İçeriğe atla

Idriss Déby

Idriss Déby
Çad Devlet Başkanı
Görev süresi
2 Aralık 1990 - 20 Nisan 2021
Yerine geldiğiHissène Habré
Yerine gelenÇad Askeri Konseyi
Afrika Birliği Başkanı[1]
Görev süresi
30 Ocak 2016 - 30 Ocak 2017
Yerine geldiğiRobert Mugabe
Yerine gelenAlpha Condé
Kişisel bilgiler
Doğum 18 Haziran 1952(1952-06-18)
Fada, Fransız Ekvatoral Afrikası
Ölüm 20 Nisan 2021 (68 yaşında)
Tibesti Bölgesi, Çad
Ölüm nedeni Çatışmada ölüm
Mesleği Siyasetçi, asker
Askerî hizmeti
Bağlılığı  Çad
Hizmet yılları 1976-2021
Rütbesi Mareşal

Idriss Déby Itno (18 Haziran 1952 - 20 Nisan 2021), Çadlı siyasetçi ve asker. 1990 yılından 2021'de ölene kadar Çad Devlet Başkanı olarak görev aldı. Ayrıca Yurtsever Kurtuluş Hareketi'nin başkanlığını yürüttü.

Deby Zaghawa etnik grubunun Bidyat klanından biridir. Ocak 2006 yılında soyadına "Itno" eklenmiştir. Deby bir çobanın oğlu olarak Fada'da doğdu. Okulu bitirdikten sonra N'Djamena Subay Okuluna girdi. Oradan bir profesyonel Pilot sertifikası ile 1976 yılında Çad'a döndü ve eğitim için Fransa'ya gönderildi.

İsmi ilk kez 1987 yılındaki Toyota Savaşı'nda duyuldu. 1990 yılında Hissène Habré'ye düzenlenen darbe ön saflardaydı. Geçici hükûmet 28 Şubat 1991 tarihinde Çad devlet başkanı olarak Deby'i görevlendirdi. Haziran ayında cumhurbaşkanlığı seçiminin ardından Mart 1996 yılında yeni bir anayasa ile referandum kabul edildi. Deby ilk turda ilk sırada yer aldı ancak çoğunluğu sağlayamadı. Temmuz ayında yapılan ikinci turda %69 oy ile devlet başkanı seçildi. Uluslararası gözlemcilerin seçim sürecinde usulsüzlük tespit etmesine rağmen resmi sonuçlara göre oyların %63,17 sini alarak ilk turda kazanarak Mayıs 2001 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde tekrar seçildi. Bir muhalefet boykotu ile karşılaşarak 3 Mayıs 2006 başkanlık seçimlerinde tekrar aday oldu. Resmi sonuçlara göre %64,67 ile Deby seçimi kazandı.

Deby, 2011 yılında gerçekleştirilen seçimlerde de geçerli oyların %88,66'sını alarak dördüncü bir beş yıllık dönem için devlet başkanlığı makamına seçildi. 2016 yılında gerçekleştirilen seçimlerde de oyların %61,56'sını kazanan Deby beşinci devlet başkanlığı dönemine seçilerek makamda beş yıl daha kalmayı sağladı.[2]

11 Nisan 2021'de yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde altıncı kez seçilmesinden kısa bir süre sonra, 20 Nisan 2021 tarihinde ülkenin kuzeyindeki cephe hattında isyancılarla çıkan çatışma sonucunda yaralandı ve 68 yaşında öldü.[3] Deby'nin ölümünün ardından 37 yaşındaki oğlu General Mahamat İdriss Déby'nın başkanlığındaki askeri konsey ülkenin yönetimini devraldı.[4]

Idriss Deby, Parade Dergisi'nin 2009 yılında "Dünya'nın En Kötü Diktatörleri" listesinde 16. sırada yer almıştır.

Kaynakça

  1. ^ African Union [@_AfricanUnion] (30 Ocak 2016). "Prez Idriss Itno Déby of #Chad takes over as #AU Chairperson" (X gönderisi) (İngilizce) – X vasıtasıyla. 
  2. ^ "Deby beşinci dönemi için tekrar devlet başkanı seçildi". 9 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2016. 
  3. ^ "Çad Cumhurbaşkanı İdriss Deby, çatışmada yaralanarak hayatını kaybetti". CNN Türk. 20 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2021. 
  4. ^ "Çad Cumhurbaşkanı İdris Deby 'isyancılarla çatışmada' öldü". BBC Türkçe. 20 Nisan 2021. 20 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2021. 
Siyasi görevi
Önce gelen
Hissène Habré		Çad Devlet Başkanı
2 Nisan 1990–20 Nisan 2021 		Sonra gelen
Mahamat İdriss Déby

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Türkiye cumhurbaşkanları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Türkiye cumhurbaşkanları listesi, Türkiye Cumhuriyeti cumhurbaşkanı olarak görev yapmış kişileri içeren listedir. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'na göre cumhurbaşkanı, devlet ve hükûmet başkanıdır ve Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) adına Türk Silahlı Kuvvetleri'nin başkomutanlığını temsil eder. Cumhurbaşkanı, beş yıllığına görev yapar. Bir kimse en fazla iki defa cumhurbaşkanı seçilebilir. Günümüzde cumhurbaşkanı; kırk yaşını doldurmuş, yükseköğrenim yapmış ve milletvekili seçilme yeterliliğine sahip Türk vatandaşları arasından doğrudan halk tarafından seçilmektedir. Cumhurbaşkanının hastalık, yurt dışına çıkma, ölüm, çekilme veya başka bir nedenle görevini sürdürememesi durumunda, yenisi seçilene kadar en yaşlı cumhurbaşkanı yardımcısı makama vekâlet eder.

<span class="mw-page-title-main">Abdullah Gül</span> 11. Türkiye cumhurbaşkanı (2007–2014)

Abdullah Gül, Türk ekonomist, akademisyen, siyasetçi ve Türkiye'nin 11. cumhurbaşkanı. Cumhurbaşkanlığı görevini 2007 - 2014 yılları arasında sürdürmüştür. Bu görevinden önce 4 aylığına 2002 - 2003 yılları arasında Türkiye Başbakanı olarak görev almıştır. 2003 - 2007 yılları arasında Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı olarak görev almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Boris Tadić</span> 3. Sırbistan cumhurbaşkanı

Boris Tadić, Sırp siyasetçi. 2004-2014 yılları arasında Demokrat Parti Başkanı, 2004-2012 yılları arasında da Sırbistan Cumhurbaşkanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Yıldırım Akbulut</span> 20. Türkiye başbakanı

Yıldırım Akbulut,, Türkiye Cumhuriyeti'nin 20. Başbakanı. Türk avukat ve siyasetçi. Başbakanlık ve 1989-1991 yılları arasında Anavatan Partisi genel başkanlığı görevini sürdüren Akbulut, 1987-1989 ve 1999-2000 yılları arasında Türkiye Büyük Millet Meclisi başkanlığı görevini üstlendi.

<span class="mw-page-title-main">Çad</span> Orta Afrika ülkesi

Çad, resmi adıyla Çad Cumhuriyeti, Kuzey-Orta Afrika'da denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Kuzeyde Libya, doğuda Sudan, güneyde Orta Afrika Cumhuriyeti, güneybatıda Kamerun ve Nijerya, batıda ise Nijer ile komşudur.

<span class="mw-page-title-main">Derviş Eroğlu</span> 3. KKTC cumhurbaşkanı

Derviş Eroğlu eski Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı, 1985-1994, 1996-2004 ve 2009-2010 yılları arası başbakanlık yapmış Kıbrıs Türkü siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">İsmail Ömer Gulle</span> Cibuti devlet başkanı

İsmail Omar Guelleh ), Cibutili siyasetçi. Guellah, Afrika ülkesi Cibuti'nin 1999 yılından bu yana devlet başkanlığı görevini yürütmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Abéché</span>

Abéché, Çad'ın dördüncü büyük şehridir. Nüfusunun büyük çoğunluğu müslümandır. 1993 sayımına göre 54.628 olarak bilinen nüfusu, başta Darfur olmak üzere doğudaki istikrarsız bölgelerden kaçanların oluşturduğu göç dalgalarıyla artış göstermiştir. 1991 yılından beri ülkede iktidarı elinde bulunduran devlet başkanı Idriss Déby Itno'nun mensubu müslüman Zaghawa klanı ağırlıklı olarak bu şehirde yaşar. Başkent N'djamena ile karşılıklı uçuşların yapıldığı küçük bir havaalanına sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Bronisław Komorowski</span> 5. Polonya Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı

Bronisław Maria Komorowski 2010'dan 2015'e kadar Polonya cumhurbaşkanlığı görevini yürütmüş Polonyalı tarihçi ve siyasetçi. Polonya'nın dördüncü cumhurbaşkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Alpha Condé</span>

Alpha Condé, Aralık 2010'dan Eylül 2021'e kadar Gine devlet başkanı olan Gineli politikacı. Paris Üniversitesi'nde siyaset bilimi profesörü oldu. Condé, Gine tarihinin ilk gerçekten inandırıcı bir seçim olarak kabul edilen 2010 başkanlık seçimlerinde resmi sonuçlara göre ikinci bir tur oylama ile Gine devlet başkanı olarak seçildi. Ardından muhalif siyasilere bakanlık sunarak "yeniden bütünleşme" teklif etti.

<span class="mw-page-title-main">Çad devlet başkanları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu liste, Çad'ın 1960 yılında Fransa'dan bağımsızlığını kazanmasından günümüze kadar görev yapmış devlet başkanlarının listesidir.

Youssouf Saleh Abbas (1952), Çadlı siyasetçi. Abbas, Afrika ülkesi Çad'da 2008 ile 2010 yılları arasında başbakanlık görevinde bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Alpha Oumar Konaré</span> Malinin 4. devlet başkanı

Alpha Oumar Konaré, Malili öğretim görevlisi ve siyasetçi. Konaré, Afrika ülkesi Mali'de 1992 ile 2002 yılları arasında devlet başkanlığı makamında bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Musa Faki Muhammed</span>

Musa Faki Muhammed, Çadlı siyasetçi. Faki, Afrika kıtasında bulunan Çad'da 2003 ile 2005 yılları arasında başbakanlık makamında bulunmuştur. Faki 2017 yılında bu yana Afrika Birliği komisyon başkanlığı görevini yürütmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Çad İç Savaşı (2005-2010)</span>

Günümüze en yakın Çad İç Savaşı 2005 yılının aralık ayında başlamıştır. Fransa'dan bağımsızlığını ilan ettiğinden beri Çad, kuzeydeki Müslümanlar ile güneydeki Hristiyanlar arasında savaşlara sahne oldu. Bunun sonucu olarak başkanlık mevkii ve liderlik görevi Müslümanlar ile Hristiyanlar arasında sürüklendi. Bir taraf güç kazandığında diğer taraf silahlanıp ona karşı savaş çıkartmaya başlıyordu.

Çad Değişim ve Uyum Cephesi veya yaygın kısa kullanımıyla FACT, Mart 2016'da Çad'ın kuzeyindeki Tanua'da Mahamat Mahdi Ali tarafından Çad hükümetini devirmek amacıyla oluşturulan siyasi ve askeri bir organizasyondur. Demokrasi ve Kalkınma için Güçler Birliği'nden ayrılmış bir gruptur. 2021 yılında FACT lideri Ali, Çad Başkanı Idriss Déby'ye yönelik askeri operasyonlara hazırlandıklarını açıkladı. Grup, Déby'nin Nisan 2021'de cephe hattındaki birliklere komuta ederken öldürüldüğü olayların sorumlusu olarak görülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Mahamat İdriss Déby</span> Çad askerî cunta lideri (2021-günümüz)

Mahamat Idriss Déby Itno, , Çadlı asker ve devlet adamı. Déby, Afrika ülkesi Çad'da fillî olarak devlet başkanlığı görevlerini yürütmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Hüseyin İbrahim Taha</span> Çadlı diplomat ve siyasetçi

Hüseyin İbrahim Taha, Çadlı diplomat ve siyasetçi. Şubat-Aralık 2017 arasında kısa bir süre Çad Dışişleri Bakanı olarak görev aldı. 17 Kasım 2021'de Suudi Yusuf Bin Ahmed El Useymim'in yerine İslam İşbirliği Teşkilatı Genel Sekreterliği görevine seçildi.

Askerî Geçiş Konseyi Afrika ülkesi Çad'da hükûm süren askeri cuntadır. 20 Nisan 2021'de eski devlet başkanı Idriss Déby'nin ölümünü duyurdu ve Çad hükûmetinin sorumluluğunu üstleneceğini ve ülkenin kuzeyindeki FACT isyancılarına karşı mücadelesine devam edeceğini açıkladı. Konseye Mahamat Idriss Déby başkanlık ediyor ve onu fiilî Çad Başkanı yapıyor.

<span class="mw-page-title-main">Allamaye Halina</span> Çadlı diplomat ve siyasetçi

Allah-Maye Halina olarak da bilinen Allamaye Halina, 23 Mayıs 2024'ten bu yana başbakan olarak görev yapan Çadlı bir diplomat ve devlet adamıdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.