İçeriğe atla

Ihlamur

Tilia
Tilia tomentosa
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Plantae
Şube:Tracheophyta
Sınıf:Magnoliopsida
Takım:Malvales
Familya:Malvaceae
Cins:Tilia
L.
Türler
30 tür; metne bakınız
Ihlamur çiçeği
11 Ocak 1930 tarihli Cumhuriyet gazetesinde Gavei Zalim (Hüseyin Suat Yalçın) imzasıyla yayınlanan Ihlamurname.

Ihlamur (Tilia), Malvaceae (ebegümecigiller) familyasına bağlı, Kuzey Yarımküre'nin ılıman ve yarı tropik bölgelerinde yetişen ağaç cinsidir.

Morfolojik özellikleri

30'a yakın farklı türü bulunur ve boyları 20–40 m yüksekliğe varır. Yaprakları kalp biçiminde, genel olarak asimetrik ve 6–20 cm'dir.

Çiçekleri hermafroditik yapıya sahip olduğundan hem dişi hem de erkeği böcekler tarafından polenlenebilir.

Odunları hafif, yumuşak, az parçalı, yoğunluğu 560 kg/m3 olduğundan kereste işlemleri için elverişlidir.

Ekolojik özellikleri

Serin, verimli, kireçli toprakları severler. Tabansuyu yüksek, bol humuslu kumlu topraklarda yetiştiği gibi az derin ve kireçli topraklarda da yetişir. Genellikle kayınların toprak isteklerinin andırırlar. Hızlı büyürler. Sürgün verme özellikleri vardır. Gölgeye dayanırlar.

Türkiye'de çoğunlukla Karadeniz, Ege, Marmara Bölgesi ve Antalya çevresinde yetişmekte olup ılıman iklimleri sevmektedir. Bu ağacın üretimi çoğunlukla tohum ile yapılmaktadır.[]

Tarihçe

Orta Avrupa'da eskiden birçok köyde ıhlamur vardı. Merkezde bulunur buluşma noktası olarak kullanılırdı. Ayrıca burada haber alış verişinde bulunulur, gelinler kendilerini gösterirlerdi. Mayıs başında dans festivalleri bu ağacın altında düzenlenirdi. Bunlarla beraber köy mahkemeleri genelde yine burada kurulurdu. Bu yüzden ıhlamur, mahkeme ağacı ya da mahkeme ıhlamuru olarak da bilinir.[1] Germen ve Slav halklarında ıhlamur kutsal bir ağaçtır.

1000 yaşına kadar yaşayabilen ıhlamurlar görülmüştür. Türkiye'de de 500 yaşını geçmiş çok sayıda ıhlamur ağacı vardır.[1]

Kullanımı

Kokulu çiçeklerinden dolayı gölge ağacı olarak yetiştirilir.[2] Çiçekleri kurutularak çay olarak tüketilmektedir. Çiçek verdiği dönemlerde, güneşli bir zamanda çiçeklerinin toplanması, çiçeklenmesini artırır. Doğramacılıkta kıymetli olan beyaz ve hafif bir odun verir. Hava kurusu ağırlığı 0,40 gr/cm³'tür. Ihlamur kabuğundaki lifler ip ve kaba dokumalarda kullanılır. Arıcılıkta da önemli bir nektar kaynağıdır. Çiçekleri çay olarak içilir. Çiçek durumları tıbbi olarak kullanılır. Ihlamur çiçeği yatıştırıcı, idrar verici ve balgam söktürücü olarak çay halinde kullanılır. Ihlamur çiçeği banyosunun da yatıştırıcı bir özelliği vardır. Oymacılık ve mobilyacılıkta, oyuncak sanayinde, müzik aletleri yapımında, kâğıt ve kibrit üretiminde kullanılırlar.Tıbbi olarak T.rubra, T.platyphyllos, T.cordata türleri kullanılır.[3]

Taksonomi

  • Gümüş ıhlamur(Tilia tomentosa)
  • Küçük yapraklı ıhlamur (Tilia cordata)
  • Büyük yapraklı ıhlamur(Tilia platyphyllos)
  • Tilia dasystyla
  • Tilia americana
  • Tilia amurensis, talkımlar 3–5 cm, yaprak ayasının ucu genellikle loplu değildir Kısır veya körleşmiş stamenler bulunur, meyve yumurtamsı.Çin, Kore ve Rusya
  • Tilia begoniifolia
  • Tilia callidonta
  • Tilia chinensis, yaprak kenarı dişli 1,5 mm az, yan damarlar 7-9 çiftli; meyve yumurtamsı-küre; talkımlar 1-3 çiçekli; taç yapraklar 8–9 mm. Çin
  • Tilia chingiana, yaprak geniş yumurtamsı; yaprak alt yüzündeki damar birleşimleri tüylü. Çin
  • Tilia endochrysea, meyve dış kabuğu kayış gibi, kuruduğunda açılır.
  • Tilia henryana, yaprak yarı dairesel; yaprak kenarı dişli 3–5 mm; yapraklar ve dallar sarı yıldız keçemsi tüylü; brakteler 7-10 × 1-1,3 cm. Çin
  • Tilia insularis
  • Tilia japonica, yaprak dairemsi; kuruduğunda kahverengi; meyve yumurtamsı; çanak yaprakların alt yüze seyrek yıldız tüylü; çiçek sapı 5–8 mm; brakteler 3,5-6 cmm. Çin ve Japonya
  • Tilia jiaodongensis, yumurtalık tüysüz; talkımlar (20-)40-100 çiçekli; İkinci derece brakteli. Çin
  • Tilia kiusiana
  • Tilia kueichouensis
  • Tilia likiangensis, yaprak sapı yıldız tüylü; yaprak kenarı küçük testere dişli; dallar tüysüz; brakteler 6–9 cm.Çin
  • Tilia mandshurica
  • Tilia maximowicziana
  • Tilia membranacea, yaprak yarı zarımsı; yaprak alt yüzü tüysüz veya damar birleşim yerleri tüylü. Çin
  • Tilia miqueliana, talkımlar 3-12 çiçekli; yaprak tabanı simetrik yürek biçiminde. Çin ve Japonya
  • Tilia mongolica, talkımlar 5-8 cmm; yaprak ucu genellikle üç loplu; taç yaprağımsı kısır ve körleşmiş stamenler bulunur; meyve ters yumurtamsı. Çin
  • Tilia nasczokinii
  • Tilia nobilis
  • Tilia oliveri
  • Tilia paucicostata, yaprak yumurtamsı veya yumurtamsı-üçgen biçiminde; kuruduğunda yeşilimsi; meyve ters yumurtamsı; çanak yaprakların alt yüzü tüysüz; çiçek sapı 10–15 mm; brakteler 5-8,5 cm. Çin
  • Tilia sabetii
  • Tilia stellatopilosa
  • Tilia taishanensis
  • Tilia tuan, yaprak kenarı tam veya yaprak ucuna yakın kısmı az dişli; dallar tüylü; brakteler 12–16 cm; talkımlar 3-22 çiçekli; yaprak tabanı genellikle eğik. Çin

Melezler

  • Tilia × moltkei (Tilia americana × T. petiolaris)
  • Tilia × europaea (T. cordata × T. platyphyllos)
  • Tilia × flavescens (T. americana × T. cordata)
  • Tilia × euchlora (T. cordata × T. dasystyla)
  • Tilia × petiolaris (T. tomentosa × T. ?)

Galeri

  • Tilia americana
    Tilia americana
  • Tilia cordata
    Tilia cordata
  • Tilia henryana
    Tilia henryana
  • Tilia heterophylla (sin. T. monticola)
    Tilia heterophylla (sin. T. monticola)
  • Tilia insularis
    Tilia insularis
  • Tilia japonica
    Tilia japonica
  • Tilia maximowicziana
    Tilia maximowicziana
  • Tilia miqueliana
    Tilia miqueliana
  • Tilia mongolica
    Tilia mongolica
  • Tilia oliveri
    Tilia oliveri
  • Tilia platyphyllos
    Tilia platyphyllos
  • Tilia tomentosa
    Tilia tomentosa

Kaynakça

Genel
Özel
  1. ^ a b Betül Rüveyda AY AK (29 Haziran 2020). "Türkiye'de Yetişen Ihlamur Ağacı Özellikleri ve Türleri". Peyzax Mimarlık Dergisi. 8 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2021. 
  2. ^ Keeler, Harriet L. (1900). Our Native Trees and How to Identify Them. New York: Charles Scribner's Sons. ss. 24-31. 
  3. ^ "Ihlamur". atib.ogm.gov.tr. 22 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2023. 

Dış bağlantılar

Wikisource has the text of the 1920 Encyclopedia Americana article Linden.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Gürgen</span> bitki cinsi

Gürgen (Carpinus), Betulaceae (huşgiller) familyasından Carpinus cinsini oluşturan girintili grimsi kabuklu gövdelere sahip ağaç ya da ağaççıklara verilen ad.

<span class="mw-page-title-main">Ak kavak</span> Söğütgiller familyasından bir bitki türü

Ak kavak, söğütgiller (Salicaceae) familyasından yapraklarının altının beyaz olmasıyla tanınan bir kavak türü. Diğer kavak ağaçlarına göre daha uzun ömürlü olan bu tür 700 yaşına kadar yaşayabilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Büyük yapraklı ıhlamur</span> Ebegümecigiller familyasından bir bitki türü

Büyük yapraklı ıhlamur, ebegümecigiller (Malvaceae) familyasından 40 m kadar boylanan ağaç nadir olarak da çalı durumunda olan ıhlamur türü.

<i>Salix fragilis</i> Söğütgiller familyasından bir bitki türü

Salix fragilis, Salicaceae (söğütgiller) familyasından anavatanı Avrupa, Asya ve Türkiye olan olan bir söğüt türü.

<span class="mw-page-title-main">Boz kavak</span>

Boz kavak, söğütgiller (Salicaceae) familyasından 20 m'ye kadar boylanan ak kavak ve titrek kavak doğal melezidir.

Salvia halophila, Salvia cinsine bağlı çok yıllık otsu bir bitki türüdür. İç Anadolu'nun tuzlu bozkırlarında 950-1000 metre yükseklikte yetişir. Türkiye'de Konya ve Niğde illerinde yayılış yapar.

<i>Salix caprea</i> Söğütgiller familyasından bir bitki türü

Salix caprea, Salicaceae (söğütgiller) familyasından 5–15 m'ye kadar boylanabilen ağaç, ağaççık veya çalı formunda olan bir söğüt türü. Kışın yaprağını döken İki evcikli süs ve orman ağaçlarıdır. İsmini erken baharda açan yapraklarla beslenen keçilerden alır. Erkenden çiçek açarak ürettiği polen ve nektarla çok sayıda arı ve böceği kendine çeker. 266 böcek türüne ev sahipliği yapar.

<span class="mw-page-title-main">Kara kavak</span> Söğütgiller familyasından bir bitki türü

Karakavak, söğütgiller (Salicaceae) familyasından ana vatanı Avrupa, güneybatı ve Orta Asya olan ve Türkiye'de doğal olarak bulunan bir kavak türü.

<span class="mw-page-title-main">Çay (bitki)</span> Çaygiller familyasından bir bitki türü

Çay, çaygiller (Theaceae) familyasından nemli iklimlerde yetişen, yaprak ve tomurcukları içecek maddesi üretmekte kullanılan bir tarım bitkisi. Yeşil çay, siyah çay, fermente çay, beyaz çay, sarı çay, bitki çayı ve oolong farklı oksidasyon seviyelerinden geçirilerek üretilir. Diğer yandan Kukicha çayı yapraklardan ziyade sürgün ve gövdeden elde edilir. Çay bitkisinin bilimsel ismi Camellia sinensistir.

<span class="mw-page-title-main">Gümüşi ıhlamur</span> bitki türü

Gümüşi ıhlamur, vatanı Balkanlar ve Batı Asya olan bir ıhlamur türü.

Sideritis akmanii, Sideritis cinsine bağlı bir bitki türüdür. Dünya'da yalnızca Türkiye'de Afyon ilinde yayılış yapar. İlk olarak 1996 yılında Türk botanikçileri Zeki Aytaç, Ali A. Dönmez ve Murat Ekici tarafından tanımlanmıştır. Bu tür, Ankara Üniversitesi'nde bir botanikçi olan ve aynı alanda bitkiyi ilk toplayan Prof. Dr. Yıldırım Akman'ın onuruna adlandırılmıştır.

Salix rizeensis, Adil Güner ve Jerzy Zieliński tarafından tanımlanan bir söğüt türüdür. Salix rizeensis, söğütgiller familyasındandır. Rize ilinin İkizdere ilçesine endemiktir. Yaklaşık olarak 2100 metre rakımlı yerlerde yaşar. Çiçeklenme zamanı temmuz-ağustos aylarıdır. Uç kısma doğru daralan yaprakların her iki yüzü de deniz yeşili renginde, parlak ve tüysüzdür.

Myosotis lazica, Mihail Grigoryeviç Popov tarafından tanımlanmış, hodangiller familyasından bir bitki türüdür. 1300 metre yüksekliğe kadarki ıslak kıyılarda yaşayan Laz kuşgözü, Artvin, Rize, Trabzon ve Giresun'da görülmüştür.

<i>Tilia kiusiana</i> bitki türü

Tilia kiusiana, ebegümecigiller (Malvaceae) familyasından bir ıhlamur türü.

<span class="mw-page-title-main">Küçük yapraklı ıhlamur</span> bitki türü

Küçük yapraklı ıhlamur, ebegümecigiller (Malvaceae) familyasından bir ıhlamur türü.

<i>Tilia dasystyla</i> bitki türü

Tilia dasystyla, ebegümecigiller (Malvaceae) familyasından bir ıhlamur türü.

<i>Tilia tuan</i> bitki türü

Tilia tuan, ebegümecigiller (Malvaceae) familyasından bir ıhlamur türü.

<i>Aria umbellata</i> species of plant

Aria umbellata, Rosaceae familyasından bir bitki türü.

<i>Alniaria alnifolia</i>

Alniaria alnifolia, Rosaceae familyasından bir bitki türü.

<i>Pyrus communis</i> bitki türü

Pyrus communis, Rosaceae (gülgiller) familyasından bir ağaç türü.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.