İçeriğe atla

Irak'taki uçuşa yasak bölgeler

Irak'taki uçuşa yasak bölgeler, Körfez Savaşı'nın ardından, Irak'ın güney kesiminde yaşayan Şii Müslümanlar ile kuzey kesiminde yaşayan Kürt azınlığı Irak hükûmetinden koruma gerekçesiyle ABD, Britanya ve Fransa tarafından ilan edilen iki ayrı uçuşa yasak bölge. Irak'a ait hava taşıtlarının uçuşlarının yasaklandığı bu bölgeler, bu kararı ilan eden ABD, Britanya ve Fransa'nın (1996'da çekildi.) hava güçleri tarafından yapılan devriye uçuşlarıyla denetlendi. Bu askeri uygulama Birleşmiş Milletler tarafından onaylanmamıştı.[1]

ABD, Britanya ve Fransa hükûmetleri, Irak'taki insani yardımları koruma amaçlı olarak uygulamaya giren Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 688 sayılı kararını, kararda uçuşa yasak bölgelere dair hiçbir ibare yer almamasına karşın yasaklara dayanak göstermişlerdi.[1] Dönemin Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri olan Butros Butros-Gali ileri bir zamanda Avustralyalı gazeteci John Pilger'a verdiği röportajda Irak'taki uçuşa yasak bölgeleri "yasa dışı" olarak tanımladı.[2][3]

Irak hükûmetine göre uçuş yasağı uygulandığı dönemde koalisyon güçlerinin bombalamalarında 1.400 sivil yaşamını kaybetti.[4] Kürtlerin egemen olduğu kuzey bölgesi etkili bir özerklik kazandı.

Tarihçe

Körfez Savaşı olarak bilinen Çöl Fırtınası Harekâtı'ndan hemen sonra Irak'ta Saddam Hüseyin yönetimini hedef alan ayaklanmalar başlamıştı. Irak hükûmetinin ayaklanmaları bastırması yeni bir insani sorunu ortaya çıkardı. Ülkenin kuzeyindeki Kürtleri Irak hükûmetinin saldırılarından koruma amacıyla ABD öncülüğünde Huzuru Temin Harekatı (Huzur Harekâtı) başlatıldı.

Huzur Harekâtı'nın parçası olarak uygulamaya konan kuzeydeki bölge 36. kuzey enleminden kuzeye doğru uzanıyordu. 1996'da sona eren bu operasyon, 1997'den itibaren yerini Kuzeyden Keşif Harekâtı'na bıraktı. Ağustos 1992'de oluşturulan güneydeki yasak bölge 32. kuzey enleminin güneyini kapsıyordu (1996'da 33. enleme kadar genişletildi.).[5] Bu bölgenin denetimi ise Güneyden Keşif Harekâtı adıyla yapıldı. Irak'taki uçuşa yasak bölgelerin varlığı, 2003 yılında ülkenin ABD öncülüğündeki koalisyon güçlerince işgal edilmesine değin devam etti.

26 Haziran 1993'te, eski ABD Başkanı George H. W. Bush'un aynı yılın nisan ayında Körfez Savaşı'nda koalisyon güçlerinin Irak'a karşı kazandığı zaferi anmak için Kuveyt'e yaptığı ziyaret sırasında uğradığı suikast girişimine misilleme olarak Irak İstihbarat Servisi'nin Bağdat'taki ana komuta ve kontrol merkezine ABD tarafından füze saldırısı düzenlendi.[6]

Eylül 1996'da, Irak Kürdistanı İç Savaşı sırasında Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) güçlerini Erbil'den çıkarmak için Kürdistan Demokratik Partisi (KDP) lideri Mesut Barzani'nin talebiyle Irak güçleri Erbil'e saldırdı. Saldırıya misilleme olarak ABD tarafından Irak'ın güney kesimindeki hava savunma hedeflerine saldırlar düzenlendi.[7]

Irak yönetiminin Birleşmiş Milletler Silah Denetim Komisyonunun (UNSCOM) çalışmalarını engelleyerek Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararlarına uymaması gerekçesiyle 16-18 Aralık 1998 tarihleri arasında ABD ve Britanya tarafından Irak hedeflerine karşı Çöl Tilkisi Harekâtını gerçekleştirildi.

Uçuşa yasak bölgeler, Mart 2003'te Irak'ın işgali sırasında Irak hava sahasının tümüyle koalisyon güçlerinin kontrolüne girmesine değin varlığını sürdü.

Ayrıca

Kaynakça

  1. ^ a b "No-fly zones: The legal position". 19 Şubat 2001. 29 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2019. 
  2. ^ A People Betrayed 14 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ZNet, 23 February 2003
  3. ^ "ITV - John Pilger - Labour claims its actions are lawful while it bombs Iraq, starves its people and sells arms to corrupt states". 15 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2021. 
  4. ^ Sponeck, Graf Hans-Christof; Sponeck, H. C. von; Amorim, Celso N. (October 2006). A Different Kind of War: The UN Sanctions Regime in Iraq. Berghahn Books. ISBN 9781845452223. 9 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2021. 
  5. ^ 2nd Cruise Missile Strikes in Iraq 9 Şubat 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  6. ^ John Pike. "Air Strike 13 January 1993 – Operation Southern Watch". Globalsecurity.org. 20 Şubat 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2009. 
  7. ^ "Operation Desert Strike at globalsecurity.org". 25 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Irak</span> Batı Asyada bir ülke

Irak, resmî adıyla Irak Cumhuriyeti, Batı Asya'da bir ülkedir. Kuzeyde Türkiye, doğuda İran, güneydoğuda Kuveyt, güneyde Suudi Arabistan, güneybatıda Ürdün, batıda ise Suriye ile sınır komşusudur. Başkenti ve en büyük şehri Bağdat olan federal parlamenter cumhuriyet ile yönetilen bir ülkedir.

<span class="mw-page-title-main">Körfez Savaşı</span> 1990-1991 yılları arasında Irak ile 42 ülkeden oluşan koalisyon arasında yaşanan çatışma

Körfez Savaşı veya Birinci Körfez Savaşı, kod adı Çöl Fırtınası Harekâtı 2 Ağustos 1990'da Irak'ın Kuveyt'i işgal etmesiyle başlayan krizin sonucunda, ABD öncülüğünde, Birleşik Krallık, Fransa, Suudi Arabistan, Suriye, Mısır'ın da aralarında bulunduğu 37 ülkenin dahil olduğu koalisyon gücünün Irak'a karşı düzenlediği askerî harekât.

<span class="mw-page-title-main">Celal Talabani</span> 6. Irak cumhurbaşkanı

Celal Talabani, Iraklı Kürt siyasetçi. 2005-2014 yılları arası Irak cumhurbaşkanı olarak görev almıştır. Irak'ın ilk Arap olmayan cumhurbaşkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kürdistan Bölgesel Yönetimi</span> Iraka bağlı özerk bölge

Kürdistan Bölgesel Yönetimi, Kürdistan Bölgesi veya Irak Kürt Bölgesel Yönetimi, Irak'a bağlı, anayasal düzeyde varlığı olan özerk bir bölgedir. Yaklaşık 40.000 km2'den oluşan idari birim; batıda Suriye, doğuda İran, kuzeyde ise Türkiye ile komşudur. Bölgesel yönetimin başkenti Erbil'dir. Kürdistan Parlamentosu Erbil'de yer almaktadır, ancak Kürdistan Bölgesi anayasası tartışmalı Kerkük kentini Kürdistan Bölgesi'nin başkenti olarak tanımaktadır. Bölgenin nüfusu, 2023 itibarıyla 6.556.752'dir. Resmî dilleri Kürtçe ve Arapça'dır.

<span class="mw-page-title-main">Saddam Hüseyin</span> 5. Irak cumhurbaşkanı

Saddam Hüseyin Abdülmecid et-Tikriti, Iraklı siyasetçi. Irak'ın beşinci cumhurbaşkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Irak Savaşı</span> ABD öncülüğündeki koalisyon güçlerinin, Irakı işgaliyle başlayan savaş (2003-2011)

Irak Savaşı, 20 Mart 2003'te Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık önderliğinde oluşturulmuş Çokuluslu Koalisyon Kuvvetleri'nin bir askerî harekâtla Irak'a girmesiyle başlayan ve devam eden savaş. Ayrıca İkinci Körfez Savaşı, Irak'ın İşgali ve koalisyon ülkelerince Irak'ı Özgürleştirme Operasyonu olarak da adlandırılır. 21 Ekim 2011 tarihinde ABD Başkanı Barack Obama yaptığı açıklamada, ülkedeki ABD askerlerinin 31 Aralık 2011'e kadar geri çekileceğini açıkladı. 15 Aralık 2011 tarihinde Bağdat'ta bulunan Amerikan Üssü'nden son Amerikan Bayrağı'nın indirilmesiyle savaş resmen sona ermiştir. ABD Dışişleri Bakanı John Kerry savaşın vahim bir hata olduğunu belirtmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Irak-İran Savaşı</span> 1980-1988 yılları arasında İran ve Irak arasında geçen savaş

Irak-İran Savaşı, İran'da Tahmilî Savaş veya Mukaddes Müdafaa, Irak'ta Saddam'ın Kadisiyesi ve Arap Dünyasında Birinci Körfez Savaşı olarak anılan 1980-1988 yılları arasında İran ve Irak arasında yaşanmış savaş. Yaklaşık bir milyon kişinin ölümüne, iki milyon kişinin yaralanmasına, 150 milyar Amerikan Doları maddi hasara, her iki ülkede de ağır yıkımlara yol açmıştır. Irak'ın zaferleri ile başlayan savaş, İran'ın direnmesiyle yıpratma savaşına dönüşmüş ve galibi olmadan sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İncirlik Hava Üssü</span> Türk Silahlı Kuvvetlerine ait hava üslerinden biri

İncirlik Hava Üssü, Türkiye'nin Adana şehrinin İncirlik semtinde bulunan, 3320 dönümden biraz daha büyük bir Türk hava üssüdür. Üs, 1,7 milyon nüfuslu bir kentsel alan içerisinde, şehir merkezinin 10 km (6 mi) doğusunda ve Akdeniz'den 32 km (20 mi) içeride yer almaktadır. Hava üssünün başlıca kullanıcıları Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri ve Türk Hava Kuvvetleri olmakla birlikte, zaman zaman Kraliyet Hava Kuvvetleri ve Suudi Arabistan Hava Kuvvetleri tarafından da kullanılmaktadır. Aynı zamanda İspanyol Ordusu'nun 74. Uçaksavar Topçu Alayı'na da ev sahipliği yapmaktadır. Üs, üzerindeki tüm tesislerle birlikte Türkiye Cumhuriyeti'ne aittir.

<span class="mw-page-title-main">Peşmerge</span> Irak Kürdistanının askerî gücü

Peşmerge, Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin askerî gücüdür. Irak Anayasası'na göre Peşmerge, güvenlik yan kuruluşlarıyla birlikte Kürdistan Bölgesi'nin güvenliğinden sorumludur. Peşmerge'ye bağlı kuruluşlar arasında Asayiş, Parastin u Zanyarî ve Zeravani bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Huzuru Temin Harekâtı</span>

Huzur Harekâtı ya da Huzuru Temin Harekâtı (1991-1996 arasında Huzur Harekâtı-2 Körfez Savaşı'ndan sonra, Kuzey Irak'taki Kürtleri Saddam Hüseyin'in saldırılarından korumayı amaçlayan, Amerika Birleşik Devletleri öncülüğünde savaşa katılan diğer müttefik ülkelerin de dahil olduğu ve Türkiye üzerinden gerçekleştirilen askerî harekât. Bu harekâtı uygulayan hava birliğinin adı olan "Poised Hammer" yanlış bir biçimde "Çekiç Güç" adıyla Türkçeye tercüme edilmiş ve uzun yıllar Türkiye'de yaygın biçimde bu harekâtı ve 1997-2003 yılları arasında bu harekâtın devamı olan Kuzeyden Keşif Harekâtı'nı uygulayan Birleşik Görev Gücü'nün yerine kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mesud Barzani</span> Kürt siyasetçi ve KDP genel başkanı

Mesud Barzani, Kürt siyasetçi. 2005-2017 yılları arası Kürdistan Bölgesel Yönetimi başkanı olarak görev aldı. 1 Nisan-30 Nisan 2004 tarihleri arasında Irak Başbakanlığı görevinde bulunan Barzani, Kürdistan Demokratik Partisi'nin 1979 yılından beri başkanlık görevini sürdürmektedir.

Birleşmiş Milletler Irak-Kuveyt Gözlem Misyonu, 1991 ve 2003 yılları arasında Irak ve Kuveyt sınırında görev yapan Birleşmiş Milletler Barış Gücü.

Petrol karşılığında Gıda Programı, 1990 yılı Ağustos ayında Irak'ın Kuveyt’i işgal etmesinin ardından ambargo altına alınan Irak'da halkın temel gıda ve sağlık ihtiyaçlarının karşılanabilmesi için Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi 986 numaralı kararı ile gelir sağlayabilmesi için Irak hükûmetinin petrol satmasına izin veren programdır. 2003 yılındaki Irak Savaşı sonucunda ülkenin işgal edilmesiyle Saddam Hüseyin rejiminin devrilmesiyle yasaklama ve program sona ermiştir. Programın sona ermesinden sonra geçmişe yönelik çeşitli yolsuzluklar su yüzüne çıkmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kuzeyden Keşif Harekâtı</span>

Kuzeyden Keşif Harekâtı 1997 ile 2003 yılları arasında, Huzur Operasyonu'nun devamı olarak Irak'ta, 36. paralel'in kuzeyindeki uçuşa yasak bölgede havadan keşif ve önleme faaliyetlerini kapsayan askerî harekât.

Güvenli Bölge, Türkiye hükûmeti tarafından Suriye'nin kuzeyinde Afrin kantonu ile Kobani kantonu arasında oluşturulması planlanan, IŞİD, YPG ve Suriye Silahlı Kuvvetleri'nin tamamının çıkarılmasının öngörüldüğü bölgedir. Türkiye 24 Ağustos 2016 tarihinde Fırat Kalkanı Harekatı adı altında bahsi geçen bölgede kontrolü sağlamaya yönelik operasyon başlatmıştır.

<span class="mw-page-title-main">2003 Irak askerî müdahalesi</span> ABD önderliğindeki askeri işgal

2003 Irak askerî müdahalesi, Amerika Birleşik Devletleri yönetimindeki koalisyonun kuvvetlerinin Irak Savaşı'nda gerçekleştirmiş olduğu ilk topyekün askerî aşamadır. Müdahale ilk olarak 19 Mart 2003 tarihinde hava taarruzu ile başlamış, 20 Mart 2003'te ise kara taarruzu ile devam etmiştir. Müdahalenin ilk 26 günü; çatışmalar Irak'ın çeşitli bölgelerinde yoğun olarak yaşanmıştır. Saddam Hüseyin yönetimindeki Irak güvenlik güçlerinin verdiği ağır kayıplar sonucu, müdahale yaklaşık bir ay içerisinde başarı ile sonuçlanmıştır. Müdahale sonucunda; koalisyon kuvvetleri arasında bulunan ABD, Birleşik Krallık, Avustralya ve Polonya askerleri Irak'ı işgal etmiştir. Irak Savaşı'nın bu erken ve ilk aşaması, 1 Mayıs 2003'te Amerika Birleşik Devletleri Başkanı George W. Bush'un Amerikan halkına yaptığı ulusa sesleniş konuşmasında; savaşın resmen bittiğini duyurmuştur. Koalisyon güçlerinin zaferini ilan etmesinin ardından Geçici Koalisyon Yönetimi (CPA), birkaç ardışık geçiş hükûmetinin ilki olarak kuruldu.

<span class="mw-page-title-main">Kürdistan Bölgesel Yönetimi-Türkiye ilişkileri</span> Kürt ve Türk ilişkileri

Kürdistan Bölgesel Yönetimi-Türkiye ilişkileri, Irak'taki özerk statüdeki Kürdistan Bölgesel Yönetimi ile Türkiye arasındaki süregelen ilişkileri içerir. 2001'e kadar dalgalı bir hâl izleyen Kürdistan-Türkiye ilişkileri, bu tarihten itibaren Türkiye'nin ekonomik politikalarının değişimine bağlı olarak dış politikalarının da değişimiyle beraber iki tarafın Orta Doğu'daki ortak ekonomik menfaatlerine bağlı olarak statükoyu kırarak pozitif yönde seyretmiştir.

<span class="mw-page-title-main">NATO-Türkiye ilişkileri</span>

NATO-Türkiye ilişkileri, Türkiye'nin, NATO üyesi olmak için girdiği Kore Savaşı ile 1952 yılında başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 688 sayılı kararı</span>

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 688 sayılı kararı, BMGK tarafından 5 Nisan 1993 tarihinde kabul edilen karar.

Zaho saldırısı, 20 Temmuz 2022 tarihinde Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin Duhok vilayetinin Zaho ilçesinde, bölgeyi gezmeye gelen Arap turistlere yapılan saldırıdır. Saldırıda ikisi çocuk olmak üzere en az dokuz sivil öldü ve 33'ten fazla kişi yaralandı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.