Il ritorno d'Ulisse in patria

**Il ritorno d'Ulisse in patria**
	; "Il ritorno d'Ulisse" Partitur Notaları başsayfası
Özgün isim
Müzik	Claudio Monteverdi
Libretto	Gian Francesco Busenello
Gala	Şubat 1641
İlk gösterim yeri	Teatro San Cassiano, Venedik
Oyuncular	L'umana Fragilità - İnsan kırılırlığı - mezzo-soprano; Tempo - Zaman tanrısı - bas; Fortuna - Şans tanrıçası - soprano; Amore - Aşk tanrısı - soprano; ^ Penelop - Ulis'in esi - mezzo-soprano Ericlea Penelope'nin lalası - mezzo-soprano; Melanto Penelope'nin oda hizmetçisi - soprano; Eurimaco Penelope'ye taliplerden birinin uşağı - tenör; Nettuno (Neptün) - deniz-tanrısı - bas; Giove (Jüpiter) - Baş tanrı - tenör; Ulis - İthaca Kralı - tenör; Minerva - tanrıça - soprano; Eumete - çoban - tenör; İro - parazit kişi - tenör; Telemaco - Ulis'in oğlu - tenör; Antinous - Penelope'ye talip - bas; Pisandro - Penelope'ye talip- tenör; Anfimono - Penelope'ye talip - alto veya kontr-tenör; Faeci Korosu. Semavi koro . Sirenler korosu;

Il ritorno d'Ulisse (Türkçe: Ulis'in vatanına dönüşü) İtalyan besteci Claudio Monteverdi tarafından 1640'ta hazırlanmış 3 perdelik bir opera eseridir. Libretto "Gian Francesco Busenello" tarafından Antik Yunan ozan Homeros'un Odysseia eserinin ikinci kısmından uyarlanmıştır. Eserin prömiyeri, Venedik'te "Teatro San Cassiano"da Şubat 1641'de sahnelenmiştir.

Hazırlanışı ve ilk temsilleri

Bu eserden önce Jacopo Peri, Claudio Monteverdi, Francesco Cavalli opera nitelikleri taşıyan ilk eserleri besteleyip temsil ettirmekle beraber bu eseri sonradan gelişmiş opera karakterlerini gösteren ilk gerçek opera eseri olduğu kabul edilir. Bu eserde bestecinin, şarkıcı rollerini birer karakter örneği olarak değil de bir özel fert olarak göstermesini başardığı açıkça görülmektedir. Monteverdi bu eseri ile yeni bir görsel sanat (opera) ortaya çıkardığını bilmekteydi.

Roller

Bu eser hazırlanmasında sahnede 30'dan daha fazla kişinin rol almasını istenmekteydi. Bu 30 kadar kişilik temsil personeli arasında 14 tane şarkıcı (3 soprano; 2 mezzo-soprano, 1 alto, 6 tenör ve 2 bas gerekmekteydi. Diğer sahne temsil personeli "Semavi sesler", "Sirenler" ve "Faeci" küçük koroları da sahne içinde bulunması öngörülmekteydi. Orijinal partisyon notalarında Eumete rolü için kastrato sesi istenmekteydi ama günümüzde bu ses tipi mevcut olmadığı için bu rol bir tenör tarafından oynanmaktadır.

Rol	Ses tipi	Göründüğü perde ve sahne
L'umana Fragilità- İnsan kırılırlığı	mezzo-soprano	Prolog
Tempo Zaman tanrısı	bas	Prolog
Fortuna Şans tanrıçası	soprano	Prolog
Amore Aşk tanrısı	soprano	Prolog
Penelope Ulis'in eşi	mezzo-soprano	Perde 1: I, X Perde 2: V, VII, XI, XII Perde 3: III, IV, V, IX, X
Ericlea Penelope'nin lalası	mezzo-soprano	Perde 1: I Perde 3: VIII, X
Melanto Penelope'nin oda hizmetçisi	soprano	Perde 1: II, X Perde 2: IV Perde 3: III
Eurimaco Penelope'ye taliplerden birinin uşağı	tenör	Perde 1: II Perde 2: IV, VIII
Nettuno (Neptün) deniz-tanrısı	bas	Perde 1: V, VI Perde 3: VII
Giove (Jüpiter) Baş tanrı	tenor	Perde 1: V Perde 3: VII
Ulis İthaca Kralı	tenor	Perde 1: VII, VIII, IX, XIII Perde 2: II, III, IX, X, XII Perde 3: X
Minerva Tanrıça	soprano	Perde 1: VIII, IX Perde 2: I, IX, XII Perde 3: VI, VII
Eumete Çoban	tenör	Perde 1: XI, XII, XIII Perde 2: II, VII, X, XII Perde 3: IV, V, IX
İro parazit kişi	tenör	Perde 1: XĮ Perde 2: XII Perde 3: İ
Telemaco Ulis'in oğlu	tenor	Perde 2: I, II, III, XI Perde 3: V, IX, X
Antinous Penelope'ye talip	başs	Perde 2: V, VIII, XII
Pisandro Penelope'ye talip	tenor	Perde 2: V, VIII, XII
Anfimono Penelope'ye talip	alto veya kontr-tenör	Perde 2: V, VIII, XII
Faeci Korosu		Perde 1: VI
Semavi koro		Perde 3: VII
Sirenler korosu		Perde 3: VII

Konu özeti

Zaman: Truva Savaşının bitiminden yaklaşık 10 yıl sonra
Mekan: İthaka

Prolog

"İnsan Kırılırlığı"nın ruhu Zaman, Şans Tanrıçası ve Aşk Tanrısı tarafından alaya alınmaktadır. İnsan akıp giden zaman, şansın okşamaları ve aşkın oklarına karşı hiç duramayacak kadar zayıf olduğu için alay konusudur. Bu tanrı ve tanrıçalar mevcudiyeti insanı zayıf, şaşırmış ve perişan yapmaktadırlar.

I. Perde

İthaca adasındaki sarayda Penelope kocası kral Ulis'in uzun ayrılığından dolayı yaş çekmektedir. Hanımının yaşı lalası Ericlia tarafından da paylaşılmaktadır. Penelope sahneden ayrılırken hizmetçisi Melanto ve Penelope'ye talip olanların birinin uşağı olan Eurimaco ile birlikte görülür. İkisi birbirine olan çok büyük aşkları hakkında şarkı söylerler.

Sahne İthaca adası sahiline geçer. Burada Feaiçe korosu Ulis'i sahile getirmiştir ve yorgun Ulis uykudadır. Feaiçeler tanrı Jüpiter ve tanrı Neptün'ün emirlerini dinlemeden Ulis'in gemisini bu sahile çıkarmışlar ve bu nedenle bu gemi ve Feaciler tanrılar tarafından taşa dönüştürülmüşlerdir. Ulis uyanır ve onu kıyıda bıraktıklar için Feacilere kızgınlık ile lanet okumaya başlar. Bu sırada çoban kılığı ile ona görünen Minerva, Ulis'e İthaca sahillerinde bulunduğunu ve kötü niyetli taliplerinin ısrarlarına rağmen karısı Penelope'nin iffetini koruyup hiçbiri ile evlenmediğini söyler. Eğer nasihatlerini dinleyip söylediğini yaparsa Minberva, Ulis'e kraliyet tahtını tekrar eline geçişi için kılavuzluk etmeye hazır olduğunu bildirir. Önce Ulis'e kıyafet değiştirip saraya gidip gizlice içeri girmesini tavsiye eder. Ulis kendine vefalı hizmetlisi Eumte'yi görmeye gider. Bu arada Minerva da Ulis'in oğlu olan ve ona yardım etmeye her zaman hazır olan Telemeco'yu aramaya koyulur. Eumete talipler tarafından saraydan atılıp ormanlık bir araziye sürülmüştür. Orada taliplere parazitlik yapan Ira tarafından alaya alınmasına rağmen, çok asude ve mesut bir hayat yaşamaktadır. İro 'yu yanından kovan Eumete bir dilencinin geldiğini görür. Bu, kıyafet değiştirmiş Ulis'tir ve Eumete'ye efendisi Ulis'in hayatta olduğunu ve yakında döneceğini bildirir. Bu haber Eumete'yi büyük sevince boğar.

II. Perde

Minerva ve Telemaco bir savaş at arabası ile İthaka'ya dönerler. Telemeco, Eumetre ve hüviyetini saklayan giysilerle Ulis tarafından bir koruda çok sevinçle karşılanırlar:"Ulis'nin ulu oğlu gerçekten geri döndün". Eumete Telemeco'nun geri dönüşünü haber vermek üzere Penelope'nin yanına gitmek için ayrılır. Bir yıldırım düşerek Ulis'in kendini saklamak için üzerine giydiği elbiseleri yakar ve Ulis'nin gerçek hüviyetini oğluna ortaya çıkarır. Baba ve oğul çok sevinçle yeniden buluşmalarını kutlarlar. Ulis oğlunu saraya gönderir ve ona çok geçmeden kendinin de saraya geleceğini söyler. Sarayda Melanto Eurimaco'ya Penelope'nin hala yeni bir koca seçmekten sakındığı için şikayetlerde bulunmaktadır. "Kısacası Erymachus, hanımın kalbi sanki taştan yapılmış." Kısa bir zaman sonra Penelope kendine talip olanların üçünü (Antino, Pisandro, Anfinomo) yanına kabul eder. Onların sarayı şenlendirmek için şarkı söyleyip dans etme uğraşlarına rağmen ("Şimdi şenlik, dans etmek ve şarkı söylemek zamanıdır") teker teker onlarla konuşarak onlara evlenme taleplerini reddettiğini belirtir. Onlar ayrıldıktan sonra Eumete Penelope'ye Telemaco'nun İthaca'ya geri döndüğü haberini verir. Fakat Penelope buna inanmaz: "Bu belirsiz haberler benim üzüntümü artırıp iki katlı yapar." Eumete'nin verdiği mesaj talipler tarafından duyulmuştur ve talipler Telemaco'yu öldürme komplosu kurmaya geçerler. Fakat havada uçan bir sembolik kartalı görünce bu komplodan vazgeçerler. Bundan sonra Penelope'yi kendilerini koca seçmesi için, ona altın ve altından eşyalar sunma suretiyle onun inandırma şahsi çabalarını artırırlar. Ulis'nin bulunduğu koruda ise Minerva oraya gelip Ulisse'ye bu taliplere karşı gelebilecek ve onları bu uğraştan caydırabilmek için onları tek tek dövüşe çağırıp birer birer onları öldürmesi gerektiğini ona bildirir. Hemen tekrar dilenci kılığına bürünen Ulis saraya gelir. O gelir gelmez taliplerin yardımcısı olan İro Ulis'e karşı gelerek onu bir düelloya davet eder. "Senin sakallarını birer birer çekeceğim." Ulis bu kavgayı kabul eder ve İro'yu hemen yenik düşürür. Penelope de bir değişik strateji düşünmüştür. Ulis'in yayını çekebilecek taliple evleneceğini ilan eder. Bütün talipler Penelope'nin bu meydan okumasını kabul ederler ama hiçbiri yayı çekmeyi başaramaz. Kılık değiştirmiş olan dilenci şeklindeki Ulis kendinin bu uğraşı başaracağını belirtir. Etraftakileri çok şaşırtarak yayı çekmeyi başarır. Bu uğraşı tamamlayan Ulis talipler çok kızdığını bildirir. Tanrıların isimlerini de anarak, bu üç talibi çekmiş olduğu yayı kullanarak oklayıp öldürür. "İşte böyle yay şu nedenlerle gerilip kullanılır: öldürmek için, harap etmek için, tamamen elemine etmek için".

III. Perde

Kendine hayat sağlayan taliplerin öldürüldüğünü gören Iro, bir acıklı monolog aryası söyleyip intihar eder. ("Ruhumu üzüntüye boğan, ey keder ez eza") Taliplerle birlikte sevgilisi olan Eurimacus'un da öldürüldüğünü gören Melanto bunları öldüren hüviyeti bilinmez kişinin Penelope'yi ona karşı yeni bir tehlike olarak ortaya çıkarabileceğine onun uyarır. Penelope bu sözlere hiç aldırmaz; ve kaybolmuş sandığı kocası Ulis'nin yasını çekmeye devam eder. O zaman Eumate ve Telemaco Penelope'ye bu dilenci kılıklı kişinin Ulis olduğunu açıklarlar. Ama Penelope bunlara da inanmaz. "Sözleriniz hep değişmiyor ama bana vermek istediğiniz yalancı teselli beni daha da üzüyor." Bu sırada sahne göklere tanrılar yanına geçer ve orada Minerva tarafından inandırılmış olan Giuone, Giove ve Nettüne'yi Ulis'nin tekrar tahtına dönmesine izin vermeye inandırır. Saraya dönünce Ulis'nin eski lalası olan Ericlea çocukken baktığı Ulis'nin sırtında hemen tanınabilecek bir yara izi bulunduğunu ve onun bundan hemen tanınabileceğini hatırlar. Ama bu bilgisini hemen ortaya çıkarmaz. "Bazen yapılabilecek en akıllı iş hiç ses çıkartmamaktır." Ulis tekrar kendi şeklini alıp kendi giysilerini giydikten sonra bile Penelope onun geri dönen Ulis olduğuna inanmaz. O zaman Ericlea Penelope'ye Ulis'yi sırtındaki eski yara izi ile nasıl gayet inanılır şekilde tanıyabileceğini ifşa eder. En sonunda Ulis evlilik yatağından bulunan çarşaf ve yorganlar üzerinde bulunan ve sadece karı koca tarafından bilinen özel simgelerin ne olduğunu Penelope'ye açıklar ve böylece karısını kendinin Ulis olduğuna inandırır. Tekrar birlesen iki eş yeniden aşklarını kutlamak için çok sevinçle şarkıya başlarlar: "Güneşim, uzun zamandır iç çekerek beklediğim. Işığım. Tekrar geri geldin!"

Şarkılar

Prolog

L'humana fragilatà, Tempo, Fortuna, Amore - "Mortal cosa son io"

I. Perde

Penelope, Ericlea - "Di misera regina non terminati mai dolenti affani!"
Melanto, Eurimaco - "Duri e penosi son gli amorosi fieri desir"
Nettuno, Giove - "Superbo è l'huom"
Faeci Korosu, Nettuno - "In questo basso mondo"
Ulis - "Dormo ancora o son desto?"
Minerva, Ulis - "Cara e lieta giovent
Minerva, Ulis - "Tu d'Aretusa a fonte intanto vanne"
Penelope, Melanto - "Donata un giorno, o dei, contento a' desir miei"
Eumete - "Come, oh come mal si salva un regio amante"
Iro, Eumete - "Pastor d'armenti può prati e boschi lodar"
Eumete, Ulis - "Ulisse generoso! Fu nobile intrapresa"

II. Perde

Eumete, Ulis, Telemaco - "Oh gran figlio d'Ulisse! È pur ver che tu torni"
Telemaco, Ulis - "Che veggio, ohimè, che miro?"
Melanto, Eurimaco - "Eurimaco! La donna insomma haun cor di sasso"
Antinoo, Pisandro, Anfinomo, Penelope - "Sono l'altre regine coronate di servi e tu d'amanti"
Eumete, Penelope - "Apportator d'altre novelle vengo!"
Antinoo, Anfinomo, Pisandro, Eurimaco - "Compagni, udiste?"
Ulisse, Minerva - "Perir non può chi tien per scorta il cielo"
Eumete, Ulis - "Io vidi, o pelegrin, de' Proci amanti"
Telemaco, Penelope - "Del mio lungo viaggio i torti errori già vi narrari"
Antinoo, Eumete, Iro, Ulis, Telemaco, Penelope, Anfinomo, Pisandro - "Sempre villano Eumete"

III. Perde

Iro - "O dolor, o martir che l'alma attrista"
Melanto, Penelope - "E quai nuovi rumori"
Eumete, Penelope - "Forza d'occulto affetto raddolcisce il tuo petto"
Telemaco, Penelope - "È saggio Eumete, è saggio!"
Minerva, Giunone - "Fiamma e l'ira, o gran dea, foco è lo sdegno!"
Giunone, Giove, Nettuno, Minerva, Semavi Koro, Sirenler Korosu - "Gran Giove, alma de' dei,"
Ericlea - "Ericlea, che vuoi far?"
Penelope, Eumete, Telemaco - "Ogni nostra ragion sen porta il vento"
Ulis, Penelope, Ericlea - "O delle mie fatiche meta dolce e soave"