan bir elf ismidir. Glorfindel'in ilk zikredilişi Birinci Çağ'da geçmektedir. Glorfindel'in adı ikinci defâ, Yüzüklerin Efendisi’ndeki bir elfin adı olarak zikredilmektedir. Bu Glorfindel'in hayâtı Üçüncü Çağ'da geçmektedir. Yazarın iki Glorfindel ile aynı elften bahsedip bahsetmediği, Elflerin çok uzun ömürlü olmalarından ve Tolkien'in bu konuda net bir açıklama yapmamasından dolayı muğlak kalmıştı. Daha sonraki yazılarında Tolkien iki Glorfindel'in aynı elf olduğunu açıklamış olsa da bu aynılık durumu Silmarillion ve Yüzüklerin Efendisi’nden açıkça anlaşılamamaktadır.

Orklar, J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde Melkor tarafından yaratılan bir ırk. Orklar, Silmarillion ve Yüzüklerin Efendisi romanlarında, karanlık güçler Morgoth, Sauron ve Saruman tarafından asker ve hizmetkâr olarak kullanılan bir ırk olarak resmedilir. Hobbit romanında orklar, baş düşmandırlar.

<i>Yüzüklerin Efendisi</i> J. R. R. Tolkienin yazdığı kült epik fantezi türündeki roman

Yüzüklerin Efendisi, İngiliz filolojist ve Oxford Üniversitesi profesörü J. R. R. Tolkien'in yazdığı epik fantezi türündeki romandır. Hikâye, Tolkien'in çocuklar için yazdığı 1937 tarihli Hobbit'in devamı olarak başlamıştı ancak sonunda ondan çok daha büyük bir eser haline geldi. Çoğu II. Dünya Savaşı'nda olmak üzere 1937 ve 1949 yılları arasında aşamalar halinde yazıldı. 150 milyonun üstündeki satış sayısıyla tüm zamanların en çok satan ikinci romanıdır.

Orta Dünya savaş aletleri J. R. R. Tolkien'in Orta Dünya evreninden Hobbit, Yüzüklerin Efendisi ve Silmarillion'da bahsettiği silahları ve zırhları içerir.

J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde Cüceler, Arda'da yaşayan bir ırkın adıdır. Arda, gerçek Dünya'nın kurgusal tarih öncesi dönemindeki adıdır. Bu kurgusal tarihi devirde, Arda'da Orta Dünya, Aman, vd. kıtalar olduğu yazar tarafından hikâye edilir. Cüce ırkı, Orta Dünya kıtasında yaşardı.

J.R.R. Tolkien'in Orta Dünya evreninde birçok farklı ırk ve halk bulunmaktadır. Bu halklar genel olarak, özgür halklar ve köleleştirilmiş halklar olarak iki ana grup içinde yer alırlar.

Kara Lisan ya da Kara Dil J. R. R. Tolkien tarafından yaratılmış yapay bir dildir.

<span class="mw-page-title-main">Yelefendisi Gwaihir</span> J.R.R Tolkien tarafından yaratılan Orta Dünyada karakter

J.R.R. Tolkien tarafından yaratılan Orta Dünya'nın Üçüncü Çağ kartal efendisidir. Gwaihir Yelefendisi olarak da bilinir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.