Orta Dünya kıtası, J. R. R. Tolkien'in kurguladığı Orta Dünya evreninde, yazarın eserlerinin büyük bir kısmına mekân olan hayalî kıtadır. Bu eserlerin en meşhurları Hobbit romanı ve Yüzüklerin Efendisi roman üçlemesidir. Tolkien'in öykülerinde, meleksi varlıklar valar, elfler ve bunlarla ittifak halindeki insanlarla, şeytani Melkor ya da Morgoth ve onun yolundan giden büyük çoğunluğu orklardan, ayrıca ejderhalar ve köleleştirilmiş insanlardan oluşan iki büyük gücün Arda'yı ele geçirmek için yaptıkları savaşlar anlatılır. Sonraki çağlarda, Morgoth'un yenilmesi ve Arda'dan sürülmesi sonucunda kötülüklerin efendisi rolünü, baş yardımcısı Sauron devam ettirir. Morgoth'un defedilmesinden sonra valar, Orta Dünya'nın işlerine doğrudan karışmaktan tamamen el çekerler ve Sauron'a karşı süren mücadelede valar safındaki halklara yardım etmesi için Orta Dünya'ya Istari olarak bilinen maiaları yollarlar. Bunların en önemlileri Boz Gandalf ve Ak Saruman olmuştur. Gandalf, görevine sadık kalarak Sauron'un yok edilişinde kritik görevleri yerine getirir, Saruman ise mutlak egemenlik kurmak amacıyla Sauron'a rakip olarak ortaya çıkar. Kötülüğe karşı mücadeleye katılan diğer ırklar ise cüceler, elfler ve hobbitlerdir. Orta Dünya üzerinde hakimiyet tesis etmek için karanlık güçler ile aydınlık güçler arasında yaşanan mücadelenin başlangıcı ve ilk devreleri Tolkien'in Silmarillion adlı eserinde hikâye edilir. İyilik ile kötülüğün son mücadelesi, sırasıyla Hobbit ve Yüzüklerin Efendisi romanlarında ele alınır.
Melkor veya elflerin ona taktığı isimle Morgoth, J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde kuvvetçe en güçlü Vala olmakla birlikte Sauron'un efendisi ve en kötü varlıktır. Orklar, troller ve ejderhalar başta olmak üzere Orta Dünya'da çoğu kötücül varlığın yaratıcısıdır. "Melkor" ismi, Quenya dilinde türetilmiş bir kelimedir ve "Güç içinde yükselen" anlamına gelir. Sindarin dilinde, düşmanları tarafından Morgoth Bauglir olarak anılırdı. Melkor'un Valar arasında bilinen orijinal adı ise hiçbir zaman Orta Dünya halkları tarafından öğrenilemedi.
İkinci Çağ veya Güneşin İkinci Çağı, J. R. R. Tolkien'in hayalî evreni Orta Dünya'da bir zaman dilimidir. Kurgusal Orta Dünya Tarihi'de, aslında gerçek Dünya'nın tarihinin kadim zamanları ima edilmiştir.
Melian, bir Maia, Elu Thingol'un eşi, Lúthien Tinúviel'in annesi ve Doriath Kraliçesidir. Melian, Luthien'in annesi ve Elrond ile Elros'un anne tarafından atasıdır.
Fëanor, J.R.R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde bir kahramandır. Yüce Noldor Kralı Finwë'nin ilk oğlu ve Míriel'den olma tek çocuğudur. Fëanor, Valinor'un İki Ağacının ışığını içlerinde saklayan mücevherler olan Silmarillerin, gören taşlar Palantír'in ve Elf alfabesi olan Tengwar'ın yaratıcısıdır. Melkor'u lanetleyip ona Morgoth ismini veren baş düşmanıdır.
Beren ve Lúthien'in Hikâyesi, J. R. R. Tolkien'in birçok eserinde bahsedilen, ölümlü insan Beren ile ölümsüz elf bakiresi Lúthien'in aşkı ve maceraları ile ilgili hikâye. Orta Dünya'nın İlk çağında, Tolkien'in en ünlü eseri Yüzüklerin Efendisi kitabının geçtiği dönemden yaklaşık 6.500 yıl önce geçer. Tolkien, hikâyenin birçok farklı versiyonunu yazmıştır, en son versiyon Silmarillion'da yer almaktadır. Ayrıca Yüzüklerin Efendisi'nde de Beren ve Lúthien'den bahsedilmektedir. Tolkien, Beren ve Lúthien'in hikâyesinin Silmarillion'un ana hikâyesi olduğunu söylemiştir.
J. R. R. Tolkien, İngiliz Edebiyatı'na bir mitoloji kazandırmak gayesiyle "Orta Dünya evreni"ni kurguladı. Tolkien kurgusal Orta Dünya evreninde hiçbir dine açıkça göndermede bulunmadı. Silmarillion’da kendi yaratılış öyküsünü kurdu. Yazar, kitaplarında ögeleri birbiriyle tutarlı bir kurgusal evren yapmaya büyük bir çaba harcadı. Öyle ki, 81 yıllık yaşamının büyük bir kısmını bu efsaneyi üretmeye adamıştır. Orta Dünya evreninin gerçek dünyayla alternatif ırkları, milletleri, dilleri, vs. vardır. Bunlara örnek olarak Ainur, elfler, insanlar, cüceler, orklar, balrog, ejderha, troll, kartal, ent, hobbit verilebilir.
Tolkien evreninde, Yüksek Noldor Kralı Fëanor'un yedi oğlu, Beleriand'ın kuzeydoğusunda krallıklar kurmak için halklarıyla birlikte Valinor'u terk ettiler. Bu yedi oğlun isimleri şöyledir:
- Uzun Maedhros,
- Büyük Şarkıcı Maglor,
- Adil Celegorm,
- Kara Calanthir,
- Kurnaz Curufin,
- Amrod ve Amras
J. R. R. Tolkien'in eserlerine konu ettiği hayalî Orta Dünya evreninin tarihi, gerçek Dünya tarihinin kadim kökeni olarak kurgulanmıştır. Tolkien evreninde, Birinci Çağ ya da tam adıyla Ilúvatar'ın Çocukları'nın Birinci Çağı, Silmarillion'da anlatılan ve kronolojisi tam olarak belirli ilk zaman dilimidir. Ağaçların dev örümcek Ungoliant ve kötü Melkor tarafından zehirlenerek söndürülmesi üzerine tüm Arda karanlığa bürünmüştür. Daha sonra Valar, iki ağaçtan birisi olan Laurelin'in ışığıyla Güneş'i yaratarak, Güneş'in Yılları'nı başlattı. Arda'nın bundan sonraki yıllarının uzunluğu ile gerçek dünyadaki güneş yılı uzunluğu aynıdır.
Dördüncü Çağ ve sonraki çağlar, J. R. R. Tolkien Orta Dünya evreninde bir zaman dilimidir. Dördüncü Çağ ve sonrasına dair Tolkien çok az şey yazmıştır. Tolkien'in çoğu çalışması Üçüncü Çağ ve ondan önceki çağlarla ilgilidir.
Güneş Yılları. J. R. R. Tolkien'in, çoğu eserinin konusunu teşkil eden hayalî Orta Dünya evreninde, çeşitli zaman dilimlerinden biridir. Orta Dünya evreni, gerçek dünya tarihinin unutulmuş kadim zamanları olarak kurgulanmıştır. Orta Dünya'nın ilk uyanan halkı olan elfler tarafından Orta Dünya'nın güçleri olarak bilinen Valar'ın Güneş'i yaratmasından sonraki yıllara Güneş Yılları denildi. Güneş yaratılmadan önce, Ağaçlar Çağı yaşanıyordu. Orta Dünya evreninin en kötü varlığı olarak bilinen Melkor, kendisi ile ittifak halindeki dev örümcek Ungoliant ile beraber Ağaçları öldürdü ve uzun bir karanlık dönem başladı. Güneş yaratılana kadar bu şekilde devam etti.
Eru Ilúvatar, J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde her şeye gücü yeten tek yaratıcıdır.
J. R. R. Tolkien'in hayalî Orta Dünya evreninde, hayalî kainat Eä'nın tarihi Ainur'un Arda'ya inmesi ile başlar. Sonrasında, Eä'nın şekillendirilmesi ve Ainulindalë'de icra edilen müziğin varlığa büründürülmesi aşamaları gelir. Bu zamanlar, Valar Yılları ile ölçülmüştür. Sonraki zamanlar ile beraber Arda'nın tarihinin evreleri üç farklı çağ ile birbirinden ayrılır. Bunlar Lambalar Çağı, Ağaçlar Çağı ve Güneş Yılları'dır. Bu ayrımdan farklı fakat bu ayrımdaki zaman dilimleriyle çakışan bir başka kronoloji ise Ilúvatar'ın Çocukları'nın Çağları'dır. Bu ikinci sınıflandırmanın birinci çağı da Arda'nın şekillendirilmesi ile başlar fakat sayılan ilk yıl -Ağaçlar Çağı'nda gerçekleşen- Elflerin Uyanışı ile başlar, Ağaçlar Çağı boyunca sürer ve Güneş Yılları'nın ilk beş asrını içine alır. Orta Dünya evrenini konu edinen hikâyelerin çoğu Ilúvatar'ın Çocukları'nın ilk üç çağında gerçekleşir.
J. R. R. Tolkien’in hayalî Orta Dünya evreninde elfler ve insanlar “Ilúvatar’ın Çocukları” olarak belirtilir. İki ırk da –Tolkien evreninin yüce tanrısı- Eru Ilúvatar tarafından yaratılmışlardır. Cüceler bu tasnifin dışındadır. Quenta Silmarillion’da, elfler ve insanların hususi olarak Eru tarafından yaratılışı ve Ainur’un hiçbir şekilde bu işe dahil edilmediği anlatılır. Elfler Quendi ve Minnónar (İlkdoğanlar) olarak da bilinirler. Daha sonraları konuştukları dilin çeşitlenmesi ile birlikte konuştukları dillere göre alt gruplara ayrılmışlardır. İnsanlar Apanónar, Fírimar (Ölümlüler), Engwar (Zayıflar), ve Takipçiler olarak da bilinirler. Bu isimler, Orta Dünya’nın çok daha eski olaylarını yaşamış elfler tarafından insanlara verilen küçültücü isimlerdir. Elflerin bu adları takmalarının sebebi, Ilúvatar’ın Çocukları’ndan ilki olmalarıdır. İnsanlar uyanmadan, güneş ve ay ilk kez doğmadan binlerce yıl önce elfler yaratılmıştır. Hayvanlar ve bitkiler Ainur tarafından muhtemelen Eru’nun şefliğinde icra edilen Ainur’un Müziği’ne göre şekillendirilmişlerdir. Akıllı yaratıklar gibi davranan –Huan ve kartallar gibi- hayvanların Maia olma ihtimalleri vardır.
Fingolfin, J.R.R. Tolkien'in Silmarillion kitabında yer alan bir karakterdir. Finwe'nin ikinci oğlu, Feanor'un üvey, Finarfin'in öz kardeşidir. Annesi bir Vanya olan Indis'tir. Valar önünde verdiği söz yüzünden Feanor'un peşinden Orta Dünya'ya gelmiştir. Feanor, Teleri'den gemileri güzellikle alamayınca onlara savaş açmıştır. Fingolfin savaşın ne için olduğunu anlamadan, savaşa son anda yetişip zaferin Noldor'un olmasını sağlamıştır.Bu sebeple de istemeden de olsa Akraba Kıyımına karışmış ve Mandos'un lanetine o da ortak olmuştur. Feanor'dan sonra Yüksek Noldor Kralı olmuş, Morgoth ile düello etmiştir. Morgoth ile düelloya giderken atı Rochallor üstünde o kadar öfkeliymiş ki onu gören Eldar onu Orome sanıp korkarak yolundan çekilmiştir. Morgoth'u yedi derin yara ile yaralamıştır. Ama yorgun düşüp tökezlemiş, Morgoth tokmağı Grond ile üç kez kalkanına yüklenmiş, kalkanı parçalanmıştır, son bir hamleyle Morgoth'un ayağına kılıcı Ringil ile derin bir yara açmıştır ve o günden sonra Morgoth topallamaya başlamıştır. Morgoth onu ayağıyla ezmiş, bedenini elleriyle belinden ikiye katlamış, kurtlarına atacakken kartalların efendisi Thorondor gelmiş Morgoth'un yüzünü pençeleriyle yaralayarak Fingolfin'in ölü bedenini almıştır ve Saklı Kent Gondolin'i çevreleyen dağların zirvesine bırakmıştır. Gondolin'in yıkılışına kadar bir daha hiçbir Morgoth hizmetkarı Fingolfin'in yattığı yeri geçmeye cesaret edememiştir. Eski günlerin Elf kralları arasında en güçlüsü, en gururlusu ve en cesurudur.
J. R. R. Tolkien'in kurgusal evreninde Glorfindel, iki kez kullanılan bir elf ismidir. Glorfindel'in ilk zikredilişi Birinci Çağ'da geçmektedir. Glorfindel'in adı ikinci defâ, Yüzüklerin Efendisi’ndeki bir elfin adı olarak zikredilmektedir. Bu Glorfindel'in hayâtı Üçüncü Çağ'da geçmektedir. Yazarın iki Glorfindel ile aynı elften bahsedip bahsetmediği, Elflerin çok uzun ömürlü olmalarından ve Tolkien'in bu konuda net bir açıklama yapmamasından dolayı muğlak kalmıştı. Daha sonraki yazılarında Tolkien iki Glorfindel'in aynı elf olduğunu açıklamış olsa da bu aynılık durumu Silmarillion ve Yüzüklerin Efendisi’nden açıkça anlaşılamamaktadır.
Yavanna, bir Valië ve sekiz Aratar'dan biridir ve Meyve Verici olarak bilinir. Yavanna, toprakta yetişen her şeyden sorumludur; asırlık ormanlardaki ağaçlardan kayaları sarmış olan yosunlara ve topraktaki saklı şeylere kadar her şeyin sayısız biçimini aklında tutar. Eldar'ın dilinde adı Kementári, Yeryüzünün Hanımı'dır. Valar Kraliçeleri arasında saygınlık bakımından Varda ile yan yana durur. Kadın görünümünde; uzun boylu, yeşil giysiler içinde gezinirdi. Bazıları onu uzun dalları gökyüzüne uzanan bir ağaç şeklinde görmüşlerdi. Yavanna, demirci Aulë'nin eşi, Ebedi-genç Vána'nın kardeşi ve Maia Melian'ın akrabasıdır.
Orklar, J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde Melkor tarafından yaratılan bir ırk. Orklar, Silmarillion ve Yüzüklerin Efendisi romanlarında, karanlık güçler Morgoth, Sauron ve Saruman tarafından asker ve hizmetkâr olarak kullanılan bir ırk olarak resmedilir. Hobbit romanında orklar, baş düşmandırlar.
J. R. R. Tolkien’in -kurguladığı Orta Dünya evreninde yaşanan hayalî olayları anlattığı- efsanevî öykülerinde birçok yer ismi geçmektedir. Tolkien, hikâyelerinde gerçek “Dünya”ya karşılık olarak Arda isminde kısmen farklı bir “Dünya” kurguladı. Bu kurgusal “Dünya”daki çeşitli sunî ve doğal mekanlardan bir kısmı yaşanan olayların merkezinde yer alırken, bazı diğer mekanlar ikinci planda yer alır ve pek bahsedilmez. Aşağıdaki listede, bu görece ikinci planda kalan mekanlar hakkında bilgiler yer almaktadır.
J.R.R. Tolkien'in Orta Dünya evreninde birçok farklı ırk ve halk bulunmaktadır. Bu halklar genel olarak, özgür halklar ve köleleştirilmiş halklar olarak iki ana grup içinde yer alırlar.
Arda Târihi