İçeriğe atla

Iranrud

Iranrud (Farsça: ایران‌رود), Hazar Denizi'nden Basra Körfezi'ne veya Umman Körfezi'ne bir kanal inşa etme planıydı. Iranrud, Farsçada İran Nehri anlamına gelir. Eski Sovyetler Birliği bu projeyi gerçekleştirmeye hevesliydi çünkü sahip olduğu tek sıcak su limanları, bir NATO ülkesi olan Türkiye'nin kontrolü altındaki İstanbul Boğazı ve Çanakkale Boğazı'na çıkıyordu.

Bu proje hakkında iki ana fikir vardı:

Tarih

Hazar Denizi'ni Basra Körfezi'ne İran toprakları üzerinden bağlama fikri ilk olarak 19. yüzyılda ortaya çıktı. İlk profesyonel çalışma 1960'larda yapıldı.

Rotalar

Batı rotası: Kabaca iki kıyı arasındaki en kısa mesafeyi takip ederek, Basra Körfezi'nin kuzey ucundan Hazar Denizi'nin güneybatısındaki toplam yaklaşık 950 km'lik uzunluğa sahiptir. Kanal güneye Şattülarap ve Karun'da (~ 300 km) ve kuzeyde Sefid Rud'dan (~ 50 km) gidecekti. Bahsedilen nehir havzasında akışın düzenlenmesi durumunda kanal projesi gerçekleştirilebilirdi. Orta kısımda kanal, yaklaşık 600 km uzunluğunda yüksek bir dağ vadisi boyunca uzanacaktı.[1] Batı yolunun başlıca avantajları, denizler arasındaki mesafenin daha kısa olması, Huzistan ve Gilan ovalarından geçiş, nehirlerin kısmi akışı, daha yapay göller kullanma imkanı, nemli iklim için daha kolay su temini ve çok sayıda su yolu olmasıdır. Ancak bu rotanın en büyük dezavantajı, özellikle kaçınılmaz olarak 1800 m'nin üzerine tırmanan Kürdistan ve Hemedan illerinde Zagros, Orta Macar masifi ve Alborz zincirlerinden geçiştir. Batı rotasından sadece bir seçenek olarak bahsedilmiş ve uzmanların daha esnek bir doğu rotasına büyük avantaj sağladığı için daha detaylı bir çalışma yapılmamıştır.

Doğu rotası: Umman Körfezi kıyılarından Hazar Denizi'nin güneydoğu kıyısına kadar uzanır ve toplam 1465 ile 1600 km arasındadır. Bu pasaj ilk olarak 1966'da Mühendis H. Farzad tarafından önerildi. Öneriye göre Hamun-e Jaz Murian, Lut Çölü ve Kebir Çölü boyunca kanal açılacaktı. 1990'ların sonlarında, nihai güney varış noktası için İranlı mühendisler, Bender Abbas bölgesini, daha özel olarak Minab Vadisi'ni planladılar ve daha sonra rota, doğuya, Džaskanski'deki Kašan Nehri'nin Makao vadilerine veya Čabaharský okrug'daki Kahir'e kaydı.[2][3][4] 2000'li yıllarda Rus uzmanlar, İranlılardan bağımsız, devasa geçiş kanalı için ön planlar hazırladılar ve Bender Abbas'ı da son nokta olarak gördüler.[5] Bu nehirlerin her ikisinin vadileri Başakerd'in kütlesini keser ve İranska platosunun en güney kısmı olan Hamun-e Jaz Murian'a veya rota için doğu ve kuzey sınır bölgeleri öngörülen yaklaşık 600 m n olan bir çöküntüye yol açar. Kanal, Iranhahera çevresinden geçecek ve önemli tedarik kaynaklarından biri Bampur Nehri olacaktır.

Planlar

İlk plan

Nehrin Lut'tan geçmesi, suyun susadığı yere ulaşmasına neden olur.

İkinci plan

Urmiye Gölü'nün su seviyesindeki kritik düşüşe göre, bu plan bu göle yeterince su getirebilir.

Tarih

Bu plan ilk defa 1968 yılında Hümaan Farzad tarafından yazılmıştır. Planına göre Basra Körfezi ile Umman Denizi arasına bir göl yapılmalıdır. Üç yer önerildi: Jazmurian çukuru, Lut Çölü ve Kebir Çölü. Yıllar sonra aynı plan o sırada başbakan olan Mir Hüseyin Musevi'ye de önerildi.[6][7][7][8]

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2021. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2021. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2021. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2021. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2021. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2021. 
  7. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 11 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2021. 
  8. ^ https://web.archive.org/web/20111011203953/ []

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Doğu Anadolu Bölgesi</span> Türkiyenin doğusundaki coğrafi bölgesi

Doğu Anadolu Bölgesi, Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden biridir. Anadolu topraklarındaki konumunda doğuda yer alması nedeniyle Birinci Coğrafya Kongresi tarafından 1941 yılında böyle isimlendirilmiştir. Ülkenin, nüfus yoğunluğu ve nüfusu en az olan bölgesidir. Bunda bölgenin yüzölçümünün büyük olması başlıca etkilerindendir.

<span class="mw-page-title-main">Marmara Denizi</span> Karadeniz ve Ege Denizi arasındaki iç deniz

Marmara Denizi ya da Klasik Antik Çağ'ında Propontis, Karadeniz'i, Ege Denizi ve Akdeniz'e bağlayan bir iç denizdir. Karadeniz'e İstanbul Boğazı, Ege Denizi'ne Çanakkale Boğazı ile bağlanır. Türkiye'nin Asya ve Avrupa kısımlarını da birbirinden ayırır. Marmara Adasında bol miktarda mermer bulunması yüzünden adaya ve denize, Yunanca mermer anlamına gelen "Marmaros" denmiştir. Denizin bir diğer eski adı da '"Propontis"'tir. Türkiye'nin en büyük şehirlerinden İstanbul ve Kocaeli bu denizin kıyısında, diğer bir büyük şehri Bursa ise hızla deniz kıyısına doğru genişlemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Hint Okyanusu</span> Okyanus

Hint Okyanusu, kuzeyde Asya, batıda Afrika ve Arabistan Yarımadası, doğuda Malay Yarımadası, Sunda Adaları ve Okyanusya tarafından çevrilen, dünyanın üçüncü büyük okyanusudur. Agulhas Burnu'nun güneyinde 20° Doğu boylamının geçtiği yerde Atlas Okyanusu'ndan; 147° Doğu boylamının geçtiği yerde de Pasifik Okyanusu'ndan ayrılır. En kuzeyde Basra Körfezi'nde, 30° enlemine kadar uzanır. Dünya sularının %20'sini kapsar. Afrika'dan Avustralya'ya kadar okyanusun genişliği 10.000 kilometre kadardır. Bu alanda yaklaşık olarak 73.566.000 km² yer kaplar. Hacminin yaklaşık olarak 292.131.000 km³ olduğu tahmin edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Hazar Denizi</span> Dünyanın en büyük gölü

Hazar Denizi dünyanın en büyük gölü veya eksiksiz bir deniz olarak sınıflandırılan dünyanın en büyük iç su kütlesidir. Adını Hazar Kağanlığı'ndan almıştır. Güneydoğu Avrupa ve güneybatı Asya'dadır ve dünyanın en büyük tuzlu su gölüdür. Hem deniz, hem de göl özelliklerini taşımaktadır. Petrol yataklarınca zengindir. Tektonik göllere örnektir. Endoreik bir havza olarak, Avrupa ile Asya arasında, Kafkasya'nın doğusunda, Orta Asya'nın geniş bozkırlarının batısında ve Batı Asya'daki İran platosunun kuzeyinde yer almaktadır. Denizin yüzey alanı 371.000 km2 ve hacmi 78.200 km3'tür. Tuzluluk oranı yaklaşık %1,2 olup, bu oran çoğu deniz suyunun tuzluluğunun yaklaşık üçte biri kadardır. Kuzeydoğuda Kazakistan, kuzeybatıda Rusya, batıda Azerbaycan, güneyde İran ve güneydoğuda Türkmenistan ile sınırlanmıştır. Hazar Denizi çok çeşitli canlı türlerine ev sahipliği yapmaktadır ve en çok havyar ve petrol endüstrileriyle tanınmaktadır. Petrol endüstrisinden kaynaklanan kirlilik ve Hazar Denizi'ne akan nehirler üzerine inşa edilmiş barajlar, denizde yaşayan organizmaları olumsuz etkilemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Dicle</span> Türkiyeden Iraka akan ırmak

Dicle ırmağı, Fırat ırmağı ile birlikte Mezopotamya'yı oluşturan iki büyük nehirden en doğuda olanıdır. Türkiye'de bulunan Elazığ ilinin Sivrice ilçesinden doğan nehir, Irak boyunca akar ve Fırat'la birleşerek Şattülarap'ta Basra körfezine dökülür.

<span class="mw-page-title-main">Aral Gölü</span> Kazakistanda çoğu kurumuş olan bir göl

Aral Gölü, Kazakistan - Karakalpakistan (Özbekistan) sınırları içinde olan göldür. Önceki yıllarda 68.000 km² yüz ölçümüyle Asya'nın ikinci, dünyanın dördüncü büyük gölüydü. Son yıllarda aşırı sulama nedeniyle eski yüzölçümünün %90'ını kaybetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Basra</span>

Basra, Irak'ın güneyinde bir kent; Irak'ın ikinci büyük şehri ve en önemli limanı. Hamar Gölünün güneydoğu ucunda, Şattül Arap su yolunun batı kıyısında, Basra Körfezi'ne 55, Bağdat'a ise 545 kilometre uzaklıktadır.

<span class="mw-page-title-main">Deniz</span> büyük ve genellikle tuzlu su

Deniz, bir okyanus ile bağı olan ve büyük bir alanı kaplayan ve genellikle tuzlu olan su kütlesi. Terim genellikle okyanus terimi yerine de kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Karakum Çölü</span>

Karakum Çölü Orta Asya'da yer alan bir çöl.

<span class="mw-page-title-main">Lut Gölü</span> Dünyadaki en tuzlu üçüncü göl

Lut Gölü ya da Ölü Deniz (İbranice: יָם הַמֶּלַח,

<span class="mw-page-title-main">Delta (coğrafya)</span> bir nehrin ağzında oluşan yerşekli

Delta ya da çatal ağız, bir ırmağın çatallanarak denize döküldüğü yerdir. Eski Yunan tüccarların Nil Nehri'nin denize ulaşan kısmında üçgen biçiminde kara parçaları olduğunu gördüler. Oluşan şekiller Yunan alfabesinin dördüncü harfi Δ (delta) ile aynı olduğu için tüccarlar buraya delta adını verdiler.

<span class="mw-page-title-main">Urmiye Gölü</span> İranın kuzeybatısındaki tektonik oluşumlu tuz gölü

Urmiye Gölü, İran'ın kuzeybatısında, Batı Azerbaycan Eyaleti ile Doğu Azerbaycan Eyaleti arasında bulunan tektonik oluşumlu tuz gölü.

<span class="mw-page-title-main">Hürmüz Boğazı</span> Umman Körfezi ile Basra Körfezi arasındaki boğaz

Hürmüz Boğazı Umman Körfezi ile Basra Körfezi'ni birbirine bağlayan boğazdır. Boğaz, Avesta'da adı geçen iyilik tanrısı Hürmüz'ün adını almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Lut Çölü</span>

Lut Çölü, güneydoğu İran'da geniş bir tuz çölüdür.

<span class="mw-page-title-main">İran coğrafyası</span>

İran, Güneybatı Asya'da, Umman Körfezi, Fars Körfezi, Hazar Denizi, Irak, Türkiye ve Pakistan arasında bir coğrafik konuma sahiptir. İran yeryüzündeki en dağlık ülkelerden biridir. Dağlar, üzerlerinde ana tarım ve yerleşim bölgelerinin yer aldığı çok sayıda dar havza veya platoyu çevrelemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Batı Asya</span> Orta Doğu ve Kafkasların bir bölümünü kapsayan bölge

Batı Asya, Asya'nın en batıdaki bölgesidir. Anadolu, Arap Yarımadası, İran, Mezopotamya, Levant bölgesi, Kıbrıs adası, Sina Yarımadası ve Transkafkasya'yı (kısmen) kapsamaktadır. Bölgenin Mısır'da bulunan Süveyş Kanalı ile Afrika'dan, Türk Boğazları'nın su yolları ve Büyük Kafkas Dağları ile Avrupa'dan ayrıldığı düşünülmektedir. Doğusunda Güney Asya, kuzeydoğusunda Orta Asya bulunmaktadır. Bölgeyi sekiz deniz çevrelemekte : Ege Denizi, Karadeniz, Hazar Denizi, Basra Körfezi, Umman Denizi, Aden Körfezi, Kızıldeniz ve Akdeniz.

<span class="mw-page-title-main">Basra Körfezi</span> Arabistan Yarımadasının kuzeyi ile İranın güneybatısı arasında kalan Hint Okyanusuna bağlı koy

Basra Körfezi,, Arap Yarımadası'nın kuzeyi ile İran'ın güneybatısı arasında kalan Hint Okyanusu'na bağlı körfez. Dünyanın en önemli petrol ve doğalgaz yatakları bu bölgede bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Sakarya Nehir Taşımacılığı Projesi</span>

Sakarya Nehir Taşımacılığı Projesi, Sakarya Nehrini Sapanca Gölüne, gölü de İzmit körfezine bağlama projesi. Proje ile ucuz ulaşım türü olan nehir ulaşımını geliştirmek, iç bölgeleri denizlere bağlamak, günümüz için yoğunlaşan İstanbul boğazı trafiğini rahatlatmak temel hedeflerdendir.

<span class="mw-page-title-main">Karakum Kanalı</span> kanal

Karakum kanalı türkmenistan'da bulunan yaklaşık 1400 km uzunluğundaki bir su yoludur. Yapımına 1954 yılında başlanan kanal sulama ve balıkçılık gibi ekonomik faaliyetler için önemli bir kaynak teşkil etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Aral Gölü'nün kuruması</span>

Aral Gölü'nün kuruması - Aral Gölü'ndeki su seviyelerindeki yıllık düşüşle ilişkili ekolojik, biyolojik, sosyal sorunlar ortaya çıkaran bir toprak ve iklim felaketi. Aralkum Çölü bu sürecin sonucunda meydana gelmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.