İçeriğe atla

Irak Ulusal Kongresi

Irak Ulusal Kongresi
KısaltmaIUK
KurucuAhmed Çelebi
Kuruluş tarihi1992 (1992)
MerkezBağdat, Irak
Gazete(ler)El-Mutamar
İdeolojiGüncel:
Merkezcilik
Mezhep dışılık
Tarihsel :
Refah devleti[1]
Laiklik[2]
Liberalizm[2]
İnternet sitesi

Irak Ulusal Kongresi (IUK; Arapça: المؤتمر الوطني العراقي Al-Moutammar Al-Watani Al-'Iraqi), Ahmet Çelebi önderliğinde Birinci Körfez Savaşı'nın ardından ABD yönetimini, Irak Devlet Başkanı Saddam Hüseyin'in devrilmesini teşvik etmek amacıyla birçok Iraklı siyasi partinin bir araya gelerek oluşturdukları şemsiye örgüttür.

Geçmiş

IUK, çeşitli Saddam karşıtı grupların faaliyetlerini koordine etmek için Birinci Körfez Savaşı'nın ardından kuruldu. Daha sonra Başkan George H. W. Bush, CIA'ye Mayıs 1991'de Saddam'ın görevden alınması için gerekli koşulları yaratmaya yönlendiren bir başkanlık kararını imzaladı. Saddam karşıtı grupları koordine etmek bu stratejinin önemli bir unsuruydu. Rendon Group ajansından John Rendon tarafından icat edilen IUK, 1990'larda milyonlarca gizli fon aldı. Irak Kurtuluş Yasası'nın kabulünden sonra yılda yaklaşık 8 milyon dolar açık fon aldı. CIA'nin IUK'nin oluşturulması ve erken finanse edilmesine derin katılımı, birçok kişinin grubu gerçek Irak muhalefetinin bir organı olmaktan ziyade CIA'nin kuklası örgütlenme olarak görmesine neden oldu.

IUK; Saddam muhalifi Kürtleri, Sünni ve Şii Arapları (hem İslami köktenci ve laik), gayrimüslim Arapları, kralcıları, milliyetçileri ve eski askeri görevlileri bir araya getirmeye çalıştı.[3] Bu açıdan Irak tarihinde ilk defa bu kadar geniş yelpazede bir yapılanma oluşturulmuş oldu. Haziran 1992'de düzinelerce muhalefet grubundan yaklaşık 200 delege, Irak'ın iki ana Kürt grubu olan rakip Kürdistan Demokratik Partisi (KDP) ve Kürdistan Yurtseverler Birliği ile birlikte Viyana'da bir araya geldi (PUK). Ekim 1992'de, SCIRI ve al-Dawa da dahil olmak üzere büyük Şii gruplar koalisyona dahil oldu ve IUK, bir Liderlik Konseyi ve 26 üyeli bir yürütme konseyi seçerek, Kürt kontrolündeki Kuzey Irak'ta önemli bir toplantı düzenledi. Liderler arasında Irak için anayasal bir monarşinin geri dönmesi çağrısında bulunan monarşist Şerif Ali bin el-Hüseyin, ılımlı Şii Müslüman din adamı Muhammed Bahr el-Ulloum, eski Iraklı general Hasan Naqib ve Mesud Barzani vardı. Seküler bir Iraklı-Amerikalı ve matematikçi olan Ahmet Çelebi, grubun başına geçti.

IUK'nin siyasi platformu; insan hakları ve hukukun üstünlüğüne uygun, anayasal, demokratik ve çoğulcu bir Irak'ın toprak bütünlüğünün korunması ve Irak'la ilgili Birleşmiş Milletler kararları da dahil olmak üzere uluslararası hukuka tam uyumun sağlanacağını açıkladı.

Ancak IUK içerisindeki farklılıklar sonunda, IUK'nin çöküşüne sebebiyet verdi. Mayıs 1994'te iki ana Kürt partisi, toprak ve diğer meseleler için birbirleriyle savaşmaya başladı. Kürt partileri arasındaki rekabet, KDP'nin Erbil'i rakip KYB'den ele geçirmesi için Saddam Hüseyin'den silahlı destek talep etmesinde neden oldu. Irak, 200 muhalefet üyesinin idam edildiği ve 2.000 kadarının tutuklandığı bir askeri saldırı başlatarak bu talepten yararlandı. IUK, KDP ile KYB arasındaki ateşkes müzakerelerinde merkezi bir rol oynadı. Ancak parçalanma devam etti ve birçok kurucu grup IUK şemsiyesinden ayrıldı. Bunun yanında 1995 başarısız darbe girişiminden sonra Irak istihbarat servislerinin devam eden baskısı neticiesinde Irak içerisindeki etkinliği de azalmaya başladı. IUK içindeki artan zorlukların bir sonucu olarak, Amerika Birleşik Devletleri, İyad Allavi liderliğindeki Irak Ulusal Anlaşması (IUA) gibi Irak rejimini tehdit edebilecek diğer muhalifleri desteklemeye başladı. Kısa bir süre sonra ABD, IUK'e ayırdığı bütçeyi kesti. Ancak IUK, 1998'de ABD Kongresi, esas olarak IUK için planlanan Irak Kurtuluş Yasası'yla 97 milyon dolarlık fon elde etti.[4]

Mart 2002'de, Seymour Hersh, The New Yorker'da "IUK tarafından desteklenen grupların Irak topraklarında petrol rafinerilerini ve diğer tesisleri hedef alan sabotaj operasyonları yürüttüğünü" bildirdi. Haberin devamında Seymour Hersh, en son saldırının 23 Ocak'ta gerçekleştiğini ve bir IUK yetkilisinden elde ettiği bilgiye göre "Yerli muhalifler" tarafından atılan füzelerin Bağdat'ın kuzeyindeki büyük Baji rafineri kompleksini vurduğunu ve kompleksin on iki saatten fazla yandığını belirtti. Ancak Seymour Hersh, Ahmet Çelebi'nin potansiyel faydası konusunda Pentagon ve sivil liderler arasında şüphelerin olduğunu belirtiyor. Bazı kesimlerin muhalefete yalnızca IUK'nin liderlik edebileceği konusunda ısrar etmeye devam ederken bazılarının buna muhalefet ettiğini belirten Seymour Hersh, eski bir Yönetim yetkilisinin kendisine, "Pentagon ve Başkan Yardımcısının ofisi hariç herkes, IUK'yi terk etmek istiyor" dediğini aktarıyor. Seymour Hersh, haberin devamında, IUK'yi eleştirenlerin, Ahmet Çelebi'nin yıllarca süren çabalarına ve milyonlarca dolarlık Amerikan yardımına rağmen, bugün Irak'taki birçok unsur arasında yoğun bir şekilde popüler olmadığına dikkat çektiğini belirten Seymour Hersh, bu düşünceleri dile getirenlerin aksine Paul Wolfowitz ve Richard Perle de dahil olmak üzere Yönetim içindeki ve çevresindeki IUK destekçilerinin, Ahmet Çelebi'nin Irak içinde Saddam'a karşı bir isyanı tetikleyebileceğine inandığını belirtiyor. Aralık 2002'de Robert Dreyfuss, Pentagon'daki birçok IUK eleştirmenlerin, ABD'nin savaş planlarını IUK'nin sağladığı istihbaratla şekillendirebileceği konusunda dehşete düştüğünü ve CIA'de ve Dışişleri Bakanlığı'nda Ahmet Çelebi'nin, kendini şişirme konusunda uzman olduğunu ancak halkla ilişkiler konusundaki yeteneği dışında başka bir yeteneği bulunamadığını savunan eleştirmenlerin bulunduğunu belirtti.

Eski bir kıdemli CIA yetkilisi ve terörle mücadele uzmanı Vincent Cannistraro, Robert Dreyfuss'un aktardığı bilgileri teyit niteliğinde açıklamalarda bulundu. Cannistraro, IUK'nin istihbaratı güvenilir olmadığını belirterek verilen istihbaratların çoğunluğunun Ahmet Çelebi'nin kendi başkanlık hırslarını desteklemek için Savunma Bakanlığı'nın duymak istediği bilgilerden oluştuğunu belirtti.

Şubat 2003'te Bush yönetimi savaş hazırlıklarının sonuna yaklaşırken, IUK'nin ABD işgalinden sonra Irak'ta kurulacak hükûmette yer alma planı tartışmalara sebebiyet verdi. Yaşanan büyük tartışmaların ardından, Ahmet Çelebi'nin başkanlık yaptığı Irak Hükûmet Konseyi kuruldu ancak kısa bir süre sonra IUK'nin rakibi Irak Ulusal Anlaşması'nın geçici başkanı İyad Allavi, Ahmet Çelebi'nin yerine başkan olarak seçildi.

İşgalin ardından Ahmet Çelebi, ABD'nin çok fazla gücü elinde tuttuğunu söyleyerek ABD'yi eleştirmeye başladı. 18 Mayıs'ta Pentagon'un, IUK'ye istihbarat için verilen aylık ortalama 340.000 dolarlık fonun kesildiğini açıklamasından ardından ABD ordusu, Irak'ta yaşayan Irak Ulusal Kongresi üyelerinin konutlarına baskın düzenledi. Ahmet Çelebi'nin sözcüsü, Ahmet Çelebi'nin silah zoruyla tutulduğunu ve 30 Haziran 2004'te gerçekleştirilecek egemenlik devrinde Birleşik Devletler tarafından belirlenen kuralları kabul etmesi için baskı yapıldığını belirtti.

Ocak 2005 Irak seçimleri öncesinde, Ahmet Çelebi, Mukteda es-Sadr ile aynı çizgiyi savunarak işgalin keskin bir eleştirmeni olarak kendisini konumlandırırken, esas olarak Şii gruplardan oluşan Birleşik Irak İttifakı koalisyonuna katıldı. Ahmet Çelebi, geçiş hükûmetine Başbakan Yardımcısı ve IUK üyesi Ali Allavi (İyad Allavi'nin kuzeni ve Ahmet Çelebi'nin yeğeni) ise Maliye Bakanı oldu.

IUK, Aralık 2005'teki Irak seçimlere Birleşik Irak İttifakı'ndan ayrılarak kendi çok etnikli Ulusal Kongre Koalisyonunu kurarak girdi ancak seçimde hiç sandalye kazanamadı. 2014 tarihinde Ammar el-Hakim liderliğinde 2014 Irak parlamento seçimleri için başta Şii olmak üzere 23 farklı Iraklıdan oluşan Vatandaş İttifakı'na dahil oldu.

Kaynakça

  1. ^ "Archived copy". 26 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2014. 
  2. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 10 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2021.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "kurds_history.enacademic.com" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: )
  3. ^ "Iraqi National Congress". Federation of American Scientists. 26 Mart 1998. 8 Mayıs 1999 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2009. 
  4. ^ Kenneth Katzman (March 26, 1998). Iraq's Opposition Movements. 3 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Congressional Research Service report.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İyad Allavi</span>

İyad Allavi, Iraklı siyasetçi ve sinirbilimcidir. Haziran 2004-Mayıs 2005 arasında Irak başbakanı olarak görev yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Irak</span> Batı Asyada bir ülke

Irak, resmî adıyla Irak Cumhuriyeti, Batı Asya'da bir ülkedir. Kuzeyde Türkiye, doğuda İran, güneydoğuda Kuveyt, güneyde Suudi Arabistan, güneybatıda Ürdün, batıda ise Suriye ile sınır komşusudur. Başkenti ve en büyük şehri Bağdat olan federal parlamenter cumhuriyet ile yönetilen bir ülkedir.

<span class="mw-page-title-main">Celal Talabani</span> 6. Irak cumhurbaşkanı

Celal Talabani, Iraklı Kürt siyasetçi. 2005-2014 yılları arası Irak cumhurbaşkanı olarak görev almıştır. Irak'ın ilk Arap olmayan cumhurbaşkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Saddam Hüseyin</span> 5. Irak cumhurbaşkanı

Saddam Hüseyin Abdülmecid et-Tikriti, Iraklı siyasetçi. Irak'ın beşinci cumhurbaşkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Huzuru Temin Harekâtı</span>

Huzur Harekâtı ya da Huzuru Temin Harekâtı (1991-1996 arasında Huzur Harekâtı-2 Körfez Savaşı'ndan sonra, Kuzey Irak'taki Kürtleri Saddam Hüseyin'in saldırılarından korumayı amaçlayan, Amerika Birleşik Devletleri öncülüğünde savaşa katılan diğer müttefik ülkelerin de dahil olduğu ve Türkiye üzerinden gerçekleştirilen askerî harekât. Bu harekâtı uygulayan hava birliğinin adı olan "Poised Hammer" yanlış bir biçimde "Çekiç Güç" adıyla Türkçeye tercüme edilmiş ve uzun yıllar Türkiye'de yaygın biçimde bu harekâtı ve 1997-2003 yılları arasında bu harekâtın devamı olan Kuzeyden Keşif Harekâtı'nı uygulayan Birleşik Görev Gücü'nün yerine kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mustafa Barzani</span> Kürt milliyetçi lider

Molla Mustafa Barzani, Kürt lider. Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin kurucusudur. 1946 yılından 1979'daki ölümüne kadar Kürdistan Demokrat Partisi'nin başkanı olarak siyaset yapmıştır. Bağımsız Kürt devleti görüşleriyle Kürt milliyetçiliğine önemli katkılar sunmuştur. Mesud Barzani ve İdris Barzani'nin babasıdır.

<span class="mw-page-title-main">İbrahim el-Caferi</span>

İbrahim Abdülkerim Hamza El Aşakir El Caferi, 7 Nisan 2005-20 Mayıs 2006 tarihleri arasında Irak başbakanı olarak görev yapan Iraklı siyasetçi. 8 Eylül 2014 tarihi itibarıyla Irak dışişleri bakanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kürdistan Yurtseverler Birliği</span> Irakta bir siyasi parti

Kürdistan Yurtseverler Birliği kısaca KYB, 1975'te Irak'ta kurulan bir siyasi partidir. KYB'nin kurucuları arasında Celal Talabani vardı. Parti Kürdistan Demokrat Partisi'nden kopan ve daha sosyalist olanlar tarafından kuruldu.

<span class="mw-page-title-main">Taha Yasin Ramazan</span>

Taha Yasin Ramazan, eski Irak Halk Ordusu Lideri (1974–1991) ve Başkan Yardımcısı (1991–2003). Eski Irak Devlet Başkanı Saddam Hüseyin'in sağ koluydu.

Irak Direnişi ABD Silahlı Kuvvetleri öncülüğündeki yabancı silahlı kuvvetler tarafından gerçekleştirilen Irak’ın işgalinin ardından işgal kuvvetlerine, işgal kuvvetlerinin sayesinde iktidara gelmiş olan yönetime karşı silahlı mücadele yürüten, destek veren Iraklı ve yabancı tüm unsurları kapsar. Direniş, ABD önderliğindeki Çokuluslu Güç birliklerinin yanı sıra, iş birliği yaptığı gerekçesiyle diğer Iraklı gruplarla da savaşmaktadır. Direniş, çeşitli farklı taktikler kullansa da asimetrik savaş gereğince genelde gerilla taktiklerine başvurmaktadır.

Duelfer Raporu, 30 Eylül 2004 tarihinde Iraq Survey Group (ISG) tarafından yayınlanan rapordur. 2003 yılındaki Irak’ın işgalinden sonra ülkede faaliyet göstererek kitle imha silahları arayan grup hazırladığı raporda, ABD Başkanı George W. Bush başta olmak üzere ABD hükûmeti tarafından iddia edilenin aksine Irak'da kitle imha silahı bulunmadığını açıklayacaktır.

Genel Güvenlik Müdürlüğü (GSD) bir Irak istihbarat teşkilatıdır. Bu terörist gruplar tarafından yaygın bir şiddet ikliminde ve Irak direnişinde Temmuz 2004'te düzenlenen basın toplantısında geçici Başbakanı İyad Allavi tarafından açıklandı. Kendi örgütlenmesi ile ilgili detaylar o anda açıkça değil de, Genel Güvenlik Müdürlüğü'nün belirlenen görevleri "sızma ve Irak'ın kuvvetli isyanını imha" olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Irak Ulusal İstihbarat Servisi</span>

Irak Ulusal İstihbarat Servisi (INIS) Geçici Koalisyon Otoritesi yetkisiyle Nisan 2004 yılında kurulan Irak hükûmetinin bir istihbarat kuruluşudur.

<span class="mw-page-title-main">Mustafa el-Kazımi</span> Iraklı siyasetçi

Mustafa el-Kazımi, Iraklı siyasetçi. Irak Ulusal İstihbarat Servisi eski Başkanı. 9 Nisan 2020 tarihinde Irak'ta hükûmeti kurmakla görevlendirildi. 7 Mayıs 2020 tarihinde Irak Temsilciler Konseyi'nden güvenoyu alarak Irak Başbakanı oldu.

Tevfik el-Yasiri, Iraklı askeri subay ve politikacı.

<span class="mw-page-title-main">17 Temmuz Devrimi</span> Irakta 1968 Baas darbesi

17 Temmuz Devrimi, 1968'de Irak'ta Ahmed Hasan el-Bekir, Abdurrezzak en-Naif ve Abdurrahman el-Davud liderliğinde, Cumhurbaşkanı Abdurrahman Arif ve Başbakan Tahir Yahya'yı deviren ve Arap Sosyalist Baas Partisinin Irak Bölgesel Şubesini iktidara getiren bir darbeydi. Darbeye ve ardından Naif liderliğindeki ılımlı fraksiyonun tasfiyesine katılan Baasçılar, Hardan et-Tikriti, Salih Mehdi Ammaş ve gelecekteki Irak Cumhurbaşkanı Saddam Hüseyin'i içeriyordu. Darbe öncelikle Yahya'ya yönelikti. Yahya, Arif'in ılımlı hükûmetini Irak'ın petrolünü İsrail'e karşı savaşta bir silah olarak kullanmak için Birleşik Krallık ve ABD'nin sahip olduğu Irak Petrol Şirketi'ni (IPC) kamulaştırmaya zorlamak için Haziran 1967 Altı Gün Savaşı'nın yarattığı siyasi krizi istismar eden açık sözlü bir Nasırcıdır. IPC'nin tam olarak kamulaştırılması, Baas yönetimi altında 1972 yılına kadar gerçekleşmedi. Darbenin ardından yeni Irak hükûmeti, sözde Amerikan ve İsrail entrikalarını ifşa ederek daha geniş bir tasfiyenin ortasında 14 kişiyi - 9 Irak Yahudisi de dahil - uydurma casusluk suçlamalarıyla alenen infaz ederek ve Irak'ın Sovyetler Birliği ile geleneksel olarak yakın ilişkilerini genişletmeye çalışarak gücünü pekiştirdi.

Irak Ulusal Anlaşması, 1991 yılında İyad Allavi tarafından kurulan partidir. Irak içerisinde Wifaq (uyum) olarak bilinirdi.

Iraklılar, Başkan Yardımcısı Gazi Meşal Acil el-Yaver liderliğindeki bir Irak siyasi partisidir. Ocak 2005 Irak seçimlerine katılan en büyük Sünni partisiydi. Seçim kampanyası sırasında el-Yaver, o zamanlar büyük ölçüde sembolik ama yine de önemli bir pozisyon olan Irak'ın başkanıydı. Parti, Sünni aşiretlerin el-Yaver'in mensup olduğu Şammar kabilesi liderliğinde birleşiminden oluşuyordu. Aralık 2005 seçimlerinin öncesinde parti, İyad Allavi'nin Irak Ulusal Anlaşması'nın da katıldığı Irak Ulusal Listesi'ne dahil oldu. Seksen aday listesinde birkaç önde gelen Şii de vardı. Büyük oranda Sünni katılımın düşük olmasından dolayı parti, seçimlerde yalnızca 150.000 oy alarak, kullanılan oyların %1,78'iyle genel destekte dördüncü sıraya yerleşti ve Irak Geçici Ulusal Meclisi'nde beş sandalye kazandı.

<span class="mw-page-title-main">Arap Sosyalist Baas Partisi - Irak Bölgesi</span> Bölünme sonrası Irak Baas Partisi

Arap Sosyalist Baas Partisi - Irak Bölgesi, resmi olarak Irak Bölgesel Şubesi, 1951 yılında Fuad er-Rikabi tarafından kurulmuş bir Irak Baasçı siyasi partisidir. Orijinal parti içindeki 1966 bölünmesinin ardından Irak egemenliğindeki Baas hareketine olan bağlılığını değiştirmeden önce, orijinal Baas Partisi'nin Irak bölgesel şubesiydi. Parti, 2003 yılında Amerika'nın Irak'ı istilasından sonra resmen yasaklandı, ancak buna rağmen hâlâ yeraltında çalışmaya devam ediyor.

<span class="mw-page-title-main">Abdüllatif Reşid</span> 9. Irak cumhurbaşkanı

Abdüllatif Reşid, Latif Reşid olarak da bilinir, Iraklı Kürt siyasetçi ve Irak cumhurbaşkanı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.