İçeriğe atla

Irak İslam Yüksek Konseyi

Irak İslam Yüksek Konseyi
المجلس الأعلى الإسلامي العراقي
Genel başkanŞeyh Humam Hamudi
KurucuAyetullah Seyyid Muhammed Bekir el-Hakim
Kuruluş tarihi1982
İdeolojiİslamcılık
Temsilciler Konseyi
2 / 329
Yerel Bölgeler
54 / 440
İnternet sitesi

Irak İslam Yüksek Konseyi (Arapça:  المجلس الأعلى الإسلامي العراقي‎) veya eski adıyla Irak İslam Devrim Yüksek Konseyi Irak'ta faaliyet gösteren siyasi bir parti. Geleneksek destekçileri Şii görüşüne sahip çıkanlardır. Konseyin lideri 2003 yılı Ağustos ayında suikast sonucu öldürülene dek Ayetullah Muhammed Bekir el-Hakim'di. Ondan sonra kardeşi Abdül Aziz el-Hakim, onun ölümünden sonra ise Abdül Aziz el-Hakim'in oğlu Ammar el-Hakim konsey liderliğinde geçmiştir. Parti 2010 Irak parlamento seçimlerine dek Irak'taki en büyük ve etkili siyasi parti olmuştur.

Tarihçe

Ana madde: Dava Partisi

Örgüt 1982'de Tahran'da İran-Irak Savaşı sürerken Irak'taki Baas rejime muhalif bir şemsiye grup olarak kuruldu. Kurucusu Ayetullah Mohammed Baqir al-Hakim sürgün olarak İran'a giderek bu örgütü kurmuştur. Örgütün amacı Baas iktidarını devirip Irak'ta İslam Cumhuriyeti kurmak olarak açıklanmıştır. Örgüt birlikte hareket ettiği Dava Partisi ile çeşitli konularda farklı düşünmektedir. Özellikle İran İslam Devrimi ile ilgili tutumlar 1984 yılındaki ayrılıkta belirleyici oluştur.[1]

Irak Savaşı

Ana madde: Irak Savaşı

Dava Partisinin aleyhine Irak'ın işgalini destekleyen parti Saddam Hüseyin rejiminin devrilmesinden sonra hızla Irak'a gelerek buradaki Şii nüfus arasında örgütlenecektir. Özellikle savaşın yarattığı tahribatın ortadan kaldırılmasına yönelik parti tarafından sağlanan sosyal ve insanî yardımlar partiye desteğin artmasında etkili olacaktır. Ancak bu dönemde özellikle İran ile partinin bağları, partinin gelir kaynakları ve partinin silahlı kanadı olan Bedir Tugayının silahlı gücü sorgulanacaktır. Parti Irak'ta işgalci konumda olan ABD Silahlı Kuvvetlerine karşı olmadığı için Irak Direnişi tarafından hedef alınacakır. Partinin lideri Mohammed Baqir al-Hakim 29 Ağustos 2003 tarihinde Necef'te düzenlenen bombalı saldırı öldürülecektir.

ABD ile ilişkiler

Partinin ABD ile ilişkileri işgalden öncesine dayanmaktadır. ABD liderliğindeki Iraklı muhalif gruplarla yapılan toplantılara düzenli katılım sağlanmasa da grubun Saddam Hüseyin'i devirme isteği olumlu karşılandı. Zalmay Halilzad öncülüğünde yapılan toplantılarda Saddam sonrası Irak ile ilgili değerlendirmeler yapılacaktır.[2] Irak'ın işgalinden sonra partinin ABD ile ilişkileri, zaman zaman silahlı karşı karşıya gelmelerin yaşanmasına rağmen görece uyumlu olmuştur.

İdeoloji

Parti, Ruhullah Humeyni'nin teokrasi ile ilgili kaleme aldığı Velâyet-i Fakih yâ Hükûmet-i İslamî adlı eser çerçevesinde savunulan velâyet-i fakih (Farsça: ولایت فقیه) yönetim tarzını savunur. Buna göre devlet ve toplam İslâm şeriatına göre ve bunu uygulayacak dinî liderlik tarafından yönetilmelidir. Irak'ta buna göre bir İslam Cumhuriyeti kurulması savunulur. 2007 yılının Mayıs ayında örgütün isim değişikliğinin de yapıldığı düzenlemelerde fakih kavramı daha Iraklı bir şekilde yorumlanarak İran rejimi ile araya mesafe konmaya çalışılmıştır.[3] Buna göre Irak'taki ABD varlığı ile iyi ilişkilerde olan parti yönetimi gündemine demokrasi ve seçimler gibi olguları da dahil etmiştir.

Siyasi etkisi

Partinin en çok destek aldığı Güney Irak bölgesi ve özellikle Basra bölgesidir. Burada parti neredeyse fiili bir hükûmet gibi davranmaktadır.[4] Ancak bu yönetim otokratik ve baskıcı olarak eleştirilmektedir.Özellikle Bedir Tugayı üyelerinin sivil halk üzerinde hukuk dışı tutuklama ve infazlarla baskı kurduğu iddia edilmektedir.

Seçimler

Partinin 2003 yılındaki işgalden sonra yapılan parlamento seçimlerinde aldığı sonuçlar aşağıda sıralanmıştır:

  • Anayasa taslağını yazmak için oluşturulacak olan parlamento için yapılan 2005 Ocak Irak parlamento seçimlerinde partinin içinde bulunduğu Ulusal Irak İtilafı (Arapça: الائتلاف الوطني العراقي‎; al-Itilaf al-Watani al-Iraqi) %48,2 oy oranıyla birinci parti olarak 140 vekillik kazanmıştır.
  • Yeni anayasanın yapılmasından sonraki ilk seçimler olan 2005 Aralık Irak parlamento seçimlerinde partinin içinde bulunduğu Ulusal Irak İtilafı %41,2 oy oranıyla üçüncü parti olarak 140 vekillik kazanmıştır.
  • 2010 Irak parlamento seçimlerinde partinin içinde bulunduğu Ulusal Irak İtilafı %18,2 oy oranıyla üçüncü parti olarak 70 vekillik kazanmıştır.

İran bağlantısı

Irak'taki Sünni gruplar başta olmak üzere işgal karşıtı oluşumların tamamı partiyi İran tarafından tam destek almakla, bu desteğin para ve silah desteği başta olmak üzere ekonomik, siyasi, istihbari ve lojistik yönü havi olduğunu söylemektedirler. Bu bilgiler muhalif Şii partiler tarafından da dile getirilmiş, özellikle parlamento seçimleri öncesi maddi destek alan partinin İran Gizli Servisi ile işbirliği halinde olduğu ileri sürülmüştür.[5]

Örgütsel yapı

Parti Irak'taki en yüksek dinî otorite olarak Ali Husaini Sistani'yi kabul eder. Partinin en yüksek karar organı olan konferans ülke çapındaki delegelerin bir araya gelmesiyle toplanır ve konsey üyelerini seçer. Aynı zamanda Konsey Başkanı olan parti lideri ise konsey üyeleri tarafından belirlenir.[6]

Öne çıkan isimler

  • Muhammed Bakır el-Hekim (Partinin kurucusu ve 1982-2003 yılları arasındaki lideri)
  • Abdulaziz el-Hekim (Partinin 2003-2009 yılları arasındaki lideri)
  • Ammar al-Hakim (Partinin 2009 yılından beri lideri)
  • Adil Abdul-Mahdi (Irak cumhurbaşkanı Yardımcısı)
  • Hadi Al-Amiri (Bedir Tugayı yöneticisi ve parlamentoda vekil)
  • Bakır Cebr ez-Zübeydi (Irak Maliye Bakanı)
  • Riad Ghareeb (Irak Belediyeler ve Kamu İşleri Bakanı)
  • Mahmud er-Radi (Irak Çalışma Bakanı)
  • Akram el-Hekim (Irak Ulusal Diyalog Dışişleri Bakanı)
  • Muhammed Jassem Khodayyir (Irak Göç Bakanı)
  • Celaleddin Ali al-Saghir (Parlamentoda vekil)
  • Humam Hamoudi (Parlamentoda vekil)
  • Ridha Jawad Taqi (Parlamentoda vekil)

Bedir Tugayı

Ana madde: Bedir Tugayı

Partinin silahlı kolu olarak kurulan Bedir Tugayı, Saddam Hüseyin yönetiminin devrilmesinden sonra silahlı eylemleri bırakarak sosyal ve insanî yardım faaliyetlerine yönelse de gerek ordu gerek de polis teşkilâtı içinde varlığını sürdürmekte ve ayrı bir örgüt olarak değerlendirilmektedir.

Kaynakça

  1. ^ Dava Partisi, İran benzeri katı teokratik yönetim biçimini Irak'ta kabul etmemektedir.
  2. ^ Zalmay Halilzad'ın görevlendirilmesiyle ilgili 2 Aralık 2002 tarihli 8 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Beyaz Saray basın açıklaması (İngilizce) 21 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
  3. ^ 11 Mayıs 2007 tarihli 15 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Reuters haberi (İngilizce) 21 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
  4. ^ Nasr, Vali, The Shia Revival: How Conflicts within Islam Will Shape the Future, Norton&Co., 2006 ISBN 978-0-393-06211-3 s.194
  5. ^ 16 Aralık 2004 tarihli 11 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. World Security Network haberi (İngilizce) 21 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
  6. ^ 12 Mayıs 2007 tarihli parti basın açıklamasından 22 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Arapça) 21 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Celal Talabani</span> 6. Irak cumhurbaşkanı

Celal Talabani, Iraklı Kürt siyasetçi. 2005-2014 yılları arası Irak cumhurbaşkanı olarak görev almıştır. Irak'ın ilk Arap olmayan cumhurbaşkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">İslami Davet Partisi</span> Irakta bir siyasi parti

İslami Davet Partisi veya İslami Çağrı Partisi, Irak'taki siyasi partilerden biridir. Irak Yüksek İslam Konseyi ile birlikte Şii Birleşik Irak İttifakı'nın iki ana partisidir. Ocak 2005 Irak seçimlerinde ve daha uzun vadeli Aralık 2005 seçimlerinde mecliste çok sayıda sandalye kazandı. Parti, İran-Irak Savaşı sırasında ve İran Devrimi'nde Ayetullah Ruhullah Humeyni'yi destekledi. Hala İran ile olan ideolojik farklılıklara rağmen Tahran'dan mali destek almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Filistin Kurtuluş Örgütü</span> Filistinde milliyetçi paramiliter örgüt

Filistin Kurtuluş Örgütü, kısaca FKÖ veya uluslararası İngilizce kısaltmasıyla PLO olarak bilinen, bağımsız ve özgür bir Filistin kurmayı amaçlayan bir örgüttür. Temelleri 13-16 Ocak 1964'te Kahire'de toplanan Arap Birliği zirvesinde atılan örgüt, 29 Mayıs 1964 tarihinde Filistin Ulusal Konseyinin toplanmasının ardından 2 Haziran 1964 tarihinde kuruldu. Örgüt Arap devletleri arasındaki liderlik savaşı yüzünden Filistinliler tarafından değil, Arap devletleri tarafında özellikle de Mısır Devlet Başkanı Cemal Abdünnasır'ın yoğun desteği ile kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Ali Sistani</span>

Ali Sistani ya da dinî adıyla Büyük Ayetullah Seyyid Ali el-Hüseyni el-Sistani (Arapça: السيد علي الحسيني السيستاني, Farsça:سید علی حسینی سیستانی), Irak'ta yaşayan en önemli Şii dini liderdir.

<span class="mw-page-title-main">Bush-Aznar gizli görüşmesi</span>

Bush – Aznar gizli görüşmesi, dönemin ABD Başkanı George W. Bush ile dönemin İspanya Başbakanı José María Aznar arasında 22 Şubat 2003 tarihinde Crawford Teksas ABD'de gerçekleşen görüşme ve bu görüşmenin içeriğidir. Görüşmeye iki liderin yanı sıra dönemin devlet yetkilileri katılmıştır; Ulusal Güvenlik Danışmanı Condoleezza Rice, Daniel Fried, Alberto Carnero ve İspanya'nın ABD Büyükelçisi Javier Rupérez. Görüşmeye ayrıca dönemin İngiltere Başbakanı Tony Blair ile İtalya Başbakanı Silvio Berlusconi telefonla katılmıştır. Kamuoyunun görüşmeden ancak yıllar sonra İspanyol El País gazetesinin haberi sayesinde bilgisi olmuştur. Gizli görüşmeye katılan Rupérez gazeteye detaylı aktarımda bulunmuştur.

Irak Direnişi ABD Silahlı Kuvvetleri öncülüğündeki yabancı silahlı kuvvetler tarafından gerçekleştirilen Irak’ın işgalinin ardından işgal kuvvetlerine, işgal kuvvetlerinin sayesinde iktidara gelmiş olan yönetime karşı silahlı mücadele yürüten, destek veren Iraklı ve yabancı tüm unsurları kapsar. Direniş, ABD önderliğindeki Çokuluslu Güç birliklerinin yanı sıra, iş birliği yaptığı gerekçesiyle diğer Iraklı gruplarla da savaşmaktadır. Direniş, çeşitli farklı taktikler kullansa da asimetrik savaş gereğince genelde gerilla taktiklerine başvurmaktadır.

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1441 sayılı kararı, 8 Kasım 2002 tarihinde Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından alınan ve Irak'taki Saddam Hüseyin rejiminin daha önce alınan kararların gereği olarak silahsızlanma yükümlülüklerini getirmesi için son uyarı niteliğini taşıyan karardır.

<span class="mw-page-title-main">Bağdat Muharebesi (2003)</span>

Bağdat Muharebesi ya da Bağdat'ın işgali, 2003 yılı Nisan ayı başlarında Irak’ın işgali kapsamında başkent Bağdat'ın yoğunluklu olarak ABD Silahlı Kuvvetleri tarafından askeri olarak işgal edilmesini ifade eder.

Bedir Tugayı veya Bedir Örgütü başkanlığını Hadi el-Emiri'nin yaptığı Iraklı siyasi partidir. Önceden Irak İslam Devrim Konseyi'nin silahlı kolu konumundayken 2003 yılındaki Irak’ın işgalinden sonra ayrı bir siyasi parti olarak örgütlenmiş ve üyeleri yeni Irak ordusuyla polis örgütüne girmiştir.

Kanun Devleti Koalisyonu, Irak'ta 2009 yılında kurulan siyasi bir koalisyondur. Koalisyonun lideri Nuri El Maliki'dir. Koalisyonun baskın partisi ve öncüsü Dava Partisi'dir. Şii İslamcılık görüşünü savunur ve destekler. Koalisyon en son 8 parti ile 2010 Irak parlamento seçimlerine girmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Bakır el-Hekim</span>

Büyük Ayetullah Muhammed Bakır El-Hekim Iraklı Taklit Mercii'dir. 1939'de Irak'ın Necef şehrinde dünyaya geldi. Irak İslam Devrimi Yüksek Konseyi'nin başkanıydı.

<span class="mw-page-title-main">Ebu Bekir el-Bağdadi</span> IŞİDin lideri

Ebu Bekir el-Bağdadi veya doğum ismiyle İbrahim Avvad İbrahim Ali el-Bedri el-Samarai, kendini İslam halifesi ilan etmiş, silahlı örgüt IŞİD'in kurucusu ve 2014'ten 2019'a kadar lideriydi.

Kürt siyasi hareketi ya da Kürt özgürlük hareketi, Türkiye, Irak, Suriye ve İran topraklarında, Kürdistan olarak anılan jeokültürel bölgede yaşayan Kürtlerin anadilde eğitim, self determinasyon, özerklik ya da bağımsız devlet gibi politik taleplerini gerçekleştirmek için mücadele veren hareketin genel adı olarak kullanılır. Bu talepler yasal zeminde demokratik olarak tartışıldığı gibi silahlı olarak Marksist-Leninist çizgide gerçekleştirilmeye de çalışılmaktadır.

Irak Ulusal Kongresi, Ahmet Çelebi önderliğinde Birinci Körfez Savaşı'nın ardından ABD yönetimini, Irak Devlet Başkanı Saddam Hüseyin'in devrilmesini teşvik etmek amacıyla birçok Iraklı siyasi partinin bir araya gelerek oluşturdukları şemsiye örgüttür.

Irak Ulusal Anlaşması, 1991 yılında İyad Allavi tarafından kurulan partidir. Irak içerisinde Wifaq (uyum) olarak bilinirdi.

<span class="mw-page-title-main">Sadr Hareketi</span> Irakta bir siyasi parti

Sadr Hareketi, Mukteda es-Sadr liderliğindeki Irak İslami ulusal hareketidir. Hareket, Irak toplumunun dört bir yanından ve özellikle ülkedeki Şii yoksullarından geniş destek görmektedir. Hareketin amaçlarını ve felsefesini belirleyen en önemli kişi Büyük Ayetullah Muhammed Sadık es-Sadr'dı. Önde gelen bir önceki kişi de Muhammed Bakır es-Sadr olmuştu. Hareket dini ve popülisttir. Amacı, dini yasalar ve kabile geleneklerinin bir kombinasyonu tarafından düzenlenen bir toplumdur.

<span class="mw-page-title-main">Baas Partisi (Irak ağırlıklı hizip)</span> Irak siyasi partisi (1963-2003)

Arap Sosyalist Baas Partisi, Irak yanlısı Baas hareketi olarak da anılan merkezi 2003 yılına kadar Irak'ın Bağdat kentinde bulunan Baasçı bir siyasi partidir. Orijinal Baas Partisi'nin 1966'daki bölünmesinden sonra ortaya çıkan iki partiden biridir.

Irak Devrimci Komuta Konseyi, 1968'deki askeri darbeden sonra kuruldu ve 2003'teki Amerikan işgalinden önce Irak'taki nihai karar alma organıydı. Konsey, konseyin üçte iki çoğunluğu tarafından seçilen başkan ve başkan yardımcısı ile ülkede hem yürütme hem de yasama yetkisini kullandı. Başkan ayrıca daha sonra Irak cumhurbaşkanı ilan edildi ve bir cumhurbaşkanı yardımcısı seçmesine izin verildi. Saddam Hüseyin'in 1979'da Irak cumhurbaşkanı olmasının ardından konseye başkan yardımcısı İzzet İbrahim ed-Duri, başbakan yardımcısı Tarık Aziz ve Saddam'ı 1960'lardan beri tanıyan Taha Yasin Ramazan başkanlık etti. Ülkenin yasama organı; DKK, Ulusal Meclis ve ülkeyi yöneten 50 üyeli bir Kürt Yasama Konseyi'nden oluşuyordu. Başkanlığı sırasında Saddam, DKK başkanı ve cumhurbaşkanıydı. DKK'nin diğer üyeleri arasında, 1968 ve 1970 yılları arasında bu görevde olan Saddam'ın üvey kardeşlerinden Salah Ömer el-Ali, Barzan İbrahim et-Tikriti, Taha Yasin Ramazan, Adnan Hayrullah, Sa'adun Şakir Mahmud, Tarık Aziz, Hasan Ali Nasır en-Namiri, Naim Hamid Haddad ve Taha Muhyeddin Maruf vardı. 2003 yılında, Geçici Koalisyon Yönetiminin 2 No'lu Emri uyarınca Paul Bremer tarafından DKK, resmen feshedildi.

<span class="mw-page-title-main">Ürdün Arap Sosyalist Baas Partisi</span> Ürdünde bir siyasi parti

Daha önce Arap Sosyalist Baas Partisi - Ürdün Bölgesi olarak bilinen Ürdün Arap Sosyalist Baas Partisi (ÜASBP) Ürdün'de bir siyasi partidir. Irak liderliğindeki Baas Partisi'nin Ürdün bölgesel şubesidir.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Şiya es-Sudani</span> Iraklı siyasetçi

Muhammed Şiya Sabbar es-Sudani 27 Ekim 2022'den beri Irak başbakanı olarak görev yapan Iraklı bir siyasetçidir. Başbakanlık görevinden önce sanayi ve madenler bakanı, çalışma ve sosyal işler bakanı, ticaret bakanı vekili, maliye bakanı vekili, göç ve yerinden rdilenler bakanı vekili, tarım bakanı vekili ve insan hakları bakanı olarak çeşitli bakanlık görevlerinde bulunmuştur. 2009-2010 yıllarında Meysan valisi olarak görev yapmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.