İçeriğe atla

Izamal

Koordinatlar: 20°55′53″K 89°01′04″B / 20.93139°K 89.01778°B / 20.93139; -89.01778
Izamal
Koordinatlar: 20°55′53″K 89°01′04″B / 20.93139°K 89.01778°B / 20.93139; -89.01778
Rakım13 m
Nüfus
 (INEGI, 2005)[1]
 • Toplam15.101
Posta Kodu
97540[2]

Izamal (İspanyolca: [isaˈmal]), Meksika'nın Yucatán eyaletinin 72 km doğusunda küçük bir şehirdir. Eyalet başkenti Mérida'nın güneyinde yer almaktadır.

Izamal, Mezoamerikan kronolojisinde sürekli olarak işgal edilen bir şehirdir. 2000 yılında şehrin tahmini nüfusu 15.000 kişidir. Izamal, Yucatán'da Sarı Şehir (binalarının çoğu sarıya boyanmıştır) ve Tepeler Şehri (aslında antik tapınak piramitlerinin kalıntılarıdır) olarak bilinmektedir.

Kolomb öncesinde Izamal

Izamal, Kolomb öncesi Maya Uygarlığının önemli bir arkeolojik alanıdır. Yaklaşık olarak 53 kilometrekarelik minimum kentsel uzantıyı kapsayan Kuzey Yucatec Ovaları'nın en büyük şehridir. Anıtsal binaları 1.000.000 metreküp inşaat hacmini aşmakta ve Maya terimi sacbeob olarak bilinen en az iki yükseltilmiş geçit onu diğer önemli merkezlerle 29 kilometre (18 mil) batıda bulunan Ake Harabeleri ve 18 kilometre, Kantunil ile bağlar. Izamal, Ake, Uci ve Dzilam gibi kendi ülkesindeki diğer önemli kentsel merkezlerde de görülen yuvarlatılmış köşeler, çıkıntılı pervazlar ve üst yapılardaki sazdan çatılar gibi tanımlanmış mimari özelliklere sahip megalitik oyma blokların kullanımını içeren özel bir inşaat tekniği geliştirmiştir.

Şehir, Geç Oluşum Dönemi'nde (MÖ 750–200) kuruldu ve İspanyol Fethine kadar sürekli olarak işgal edildi. En önemli yapıcı etkinlik aşaması Protoklasik (MÖ 200 – MS 200) ve Geç Klasik (MS 600–800) arasında uzanır. Terminal Classic'te (MS 800-1000) Chichen Itza'nın yükselişi ile Kolomb öncesi dönemin sonuna kadar kısmen terk edildi. Izamal bölgede sadece Chichen Itza'nın rakip olduğu bir hac yeri olarak kabul edilmiştir. Başlıca tapınakları yaratıcı tanrı Itzamna ve Güneş tanrısı Kinich Ahau için kutsaldı.

Kolomb öncesi beş büyük yapı Izamal'da hala görülebilir. İlki, Maya Güneş tanrısı Kinich Kak Moo'ya (güneş ateşi yüzünün Amerika papağanı) ait büyük bir piramittir ve tabanı 2 akre (8.000 m 2) üzerinde bir alanı kaplar. Yaklaşık 700.000 metreküp hacme sahiptir. Bu büyük tabanın üstünde on seviyeli bir piramit vardır. Güneydoğuda, Itzamatul adında bir başka büyük tapınak vardır ve ana plaza olanın güneyine yerleştirilmiştir. Ppap Hol Chak adlı bir başka büyük bina 16. yüzyılda bir Fransisken tapınağının inşasıyla kısmen yıkılmıştır.

Catherwood'dan sonra bir duvara yerleştirilmiş Izamal, devasa Maya sıva kafası

Meydanın güneybatı tarafı kısmen başka bir piramit olan Hun Pik Tok ile sınırlandırılmıştır. Batıda Kabil olarak bilinen tapınağın kalıntıları yer alır. Frederick Catherwood'un bir çiziminden sonra renkli bir litografide görüldüğü gibi burada 1840'larda bir tarafta büyük bir alçı maskesinin hala var olduğu yer mevcuttur. Tüm bu büyük insan yapımı höyükler muhtemelen birkaç yüzyıl içine yayılarak inşa edilmiş ve orijinal olarak şehir saraylarını ve tapınaklarını desteklemiştir. Restore edilen ve ziyaret edilebilecek diğer önemli konut yapıları Xtul (Tavşan), Habuc ve Chaltun Ha'dır.

Meksikalı arkeologlar tarafından Izamal'da yapılan ve on yıldan fazla süren arkeolojik çalışmanın ardından burada 163'ün üzerinde arkeolojik açıdan önemli yapı bulunmuş ve çevredeki topluluklarda binlerce konut yapısı bulunmuştur.

İspanyol Sömürgesi dönemi

16. yüzyılda İspanyolların Yucatán'ı fethinden sonra mevcut Maya kentinin üzerine bir İspanyol sömürge şehri kurulmuştur fakat bu iki devasa yapıyı yerle bir etmek için çok büyük bir çaba gerektireceğine karar verilmiş ve bu nedenle İspanyollar büyük piramidin üzerine küçük bir Hıristiyan tapınağı yerleştirmekle ve akropolisin üzerine büyük bir Fransisken Manastırı inşa etmekle yetinmişlerdir. Adını Padovalı Antonio'dan almıştır. 1561'de tamamlanan manastırın açık avlusu bugün hala sadece Vatikan'daki ikinci büyüklüğe sahip atriyumdur. Kolomb öncesi şehirden gelen kesme taşların çoğu İspanyol kiliselerini, manastırını ve çevresindeki binaları inşa etmek için yeniden kullanılmıştır.

Izamal, Mérida'ya taşınmadan önce Yucatán Piskoposlarının ilk başkanıdır. Dördüncü Yucatán Piskoposu Diego de Landa da burada yaşamıştır.

Modern tarih

Izamal kasabasına ilk olarak 4 Aralık 1841'de Yucatán hükûmeti tarafından şehir statüsü verilmiştir. 13 Ağustos 1923'te kasaba statüsüne indirilmiştir. 1 Aralık 1981'de resmi olarak yeniden şehir yapılmıştır.

1975'te toprağın yeniden dağıtılmasından sorumlu yetkili defalarca siyasi yolsuzlukla suçlanmıştır. Yetkili, kasabanın ana meydanında büyük bir kaya yığını altında taşlanarak öldürülmüş halde bulunmuştur. Olaydan sonra bir Meksika Ordusu birimi kasabayı birkaç gün boyunca kontrol altına almış ancak araştırmacılar kasabada neler olduğu hakkında bir şey bilen birini bulamamışlardır.

Papa John Paul II, Ağustos 1993'te Izamal'ı ziyaret etmiş ve burada bir ayin gerçekleştirmiştir. Bakire heykelini gümüş bir taçla sunmuştur.[3]

Günümüz

Izamal, Yucatán eyaletinde, şimdi Roma Katolik azizlerine saygı duyulan bir hac yeri olmaya devam etmektedir. Izamal'daki birkaç aziz heykelinin mucizeler gösterdiği söylenmektedir. Immaculate Conception Bakire'nin ("Izamal Our Lady of") erken sömürge dönemi heykeli özellikle saygı görmektedir ve Yucatán eyaletinin koruyucu azizidir.[4]

Yucatec Maya dili, Izamal'da hala en az İspanyolca kadar konuşulmaktadır. İnsanların çoğunluğunun evlerinde konuşulan ilk dildir. Çoğu işaret her iki dilde de bulunmaktadır.

3 Nisan, 3 Mayıs, 15 Ağustos ve 8 Aralık tarihlerinde İzamal'da büyük şenlikler düzenlenmektedir.

Izamal'da yerel olarak yetiştirilen agave bitkilerinin özünden isimsiz bir mezcal üreten bir içki fabrikası bulunmaktadır.

Izamal, 2002 yılında "Pueblo Mágico" seçilmiştir.[5]

İklim

 Izamal iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 30,1 31,3 33,2 35,2 35,7 34,7 33,8 33,7 33,7 32,7 31,0 30,4 32,9
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) 17,0 17,0 18,5 20,2 21,5 22,1 21,7 21,9 21,8 20,6 19,3 18,0 20,0
Ortalama yağış (mm) 38 30 20 23 81 140 130 160 190 97 33 30 980

Galeri

  • Manastırın ana çarşısı ve kilise girişi
    Manastırın ana çarşısı ve kilise girişi
  • İzamal'ın sakin sokakları
    İzamal'ın sakin sokakları
  • Manastır cephesi
    Manastır cephesi
  • Arka planda piramit ile arcade
    Arka planda piramit ile arcade
  • Kinich Kak Mo piramidinin tepesinden bakıldığında manastır
    Kinich Kak Mo piramidinin tepesinden bakıldığında manastır

Kaynakça

  1. ^ Instituto Nacional de Estadística y Geografía (2005). "Principales resultados por localidad (ITER)". 22 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ Alternativo Networks, Inc. "Buscador de Códigos Postales en México" (İspanyolca). 26 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2010. 
  3. ^ "Yucatan News: Izamal's Favorite Pope". Yucatanliving.com. 15 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2017. 
  4. ^ "Casinos unter die Lupe genommen – Das Mummysgold Casino – sicher, kompetent und vertrauensvoll". Colonial-mexico.com. 18 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2017. 
  5. ^ "HISTORY OF IZAMAL". Izamal.info. 15 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2017. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Maya uygarlığı</span> Kızılderili Maya halkları tarafından kurulan Kolomb öncesi Amerika uygarlıklardan biri (y. 250–1700)

Maya uygarlığı, Kızılderili Maya halkları tarafından kurulan Kolomb öncesi Amerika uygarlıklardan biridir. Bir Orta Amerika uygarlığı olan Maya uygarlığı, binlerce yıl boyunca Meksika'nın güneydoğusundan, Honduras, El Salvador ve Guatemala'ya kadar uzanan Mezoamerika bölgesinde hüküm sürmüştür. Meksika'nın güneydoğusunda beş devlet kurmuş Mayalar, tarihleri boyunca yüzlerce lehçe üretmişlerdir ve bu lehçelerden bazıları günümüzde hâlen konuşulan 21-44 Maya dilinin oluşumunu sağlamıştır. Bu uygarlık MÖ 600 dolaylarında yükselişe geçmiş, MS 3. yüzyılda altın çağına adım atmış, kent-devletlerinin siyasi kargaşalar sonucunda çöktüğü MS 900'e dek, geniş bir alanda varlığını sürdürmüş ve İspanyol işgaliyle de sona erme sürecine girmiştir. Maya uygarlığı birçok bakımdan sona ermişse de, yaygın inanışın aksine Mayalar yok olmamışlardır, hâlen bu ülkelerde yaşamakta ve Maya dillerinden bazılarını konuşmaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Teotihuacan</span>

Teotihuacan günümüzde Kolomb öncesi Kuzey Amerika'nın en ünlü kenti olarak kabul edilmektedir. Kimler tarafından kurulduğu ve niçin aniden terk edildiği hâlen açıklığa kavuşmamış bu kadim şehrin kuruluş tarihi hakkında da farklı görüşler ileri sürülmektedir. Kentten söz eden -hiyeroglifik olmayan- hiçbir metin ve belge bulunmamaktadır. 1987 yılında UNESCO tarafından bir Dünya Mirası ilan edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Toltekler</span> Kolomb öncesi Amerika uygarlıklarından biri

Toltekler, Kolomb öncesi Amerika uygarlıklarından birini oluşturan halk olup, Meksika'daki Aztek-öncesi üç kültürden biri olarak kabul edilirler. Meksika topraklarında ilk insan topluluklarına ait izler, tarihçilere göre, yaklaşık 20.000 yıl öncesine dayanır.

<span class="mw-page-title-main">Chichén Itzá</span>

Chichen Itza, Meksika'nın Yucatán Yarımadası'nda, Valladolid ve Mérida arasında yer alan, Kristof Kolomb öncesi dönemde kurulmuş bir İtza Maya kentidir. Muhtemelen bir dönem Yucatan'ın dini merkezi olmuştur. Günümüzde Meksika'nın en çok ziyaret edilen ikinci arkeolojik sit alanıdır. Chichen-Itza'daki El Castillo (kale) adıyla tanınan Kukulkan piramidinin yüksekliği üst platforma nazaran 24 m'dir. 7 Temmuz 2007'de seçilen dünyanın yeni yedi harikasından biridir. Efsaneye göre kent 10. yüzyılda Quetzalcoatl önderliğindeki Toltekler'ce alınmıştır. Kentteki önemli yapılar şunlardır:

<span class="mw-page-title-main">Maya dilleri</span>

Maya dilleri, Kolomb öncesi Mezoamerika uygarlıklarından birini oluşturan Mayalar'ın vaktiyle kullanmış oldukları Klasik Mayaca dahil hepsi ana Proto-Mayacadan türemiş olan dillerdir. SIL International (Ethnologue) verilerine göre 68 dilden oluşur ve 6.038.172 kişi tarafından konuşulur.

<span class="mw-page-title-main">Uxmal</span>

Uxmal Maya uygarlığının Kolomb-öncesi kentlerinden biri olup, Mérida’nın 78 km. güneyinde yer alır. Adının anlamı Maya dillerinden Yukateco dilinde «üç kez»dir. Günümüzde Meksika’nın Yucatan eyaletinde yer alan, Dünya Mirası listesi kapsamına alınmış sit alanı, meskunlarınca 1200 yıllarında terk edilmiştir. Mimarisi Puuc adı verilen dağ zincirindeki kentlerin karakteristik özelliklerini taşır. Örneğin yapıların cephelerinde alt kısımlar sade, üst kısımlar işlenmiş halde olur.

Mayapán, Meksika’nın Yucatan Yarımadası’nda, Kristof Kolomb öncesi dönemde kurulmuş bir Maya kentidir. Mérida’nın 40 km. güneydoğusunda ve Chichen Itza’nın 100 km. batısında yer alır.Bkz. Haritası, uydu fotoğrafı ve arazisi Mayapan’ın en parlak çağında nüfusunun 11.000 ile 15.000 kişi arasında olduğu sanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kolomb öncesi Amerika</span>

Kolomb öncesi Amerika, Amerika olarak adlandırılan bölgede Avrupalı sömürgecilerin varlığının hissedilir derecede olan döneme kadarki tarihsel dönemi kapsar. Bu uzun dönem Eski Taş Çağından Orta Çağa kadar uzanır. Teknik olarak Kolomb öncesi dönem Kolomb'un 1492 ile 1504 yılları arasında yaptığı yolculuklara vurgu yapsa da bu tarihsel dönem yerli Amerika halkların egemenliğinin Avrupalılarca sona erdirilmesine kadar sürer, bu bazı durumlarda Kolomb'un Yeni Dünya'ya gelişinden sonra birkaç yüzyıl sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Yucatán Yarımadası</span> Kuzey Amerikada bir yarımada

Yucatán Yarımadası, Meksika'nın güneydoğusunda, Karayip Denizi'ni Meksika Körfezi'nden ayıran yarımadadır.

<span class="mw-page-title-main">Sassari</span> Sassari iline bağlı komün (Sardinya, İtalya)

Sassari, İtalya'nın ana yarımadası batısında Akdeniz'de bulunan bir ada olan Sardinya Adası'nın kuzey-batısında ama sahilde bulunmayan bir kent ve aynı adlı Sassari ilinin merkezidir. Sassari belediyesi sınırları içinde nüfus 127 637 kişi ve varoşlarıyla metropoliten bölgede yaklaşık 300.000 kişi olup böylece Sassari Sardinya Özerk Bölgesi bölgesinin ikinci büyük şehridir.

<span class="mw-page-title-main">Campeche</span> Meksikanın güneydoğusunda bulunan bir eyalet

Campeche ya da resmî adı ile Özgür ve Egemen Campeche Eyaleti, Meksika'nın güneydoğusunda bulunan bir eyalettir. Kuzeydoğusundan Yucatán; doğusundan Quintana Roo; güneydoğusundan Belize; güneyinden Guatemala ve güneybatısından Tabasco tarafından çevrelenir. Başkenti ve en büyük şehri San Francisco de Campeche'dir.

Kolomb öncesi sanat; Kuzey Amerika, Meksika, Orta Amerika, Karayipler ve Güney Amerika'da 15. yüzyılda Avrupa'dan kolonici fetihçiler gelmeden önceki zaman dönemindeki sanat olarak kabul edilebilir. Kolomb öncesi sanat MÖ 1800'den M.S. 1500'lere kadar Amerikalarda gelişip meyve verdiği kabul edilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Yukatek Mayacası</span>

Yukatek Mayacası ya da Yukatekçe veya kısaca Mayaca, Mezoamerika'nın Atlantik tarafında Yukatan Yarımadası'nda daha çok Meksika'da, daha az olarak da Belize ve çok az olarak Guatemala'da (Petén) Yukatek Mayaları tarafından konuşulan Maya dilleri ailesinin Yukatek dilleri grubunun Yukatek-Lakandon dilleri alt grubundan bir Kızılderili dilidir. En yakın akrabası Lakandoncadır (Jach-t’aan). Meksika'da resmi dillerdendir.

<span class="mw-page-title-main">Mayalar</span> Orta Amerikada bulunan yerli halk.

Mayalar ya da Maya halkları, Mezoamerika'da Maya uygarlığını kuran atalarının topraklarında, günümüzdeki Guatemala, Güney Meksika ve Yukatan Yarımadası, Belize, El Salvador ve Batı Honduras'ta yaşayan ve 7 milyon nüfusa sahip olan Orta Amerika'nın en tanınmış yerli Kızılderili halkıdır. Konuştukları anadil Maya dillerine giren dil ve lehçeler olsa da İspanyolca ve İngilizce (Belize) gibi sömürge dilleri de kullanılır.

Bu madde, Meksika'daki UNESCO Dünya Miraslarının bir listesini içerir. Temmuz 2016 itibarıyla ülkede 27'si kültürel, 6'sı doğal ve 1'i ise karışık olmak üzere 34 Dünya Mirası olup; bu sayı ülkeyi Amerika kıtasında birinci, dünyada ise yedinci sıraya koymaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Calakmul</span> Arkeolojik alan

Calakmul, Meksika'nın Campeche Eyaleti'nde bulunan büyük Petén Havzası ormanlarının derinliklerinde yer alan bir Maya arkeolojik alanıdır. Guatemala sınırından 35 kilometre uzaklıkta yer alır. Calakmul, Maya ovalarında yer alan saklı şehirlerin en büyüklerinden birisidir. Günümüzde bölgede arkeolojik çalışmalar devam ederken Calakmul UNESCO Dünya Mirası Listesinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">El Tajín</span> Güney Meksika yer alan bir Kolomb öncesi arkeolojik sit alanı ve Mezoamerika Klasik Çağının en büyük şehri

El Tajín, Güney Meksika yer alan bir Kolomb öncesi arkeolojik sit alanıdır ve Mezoamerika Klasik Çağının en büyük ve en önemli şehirlerinden biridir. Klasik Veracruz kültürünün bir parçası olan El Tajín, 600 — 1200 tarihleri arasında gelişti ve bu süre zarfında bölgede çok sayıda tapınak, saray, oyun alanları ve piramit yapıldı. Şehrin düştüğü andan itibaren, 1230'dan 1785'e kadar, bir müfettiş Nişler Piramidi'nden bahsedinceye dek hiçbir Avrupalı kentin varlığından haberdar değildi.

<span class="mw-page-title-main">Valladolid, Yucatán</span> Meksikada bir şehir

Valladolid, Meksika'nın Yucatán eyaletinin doğu bölgesinde yer alan bir şehirdir. Valladolid Belediyesi'nin merkezidir. 2020 nüfus sayımı itibarıyla merkez şehrin nüfusu 56.494 ve belediye nüfusu 85.460 kişidir.

<span class="mw-page-title-main">Maní Belediyesi</span>

Maní Belediyesi Meksika'nın Yucatán eyaletinde bulunan 106 belediyeden biridir. 85.59 km2 alana sahip olup Mérida şehrinin yaklaşık 90 km güneyinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Maní, Yucatán</span>

Maní, Meksika'nın Yucatán eyaletindeki Yucatán Yarımadası'nın orta bölgesindeki Maní Belediyesi'ne bağlı küçük bir şehirdir. Mérida, Yucatán'ın yaklaşık 100 güney-güneydoğusunda, Ticul'un yaklaşık 16 km doğusunda. Tipikal Köyü 6 kilometre doğusunda yer alır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.