İçeriğe atla

Issık Göl

Issık Gölü (Kazakistan) ile karıştırılmamalıdır.
Issık Göl
Ысыккөл
Issık Gölün uzaydan görünüşü, Eylül 1992
Harita
Havza
KonumIssık-Göl, Kırgızistan
Koordinatlar42°25′0″K 77°15′0″D / 42.41667°K 77.25000°D / 42.41667; 77.25000
Yerleşim(ler) (sahil)Karakol
Genel bilgiler
Akarsu (giden)Kapalı havza
Göl türüDağ gölü
Etki alanı15.844 km (9.845 mi)
Uzunluk182 km (113 mi)
Genişlik60 km (37 mi)
Yüzölçümü6.236 km2 (2.408 sq mi)
Ortalama derinlik278 m (912 ft)
En derin noktası668 m (2.192 ft)
Su hacmi1,738 km³
Yüzey rakımı1.606 m (5.269 ft)
ÖzelliklerEn büyük 2. dağ gölü
Wikimedia Commons
Asya üzerinde Issık Göl
Issık Göl
Issık Göl (Asya)
Kırgızistan üzerinde Issık Göl
Issık Göl
Issık Göl (Kırgızistan)
Isık gölün güney kıyısı
Kırgızistan'ın bermeti (incisi) sayılan Isık gölün kıyısından bir görünüm
Isık gölün kuzey kıyısındaki Koşkol plajı
Isık gölün kıyısından bir başka görünüm

Issık Göl veya Isık Göl (Kırgızca: Ысык-Көл, okunuşu: Isık-Köl). Kırgızistan'ın kuzey doğusunda, Kazakistan sınırına yakın bir bölgede, kuzeyinde Küngöy Ala dağları ve güneyinde Teskey Ala dağları arasındaki tektonik çukurda yerleşmiş, ortalama deniz seviyesinden 1606 m yükseklikte konumlanır.

Coğrafyası

Güney Amerika'daki Titicaca gölünden sonra dünyanın ikinci en büyük dağ gölüdür.

Karla kaplı dağlarla çevrelenmiş olmasına rağmen, gölün suları hiçbir zaman donmaz; bundan dolayı gölün adı "ısı veya sıcak, ılık göl" anlamına gelen Kırgızcada "Isık Köl"dür. Kırgızlar bu gölü "Kırgızistan'ın bermeti (incisi)" diye adlandırmışlardır. Gölün uzunluğu batı-doğu yönünde 182 km, kuzey-güney genişliği 60 km'dir. Kıyılarının toplam uzunluğu 988 km olup 6.236 km²'lik bir alanı kaplar. Gölün ortalama derinliği 278 m, en derin yeri 668 m'dir. Isık gölün güney kıyılarına karşın kuzey kıyılarında kıyı birdenbire derinleşmez ve fazla derin değildir. Güney kıyılarında eşderinlik eğrileri daha sıktır.

Yaklaşık 118 akarsu ve dereler, gölü besler. En büyükleri Cırgalan ve Tüp'tür. Soğuk ve sıcak kaynak suları ve kar suları da gölü besleyen diğer kaynaklardır. Gölün suyu biraz tuzludur ve su düzeyi her yıl yaklaşık 5 cm düşmektedir. Eski eserlerde Isık Gölü'nün isimleri Türk Gölü, Idık(Iyık-mukaddes) Göl olarak geçer. Güneyinde Boz-Bezik dağı (45,3 km) ve Urakır dağı (46.4 km) konumlanır.

Kâşgarlı Mahmud'un Türk dilinin en eski sözlüklerinden Divân-ı Lügati't-Türk'te;

İsîğ köl: Barsgan'da bir göl. Uzunluğu 30 fersah, eni 10 fersahtır. şeklinde tanımlanmıştır.[1]

Tarihi

Karahanlılar gibi Türk kağanlıklarının dinlenme merkezi olmuştur.

Sovyetler Birliği döneminde Issık Gölü etrafındaki birçok sanatoryum, pansiyon ve tatil evleriyle popüler bir tatil merkezi haline gelmişti. Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından bu işletmeler zor dönemler geçirdi. Bugün bu bölgedeki büyük otel kompleksleri kapatılmakta, yerlerine yeni nesle hitap eden yatak ve kahvaltılı pansiyonlar açılmaktadır.

Sovyetler Birliği döneminde gölde nükleer denemelerin yapıldığı ve gölün ışıma yaptığı söylenmektedir. Bu durumun gölün sularında bulunan fosforik minerallerden ileri geliyor olması mümkündür.

Vasily Vladimirovich Bartold (Wilhelm Barthold)'un Türkistan tarihine kaynak olarak yayımladığı yazmalardan Hicri 520 veya Miladi 1126 tarihli Mucmil al-tavârih vıa al-kişaş şöyle der:

"Issık-Köl kenarında bir dağ vardı.. Türk (Yafes'in oğlu) orayı makam edinmişdi.... bir gece o dağın tepesinde ateş gördü., o dağa Anduk Art adını verdi... onun tepesine otağını kurdu."

Turizm

Issık Göl Anıtı

Isık Göl'ün kumlu kıyısı 320 km olup, Kırgızistan'ın en önemli ve geleceği parlak turizm bölgesidir. Balık bakımından zengin olan göl, hem Doğa koruma alanı, hem de dinlenme ve tatil yeridir. Kıyısında Karakol, Çolpon-Ata ve Balıkçı isminde şehirler bulunur. Ayrıca göl Cengiz Aytmatov'nın bir romanına sahne olmuştur.

Bir asır öncesinde gölün mukaddes olduğuna inanıldığı için göle pek girilmezmiş fakata günümüzde turizm sahası olması dolayısı ile başta Kırgızlar, Kazaklar, Sibirya Türkleri ve Ruslar göle en çok giren turistlerdir. Örnök köyünün kuzey tarafında taşlar üstünde çok eski tarihe ait dağ keçisi resimleri bulunmaktadır. Isık göl ile Çon Kemin arasındaki Küngöy Ala dağın Isık göl tarafındaki eteklerinde çok eski devirlere ait taş üstündeki resimlere çok rastlanır.

Doğal yapısı

Issık gölü biteyi

  • Sazlıklar; Phragmites australis, Typha latifolia, Scirpus tabernaemontani,
  • Su bitkileri; Potamogeton pectinatus, Myriophyllum spicatum, Najas marina,
  • Su yosunları; Chara (40 metre derinliğe kadar), Vaucheria.
  • Bitkisel planktonlar; Merismopedia punctata, M. tenuissima, M. glauca, Gloeocapsa minor, Lyngbya contorta, Cyclotella caspia, Oocystis submarina, O. issikkulica, Dictyosphaerium pulchellum, Sphaerocystis schroeteri, Binuclearia lauterbornii, Peridinium cinctum, Elakatothrix.
  • Hayvansal planktonlar; Arctodiaptomus salinus, Acanthocyclops viridis, Hexarthra fennica, Keratella quadrata. Kıyılarda: Cyclops vicinus, Diaphanosoma brachyurum.

Balık türleri

Issık Gölünde özel balık türleri yaşar. Çebak (Leuciscus schmidti *), Marinka (Schizothorax issyk-kuli), Şir veya yalın Osman (Diptychus dybovskii), Leuciscus bergi*, Phoxinus issykkulensis, Noemacheilus strauchi, Abramis brama*, Coregonus avaretus*, Salmo ischchan*, Stizostedion lucioperca*, Cyprinus carpio *. (* Eknomik olarak önemli türler).

Yerleşim yerleri

Kuzey kıyısında

Issık Gölün kuzey kıyısında yer alan yol boyunca Balıkçı şehrini geçtikten sonra Sarıkamış, Toruaygır, Çırpıkçı, Koş-köl, Tamçı, Çok-Tal, Örnök, Çon-Sarı Oy, Sarı Oy, Kara Oy köylerini geçip Çolpon-Ata şehrine ulaşılır. Çolpon-Ata şehrinin ötesindeki Baktuu-Dolonatı, Bosteri, Bulan-Sögöttü, Korumdu köyünden sonra yol kıyıdan uzaklaşır, sonra Temir ve Kanat köylerinden sonra Çon Aksuu akarsuyunu geçip Grigoryevka köyüne, sonra Aksuu akarsuyunu geçip Semenovka köyüne varılır. Ananyevo, Carkınbayev, Çon-Örüktü, Orto-Örüktü, Kiçi-Örüktü, Oytal, Kuturgu, Frunze, Kürmöntü, Balbay köyüne gelinir. Balbay köyünden sonra Isık Göle bakınca Tüp körfezini görerek Tüp İlçesi (rayon)'ne varılır. Tüp İlçesinden sonra Issık-Göl İlinin idari merkezi olan Karakol şehrine ulaşılır.

  • Balıkçı (Isık Göl'ün batısında, Kırgız demir yolunun son noktasıdır.)
  • Koşkol (Isık Gölünün kuzey kıyısında bir köy)
  • Tamçı (Issık Gölünün kuzey kıyısında bir köy)
  • Çolpon-Ata (Isık Gölü kuzey kıyısının gayri resmi merkezidir)
  • Karakol (Isık Gölü bölgesinin doğusunda il merkezidir)
  • Tüp (Karakol'un liman köyü)
  • Barskon (Isık Gölünün güney kıyısında eski ismi Barsgan olan küçük bir yerleşim yeridir)

Resimler

  • Issık Göl sahili 2002
    Issık Göl sahili 2002
  • Günbatımında Issık Göl 2002
    Günbatımında Issık Göl 2002

Ayrıca bakınız

  • Oluşumlarına göre Türkiye'nin gölleri listesi
  • Türkiye'deki göller

Kaynakça

  1. ^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt I, sayfa 135.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Issık Göl ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Karakol (şehir)</span>

Karakol, Kırgızistan'da Issık Göl'ün doğu kıyısında konumlanan 75.000 nüfuslu bir şehirdir. Karakol şehri, Issık-Göl İlinin merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Baykal Gölü</span> Dünyanın en derin gölü

Baykal Gölü, dünyanın en derin gölü olarak anılmaktadır. Sibirya'nın güneyinde, İrkutsk Oblastı ve Buryatya arasında yer alır. İrkutsk şehrinin yakınında bulunan göl, "Sibirya'nın Mavi Gözü" diye adlandırılır. Yüzölçümü yaklaşık 31.722 km²'dir. Uzunluğu 636 km, en geniş yeri 79,5 km'dir. Gölün tabanı deniz seviyesinin yaklaşık 1285 m altındadır. Gölün dibindeki tortul kayaçların yaklaşık 7 km kalınlığında olduğu tahmin edilmektedir. Bu da gölün yeryüzündeki en derin yarıklardan biri olduğunu göstermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Oğuz Yabguluğu</span> Türkmen ve Oğuz boylarının atası olan Türk devleti

Oğuz Yabguluğu veya Oğuz Yabgu Devleti, Kiev Knezliği tarafından yenilgiye uğratılan Hazar Kağanlığı'nın gücünü kaybetmesiyle Hazarlar'a bağlı olarak Hazar denizi ile Aral gölü arasında ve civarında yaşayan Tengrici Oğuzlar, 950 yıllarında Hazarlar'dan kopuk bağımsız dönem yaşamaya başlamışlardır. Oğuz Yabguluğu 1055 yılına kadar sürmüş ve daha sonra da Büyük Selçuklu İmparatorluğu'nun bir parçası haline gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Issık-Göl (il)</span>

Isık-Köl İli Kırgız Cumhuriyeti'nde yer alan ve ülkenin en büyük gölü olan Isık Göl'ü içine alan bir ildir. Isık sözcüğü, Türk lehçelerinde ılık ve sıcak manalarına gelmekte iken Köl sözcüğü Türkiye Türkçesinde "göl"e karşılık gelmektedir. İlin yüzölçümü 43,735 km2 olup Ocak 2021 nüfus sayımı verilerine göre ilin nüfusu 501,933'tür. Nüfusun %86.2'sini Kırgızların oluşturduğu Isık-Köl'de %8 oranında Rus nüfus bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Balıkçı, Kırgızistan</span> Kırgızistanda Issık Gölünün kuzeybatı kıyısında bir liman şehri

Balıkçı, Kırgızistan'da Issık Gölü'nün kuzeybatı kıyısında bir liman şehridir. Gölün batı tarafında yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Kırgızistan coğrafyası</span>

Kırgızistan, Orta Asya'da, Çin'in batısında karayla çevrili bir ülkedir. Orta Asya'nın yeni bağımsız ülkelerinin en küçüğü olan Kırgızistan, yaklaşık 198,500 kilometrekarelik yüzölçümüyle Türkiye Cumhuriyeti'nin Doğu Anadolu Bölgesi ile hemen hemen aynı büyüklüktedir. Millî toprakları yaklaşık olarak doğudan batıya 900 kilometre, kuzeyden güneye 410 kilometre halinde erişmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Çolpon-Ata</span> Kırgızistanda bir şehir

Çolpan Ata veya Çolpon Ata, başkent Bişkek'in 240 km doğusunda, Karakol şehrinin 135 km batısında ve Issık Göl'ün kuzey kıyısında konumlanan, Issık-Göl İlçesi'nin idari merkezi bir turizm şehridir.

<span class="mw-page-title-main">Barsgan</span> Kırgızistanda bir kasaba.

Barskon, Barskoon veya Barskaun, eski adı Barsgan, Barskhan ya da Barsqan bugünkü Kırgızistan'nın Issık-Göl ili sınırları içinde Issık Gölünün güney kıyısında küçük bir kasabadır.

<span class="mw-page-title-main">Son Göl</span> Kırgızistanda, Issık Gölün güneybatısında, ülkenin ikinci büyük kapalı havza bir dağ gölü

Son Göl, veya Son Kul, Songköl, Song-Köl, Songköl de denilen Kırgızistan'da Narin İli'nin kuzeyinde Issık Göl'ün güneybatısında, ülkenin ikinci büyük kapalı havza bir dağ gölüdür. Divân-ı Lügati't-Türk'te Sidinğ köl veya Sidhinğ köl "Koçnğar başı’na yakın bir göl" şeklinde tanımlanan bu göldür. Son Göl'ün güney kıyısında, Taş Tulga denilen bir antik taş halka vardır ki destan kahramanı Manas ile ilişkili olduğuna inanılır.

<span class="mw-page-title-main">Çatır Gölü</span> Kırgızistanda Narin İlinde Tanrı Dağlarında ortalama deniz seviyesinden 3,530 metre yüksekte Ak Say Vadisinde konumlanan, ülkenin üçüncü büyük kapalı havza bir dağ gölü

Çatır Gölü veya Catır Gölü 'de denilen güney Kırgızistan'da Narin İlinde Tanrı Dağlarında ortalama deniz seviyesinden 3,530 metre yüksekte Ak Say Vadisinde konumlanan, ülkenin üçüncü büyük kapalı havza bir dağ gölüdür. Çatır Gölü, Kırgızistan ile Çin, Sincan Uygur Özerk Bölgesi Kızılsu Kırgız Özerk İli Uluğçat İlçesi sınırına yakındır.

Bedel Geçiti, Kırgızistan ve Çin'in Sincan eyaleti sınırı arasındaki Tanrı Dağları silsilesinde ortalama deniz seviyesinden 4284 metre yüksekteki bir dağ geçididir. Kırgızistan yer adlarında art “dağ geçidi” karşılığında kullanılmakla birlikte günümüz Kırgızcasında aşuu ve bel sözleri işletilmektedir. Bir tarafı çok yüksek diğer tarafı uçurum olan coğrafi şekillerin adlandırılmasında kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Teskey Ala Dağları</span>

Teskey Ala dağları veya Terskey Ala dağları, Orta Asya'da bulunan Kırgızistan'da bir dağ sırasıdır. Sıradağların en yüksek doruğu 5216 metre olan Yeltsin Tepesi'dir. Bitki örtüsü fakir, dağınık kayalıklarla ve karla kaplı ortalama 375 km uzunluğunda olan dağlardır.

<span class="mw-page-title-main">Kızıl-Tuu</span>

Kızıl-Tuu Kırgızistan'da Narin İlinde ortalama deniz seviyesinden 2.325 metre yükseklikte yerleşik bir köydür. A365 karayolu ile Narin Nehri arasında ve nehrin kuzeyindedir.

<span class="mw-page-title-main">Engilçek Buzulu</span> Kırgızistan Tanrı Dağlarında yer alan buz dizgesi

Engilçek buzulu, doğu Kırgızistan'da Tanrı Dağları başlarında yer alan yoğun, sert, devinimi çok yavaş; beslenme alanı, koyakları dolduran dilleri ve yan kollarıyla yerkabuğu üzerinde kendine özgü etkiler yapan buz dizgesidir.

<span class="mw-page-title-main">Ala Göl</span>

Ala Göl, güneydoğu Kırgızistan'da Teskey Ala dağları silsilesinde bir dağ gölüdür. Yaklaşık 3860 m. yükseklikte Yedi-Öküz Yaban Hayatı Koruma Sahası içinde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Kacı-Say</span>

Kacı-Say, Kırgızistan'nin Isık-Göl ilinde yer alan bir şehir tipindeki kasabadır. 2012 yılı itibarıyla köy statüsünü almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Almatı Gölü</span>

Büyük Almatı Gölü doğal dağ rezervuarıdır. Kazakistan'ın Almatı şehrinin 15 km güneyinde, Trans-İli Aladağ dağlarında yer almaktadır. Göl, deniz seviyesinden 2.511 metre yükseklikte yer almaktadır.

Issyk, Almatı bölgesinin Enbekshikazakh ilçesine sehir, Issık kenti akimatının il, ilçe ve merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Cusup Abdrahmanov</span>

Cusup Abdrahmanov veya Yusuf Abdırrahmanov, Yusup Abdurrahmanov — Kırgız başbakanı. Kırgız ÖSSC Halk Komiserliği Şurasının ilk başbakanı (1927—1933).

Kırgızistan'daki nehirler listesi, kısmen veya tamamen Kırgızistan'da bulunan nehirlerin listesidir. Nehirler drenaj havzalarına göre gruplandırılmıştır. Başka nehirler ile birleşen nehirler, aktıkları nehirlere göre listelemiştir. Bazı nehirler kendileri Kırgızistan'dan akmazlar, ancak Kırgızistan'dan geçen kollara sahip olduklarından listelenmiştir; bu nehirler İtalik olarak verilmiştir. Anlaşılır olması için, yalnızca drenaj havzası alanı 1.000 km2'nin üzerinde olan nehirler gösterilmiştir. Kırgızistan nehirlerinin alfabetik bir özeti için Kırgızistan Nehirleri kategorisine bakınız. Toplamda, uzunluğu 10 km ile 35000 km arasında 2044 nehir vardır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.