Jülyen takvimi
Jülyen takvimi, Jül Sezar tarafından MÖ 46 yılında kabul edilen ve Batı dünyasında 16. yüzyıla kadar kullanılan takvim. Artık yıl hesaplamasındaki ufak bir fark sonucu yaklaşık her 128 yılda bir günlük bir kayma oluşturduğu için, 1582 yılında yerini Gregoryen takvimi almıştır.
Bununla birlikte Rusya ve Bulgaristan gibi Ortodoks Hristiyan bazı ülkeler kilisenin de etkisiyle 20. yüzyıl başına kadar bu takvimi kullanmıştır. Rusya'da Bolşevik devrimi sonrasında bu takvim bırakılıp yerine modern Gregoryen takvim kullanılmaya başlanmıştır. Ancak bu durumda dahi Rus kilisesi gibi dini kesimler bu takvime dönülmesi yönünde çağrılarını yinelemektedir.[1]
Oluşumu
Hem İslami takvimin (yani ay takviminin), hem Jülyen takvimin (yani güneş takviminin) kökeni eski Mısır'a dayanır. Zira eski Mısır'da tarım vs. uygulamalar için ay takvimi kullanılmış, daha sonra idari işlerin doğru zamanda yapılması ve tespiti için güneş takvimi icat edilmiştir, ancak Mısır güneş takviminde artık yıl yoktur.[2] Bir yıl 365 gün olarak değerlendirilmektedir.
Romalılar da Mısır güneş takvimini kullanmaktaydı ama takvimdeki hatalar karışıklıķlara yol açmaktaydı.
Jül Sezar o zamana kadar kullanılan takvimdeki karışıklıkları çözmesi için İskenderiyeli astronomi bilgini Sosigenes'ten yardım alır. Sosigenes bir yılı 365,25 gün alarak oluşan mevsim kaymalarını düzeltmeyi hedeflemiştir. Böylece 4'e tam bölünemeyen yıllar 365 gün olmuş, bu yıllardan artan çeyrek günlerse 3 yılın ardından gelen artık yıla eklenerek, artık yılı 366 güne çıkarmıştır. Ayrıca bir yılın 12 ay kalabilmesi için artık yıllarda aylar 6 ay 30, 6 ay 31 gün olacak şekilde düzenlenmiştir. Artık olmayan yıllarda ise yılın son ayından 1 gün çıkarılmıştır. Bu da o dönemde yılbaşı mart olduğundan dolayı şubat ayının artık yıllarda 30, diğer yıllarda ise 29 gün olmasını getirmiştir. Ayrıca takvim düzenlemesini yaptığı için Jül Sezar temmuz ayının ismini değiştirerek kendi adını (July) vermiştir.
Fakat Sezar'ın öldürülmesinden sonra takvimde yapılan bu ıslahat düzgün uygulanamamıştır. Takvim düzenlemelerini yapan Pontifeksler üç yılda bir artık yıl uygulaması yaparak takvimde tekrar bozulmalara sebep olmuşlardır. Bu uygulamanın yapıldığı yaklaşık 40 yıl boyunca 3 gün kayma meydana gelmiş ve MÖ 8. yılda Augustus 12 yıl boyunca artık yıl uygulamasını durdurarak bu kaymayı düzeltmiştir. Augustus tıpkı Jül Sezar gibi takvimde değişiklik yaptığı için o zamanlar sextilis olan ayın adını değiştirip kendi ismi olan Augustus'u vermiştir. Fakat ismi Sezar'dan gelen temmuz ayının 31, ağustos ayının ise 30 gün olmasından dolayı şubat ayından 1 gün alınıp ağustos ayına eklenmiştir. Böylece şubat ayı artık yıllarda 29, diğer yıllarda 28 güne düşmüştür.
Bununla birlikte Jülyen takvimi de kusursuz bir takvim değildir zira dönencel yıl kesrini 0,2422 yerine 0,25 olarak almasından ötürü her 400 yılda bir takvim 3,12 gün yani yaklaşık 128 yılda 1 gün geri kalmaktadır. Bu sebeple günlerin bu zamanda ilerletilmesi gerekir.
Bu hatalar nedeniyle Papa 13. Gregoryus takvimde tekrar reformlara girişmiş ve bugünkü anlamda kullanılan modern Gregoryen takvim icat edilmiştir. Gregoryan takvim de Jülyen takvim gibi her 4 yılda bir artık yıl uygulamasına gider ancak burada yüzyıl başlarında 400'e bölünmeyenlerde artık yıl uygulanmayarak sorun giderilmeye çalışılmıştır (Jülyen takvimde buna bakılmaz).
Öte yandan 400'e bölünse bile 4000 yılında Gregoryen takvimde artık yıl uygulanmayacaktır. Zira Gregoryen takvim de kusursuz değildir, her 400 yılda 0,12 gün sapma payı olup bu sebeple 4000 yılında sapmanın bu şekilde giderilmesi hedeflenmektedir.
Örneğin, yüzyıl başlangıcı olan 2100, 2200, 2300 yıllarında Gregoryen takvim (400'e bölünmediğinden) artık yıl uygulamasına gitmezken, Jülyen takvim her dört yılda bir artık yıl uygulamasına sıkı sıkıya bağlı kaldığından artık yıl uygulamasına gider. Buna karşın, yüzyıl başlangıcı olan 2000 ve 2400 yıllarında her iki takvim de artık yıl uygulamasına gider. 4000 yılında ise 400'e bölünmesine karşın Jülyen takvim artık yıl uygulamasına giderken Gregoryen takvim gitmeyecektir.
Kaynakça
- ^ Türk -Rus.com Sitesi Rusya'da kilise eski takvime dönüş istiyor başlıklı 18.01.2017 tarihli haber [1] 12 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Erişim Tarihi:11.09.2021)
- ^ Eski Mısır: Modern Takvimin Doğduğu Yer [2] 12 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Erişim Tarihi:12.01.2021)
