İçeriğe atla

István Bethlen

Maddede ad soyadı sırasıyla yazılmaktadır. Macar geleneğine göre bethleni gróf Bethlen István olarak yazılır.
Kont
István Bethlen
de Bethlen
Macaristan Krallığı Başbakanı
Görev süresi
14 Nisan 1921 - 24 Ağustos 1931
(10 yıl, 134 gün)
Hükümdar Miklós Horthy (Naip olarak)
Yerine geldiğiPál Teleki
Yerine gelenGyula Károlyi
Macaristan Dieti Üyesi
Görev süresi
31 Ekim 1901 - 16 Kasım 1918
(17 yıl, 16 gün)
Görev süresi
18 Şubat 1920 - 2 Şubat 1939
(18 yıl, 349 gün)
Kişisel bilgiler
Doğum 08 Ekim 1874(1874-10-08)
Gernyeszeg, Macaristan Krallığı
(günümüzde Gornești, Romanya)
Ölüm 05 Ekim 1946 (71 yaşında)
Moskova, Sovyetler Birliği
Evlilik(ler) Kontes Margit Bethlen de Bethlen
Dini Kalvinizm[1]

Kont István Bethlen de Bethlen (8 Ekim 1874, Gernyeszeg – 5 Ekim 1946, Moskova) Macar aristokrat ve siyasetçi. 1921 ila 1931 yılları arasında Macaristan başbakanı olarak görev yapmıştır.

Kariyeri

Erdel'li soylu bir aileye mensup olan Bethlen 1901 yılında Macar Meclisine seçilmiştir.[2] Daha sonra 1919 yılında yeni Macar hükûmetinin temsilcisi olarak I. Dünya Savaşı'nın ardından yapılan Paris Barış Konferansı'nda bulunmuştur. Aynı yıl zayıf merkezci Macar hükûmeti çöktü ve kısa süre sonra Béla Kun'un liderliğinde komünist Macaristan Sovyet Cumhuriyeti kuruldu. Bethlen hızlıca Macaristan'a dönerek eski Avusturya-Macaristan İmparatorluğu amirali Miklós Horthy ile birlikte Szeged'de kurulan antikomünist "beyaz" hükûmetin lideriliğini üstlendi. "Beyaz" güçler Macaristan'ın kontrolunü ele geçirdikten sonra Horthy Naip seçildi. Bethlen muhazafakarlarla ittifak yaparak yeniden Macar meclisine girdi.

Kral IV. Károly'nin 1921 yılında Macaristan'a dönerek tahta geçmesi girişimi üzerine Horthy yeni ülkede buna benzer tehditlerin ortadan kaldırılması için Bethlen'den güçlü bir hükûmet kurmasını istedi. Bethlen Ulusal Birlik Partisi'ni kurdu. Oy manipulasyonu, hükûmet görevlerinin dağıtılması ve destekçi sağlamak için seçim yasalarının değiştirilmesi gibi çeşitli yöntemlerle Bethlen Macar siyasetinde karşı konulamaz bir siyasi alet oluşturdu. Bethlen ayrıca Macaristan'ın iki önemli ve güçlü tarafını, Budapeşte'de yaşayan zengin Yahudi sanayiciler ile kırsal bölgelerde yaşayan eski Macar soyluları tek bir çatı altında toplamayı başararak en azından Faşizmin ülkede gücünün artmasını on yıl kadar geciktirmiştir. Ayrıca işçi sendikaları ile de anlaşmaya varıp desteklerini alan Bethlen böylece yurt içinde önemli bir ihtilaf kaynağını da ortadan kaldırmıştır.

Bethlen ve Macar delegasyonu Hague'da.

Başbakanlığı sırasında Bethlen Macaristan'ı Milletler Cemiyeti'ne soktu[3] ve Faşist İtalya ile yakın bir ittifak kurdu. 1927 yılında İtalya ile imzalanan Dostluk Anlaşması ile ulusun revizyonist umutlarını daha da ilerletti.[4] Ancak I. Dünya Savaşı'nın sonunda Macaristan'ın toprak kaybına yol açan Triyanon Antlaşmasının şartlarını değiştirme çabaları sonuçsuz kaldı. Büyük Buhran Macar siyasetini aşırı sağa doğru itti ve Horthy Bethlen'in yerine başbakanlığa Gyula Károlyi'yi getirdi[5][6] Károlyi'nin hemen ardından da tanınan bir Faşist ve Yahudi karşıtı olan Gyula Gömbös geldi.

Siyasi karanlığa itilmiş olan Bethlen Macaristan'ın Nazi Almanyası ile ittifakına karşı çıkan çok az sesten birisiydi. Almanya'nın II. Dünya Savaşını kaybedeceği belirgin hâle gelince Bethlen Müttefik Devletler ile ayrı bir barış antlaşması yapmaya çalıştı ama başarılı olamadı. 1945 baharına gelindiğinde Macaristan'ın büyük bir kısmı ilerleyen Sovyet birliklerinin kontrolü altına girmişti. Sovyetler ile birlikte geri dönen komünistler hemen ülkenin idaresini almak için çalışmaya başladı. Yaşlanan Bethlen'i siyasal güçleri kendilerine karşı birleştirecek bir güç olarak gördüler. Bu nedenle Sovyetler tarafından 1945 Nisan'ında tutuklanmasını sağladılar. Sonrasında Bethlen Moskova'ya götürüldü[7] ve burada hapishande iken 5 Ekim 1946'da öldü.[8]

Bethlen, 1930'da Ankara'da Atatürk ile görüştü ve Atatürk'ün verdiği 29 Ekim'deki Cumhuriyet balosuna katıldı.[9]

István Bethlen – Budin Kalesi

Bibliyografya

  • Bethlen Istvan Emlekirata, 1944, Published in Hungarian/Magyar by Zrinyi Katonai Koenyvkiado, 1988.

Kaynakça

Genel
Özel
  1. ^ (Macarca) Péter Miklós, "Konfliktus és szolidaritás. Szempontok Horthy Miklós és a katolikus egyház kapcsolatának értelmezéséhez" 13 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Egyháztörténeti Szemle, 2007, II.
  2. ^ Romsics 1995, s. 25-26.
  3. ^ Romsics 1995, s. 169.
  4. ^ Romsics 1995, s. 225.
  5. ^ Romsics 1995, s. 298.
  6. ^ Romsics, p. 298.
  7. ^ Romsics 1995, s. 386.
  8. ^ Romsics 1995, s. 388.
  9. ^ "20 Eylül 1930 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 2". www.gastearsivi.com. 5 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2023. 
Siyasi görevi
Önce gelen:
Pál Teleki		Macaristan Başbakanı
1921–1931 		Sonra gelen:
Gyula Károlyi
Önce gelen:
Lajos Hegyeshalmi		Macaristan Maliye Bakanı
Geçici
1921 		Sonra gelen:
Tibor Kállay
Önce gelen:
Emil Nagy		Macaristan Adalet Bakanı
Geçici
1924 		Sonra gelen:
Pál Pesthy
Önce gelen:
Géza Daruváry		Macaristan Dışişleri Bakanı
Geçici
1924 		Sonra gelen:
Tibor Scitovszky
Önce gelen:
István Szabó de Nagyatád		Macaristan Tarım Bakanı
Geçici
1924 		Sonra gelen:
János Mayer
Önce gelen:
Pál Pesthy		Macaristan Adalet Bakanı
Geçici
1929 		Sonra gelen:
Tibor Zsitvay

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Macaristan tarihi</span> Macaristan ülkesinin tarihi

Macaristan tarihi, Macarların ya da Avrupa'da bilinen adları ile Hungarların kökenine ilişkin genel olarak kabul edilen görüş belirsiz ve tartışmalı olmasına karşın; onların milattan sonra 9. yüzyıla kadar Avrasya'nın ovalarında yaşayan göçebe topluluklar oldukları yönündedir.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan Krallığı</span> Orta Avrupada uzun yıllar hüküm süren bir krallık

Macaristan Krallığı, Orta Çağ'dan 20. yüzyıla kadar yaklaşık bin yıl boyunca Orta Avrupa'da varlığını sürdüren bir monarşiydi. Macaristan Prensliği, ilk kral I. István'ın 1000 yılı civarında Estergon'da taç giymesi üzerine bir Hristiyan krallığı olarak ortaya çıktı; ailesi 300 yıl boyunca monarşiyi yönetti. 12. yüzyıla gelindiğinde krallık Avrupalı bir güç haline geldi.

<span class="mw-page-title-main">Panzerfaust Harekâtı</span> Wehrmachtın Macaristanı işgal planı

Panzerfaust Harekâtı, Wehrmacht'ın II. Dünya Savaşı sonlarında 15-16 Ekim 1944'te Macaristan'ı işgal için giriştiği bir harekâttır. Adolf Hitler, Macaristan Kral Naibi Amiral Miklós Horthy'nin, Kızıl Ordu birliklerinin ilerlemesi karşısında, ülkesinin teslim olması konusunda Sovyetler Birliği ile gizlice görüşmeler yaptığını öğrenince, bu gidişata engel olması için Waffen-SS komando Binbaşı Otto Skorzeny'i görevlendirdi. Romanya zaten kısa bir süre önce Sovyetler ile birleşmiş ve Almanya'ya savaş ilan etmişti. Hitler, Macarların teslim olması durumunda güney kanadının bütünüyle korumasız kalacağından, hâlen Sovyet ilerlemesine karşı Balkanlar'da çarpışmakta olan bir milyon askerinin durumunun da tehlikeye gireceğinden endişe etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Miklós Horthy</span> Macar asker ve siyasetçi (1868–1957)

Miklós Horthy de Nagybánya, Macar asker ve siyasetçi. 1 Mart 1920 - 15 Ekim 1944 tarihleri arasında Macaristan Kral Naibi olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">László Bárdossy</span> Macaristan başbakanı (1890-1946; hd. 1941-1942)

László Bárdossy, Macar diplomat ve siyasetçidir. Şubat 1941-Mart 1942 arasında Macaristan Krallığı dışişleri bakanı, Nisan 1941-Mart 1942 arasında Macaristan Krallığı başbakanı olarak görev yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">István Dobi</span> Macar siyasetçi

István Dobi, Macar politikacı. 1948-1952 yılları arası Macaristan Başbakanı oldu. 1949'da ülkenin tam kontrolünü ele aldıktan kısa bir süre sonra partiye katılarak göreve gelen ilk komünistti.

<span class="mw-page-title-main">Béla Miklós</span> Macar general ve siyasetçi (1890-1948)

Vitéz Béla Miklós de Dálnok, Macar asker ve siyasetçi. 1944'ten 1945'e kadar Macaristan Başbakanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Móric Esterházy</span> Macar siyasetçi

Kont Móric Esterházy de Galántha et Fraknó, Macar siyasetçi. Esterházy, Avrupa'da Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun bir parçası olan Macaristan Krallığı'nda 1917 yılında iki ay süresince başbakanlık makamında bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Gyula Károlyi</span>

Gyula Károlyi de Nagykároly muhafazakâr Macar politikacı. 1931-1932 yılları arasında Macaristan başbakanlığı yapmıştır. Daha önce 191'da birkaç aylığına Szeged'de bulunan karşı devrim hükûmetine de başbakanlık yapmıştır. Başbakan olarak selefi István Bethlen'in ılımlı muhafazakâr politikasını sürdürmeye çalışsa da daha az başarılı oldu.

<span class="mw-page-title-main">Zoltán Tildy</span> Macar başbakan (hd. 1945-1946) ve cumhurbaşkanı (1889-1961; hd. 1946-1948)

Zoltán Tildy, Macar lider. 1945-1946 yılları arası başbakan olarak ve 1946 yılından 1948 yılında Sovyet destekli komünistler tarafından iktidarın ele geçirilmesine kadar cumhurbaşkanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Kálmán Darányi</span> Macar siyasetçi

Kálmán Darányi de Pusztaszentgyörgy et Tetétlen Macar siyasetçi. 1936 ila 1938 yılları arasında Macaristan başbakanı olarak görev yapmıştır. Ayrıca 5 Aralık 1938'den 12 haziran 1939'a ve 15 Haziran 1939'dan 1 Kasım 1939'a kadar Macaristan Ulusal Meclisi başkanlığı da yapmıştır. Darányi Macar siyasetinde radikal sağ ile ilişkilendirilir. Macar faşistlerine karşı sempatik olmadığından yurt içinde gittikçe artan otoriter bir siyaset izlemiş ancak yurt dışında Almanya ve İtalya'nın faşist güçleriyle ittifak yoluna gitmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Döme Sztójay</span> Macar politikacı

Döme Sztójay, Sırp kökenli bir Macar asker ve diplomat. II. Dünya Savaşı sırasında, 1944 yılında Macaristan Krallığı Başbakanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan Demokratik Cumhuriyeti</span>

İlk Macar Cumhuriyeti veya dönemdeki ismiyle Macaristan Halk Cumhuriyeti kısa ömürlü halk cumhuriyeti, 1918 sonlarından 1919 ortalarına kadarlık olan kesinti arasında yaşadı. I. Dünya Savaşı'ndan sonra Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun dağılması sonucu kuruldu. Macar Halk Cumhuriyeti, Macaristan Krallığı'nın yerini almış ve yerine başka bir kısa ömürlü devlet getirilmiştir.

20. yüzyıl Macaristan tarihi, özellikle büyük ölçekli süreçler ve uzun vadeli önemi olan sosyal, politik, kültürel ve ekonomik olaylar açısından, Macaristan'da 1900'den 1999 sonuna kadarki yüz yıllık dönemde meydana gelen olaylara işaret eder. Bu süre zarfında, sonuçları çok önemli ve etkisi bugüne kadar süren birçok radikal bir değişiklik meydana geldi; Macaristan'da birçok farklı rejim iktidara gelmiştir; ülkenin sınırları büyük ölçüde değişmiştir; iki dünya savaşı ve çeşitli devrimler yaşamıştır; zaman zaman muhafazakâr-milliyetçi dünya görüşü liberal, solcu ideolojilerle rekabet etti; Bundan sonra ise Macar halkı, çoğu kez Macaristan'da yaşayan milletler, dini gruplar ve sınıflar arasındaki gerilimlerle gündeme geldi. Macaristan, işgal altında yüzyılın azımsanmayacak bir bölümünü geçirdi, ülkede yaklaşık elli yıl komünizm bayrağı dalgalanmıştır; yüzyılın son bölümlerinde ise ulusal bağımsızlığını ve aynı zamanda istikrarlı, demokratik bir sistem elde etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan Krallığı (1920-1946)</span> Orta Avrupada Miklós Horthy tarafından yönetilen devlet (1920-1946)

Macaristan Krallığı, Bazen Naiplik veya Horthy dönemi olarak anılan, 1920'den 1946'ya kadar Naib Miklós Horthy'nin yönetimi altında bir ülkeydi. Horthy, nominal olarak Macar monarşisini temsil ediyordu. Ancak tahtta oturan bir kral yoktu. IV. Karl'ın tahta geri dönme girişimleri Horthy tarafından engellendi.

<span class="mw-page-title-main">Ok Haç Partisi</span>

Ok Haç Partisi, Macaristan'da II. Dünya Savaşı öncesi ve sırasında etkili olmuş, Ferenc Szálasi önderliğinde aşırı sağcı bir partiydi. 15 Ekim 1944 - 28 Mart 1945 arasında iktidarda olan hareket Nazilerle iş birliği halinde oldu. İktidarı sırasında özellikle solcular, Yahudiler ve Romanlara karşı işledikleri yargısız infazlarda binlerce kişiyi katletmiştir. Ayrıca yaklaşık 80 bin Macar vatandaşı da Nazi toplama kamplarına gönderilmiştir. Savaşın ardından parti ve lider kadrosu Macar mahkemelerinde savaş suçlusu olarak yargılanmış ve hüküm giymiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ferenc Szálasi</span>

Ferenc Szálasi Macar faşist örgütlenme olan Ok Haç Partisi kurucusu ve lideriydi. II. Dünya Savaşı'nın son dönemlerinde ülkedeki Miklós Horthy rejiminin Müttefik Devletlerle barış görüşmesi için temas halinde olduğunun ortaya çıkması üzerine Naziler tarafından düzenlenen Panzerfaust Harekâtı sonrasında Ok Haç Partisi iktidarı almış, Szálasi ise fiilen ülkenin tek lideri konumuna yükselmiştir. Kısa süren Ok Haç Partisi iktidarı sırasında binlerce rejim karşıtı, komünist ve Yahudi toplama kamplarına sürülmüş ve katledilmiştir. Kızıl Ordu'nun Macaristan'ı kurtarmasının ardından yakalanmış, mahkemeye çıkartılmış ve insanlığa karşı işlediği suçlardan hüküm giyerek idam edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Béla Imrédy</span>

Béla vitéz Imrédy de Ómoravicza, 1938'den 1939'a kadar Macaristan Başbakanıydı.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan Kralı I. Karl'ın tahtı geri alma girişimleri</span>

Macaristan Kralı I. Karl'ın tahtı geri alma girişimleri, Miklós Horthy'nin 1 Mart 1920'de Macaristan Naibi seçilmesinin ardından, Macaristan'da IV. Karl olarak hüküm süren Avusturya Kralı I. Karl, tahtı geri almak için iki başarısız girişidir. Girişimleri ayrıca sırasıyla "Birinci" ve "İkinci Kraliyet darbeleri" olarak da adlandırılır.

Budaörs Muharebesi, 23-24 Ekim 1921 tarihlerinde Macaristan Krallığı hükûmet güçleri ile 1918'de istifasının ardından Macaristan tahtını geri almaya çalışan Macaristanlı I. Karl'ın sadık güçleri arasında meydana gelen küçük bir silahlı çatışmaydı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.