Ivande Kaija
Ivande Kaija | |
|---|---|
 1931 yılında | |
| Doğum | Antonija Meldere-Millere 13 Ekim 1876 Jumpravmuižā, Livonia, Rus İmparatorluğu |
| Ölüm | 02 Ocak 1942 (65 yaşında) Riga, Letonya |
| Milliyet | Leton |
| Meslek | yazar, feminist, nasyonalist |
| Etkin yıllar | 1982-1931 |
| Önemli eser(ler) | Iedzimtais grēks |
Ivande Kaija, Letonya'nın bağımsızlığı için savaşan Letonyalı yazar ve feminist Antonija Lūkina'nın (kızlık soyadı Antonija Meldere-Millere 1876–1942) takma adıydı. Kaija, halka yönelik çalışmaları ve yazıları aracılığıyla Letonyalıların varlıklarını 1920'de ülkenin servet rezervi olarak kabul edilen "Altın Fonu"na bağışlamalarını savundu. 1926'da kendisine Üç Yıldız Nişanı verilerek kamu hizmeti onurlandırıldı. Her ne kadar eserlerinin çoğu Sovyet döneminde tahrip edilmiş olsa da son yıllarda yeniden hatırlanmaya başladı.
Biyografi
Antonija Meldere-Millere, 13 Ekim 1876'da Rusya İmparatorluğu'nun Livonia Valiliği Jumpravmuižā'da Mikele ve Matilde Millere-Meldere'nin (kızlık soyadı Flintman) kızı olarak dünyaya geldi.[1] Babası varlıklı bir iş insanıydı. Ailesini, Antonija'nın 1881'de okula başladığı Torņakalns'e taşıdı.[2] İlkokulu bitirdikten sonra Riga'da Lomonosov Women's Gymnasium'da eğitim gördü.[3] Lomonosov'daki okul günlerinde daha sonra evleneceği Fēlikss Lūkins ile arkadaşlık kurdu.[1] İlk romanı Trīs jaungada naktis'i (Üç Yeni Yıl Gecesi) 1892'de yayımladı.[3] 1895 yılında liseyi bitirdikten sonra eğitimine devam ederek İsviçre'nin Bern Üniversitesi'nde ve Almanya'nın Leipzig Üniversitesi'nde felsefe ve sanat tarihi okudu. Müze ve sanat galerileri aracılığı ile bilgilerini artırdı ve İngilizce, Fransızca, Almanca, İtalyanca, Latince ve Rusça öğrendi.[4] 1901'de eğitimini bıraktı ve göz doktoru olan, sonrasında da Letonya Hekimler Birliği'ni kuracak olan Lūkins ile evlendi.[3] Sonraki birkaç yıl Lūkina gazeteci olarak çalıştı ve üç çocuğu oldu. 1910'da kocasının desteğiyle Rainis ve Aspazija'nın sürgünde yaşadığı İsviçre'ye gitti ve onların yazılarına katkı sağladı.[1][5] Lugano'daki bir mezarlıkta gördüğü bir anıttan martı anlamına gelen "Kaija" takma adını seçti.[2]
Kariyer
O dönem Lūkina çalışmalarına devam etmeye karar verdi ve Sorbonne'da gazetecilik dersleri almak için Fransa'ya gitti.[4] İşitme kaybını ilk kez 1911 civarında fark etmeye başladı ve bu durum giderek kötüleşiyordu.[3] Collège de France için başyazılar yazdı ve Fransa, İtalya'yı dolaştı.[4] 1913'te Riga'ya dönmeden önce İsviçre'de bir kez daha bulundu.[1] O yıl Iedzimtais grēks'i (Doğal Günah) yayınladı. Bu esnada Kaija takma adını kullanmaya başladı. Kitap, evlilikteki tatminsizlik ve özgür aşkı konu alıyordu ve kadınların cinsel özgürleşmesine ilişkin tasvirleriyle heyecan yarattı. Dzimtenes Vēstnesis (Vatan Gazetesi) ve Latviešu izglītības biedrības gadagrāmata (Letonya Eğitim Derneği Almanağı) gibi dergilerde kadınları etkileyen sivil, politik ve sosyal konularla ilgili çeşitli makaleler yayınladı.[4]
Birinci Dünya Savaşı sırasında Kaija'nın kocası cerrah olarak göreve çağrıldı. Ailesi Kırım, Moskova ve Petrograd'daki görevlerinde yanında yer aldı.[4] Bulaşıcı bir göz hastalığı olan trahom salgını, Lūkins'in Letonya'ya dönmesini neredeyse dört yıl boyunca imkansız hale getirdi.[1] Ancak Kaija 1917'de kızıyla birlikte geri döndü.[6] Bağımsızlığı destekleyen makaleler yazdı ve savaşın sonuna kadar sosyal hizmet uzmanı olarak çalıştı.[7] Letonya'nın bağımsızlığının bir destekçisi olarak ilk Letonya parlamentosunun milletvekili adayı oldu. 1918'de bakanlar kabinesinin toplanmasına yardım etti. Aynı yıl, oy hakkı isteyen bir kadın hakları örgütü olan Latvijas Sieviešu Asociācija'nın (Letonya Kadınlar Derneği) kurulmasına yardım etti.[5] Letonya'nın bağımsızlığı Kasım 1918'de ilan edildi, ancak Sovyetler Birliği ile barış anlaşması 1920'ye kadar imzalanmadı.[8] Bağımsızlıkla eş zamanlı olarak kadınlara oy hakkı da tanındı.[9] 1919 ile 1920 yılları arasında yeni Letonya Cumhuriyeti'ne yardım etmek için Zelta fondu'yu (Altın Fonu) kurdu.[5] Kaija, kadınları, savaştan sonra hükûmetin altın rezervi haline gelen mücevher, gümüş eşya ve diğer maddi varlıkları bağışlamaya çağırdı.[3]
Kaija, 1920'den itibaren Letonya Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı'nda Fransız basın yorumcusu olarak çalıştı ve Latvijas Sargs'ın (Letonya Muhafızları) sanat ve edebiyat bölümünün başkanıydı. 1919'da evlilik kurumunu değerlendiren bir başka romanı Jūgā (Esarette) yayınladı ve ertesi yıl mükemmel aşkı arayan kadın temasını yineleyen Sfinksa'yı (Sfenks) yayınladı.[5] 1920'de Baltık'ın eski halkları hakkında tarihi bir roman olan Dzintarzeme'yi (Amber ülkesi) yayınladı.[4] Mart 1921'de Lūkins, tüberküloz nedeniyle bir sanatoryumda kaldıktan sonra eve döndü ve çift birlikte tatile çıktı. Birkaç ay sonra Valmiera'da işitme güçlüğü nedeniyle pek sık yapmadığı, ulusun karşı karşıya olduğu sosyal sorunlar hakkında nadir bir konuşma yaptı. Dersten kısa bir süre sonra felç geçirdi; kalan işitme duyusunu, konuşma yeteneğini ve hareket kabiliyetini kaybetti. Rehabilitasyonda üç yıl geçirdi ve eksik de olsa yürüme yeteneğini yeniden kazandı, ancak sağ kolu felç oldu. Sol elle yazmayı öğrenerek yazışmalarını ve yazmayı sürdürmesine rağmen işitme duyusu geri dönmedi.[3]
1926'da Kaija, Letonya devletinin inşasına yardımcı olduğu için Üç Yıldız Nişanı ile ödüllendirildi.[3] 1928-1931 yılları arasında eserlerinden oluşan bir derlemeyi on cilt olarak yayımladı.[7] Yazmaya devam etmekte giderek zorlanıyordu ve 1936'da neredeyse çalışmayı bıraktı.[7] Letonya'nın Sovyet işgali başladığında Kaija'nın eserleri kütüphanelerden kaldırıldı ve eserleri kötülendi.[7] 1941 Noel Arifesinde ayinlerden eve dönerken bir araba kazasında yaralandı ve hastaneye kaldırıldı. 2 Ocak 1942'de orada öldü. Kaija, Riga'daki Orman Mezarlığı'na gömüldü.[3]
Anısı
Kaija'nın ölümü sırasında eserleri Sovyet rejimi tarafından dikkate alınmamıştı. [10] Ancak eserlerinin günümüzdeki önemi daha sonra yeniden gözlendi.[7] 2006 yılında 130. doğum günü, Mālpils Cemaati Konseyi tarafından seçilen eserlerinden okumalar ve halka açık bir konferansla onurlandırıldı.[9]
Kaynakça
- ^ a b c d e Карклиня, Инга (28 June 2006). "Рыцарь Духа Феликс Денисович Лукин". Lomonosov (in Russian). St. Petersburg, Russia: АДАМАНТ. Retrieved 20 March 2016.
- ^ a b Meshkova 2006.
- ^ a b c d e f g h Bicēna 2014.
- ^ a b c d e f Meshkova, Sandra (2006). "Kaija, Ivande (born Antonija Millere-Meldere, married name Antonija Lukina 1876–1941)". In de Haan, Francisca; Daskalova, Krasimira; Loutfi, Anna (eds.). Biographical Dictionary of Women's Movements and Feminisms in Central, Eastern, and South Eastern Europe: 19th and 20th Centuries. Budapest, Hungary: Central European University Press. pp. 204–206. ISBN 978-963-7326-39-4 – via Project MUSE.
- ^ a b c d Cornis-Pope, Marcel; Neubauer, John (2010). History of the Literary Cultures of East-Central Europe: Types and stereotypes. Amsterdam, the Netherlands: John Benjamins Publishing. ISBN 978-90-272-3458-2.
- ^ "Ivande Kaija" (in Latvian). Riga, Latvia: Nekropole. 2016. Retrieved 20 March 2016.
- ^ a b c d e Krilovska, Dace (November 2006). "Kā Putns Ar Aizlauztiem Spārniem" (PDF). Mâlpils VÇSTIS (in Latvian). 11 (71). Mālpils, Latvia: Mâlpils pagasta padomes: 6–8. Retrieved 21 March 2016.
- ^ Rodgers, Hugh I. (1975). Search for Security: A Study in Baltic Diplomacy, 1920 - 1934. Hamden, Connecticut: Archon Books. p. 8. ISBN 978-0-208-01478-8. Shortly after the proclamation of Latvian independence in November, 1918…On August 11, 1920, the soviets signed a peace treaty….
- ^ a b Towns, Ann E. (2010). Women and States: Norms and Hierarchies in International Society. Cambridge, England: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-76885-6.
- ^ Krilovska 2006.
