İçeriğe atla

Irak'ta sanat

Irak'ta sanat, Irak'tan çıkan görsel sanatlardır ve tarih boyunca birçok toplumsal ve siyasi olaydan etkilenmiştir. Bağdat, Abbasi Halifeliği döneminde sanatta Arap dünyasının merkeziydi fakat 1258'deki Moğol istilası'nda sanat eserlerinin tahrip edilmesi nedeniyle bu özelliğini kaybetti. Bağdat, kültürel olarak daha sonra Pir Budak'ın saltanatı ve Osmanlı'nın hakim olduğu dönemlerde gelişti. 20. yüzyılda, geleneksel ve modern teknikleri birleştiren birçok sanatçı yetişti. Bu sanatçıların bazıları Orta Doğu dışında da uluslararası tanınırlık kazandı.[1]

Tarihçe

Irak sanatı, Mezopotamya dönemine uzanan derin bir mirasa sahiptir. Fakat Irak'ın sanat kültürünün devamlılığı yüzyıllar boyunca savaşlar yüzünden inişli çıkışlı dönemler yaşamıştır.

Sasaniler, 3. ve 7. yüzyıllar arasında günümüzde Irak ve İran'ı kapsayan bir bölgeyi yönettiler. Sasani sanatı'nın en iyi incelenebileceği alanlardan bazıları metal işçiliği, mücevher, mimari ve duvar kabartmalarıdır.

8. ve 13. yüzyıllar arasında Abbasiler döneminde çömlekçilik yüksek bir gelişmişlik düzeyine ulaşmış, kaligrafi dekoratif objelerin ve tezhiplerin yüzeylerini süslemek için kullanılmaya başlanmıştır. İslam'ın Altın Çağı olarak da bilinen dönemde Bağdat, bir bilim, kültür ve felsefe merkezi halinde geldi. Birçok bilimsel çalışmaya katkıda bulunmuş ve birçok eser barındırmış Beyt'ül Hikmet de Abbasiler döneminde Bağdat'da bulunmaktaydı.

1400-1411 yılları arasında Irak, Celâyir Sultanlığı tarafından yönetildi. Bu dönemde Irak sanatı ve kültürü gelişti. 1411-1469 yılları arasında, Karakoyunlu Devleti döneminde doğu İslam dünyasının farklı bölgelerinden sanatçılar Irak'a davet edildi.[2] Bağdat'ın bir sanat merkezi olarak önemi Pir Budak'ın ölümünden sonra azaldı. Karakoyunlu dönemi, Akkoyunlular'ın ortaya çıkmasıyla sona erdi.

1508-1534 yılları arasında Irak, Safevîler'in yönetimine girdi. Bağdat, bu dönemde sanatta bir canlanma yaşadı ve aynı zamanda edebi eserlerin merkezi haline geldi. Irak, 1534 yılında Kanuni Sultan Süleyman döneminde Osmanlı İmparatorluğu'na katılmıştır.

Metal işçiliği, dokumacılık, cam üfleme, seramik, hat sanatı gibi geleneksel sanatlar 19. yüzyılda Irak'ta yaygın olarak yapılan sanatlardı.

19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başları Arapça Nahda olarak bilinir. Bu terim "canlanma" veya "rönesans" olarak tercüme edilebilir. Nahda; mimari, edebiyat ve görsel sanatlar gibi tüm sanat biçimlerini etkileyen önemli bir kültürel hareket haline gelmiştir.[3]

Abbasi sikkesi, Bağdat, 1244
Yaban domuzu kabartması, Tizpon, Irak, Sasaniler dönemi, 6. ya da 7. yüzyıl

Edebiyat

Şiir, Irak'taki önemli edebiyat türlerinden biridir. Nazik el-Melaike, Bedir Şâkir el-Seyyâb, Abdülvehhâb Beyâtî, Cemil Sıdkı ez-Zahavi önemli Iraklı şairlerden bazılarıdır.

Mimari

Ana madde: Irak mimarisi

Irak, tarih boyunca birçok farklı devletin hakimiyeti altında bulunmuş ve farklı mimari kültürler görmüştür. Ayrıca Irak mimarisinde İslam'ın ve İslam mimarisinin etkisi çok büyüktür.

Müzik

Ana madde: Irak müziği

Irak halk müziğinde Rebap, Ut, Kanun, Ney, Darbuka gibi enstrümanlara sıklıkla rastlanabilir.

Arap dünyasında makam, belirli melodik notaları ifade eder. Yaklaşık 50 elli makam günümüze ulaşmıştır.[4] Her makamın kendine has ruh hali ve özellikleri vardır.

Bağdat Konservatuarı'nda yirminci yüzyılın ortaları ve sonlarında çok sayıda çalgıcı ve şarkıcı yetişmiştir.

Irak İç Savaşı'nın (2013-2017) etkisi

Irak İç Savaşı sırasında IŞİD, ele geçirdiği şehirlerde müzik aletlerini İslam hukukuna aykırı kabul ederek yasakladı ve müziği müfredattan çıkardı.[5][6]

Kaynakça

  1. ^ Asfahani, Ruba (26 Şubat 2014). "10 Contemporary Artists From Iraq You Should Know". Culture Trip. 5 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2022. 
  2. ^ "Iraq, 1400-1600 A.D. | Chronology | Heilbrunn Timeline of Art History | The Metropolitan Museum of Art". www.metmuseum.org. 11 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2022. 
  3. ^ "This Period in Islamic History was Very Important But is Hardly Known: The Arab Renaissance". MVSLIM (İngilizce). 28 Nisan 2018. 3 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2022. 
  4. ^ "maqām | music | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2022. 
  5. ^ "Iraqi Musician Plays Ney in Mosul Ruins Two Years After IS". VOA (İngilizce). 9 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2022. 
  6. ^ "ISIS eradicates art, history and music from curriculum in Iraq". www.cbsnews.com (İngilizce). 15 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bağdat</span> Irakın başkenti

Bağdat, Irak'ın başkenti ve en büyük kentidir.

<span class="mw-page-title-main">Irak</span> Batı Asyada bir ülke

Irak, resmî adıyla Irak Cumhuriyeti, Batı Asya'da bir ülkedir. Kuzeyde Türkiye, doğuda İran, güneydoğuda Kuveyt, güneyde Suudi Arabistan, güneybatıda Ürdün, batıda ise Suriye ile sınır komşusudur. Başkenti ve en büyük şehri Bağdat olan federal parlamenter cumhuriyet ile yönetilen bir ülkedir.

<span class="mw-page-title-main">İslam tarihi</span> İslam medeniyetinin tarihî gelişimi

İslam tarihi, Müslüman medeniyetinin geçmişten günümüze dek siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel gelişmeleri ile ilgili olan tarihsel çalışma alanıdır. Çoğu tarihçi, İslam dininin MS 7. yüzyılın başında Arap Yarımadası'ndaki Mekke ve Medine şehirlerinde ortaya çıkıp yayıldığını kabul etmektedir. Müslümanlar, İslam'a Âdem, Nuh, Musa, Davud, Süleyman, İsa gibi peygamberlerden beri var olan bir din ve Allah'ın iradesine teslimiyetle gerçekleşen bir dönüş olarak inanırlar.

<span class="mw-page-title-main">Abbâsîler</span> 750–1258 yılları arasında hüküm süren Müslüman Arap hanedanlığı ve üçüncü İslam hâlifeliği

Abbâsîler, Emevî Hanedanı'ndan sonra başa gelerek İslam Devleti'nin yönetimini ve halifeliği beş yüzyıldan daha uzun bir süre elinde tutan Müslüman Arap hanedanı.

<span class="mw-page-title-main">Basra</span>

Basra, Irak'ın güneyinde bir kent; Irak'ın ikinci büyük şehri ve en önemli limanı. Hamar Gölünün güneydoğu ucunda, Şattül Arap su yolunun batı kıyısında, Basra Körfezi'ne 55, Bağdat'a ise 545 kilometre uzaklıktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hilâfet</span> Muhammedin ölümünden sonra oluşturulan devlet başkanlığı makamı

Hilâfet veya halifelik, Arap coğrafyasında dünyanın diğer coğrafyalarındaki krallık, hanlık, çarlık, imparatorluk ve şahlık gibi makamlara eşdeğer olarak kurulmuş bir devlet başkanlığı makamıdır. 632'de ölen İslam peygamberi Muhammed'in kurduğu İslam Devleti'nin liderliğini sürdüren hükümdarlar; "kral", "çar" veya "imparator" gibi bir unvan olan halife unvanını kullanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Erbil</span> Kürdistan Bölgesel Yönetiminin başkenti

Erbil, Irak'ın Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin başkenti ve en büyük şehridir. Şehrin nüfusu 1,1 milyon civarındadır. Nüfus Kürtler, Türkmenler, Araplar ve Süryani Hristiyanlardan oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Samarra</span> Irak; Bağdatta bir şehir

Samarra, Irak'ta Bağdat'ta bir şehir. Bağdat'ın 125 kilometre kuzeyinde, Selahaddin Eyaleti'nde Dicle Nehri'nin doğu kıyısında yer alır. Modern Samarra şehri 836 yılında Abbasi halifesi el-Mu'tasım tarafından yeni bir idari başkent ve askeri üs olarak kurulmuştur. Irak İç Savaşı sırasında Samarra direnişin "Sünni Üçgeni" içindeydi.

<span class="mw-page-title-main">Karakoyunlular</span> 1380-1469 yılları arasında bugünkü Doğu Anadolu Bölgesi, Güney Kafkasya, Azerbaycan ve Kuzey Irak topraklarında egemenlik sürmüş Oğuz Türklerinin kurduğu bir devlet

Karakoyunlular ya da Karakoyunlu Devleti, başkenti Tebriz olan ve 1380-1469 yılları arasında bugünkü Doğu Anadolu Bölgesi, Güney Kafkasya, Azerbaycan ve Kuzey Irak topraklarında egemenlik sürmüş Oğuz Türklerinin kurmuş olduğu bir devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Irak Türkmenleri</span> Iraktaki üçüncü büyük etnik grup

Irak Türkmenleri ya da Irak Türkleri Irak'ın üçüncü büyük etnik grubudur. Türk kökenlidirler ve çoğunlukla Türk mirasına ve kimliğine bağlıdırlar. Irak'a Türk göçü 7. yüzyılda, ardından 1055 yılında Büyük Selçuklu'nun bölgedeki fethiyle başlarken, bugün Irak Türkmenlerinin çoğu, 1535-1919 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu'nun yönetimi sırasında Anadolu'dan Irak'a getirilen Osmanlı askerlerinin, tüccarlarının ve memurlarının torunlarıdır. Irak Türkmenleri, Bulgaristan, Kıbrıs, Yunanistan ve Suriye de dahil olmak üzere Osmanlı sonrası diğer modern ulus devletlerdeki Türk topluluklarının yanı sıra Türkiye'deki Türk halkıyla yakın kültürel, tarihi, dilsel ve dini bağları paylaşmakta; bu nedenle kendilerini Türkmenistan ve Orta Asya Türkmenleriyle özdeşleştirmemektedirler.

<span class="mw-page-title-main">Kufe</span> Güney Irakta Halife Ömerin emriyle Sa‘d b. Ebû Vakkas tarafından kurulan şehir

Kûfe, Irak'ın Necef ilinde (muhafaza) bir şehir.

<span class="mw-page-title-main">Kara Yusuf</span> 1388-1420 yılları arasında Karakoyunlu Devletinin hükümdarı

Kara Yusuf, 1388-1420 yılları arasında Karakoyunlu Devleti'nin hükümdarıdır.

<span class="mw-page-title-main">İran tarihi</span> İranın tarihsel gelişimini ele alan tarihyazımı alanı

İran tarihi, tarihin en eski uygarlıklarından biri olan İran'ın tarihsel gelişimini ele alan tarih yazımı alanıdır. Bu tarih; batıdaki Anadolu'dan doğudaki Hindistan ile Siri Derya Nehri'ne, kuzeydeki Kafkaslar ve Avrasya steplerinden de güneydeki Basra Körfezi ile Umman Körfezi'ne kadar geniş bir alanı içine alan Antik İran bölgesinin tarihini kapsamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mütevekkil</span>

Mütevekkil veya Câʿfer el-Mütevekkil, onuncu Abbasi Halifesi (847–861).

<span class="mw-page-title-main">Müktefî</span>

Muktefi veya ʿAlî el-Muktefî Billâh Tam Adı: Ebû Ahmed "el-Muktefî bi’l-Lâh" ʿAlî bin ʿAhmed el-Mu'temid Abbasi halifelerinin onyedincisidir. 902 senesinde halife oldu ve 908'de öldü. Abbasi hakimiyetindeki geniş topraklarda parçalanmalar başlamış ve eyalet valileri birer birer bağımsızlıklarını ilan etmeye başlamışlardı. Muktefi, bu parçalanmayı durdurdu ve Abbasi hakimiyetini yeniden tesis etti.

Müttaki ya da tam künyesiyle Ebû İshâk İbrâhîm el-Müttakī-Lillâh bin Ca'fer el-Muktedir-Billâh el-Abbâsî, 940-944 döneminde Bağdat'ta hüküm süren Abbâsî Halifelerinin yirmi birincisidir.

<span class="mw-page-title-main">Pan-Arap renkleri</span>

Pan-Arap renkleri, siyah, beyaz, yeşil ve kırmızıdır. Her dört Pan-Arap renginden birinin belirli bir Arap hanedanını veya dönemini temsil etmesi amaçlanmıştır. Siyah Abbasilerin, beyaz Emevîlerin, yeşil Fatimilerin ve kırmızı ise Haşimilerin rengi idi. Bu dört renk 14. yüzyılda Iraklı şair Safiyeddin El-Hilli tarafından "beyaz eylemlerimiz, siyah savaşlarımız, yeşil bölgelerimiz ve kırmızı kılıçlarımız" olarak tarif edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Irak'ta turizm</span>

Irak'taki turizm, Batı Asya ülkesi Irak'taki turizmi ifade eder. Başkent Bağdat, Kahire'den sonra Arap dünyasının en büyük ikinci şehridir. Irak'ın Şii İslamı ile ilgili birçok İslami hac yeri bulunmaktadır. Irak, ekoturizm için potansiyel bir yer olarak görülüyor. Erbil, 2014 yılında Arap Turizm Komitesi tarafından "Arap Turizm Sermayesi" seçildi. Oysa Kerbela ve Necef kentleri, ülkedeki dini alanların konumu nedeniyle Irak'taki en popüler turistik yerlerdir.

Irak tarihi, Irak coğrafyasında geçen olaylardır. Irak coğrafyası Antik çağlardan beri yerleşke alanıdır. Tarihi boyunca pek çok etnik ve dine ev sahipliği yapmıştırIrak, Batı Asya'da büyük ölçüde eski Mezopotamya topraklarına karşılık gelen bir ülkedir. Mezopotamya'nın tarihi, Aşağı Paleolitik dönemden MS 7. yüzyılın sonlarında Halifeliğin kuruluşuna kadar uzanır ve bu tarihten sonra bölge Irak olarak anılır. Mezopotamya tarihinin Neolitik Ubeyd döneminde M.Ö. 6000 ile 5000 yılları arasında ortaya çıkan ve yaygın olarak kayıtlı tarihteki en eski uygarlık olarak kabul edilen kadim Sümer toprakları Irak topraklarında yer almaktadır. Burası aynı zamanda Akkad, Neo-Sümer, Babil, Neo-Asur ve Yeni-Babil imparatorluklarının tarihi merkezidir; Bronz ve Demir Çağı'nda Mezopotamya'da ve Eski Yakın Doğu'nun diğer çeşitli bölgelerinde hüküm süren yerel yönetici hanedanların bir dizisidir.

Suudi Arabistan sanatı, Suudi Arabistan'da yapılan görsel sanatlardır. Arap Yarımadası'nda İslam'ın yayılışı ile birlikte bölgenin kültürü önemli ölçüde zenginleşmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.