İçeriğe atla

Irgun

Irgun ablemi.

Irgun (İbranice: ארגון; tam adı: הארגון הצבאי הלאומי בארץ ישראל‎ Hā-ʾIrgun Ha-Tzvaʾī Ha-Leūmī b-Ērētz Yiśrāʾel, lit. "İsrail Topraklarındaki Ulusal Askerî Örgüt"), 1931-1948 arasında Filistin Mandası'nda faaliyet gösteren siyonist bir milis örgütüdür. Eski ve büyük Yahudi paramiliter örgüt Haganah'ın (İbranice: הגנה‎, Savunma) bir koluydu. Grup Haganah'tan ayrıldıktan sonra Haganah Bet (İbranice: "Savunma 'B' " veya "İkinci Savunma", הגנה ב‎) veya alternatif olarak haHaganah haLeumit (İbranice: ההגנה הלאומית) ya da Hama'amad (המעמד‎) olarak tanınmaya başlandı.[1] Irgun üyeleri, 1948 Arap-İsrail savaşının başlangıcında İsrail Silahlı Kuvvetleri'ne dahil edildi. Irgun ayrıca İbranice harflerin bir kısaltması veya IZL kısaltması Etzel (אצ"ל‎) olarak da bilinmektedir.

Irgun politikası, Ze'ev Jabotinsky tarafından kurulan revizyonist Siyonizme dayanıyordu. Howard Sachar'a göre yeni örgütün politikası, Jabotinsky'nin öğretilerine dayanıyordu: Her Yahudi, Filistin'e girme hakkına sahipti; sadece aktif misilleme Arapları caydıracaktı; sadece silahlı Yahudi kuvvetleri, Yahudi devletini garanti altına alacaktı".[2]

Irgun'un en iyi bilinen operasyonlardan ikisi, 22 Temmuz 1946'da Kudüs'teki Kral David Oteli'nin bombalanması ve 9 Nisan 1948'de Lehi ile birlikte yürütülen Deir Yassin katliamıdır.

Irgun, terör örgütü veya terör eylemlerini gerçekleştiren organizasyon olarak görülmektedir.[3][4][5] Encyclopædia Britannica'ya göre örgüt özellikle"kendisini yasa dışı işgalci olarak gördüğü İngilizlere karşı terör ve suikast eylemleri gerçekleştirdi ve aynı zamanda şiddetle Arap karşıtıydı.[6] Irgun, Birleşmiş Milletler, İngiltere ve Birleşik Devletler Hükûmeti ile The New York Times gazetesi,[7][8] Anglo-American Committee of Inquiry,[9][10] 1946 Zionist Congress[11] ve Jewish Agency gibi medya organları tarafından terör örgütü olarak tanımlandı.[12]

Irgun, bugünün Likud partisinin oluşmasını sağlayan İsrail'in sağcı Herut (ya da "Özgürlük") partisinin siyasi bir öncülüydü.[13] Likud, 1977'den bu yana İsrail hükûmetlerinin çoğunun başına geçti ya da onun bir parçası oldu.

Kaynakça

  1. ^ Jacob Shavit, Jabotinsky and the Revisionist Movement 1925–1948 p. 97 Routledge 1988 978-0-7146-3325-1
  2. ^ Howard Sachar: A History of Israel: From the Rise of Zionism to Our Time, pp. 265–266
  3. ^ Bell, J. Bowyer (1979). Terror out of Zion : Irgun Zvai Leumi, LEHI, and the Palestine underground, 1929-1949. Dublin: Academy Press. ISBN 978-0-906187-11-1. 1 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ Whittaker, David (2012). The Terrorism Reader (4. dz. bas.). Routledge. s. 29. ISBN 0415687314. 
  5. ^ Kushner, Harvey W. (2002). Encyclopedia of Terrorism. Thousand Oaks: SAGE Publications. s. 181. ISBN 145226550X. 
  6. ^ "Irgun Zvai Leumi | Jewish right-wing underground movement". Encyclopædia Britannica. 1 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2016. 
  7. ^ Pope Brewer, Sam. Irgun Bomb Kills 11 Arabs, 2 Britons 12 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. New York Times. December 30, 1947.
  8. ^ Irgun's Hand Seen in Alps Rail Blast 7 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. New York Times. August 16, 1947.
  9. ^ W. Khalidi, 1971, 'From Haven to Conquest', p. 598
  10. ^ Terry, Janice (2008). Encyclopedia of world history Vol 5 pg 20. Infobase Publishing. 
  11. ^ "Jewish Terrorism and Jewish Resistance". The Jewish Plan for Palestine—Memoranda and Statements presented by The Jewish Agency for Palestine to the United Nations Special Committee on Palestine. The Jewish Agency for Palestine, Jerusalem. 1947. ss. 20-26. 
  12. ^ "Major Political Developments". The Jewish Plan for Palestine—Memoranda and Statements presented by The Jewish Agency for Palestine to the United Nations Special Committee on Palestine. The Jewish Agency for Palestine, Jerusalem. 1947. s. 32. 
  13. ^ Eisenstadt, S.N. (1985). The Transformation of Israeli Society. Londra: Weidenfeld and Nicolson. ss. 173-4. ISBN 0-297-78423-4. One of the main developments in the initial period of the State was the growth of the Herut party.... It developed from the older Revisionist groups, the 'terrorist' groups of the Irgun Zvai Leumi and members of the Revisionist party ... in 1965 Herut founded, together with the great part of the Liberals, a parliamentary bloc ... in 1973, with the addition of other small groups, it became transformed into Likud 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Siyonizm</span> Yahudilerin ana vatanına dönüş projesi

Siyonizm, tarihî İsrail Toprakları olarak tanımlanan topraklarda bir Yahudi devletinin asırlar sonra yeniden kurulmasını destekleyen, savunan ve Yahudi milliyetçiliğini temel alan ideolojik fikir hareketidir. Modern Siyonizm, 19. yüzyılın sonlarında Orta ve Doğu Avrupa'da ulusal bir canlanma hareketi olarak hem şiddetlenen antisemitizm dalgalarına tepki olarak hem de "Yahudi Aydınlanması" olarak da bilinen Haskala'ya bir cevap olarak ortaya çıktı. Kuruluşundan çok kısa bir süre sonra varlıklı Yahudi soyluların ilgisini çeken hareket, Osmanlı İmparatorluğu'nun kontrol ettiği Filistin'de sürdürülebilir bir Yahudi devletini, 1900 yıl sonra tekrar yaratmayı amaçlıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Arap-İsrail savaşları</span> Arap ülkeleri ve İsrail Devleti arasındaki savaşlar

Arap-İsrail savaşları, Arap Birliği ülkeleri ve İsrail arasındaki politik gerilim ve askeri savaşlar dizisidir. Modern Arap-İsrail savaşlarının kökenleri, 19. yüzyıl sonlarına doğru ortaya çıkan Siyonizm ve Arap milliyetçiliğine dayanır. Yahudiler tarafından tarihi anavatan olarak adlandırılan toprakları, Pan-Arap hareketi, Filistinli Araplara ait olarak görür ve Pan-İslamist bağlamda ise, bu toprakların, Müslümanlara ait olduğuna inanılır. Filistinli Yahudiler ve Araplar arasındaki savaş; 20. yüzyılın başlarındaki Nebi Musa ayaklanması (1920), Jaffa ayaklanması, 1929 yılında Filistin ayaklanması ve 1947 yılında büyük bir sivil savaşa dönüşen ve 1948 yılında İsrail Devleti'nin kurulmasıyla bütün Arap Ligi ülkelerine sıçrayan Arap başkaldırışıyla ortaya çıktı.

<span class="mw-page-title-main">Lehi</span> Yahudi terör örgütü

Lehi, Filistin'de İngiliz mandasının kalkmasını, Yahudi göçünün serbest bırakılmasını ve bir Yahudi devleti kurulmasını savunan silahlı Siyonist direniş örgütü.

<span class="mw-page-title-main">Balfour Deklarasyonu (1917)</span> Arthur Balfour tarafından kaleme alınan ve 1917 yılında İngiliz hükûmeti tarafından yayımlanan, o zamanlar Osmanlı toprağı olan Filistinde "Yahudi halkı için ulusal bir yurt" kurulmasını destekleyen bildiri

Balfour Deklarasyonu, Lloyd George'un başbakanlığındaki Britanyalı savaş kabinesinde dışişleri bakanı olan Arthur Balfour'un girişimiyle başlatılan ve sonuçta Filistin'de bir Yahudi devletinin -İsrail- kurulmasıyla sonuçlanan girişimdir. 1917 yılındaki bu deklarasyon, ilk Balfour Deklarasyonudur. Balfour'un girişimiyle 1926 yılında, Britanya sömürgeleri hususunda ikinci bir Balfour Deklarasyonu yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Menahem Begin</span> 6. İsrail başbakanı

Menahem Begin (İbranice: מְנַחֵם בֵּגִין‎, lit. "

<span class="mw-page-title-main">David Ben-Gurion</span> İsrailin ilk başbakanı

David Ben-Gurion veya David Grün, İsrail'in ilk başbakanı ve İsrail Devleti'nin kurucusudur. 14 Mayıs 1948'de Tel Aviv'de İsrail Bağımsızlık Bildirgesi'ni okumuş ve 1948 Arap-İsrail Savaşı'nda ülkenin liderliğini yapmıştır. 1942 yılında New York'ta düzenlenen Biltmore Konferansı'nın programını hazırlayan kişi oldu. Ayrıca Gurion, hükûmetteki görevinden ve daha sonra Knesset'ten ayrıldıktan sonra Ulusun Atası payesi ile onurlandırılmıştır.

Haganah, Birleşik Krallık Filistin Mandası'ndaki Yahudi yerleşimlerini korumak amacıyla kurulan ve 1920–48 yılları arasında faaliyeti gösteren Yahudi paramiliter örgüttür.

<span class="mw-page-title-main">Ze'ev Jabotinsky</span>

Ze'ev Jabotinsky veya Vladimir Yevgenyevich Zhabotinsky, Yahudi kökenli Rus–Amerikalı Siyonist önder ve gazeteci. İsrail Devleti'nin kurulmasında önemli bir rol oynayan militan Siyonist Revizyonist hareketin kurucusudur.

<span class="mw-page-title-main">Haim Herzog</span> 6. İsrail devlet başkanı

Haim Herzog, İsrail Devleti'nin 6. Başkanı (1983-1993).

<span class="mw-page-title-main">Likud</span> İsrailde bir sağ siyasi parti

Likud, İsrail'in ana sağ siyasi partisidir.

<span class="mw-page-title-main">Moşe Arens</span>

Moşe Arens, İsrailli havacılık mühendisi, araştırmacı, diplomat ve Likud üyesi politikacı. 1973-1992 ve 1999-2003 yılları arasında Knesset üyesi, üç kez Savunma Bakanı ve bir kez Dışişleri Bakanı olarak görev yaptı. Arens, ayrıca İsrail'in ABD Büyükelçisi olarak görev yaptı ve Hayfa'daki Technion'da profesördü.

<span class="mw-page-title-main">İsrail Yahudi Ajansı</span>

İsrail Yahudi Ajansı, Dünyanın en büyük kâr amacı gütmeyen Yahudi kuruluşudur. Görevi, "tüm dünyadaki Yahudi halklarının, mirası ve topraklarıyla bağlantı kurmalarını sağlamak ve gelişen bir Yahudi geleceği ile güçlü bir İsrail'i inşa etmek için onları güçlendirmektir".

İşçi Siyonizmi ya da Sosyalist Siyonizm, Siyonist hareketin solcu kanadıdır. Yıllar boyunca, Siyonistler ve Siyonist kuruluşlar arasında en kayda değer eğilim olmuştur. Harekete mensup gruplar, kendilerini, Doğu ve Orta Avrupa’daki Yahudi işçi hareketlerinin Siyonist dilimi olarak gördüler ve birçok ülkede çok sayıda Yahudi üyeye sahip yerel birimler kurdular. Theodor Herzl tarafından kurulan ve Haim Wiezmann tarafından desteklenen Politik Siyonizm’in tersine, İşçi Siyonizmi, bir Yahudi devletinin, İngiltere, Almanya ve ya Osmanlı İmparatorluğu gibi büyük devletlere yanaşıp yardım isteyerek basit bir şekilde kurulamayacağına inanıyordu. Aksine, İşçi Siyonistler, bir Yahudi devletinin ancak Yahudi işçi sınıfının gayretleriyle, İsrail topraklarına yerleşerek ve çalışarak kurulacağına inandılar. Yahudiler, kibbutz ve moşavlar ile ilerici bir Yahudi toplumu ve şehirli Yahudi proletaryasını kurmalıydılar.

Palmaḥ, geçmişte Haganah'ın elit savaş birimine verilen isimdi. 15 Mayıs 1941 tarihinde kurulan Palmach, Filistin Mandası döneminde, Yahudi toplumunun (Yishuv) yeraltı ordusu olmuştur. Birim, İsrail Bağımsızlık Savaşı başladığında, 2000 erkek ve kadına, üç savaş tugayına ve yardımcı hava, deniz ve istihbarat birimlerine sahipti. İsrail ordusu kurulduktan sonra, Palmach'ın üç tugayı dağıtıldı. Bu ve siyasi bazı nedenlerden dolayı, birçok kıdemli Palmach subayı 1950 yılında istifa etti. Palmach, askeri katkılarının yanı sıra, İsrail kültürü ve değerler sistemine büyük katkılarda bulunmuştur. Üyeleri, uzun yıllar boyunca İsrail ordusu komutanlığının belkemiğini oluşturmuştur ve ayrıca, İsrail'de siyaset, edebiyat ve kültür'e önemli isimler kazandırmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mesiyanik Yahudilik</span> modern Hristiyan dinî hareketi

Mesiyanik/Mesihçi Yahudilik, Yahudilik ile Hıristiyanlık ve İsa'nın Yahudi mesih olduğu inancını birleştiren modern bir senkretik dinî hareket. 1960'larda ve 1970'lerde ortaya çıkmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Yaakov Heruti</span>

Yaakov Heruti, İsrailli hukukçu, aktivist ve kamu görevlisi.

Yahudi terörizmi, Yahudilik içindeki aşırılık yanlıları tarafından işlenen dini terörizmdir.

Birinci Aliyah, 1881-1903 yılları arasında Osmanlı Suriyesi'nin Filistin bölgesine yapılan Yahudi göçüydü. Bu göçte göç eden Yahudiler çoğunlukla Doğu Avrupa'dan ve Yemen'den geldi. Tahminen 25.000 Yahudi göç etti. 19. yüzyılın sonları ile 20. yüzyılın başlarında Avrupalı Yahudi göçmenlerin çoğu birkaç ay sonra pes etti ve genellikle açlık ve hastalıktan muzdarip olarak geldikleri ülkelere geri döndüler. Daha önceki yıllarda da Filistin'e göç olduğu için "Birinci Aliyah" teriminin kullanımı tartışmalıdır. Doğu Avrupa'daki Yahudilerin neredeyse tamamı geleneksel Yahudi ailelerden geliyordu. Birinci Aliyah'ın bir parçası olan göçmenler, daha çok atalarının topraklarıyla olan bağlarından dolayı gittiler.

Hayfa Petrol Rafinerisi katliamı, 30 Aralık 1947 tarihinde İngiliz Filistin Mandası'nda meydana gelen ve hem Arap hem de Yahudi sivil işçilerin öldüğü katliamdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.