İçeriğe atla

Józef Cyrankiewicz

Józef Cyrankiewicz
2. Polonya Halk Cumhuriyeti Başbakanı
Görev süresi
18 Mart 1954 - 23 Aralık 1970
Yerine geldiğiBolesław Bierut
Yerine gelenPiotr Jaroszewicz
Görev süresi
6 Şubat 1947 - 20 Kasım 1952
Yerine geldiğiEdward Osóbka-Morawski
Yerine gelenBolesław Bierut
4. Polonya Halk Cumhuriyeti Danıştay Başkanı
Görev süresi
23 Aralık 1970 - 28 Mart 1972
Yerine geldiğiMarian Spychalski
Yerine gelenHenryk Jabłoński
Kişisel bilgiler
Doğum 23 Nisan 1911
Tarnów, Avusturya-Macaristan (şimdi Polonya)
Ölüm 20 Ocak 1989 (77 yaşında)
Varşova, Polonya Halk Cumhuriyeti

Józef Adam Zygmunt (23 Nisan 1911 - 20 Ocak 1989) Polonyalı bir sosyalist (PPS) ve 1948'den sonra Komünist politikacı. 1947-1952 yılları arasında Polonya Halk Cumhuriyeti'nin başbakanı ve 1954-1970 yılları arasında 16 yıl boyunca tekrar görev yaptı. Ayrıca 1970'ten 1972'ye kadar Polonya Devlet Konseyi Başkanı olarak görev yaptı.

İlk yılları

Babası Józef (1881-1939)[1] ve annesi Regina née Szpak (1880-1966) olan Cyrankiewicz, o zamanlar Avusturya-Macaristan İmparatorluğu olan Tarnów'da doğdu.[2] Babası Ulusal Demokrasi'nin yerel bir aktivistiydi[3] ve Polonya Silahlı Kuvvetleri'nde teğmendi,[4] annesi ise birkaç kereste atölyesinin sahibiydi.[5] Cyrankiewicz, Jagiellonian Üniversitesi'ne gitti. 1935'te Polonya Sosyalist Partisi'nin Krakov şubesinin sekreteri oldu.[6]

II. Dünya Savaşı

Dünya Savaşı'nın başlangıcında Polonya'nın 1939 yenilgisinin başlangıcından itibaren Armia Krajowa Polonya direniş örgütü Silahlı Mücadele Birliği'nde aktif olan Cyrankiewicz, 1941 baharında Gestapo tarafından yakalandı ve Montelupich'te hapsedildikten sonra Auschwitz toplama kampına gönderildi. 4 Eylül 1942'de kampa girdi ve 62.933 kayıt numarasını aldı.[7]

O, diğer Auschwitz mahkûmlarıyla birlikte, sonunda savaşın sonlarında Sovyet cephesi Auschwitz'e yaklaştığında Mauthausen'e transfer edildi. Sonunda ABD Ordusu tarafından serbest bırakıldı.

İktidara yükselmesi

İlk dönemi

Savaşın sona ermesinin ardından, 1946'da Polonya Sosyalist Partisi'nin merkez yürütme komitesinin genel sekreteri oldu. Bununla birlikte, hizip içi çatışmalar Partiyi iki kampa böldü: biri Cyrankiewicz tarafından yönetilirken diğeri aynı zamanda başbakan olan Edward Osóbka-Morawski tarafından yönetildi.

Osóbka-Morawski, PPS'nin komünizme karşı birleşik bir cephe oluşturmak için Polonya'daki diğer komünist olmayan parti olan Polonya Köylü Partisi ile birleşmesi gerektiğini düşündü. Cyrankiewicz, PPS'nin, tek parti kuralının dayatılmasına karşı çıkarken, sosyalist bir program yürütmede (hükûmetteki görevlerin çoğunu elinde bulunduran) komünistleri desteklemesi gerektiğini savundu. Polonya Komünist İşçi Partisi (PPR), Osóbka-Morawski'yi görevden alarak ve Cyrankiewicz'i başbakan yaparak PPS içindeki bu bölünme üzerinde oynadı.

PPS, 1948'de Polonya Birleşik İşçi Partisi'ni (PZPR) oluşturmak için PPR ile birleşti. PZPR, yeni bir adla PPR olmasına rağmen, Cyrankiewicz başbakan olarak kaldı. O da PZPR Merkez Komitesi sekreteri seçildi.[8]

Cyrankiewicz 1952'de başbakanlık görevinden vazgeçti çünkü parti başkanı Bolesław Bierut bu görevi kendisi istedi. Ancak Bierut döneminde başbakan yardımcısı oldu.

İkinci dönemi

Ancak 1954'te Polonya "kolektif liderliğe" döndükten sonra Cyrankiewicz, 1970'e kadar bu görevi sürdüreceği başbakanlığa geri döndü. Bu zamana kadar, Nikita Kruşçev'in "gizli konuşmasının" ardından 1956'daki ayaklanma sırasında kanıtlandığı gibi, sosyalist Cyrankiewicz'den geriye çok az şey kalmıştı. İlk başta ülke genelinde patlak veren ayaklanmayı bastırmaya çalıştı ve "halk hükümetine karşı elini kaldıran her provokatör veya deli, bu elin kesileceğinden emin olabilir" tehdidinde bulundu.[9]

Cyrankiewicz, 1970'te sahilde 42 kişinin öldüğü ve 1000'den fazla kişinin yaralandığı gösteriler sırasında protestoculara ateş açılması emrinden de sorumluydu. Bu gösterilerden birkaç ay sonra Cyrankiewicz, başbakanlığı uzun süredir yardımcısı olan Piotr Jaroszewicz'e devretti ve başkanlığa eşdeğer bir görev olan Devlet Konseyi başkanlığına getirildi. Polonya'daki en yüksek devlet görevi olmasına rağmen, Cyrankiewicz yarı emekli konumuna ayrılmıştı. 1972'de resmen emekli olana kadar bu görevi sürdürdü.

Cyrankiewicz 1989'da, komünist rejimin çöküşünden birkaç ay önce öldü. Ancak Cyrankiewicz (ve 1948 göstermelik duruşmaya katılan diğerleri), 2003 yılında Witold Pilecki cinayetinde suç ortaklığıyla suçlandı.

Kaynakça

  1. ^ "Rocznik Oficerski Rezerw". 30 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2020. 
  2. ^ "Regina Szpak". 16 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2020. 
  3. ^ Kronika PRL 1944–1989. Czerwona arystokracja. Varşova. 2015. s. 67. 
  4. ^ "Rocznik oficerski 1923". 20 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2020. 
  5. ^ "Tak kończą idealiści". 16 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2020. 
  6. ^ "Dane osoby z katalogu kierowniczych stanowisk partyjnych i państwowych PRL". 16 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2020. 
  7. ^ "30 lat temu zmarł Józef Cyrankiewicz, najdłużej sprawujący swą funkcję premier PRL". 10 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2020. 
  8. ^ Boże igrzysko. Historia Polski. T. 2: Od roku 1795. Varşova: Znak. 1991. s. 704. 
  9. ^ "29 czerwca 1956 r. Cyrankiewicz: Każdemu, kto podniesie rękę na władzę, władza tę rękę odrąbie". 11 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Brejnev Doktrini, Soğuk Savaş dönemi sırasında Sovyetler Birliğinin dış politikasını belirleyen bir doktrindir.

<span class="mw-page-title-main">Polonya Halk Cumhuriyeti</span>

Polonya Halk Cumhuriyeti, Polonya'nın 1952-1989 yılları arasındaki resmî adı. II. Dünya Savaşı'nın sonunda, savaş öncesi Polonya topraklarının bir kısımına Sovyetlerin Almanlardan aldıkları toprakların da dahil edilmesiyle kuruldu. Polonya Halk Cumhuriyeti COMECON ve Varşova Paktına üyeydi.

<span class="mw-page-title-main">Wojciech Witold Jaruzelski</span> Lehistanın ilk cumhurbaşkanı

Wojciech Witold Jaruzelski, 1981-1989 arasında devlet başkanı, 1989-1990'da cumhurbaşkanı olan Polonyalı komünist asker, devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Polonya Birleşik İşçi Partisi</span>

Polonya Birleşik İşçi Partisi 16-21 Aralık 1948 tarihleri arasında Polonya'da kurulan komünist partidir. Polonya Halk Cumhuriyeti'nde tek parti iktidarı olmuştur. Polonya Halk Cumhuriyeti dağılınca parti 1 yıl daha açık kalmıştır. 1990'dan sonra feshedilmiştir. 1989 Polonya genel seçimlerinde parti Solidarność muhalefet olarak adını çok duyursa bile %2 farkla seçimde PZPR 1. olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Leszek Miller</span> 10. Polonya başbakanı

Leszek Cezary Miller 2001-2004 yılları arasında Polonya Başbakanı olarak görev yapan Polonyalı bir solcu siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Edward Osóbka-Morawski</span> Polonyalı siyasetçi (1909-1997)

Edward Bolesław Osóbka-Morawski, II. Dünya Savaşı'ndan önce Polonya Sosyalist Partisi (PPS) 'de Polonyalı bir aktivist ve politikacıydı. Polonya'yı Sovyetlerin devralmasının ardından Komünist egemen geçici hükûmet başkanı olan Polonya Ulusal Kurtuluş Komitesi Lublin'de Stalin'in onayı ile kuruldu.

<span class="mw-page-title-main">Ignacy Daszyński</span>

Ignacy Ewaryst Daszyński, 1918'de Lublin'de oluşturulan ilk Polonya hükûmetinin, İkinci Polonya Cumhuriyeti'nden Polonyalı sosyalist politikacı, gazeteci ve Başbakanıydı. Ekim 1892'de Polonya Sosyalist Partisi'nin (PPS) öncülüğünü kuran Polonya Sosyal Demokrat Partisi'ni (PPSD) kurdu. 1897'de Avusturya Parlamentosu'na seçildi ve 1918 yılına kadar görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Mieczysław Rakowski</span> Polonya başbakanı (1926-2008; hd. 1988-1989)

Mieczysław Franciszek Rakowski 1988-1989 yılları arasında Polonya Başbakanı olan polonyalı bir komünist politikacı, tarihçi ve gazeteciydi. 1989-1990 yılları arasında Polonya Birleşmiş İşçi Partisi Merkez Komitesinin Birinci Sekreteri olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Józef Pińkowski</span> Polonyalı siyasetçi (1929-2000)

Józef Pińkowski 1980-1981 yılları arasında Başbakanlık yapan Polonyalı komünist politikacıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tomasz Arciszewski</span>

Tomasz Stefan Arciszewski, Polonya Sosyalist Partisi üyesi ve 1944-1947 yılları arasında Londra'da sürgünde bulunan Polonya hükûmetinin Başbakanı olarak hükûmetin Batılı güçlerin tanınmasını kaybettiği dönemde başkanlık yapıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Polonya Komünist Partisi</span> Polonyada siyasi parti

Polonya Komünist Partisi, 1918 yılında Polonya Sosyalist Partisi - Sol ve Polonya Krallığı ve Litvanya Sosyal Demokrasisi'nin birleşmesiyle Polonya'da kurulan komünist parti. Troçkist görüşlere kayması sebebiyle Büyük Temizlik sonrası 16 Ağustos 1938 tarihinde kapatıldı.

<span class="mw-page-title-main">Slovakya Komünist Partisi (1939)</span>

Slovakya Komünist Partisi Slovakya'da faaliyet yürüten komünist parti. Mayıs 1939'da Çek Cumhuriyeti kurulduğu zaman, Çekoslovakya Komünist Partisi'nin (KSČ) Slovak şubelerinin ana partiden ayrılmasıyla kuruldu. Çekoslovakya tekrar birleşik bir devlet olarak kurulduğunda 1945-1948 yılları arasında KSS ayrı bir partiydi. 29 Eylül 1948'de KSČ ile tekrar birleşti ve “KSČ’nin Slovakya topraklarında örgütsel bölge birimi ” olarak var olmaya devam etti. Başlıca yayın organı o zamandaki Slovakya'daki ana gazete olan Pravda idi.

<span class="mw-page-title-main">Bolesław Bierut</span> Polonyalı siyasetçi (1947-1956)

Bolesław Bierut Polonyalı bir politikacı, komünist aktivist ve 1947-1956 arasında Polonya'nın lideriydi. 1944-1947 arasında Devlet Ulusal Konseyi Başkanı, 1947-1952 arasında Polonya Başkanı, Polonya Birleşik İşçi Partisi Merkez Komitesi Genel Sekreteri idi. 1948'den 1956'ya ve 1952'den 1954'e kadar geçici olarak Polonya Başbakanıydı. Kendi kendini yetiştirmiş bir adam olan Bierut, tam bilgi ve sağlam kararlılığa sahip, Stalinist sistemi Polonya'da uygulamayı hedefledi. Ancak, ana rakibi Władysław Gomułka ile birlikte Bierut, Polonya'nın II. Dünya Savaşı sonrasında geçirdiği tarihi değişikliklerden başlıca sorumludur. Komünist haleflerinden hiçbirinin aksine, Bierut ölümüne kadar Polonya'yı yönetti.

<span class="mw-page-title-main">Jakub Berman</span> Polonyalı siyasetçi (1901-1984)

Jakub Berman Polonyalı bir komünist politikacıydı. İkinci Polonya Cumhuriyeti döneminde bir aktivist, savaş sonrası komünist Polonya'da Polonya İşçi Partisi'nin (PPR) ve ardından Polonya Birleşik İşçi Partisi'nin (PZPR) Politbüro üyesiydi. Başkan Bolesław Bierut'un yanı sıra Berman, genellikle "UB" olarak bilinen Stalinist Kamu Güvenliği Bakanlığı'nın parti gözetiminden sorumluydu. Ayrıca Polonya'nın kültürel işlerini denetledi. 1948'den Bierut'un ölümünün ardından 1956'da iktidardan indirilene kadar Bierut'tan sonra Polonya'daki en güçlü ikinci politikacı olarak kabul edildi.

<span class="mw-page-title-main">Henryk Jabłoński</span> Polonyalı tarihçi ve siyasetçi (1909-2003)

Henryk Jan Jabłoński Polonyalı bir tarihçi ve politikacıydı. 1948'den sonra, iktidardaki Polonya Birleşik İşçi Partisi'nde siyaset yaptı. Ayrıca Varşova Üniversitesi'nde tarih profesörlüğü yaptı. 1972 ve 1985 yılları arasında Polonya Halk Cumhuriyeti devlet başkanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Roman Zambrowski</span> Polonyalı siyasetçi (1909-1977)

Roman Zambrowski Polonyalı komünist bir politikacıydı.

<span class="mw-page-title-main">Hilary Minc</span> Polonyalı siyasetçi (1905-1974)

Hilary Minc, Stalinist Polonya'da önde gelen bir Polonyalı ekonomist ve komünist politikacıydı.

Władysław Dworakowski, Polonyalı bir komünist politikacı ve devlet adamıydı.

<span class="mw-page-title-main">Dorota Kłuszyńska</span> Polonyalı siyasetçi

Dorota (Dora) Kłuszyńska, née Pilcer, Polonyalı sosyalist politikacı, aktivist ve feministti. 1925–1935'teki birinci, ikinci ve üçüncü dönem boyunca senatör, 1947–1952 yıllarında birinci dönemde Yasama Sejmi ve Polonya Halk Cumhuriyeti Sejm'inin üyesiydi.

<span class="mw-page-title-main">Polonya tarihi (1945–89)</span>

Polonya'nın 1945'ten 1989'a kadar olan tarihi, II. Dünya Savaşı'nın sona ermesinden sonra Polonya'ya dayatılan komünist yönetim dönemini kapsar. Bu yıllar, genel sanayileşme, kentleşme ve yaşam standardında pek çok iyileştirmeyi barındırırken, erken dönem Stalinist baskılar, toplumsal huzursuzluk, siyasi çekişmeler ve şiddetli ekonomik zorluklarla gölgelendi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.