İçeriğe atla

Irak Ulusal Anlaşması

Irak Ulusal Anlaşması
KısaltmaİUA
Genel başkanİyad Allavi
Kurucuİyad Allavi
Tahsin Muallah
Salah Ömer el-Ali
Kuruluş tarihi1991 (1991)
Gazete(ler)Bağdat Haberleri[1]
İdeolojiİlerlemecilik[2]
Laiklik[3][4]
Liberalizm
Siyasi pozisyonMerkez sol
İnternet sitesi

Irak Ulusal Anlaşması (Arapça: الوفاق الوطني العراقي Al-Wifaq Al-Watani Al-'Iraqi), 1991 yılında İyad Allavi tarafından kurulan partidir. Irak içerisinde Wifaq (uyum) olarak bilinirdi.

Geçmiş

Parti, Birinci Körfez Savaşı sırasında Saddam Hüseyin'e muhalefet grubu olarak kuruldu. O zamanlar en aktif iki Saddam karşıtı grup Irak İslam Devrim Konseyi ve İslami Davet Partisi'ydi. Her iki partide de Irak kökenli olmasına karşın İran'dan faaliyet gösteren İslami Şii partilerdi. Her iki partide batıyla yakın değildi. İUH, büyük ölçüde Suudi Arabistan'ın finansmanıyla kuruldu. Suudi Arabistan'ın dışında İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri'de harekete destek veriyordu.

İUH üyeliği büyük ölçüde Saddam Hüseyin'in yönetimi altındaki Irak ordusundan kaçan askerlerden ve güvenlik personelinden oluşuyordu.

İUH, bir militan grup olarak kapasitesini göstermek için 1992 ile 1995 yılları arasında Irak'ta saldırılar düzenledi, ancak bunların hükûmet üzerinde çok az etkisi oldu. Irak Ulusal Kongresi'nin Irak'ın hoşnutsuz azınlıkları arasında devrimi kışkırtma stratejisinin aksine, IUA Saddam'ı ortadan kaldırmanın en iyi yolunun Irak askeri ve güvenlik servisleri arasında bir darbe örgütlemek olduğunu düşünüyordu. Bu amaçla, IUA, CIA ile yakın işbirliği içinde, 1996'da Saddam'a karşı bir darbeye karışmıştı. Ancak, IUA'ya Saddam'a sadık ajanlar sızmıştı ve Haziran 1996'da 30 Irak subayı idam edildi ve 100 kişi IUA ile bağlantılı oldukları iddiasıyla tutuklandı.[5] İyad Allavi, IUA'nın Mart 1998 itibarıyla Irak'ta faal olduğunu iddia etti.

Saddam'ın düşmesiyle IUA, işgal hükûmetinde merkezi bir rol oynayarak Irak'a girdi. ABD ile Irak Ulusal Kongresi arasındaki sürtüşmeyle, IUA'nın rolü daha da güçlendi ve İyad Allavi, 28 Mayıs 2004'te Irak Başbakanı ilan edildi. IUA, Ocak 2005 Irak seçimlerine Irak Ulusal Listesi koalisyonuyla girdi.

Kaynakça

  1. ^ "baghdad-news.com". baghdad-news.com. 18 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2016. 
  2. ^ "Archived copy". 6 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2014. 
  3. ^ Muttitt, G. (2012). Fuel on the Fire: Oil and Politics in Occupied Iraq. New Press. ISBN 9781595588227. 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2016. 
  4. ^ "Featured Articles about Iraqi National Accord - Page 3". articles.chicagotribune.com. 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2016. 
  5. ^ "Archived copy". 19 Eylül 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2004. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İyad Allavi</span>

İyad Allavi, Iraklı siyasetçi ve sinirbilimcidir. Haziran 2004-Mayıs 2005 arasında Irak başbakanı olarak görev yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Irak</span> Batı Asyada bir ülke

Irak, resmî adıyla Irak Cumhuriyeti, Batı Asya'da bir ülkedir. Kuzeyde Türkiye, doğuda İran, güneydoğuda Kuveyt, güneyde Suudi Arabistan, güneybatıda Ürdün, batıda ise Suriye ile sınır komşusudur. Başkenti ve en büyük şehri Bağdat olan federal parlamenter cumhuriyet ile yönetilen bir ülkedir.

<span class="mw-page-title-main">Körfez Savaşı</span> 1990-1991 yılları arasında Irak ile 42 ülkeden oluşan koalisyon arasında yaşanan çatışma

Körfez Savaşı veya Birinci Körfez Savaşı, kod adı Çöl Fırtınası Harekâtı 2 Ağustos 1990'da Irak'ın Kuveyt'i işgal etmesiyle başlayan krizin sonucunda, ABD öncülüğünde, Birleşik Krallık, Fransa, Suudi Arabistan, Suriye, Mısır'ın da aralarında bulunduğu 37 ülkenin dahil olduğu koalisyon gücünün Irak'a karşı düzenlediği askerî harekât.

<span class="mw-page-title-main">Saddam Hüseyin</span> 5. Irak cumhurbaşkanı

Saddam Hüseyin Abdülmecid et-Tikriti, Iraklı siyasetçi. Irak'ın beşinci cumhurbaşkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">İslami Davet Partisi</span> Irakta bir siyasi parti

İslami Davet Partisi veya İslami Çağrı Partisi, Irak'taki siyasi partilerden biridir. Irak Yüksek İslam Konseyi ile birlikte Şii Birleşik Irak İttifakı'nın iki ana partisidir. Ocak 2005 Irak seçimlerinde ve daha uzun vadeli Aralık 2005 seçimlerinde mecliste çok sayıda sandalye kazandı. Parti, İran-Irak Savaşı sırasında ve İran Devrimi'nde Ayetullah Ruhullah Humeyni'yi destekledi. Hala İran ile olan ideolojik farklılıklara rağmen Tahran'dan mali destek almaktadır.

Irak İslam Yüksek Konseyi veya eski adıyla Irak İslam Devrim Yüksek Konseyi Irak'ta faaliyet gösteren siyasi bir parti. Geleneksek destekçileri Şii görüşüne sahip çıkanlardır. Konseyin lideri 2003 yılı Ağustos ayında suikast sonucu öldürülene dek Ayetullah Muhammed Bekir el-Hakim'di. Ondan sonra kardeşi Abdül Aziz el-Hakim, onun ölümünden sonra ise Abdül Aziz el-Hakim'in oğlu Ammar el-Hakim konsey liderliğinde geçmiştir. Parti 2010 Irak parlamento seçimlerine dek Irak'taki en büyük ve etkili siyasi parti olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Irak Temsilciler Meclisi</span> Irakın yasama organı

Temsilciler Meclisi, genellikle basitçe Parlamento olarak anılır, Irak Cumhuriyeti'nin tek meclisli yasama organıdır. 2020 itibarıyla 329 sandalyeden oluşuyor ve Bağdat'ta Yeşil Bölge'de bulunur.

Genel Güvenlik Müdürlüğü (GSD) bir Irak istihbarat teşkilatıdır. Bu terörist gruplar tarafından yaygın bir şiddet ikliminde ve Irak direnişinde Temmuz 2004'te düzenlenen basın toplantısında geçici Başbakanı İyad Allavi tarafından açıklandı. Kendi örgütlenmesi ile ilgili detaylar o anda açıkça değil de, Genel Güvenlik Müdürlüğü'nün belirlenen görevleri "sızma ve Irak'ın kuvvetli isyanını imha" olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Irak Ulusal İstihbarat Servisi</span>

Irak Ulusal İstihbarat Servisi (INIS) Geçici Koalisyon Otoritesi yetkisiyle Nisan 2004 yılında kurulan Irak hükûmetinin bir istihbarat kuruluşudur.

<span class="mw-page-title-main">Adil Abdülmehdi</span>

Adil Abdülmehdi el-Müntefiki, Iraklı politikacı, ekonomisttir. Abdülmehdi, Şii bir parti olan Irak İslam Devrim Konseyi'nin 1982 ve 2017 yılları arasında üyesi olmuştur. Merkezi eskiden İran'da bulunmuş partinin Amerika Birleşik Devletleri ile Saddam Hüseyin hükûmetine karşı çıkmış ABD destekli Irak Ulusal Kongresi ve Kürtler gibi gruplara karşı politikalar izlemiştir.

Tevfik el-Yasiri, Iraklı askeri subay ve politikacı.

<span class="mw-page-title-main">17 Temmuz Devrimi</span> Irakta 1968 Baas darbesi

17 Temmuz Devrimi, 1968'de Irak'ta Ahmed Hasan el-Bekir, Abdurrezzak en-Naif ve Abdurrahman el-Davud liderliğinde, Cumhurbaşkanı Abdurrahman Arif ve Başbakan Tahir Yahya'yı deviren ve Arap Sosyalist Baas Partisinin Irak Bölgesel Şubesini iktidara getiren bir darbeydi. Darbeye ve ardından Naif liderliğindeki ılımlı fraksiyonun tasfiyesine katılan Baasçılar, Hardan et-Tikriti, Salih Mehdi Ammaş ve gelecekteki Irak Cumhurbaşkanı Saddam Hüseyin'i içeriyordu. Darbe öncelikle Yahya'ya yönelikti. Yahya, Arif'in ılımlı hükûmetini Irak'ın petrolünü İsrail'e karşı savaşta bir silah olarak kullanmak için Birleşik Krallık ve ABD'nin sahip olduğu Irak Petrol Şirketi'ni (IPC) kamulaştırmaya zorlamak için Haziran 1967 Altı Gün Savaşı'nın yarattığı siyasi krizi istismar eden açık sözlü bir Nasırcıdır. IPC'nin tam olarak kamulaştırılması, Baas yönetimi altında 1972 yılına kadar gerçekleşmedi. Darbenin ardından yeni Irak hükûmeti, sözde Amerikan ve İsrail entrikalarını ifşa ederek daha geniş bir tasfiyenin ortasında 14 kişiyi - 9 Irak Yahudisi de dahil - uydurma casusluk suçlamalarıyla alenen infaz ederek ve Irak'ın Sovyetler Birliği ile geleneksel olarak yakın ilişkilerini genişletmeye çalışarak gücünü pekiştirdi.

<span class="mw-page-title-main">İman Hamlesi</span> Irak Baas Partisi kampanyası

İman Hamlesi, Irak Baas Partisi tarafından 1993'te başlatılan ve de Irak'ta daha tutucu ve açık şekilde İslamcı bir ideolojinin benimsenmesi amacıyla yürütülen bir girişimdi. Bu girişim, İslamcı gruplara daha fazla özgürlük sunulması, dini programlara daha fazla kaynak ayrılması, yasal sistemde İslami cezalara daha sık başvurulması ve de genel olarak Irak toplum hayatında İslam'ın daha merkezi bir konum edinmesi gibi çeşitli ilkelerin hayata geçirilişinden meydana gelmekteydi.

<span class="mw-page-title-main">Baas Partisi (Suriye ağırlıklı hizip)</span> Baas Partisinin Suriye ağırlıklı hizbi

Arap Sosyalist Baas Partisi Suriye yanlısı Baas hareketi olarak da anılan, Arap dünyasında şubeleri olan neo-Baasçı bir siyasi partidir. Parti, Şubat 1966'da Baas Partisindeki bölünmeden çıktı ve Suriye'de hükûmeti yönetmektedir. 1970-2000 yılları arasında partiye Suriye Devlet Başkanı Hafız Esad başkanlık etti. 2018'e kadar liderlik, oğlu Beşşar Esad ve Abdullah el-Ahmar arasında paylaşıldı. 2017 yılında Ulusal ve Bölgesel komutanlıkların yeniden birleştirilmesinin ardından Beşşar Esad Merkez Komutanlığı genel sekreteri oldu. Partinin Suriye kolu, Suriye liderliğindeki Baas Partisi içindeki en büyük organizasyondur.

<span class="mw-page-title-main">1979 Baas Partisi Tasfiyesi</span> Saddam Hüseyin tarafından Irak Baas Partisinin kamuya açık tasfiyesi

1979 Baas Partisi Tasfiyesi veya Yoldaş Katliamı 22 Temmuz 1979'da dönemin cumhurbaşkanı Saddam Hüseyin tarafından düzenlenen Irak Baas Partisinin halka açık bir tasfiyesiydi. Tasfiye Saddam Hüseyin'in 16 Temmuz 1979'da Irak Cumhuriyeti cumhurbaşkanlığına katılmasından altı gün sonra gerçekleştirildi.

Irak Ulusal Kongresi, Ahmet Çelebi önderliğinde Birinci Körfez Savaşı'nın ardından ABD yönetimini, Irak Devlet Başkanı Saddam Hüseyin'in devrilmesini teşvik etmek amacıyla birçok Iraklı siyasi partinin bir araya gelerek oluşturdukları şemsiye örgüttür.

<span class="mw-page-title-main">Baas Partisi (Irak ağırlıklı hizip)</span> Irak siyasi partisi (1963-2003)

Arap Sosyalist Baas Partisi, Irak yanlısı Baas hareketi olarak da anılan merkezi 2003 yılına kadar Irak'ın Bağdat kentinde bulunan Baasçı bir siyasi partidir. Orijinal Baas Partisi'nin 1966'daki bölünmesinden sonra ortaya çıkan iki partiden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Arap Sosyalist Baas Partisi - Irak Bölgesi</span> Bölünme sonrası Irak Baas Partisi

Arap Sosyalist Baas Partisi - Irak Bölgesi, resmi olarak Irak Bölgesel Şubesi, 1951 yılında Fuad er-Rikabi tarafından kurulmuş bir Irak Baasçı siyasi partisidir. Orijinal parti içindeki 1966 bölünmesinin ardından Irak egemenliğindeki Baas hareketine olan bağlılığını değiştirmeden önce, orijinal Baas Partisi'nin Irak bölgesel şubesiydi. Parti, 2003 yılında Amerika'nın Irak'ı istilasından sonra resmen yasaklandı, ancak buna rağmen hâlâ yeraltında çalışmaya devam ediyor.

Irak Devrimci Komuta Konseyi, 1968'deki askeri darbeden sonra kuruldu ve 2003'teki Amerikan işgalinden önce Irak'taki nihai karar alma organıydı. Konsey, konseyin üçte iki çoğunluğu tarafından seçilen başkan ve başkan yardımcısı ile ülkede hem yürütme hem de yasama yetkisini kullandı. Başkan ayrıca daha sonra Irak cumhurbaşkanı ilan edildi ve bir cumhurbaşkanı yardımcısı seçmesine izin verildi. Saddam Hüseyin'in 1979'da Irak cumhurbaşkanı olmasının ardından konseye başkan yardımcısı İzzet İbrahim ed-Duri, başbakan yardımcısı Tarık Aziz ve Saddam'ı 1960'lardan beri tanıyan Taha Yasin Ramazan başkanlık etti. Ülkenin yasama organı; DKK, Ulusal Meclis ve ülkeyi yöneten 50 üyeli bir Kürt Yasama Konseyi'nden oluşuyordu. Başkanlığı sırasında Saddam, DKK başkanı ve cumhurbaşkanıydı. DKK'nin diğer üyeleri arasında, 1968 ve 1970 yılları arasında bu görevde olan Saddam'ın üvey kardeşlerinden Salah Ömer el-Ali, Barzan İbrahim et-Tikriti, Taha Yasin Ramazan, Adnan Hayrullah, Sa'adun Şakir Mahmud, Tarık Aziz, Hasan Ali Nasır en-Namiri, Naim Hamid Haddad ve Taha Muhyeddin Maruf vardı. 2003 yılında, Geçici Koalisyon Yönetiminin 2 No'lu Emri uyarınca Paul Bremer tarafından DKK, resmen feshedildi.

<span class="mw-page-title-main">Abdüllatif Reşid</span> 9. Irak cumhurbaşkanı

Abdüllatif Reşid, Latif Reşid olarak da bilinir, Iraklı Kürt siyasetçi ve Irak cumhurbaşkanı.