Iasos
Iassos- (Asin Kurin) | |
 | |
  Kentin Türkiye haritasındaki konumu. | |
| Diğer adı | Iasos Antik Kenti |
|---|---|
| Konum | Milas, Muğla, Türkiye [1] |
| Bölge | Karya |
| Koordinatlar | 37°16′38″K 27°35′9″D / 37.27722°K 27.58583°D |
| Tür | Yerleşim |
| Tarihçe | |
| Devir(ler) | Tunç Çağı, Klasik Arkaik Myken [1] |
| Kültür(ler) | Helenistik Dönem, Roma Dönemi, Menteşoğulları Beyliği/Osmanlı Dönemi |
| Sit ayrıntıları | |
| Buluntu(lar) | Bouleuterion, Roma agorası, Hristiyan bazilikası, Artemis Astias eksedraları, Zeus Megistos kutsal alanı, portiko kompleksi, tiyatro, yapı kompleksi, mozaikler evi, akropolis, balık pazarı, nekropolis, oda mezarları, |
| Durum | harabe |
Iasos Antik Kenti, Muğla ili, Milas ilçesi, Kıyıkışlacık Mahallesi sınırları içinde,[2] Milas ilçesinin yaklaşık 26 km batısında Ege Denizi'ne kıyısı olan Güllük Körfezi'ndeki küçük bir koyun bitiminde yer almaktadır.[1] Antik yerleşim Iasos birçok Yunan şehri gibi kökenleriyle övünmüştür. Şehrin sakinleri iasos’un Peloponnesos’taki Argos’tan deniz yoluyla gelenler tarafından kurulduğuna inanıyordu.[3]
Tarihçe
İasos antik kent yerleşiminde yapılan bilimsel araştırma ve kazılar sonucunda Iasos'ta ilk yerleşme izleri Orta Tunç Çağı'na kadar indiği tespit edilmiştir. Yerleşim izlerinde bu çağa tarihlenen tabakaların görüldüğünü ve çok sayıda Minos çanak çömleği ortaya çıkarılmıştır. Bu arkeolojik verilerin üzerindeki tabakada ise Myken çanak çömleği ve yapıları ortaya çıkartılmıştır. Ayrıca araştırmalar Prehistorik çağlardan Proto-Bizans Dönemi'ne kadar bir yerleşme sürecinin devam ettiğinden bahsedilmektedir.[1]
Efsaneye göre
Bir yunus balığı, annesinin kucağında dolaşan Hermiyas´ı denize çağırır. Çocukta bu çağrıya uyarak denize atlar. Denize açılan bütün balıkçılar annesine Hermiyas´ı gördüklerini söylerler, ancak kadın hala deniz kıyısında çocuğunu beklemektedir.[4]
Mitoloji
Iasos Antik Kenti Argoslu kolonistler tarafından kurulmuştur. Iasos sikkeleri üzerinde kurucu sıfatıyla betimlenen kişinin de koloni lideri olduğu düşünülür. Argoslular'dan başka Miletos'un kurucusu Neleus'un oğlunun da kolonizasyon sürecinde yer aldığı ve bahsedilen göçlerin MÖ 9. yüzyılda gerçekleştiği bilinmektedir.[1]
Yapılar
Orta çağ kalesi
Ören yeri yapılarından Kale surları, Bizans döneminden bir sarnıcı ve kuzeybatıdaki günümüzde izleri kısmen görülebilen muhtemelen Hellenistik Döneme ait küçük bir tapınağı barındıran yamuk biçimli bir alanı içine alır. Surlar, araziye en açık kenarlarda bulunan on dört yarım daire ya da kare kuleyle korunur, ancak dik kayalığı takip eden batı tarafına kule yapılmamıştır. İnşası için çok sayıda devşirme malzeme kullanılmıştır; doğu kısmında daha eski binalara ait sütun tamburlarını ve diğer mimarî ögelerini görmek mümkündür. Surun iki girişi vardır; kuzeydeki ana giriş kare plânlı iki kule tarafından korunur.[2]
Antik liman
Batı Limanındaki Kule
Antik yerleşimin batı tarafında kalan kule günümüzde suyun altında kalmış iki paye, Iasos’un batı limanını kapatıyordu. Şehrin açık denize karşı bulunduğu enlemesine ve ters konumu, ayrıca rüzgârın yönü göz önüne alınırsa, bunların dalgakıran olmadıkları, limana giriş çıkışı kontrol ettikleri anlaşılmaktadır. Bunlar, hem agora ile aynı yapı katında hem de doğu kıyısı boyunca bulunan liman yapılarının infla edildiği döneme, yani Erken imparatorluk Dönemine ait olduğu saptanmaktadır. Muhtemelen Orta Bizans Döneminde doğudaki küçük limana bir kule eklenmiştir. Kulenin kuzey ve batısı sağlam destek duvarlarıyla güçlendirilmiş ve silahların kullanılması için iki sıra mazgal deliği açılmıştır. (kulenin güney cephesi denize gömülmüştür). 2 m kadar yükseltilmiş girişi doğuya açılır ve büyük olasılıkla kara tarafına açılan surlara bağlı bir geçit işlevini görmüştür. Kulenin iki katı vardır. alt katta küçük bir sarnıç ve bir kapının arkasında ahşap bir rampa bulunmaktadır. Üst katta ise bir şömine vardır ve çatıda muhtemelen piramit şeklindeydi. Bu yapının tarihi hâlen tartışmalıdır.[3]
Bakdakhin Anıt Mezar (Saat Kulesi)
Tiyatro
Tapınak cepheli anıt mezar
Agora
Balık pazarı müzesi
Bouleuterion
Mendirek kulesi
Akropol
Mozaikler evi
Doğu Bazilikası
Nekropolis
Tabakalanma
Buluntular
Mimari
2016 yılı depo çalışmasında zengin buluntu gruplardan biri de mimari parçalar oluşturmaktadır. Roma Dönemine ait yerel kireç taşından yapılmış alt sırada ion kymationu üst sırada ise dil motifi sırası görülen aslan figürlü çörten parçaları oldukça çok sayıdadır. Diğer iki mimari parça da muhtemelen ion düzenindeki bir yapıya ait üzerinde diş sıraları görülebilen geisopodese ait parçalardır. Dor düzeninde bir yapıya ait saçaklık kornişinin elemanı olan geison parçasının altında ise iki sıra halinde mutuluslar görülmektedir. İncelenen bir diğer mimari parça korinth sütun başlığıdır. Kalathos yüzeyi iki sıra akanthus yaprakları ile çevrelenmiş olan başlıkta akanthus yapraklarının çerçevesi yuvarlak uçlu, dolgun yaprak parmakları ile şekillendirilmiştir. Alt sıra akanthus yapraklarının arasından ikinci sıra yaprak kümeleri çıkmaktadır. İkinci sıra yaprak kümelerinin uç kısmı fazlaca dışa taşkın işlenmiştir.[5] Kaulis kökleri ise fazla uzun işlenmemiş olup yüzeyleri yivlendirilmiştir. Akanthus yapraklarının bittiği yerden başlayan ve abaküs kısmına kadar uzanan dil motifi işlenmiş olup bu durum Hellenistik Dönem’de Pergamonlu mimarların yaygınlaştırdığı, sonrasında ise M.S. 1. ve 2. yüzyılda yeniden moda haline gelmiştir. Üstte ion kymationu alt tarafında ise ranke bezemesi friz bloğu parçasıdır. Küçük boyutlu olan friz bloğu parçası Erken Roma Dönemi’ne tarihlenmektedir. Tasnifini yaptığımız bir diğer mimari parçayı da Geç Roma Dönemi'ne ait sütün altlıkları oluşturmaktadır. Plinthe üzerinde Attik - İon tipli torus, trokhilos, torus dizilimlidir (Resim 11). Iasos’a özgü beyaz damarlı kırmızı renkli mermerden yapılmış 150 cm. yüksekliğinde 40 cm. genişliğinde ve 90 cm. yüksekliğinde 65 cm. genişliğinde fil ayağı şeklinde tasarlanmış Bizans Dönemi'ne ait taşıma fonksiyonundan çok bezeme amaçlı kullanılan iki adet sütunce de dikkati çekmektedir.[5]
Kalıntılar
Kentin kurulmuş olduğu yarımada yaklaşık 900x450 m ölçülerinde ve deniz seviyesinden 80 m yüksekliktedir. Üzerinde bir castrumun yer aldığı kıstak, anakaradaki ovadan gelen bir ırmağın getirdiği alüvyonla oluşmuştur. Yarımadanın ortasındaki tepe kentin akropolisidir. Üzerindeki castrumu çevreleyen surlar MS 12-13. yüzyıla aittir.[1]
Araştırma ve Kazı
1770'li yıllarda Chandler'ın incelemelerde bulunduğu kenti; 1835'te Texier ve 1844'te Ross ziyaret etmiştir. Kent ve mezarlık, 1960-72 yılları arasında D. Levi, bu tarihten 1984 yılına kadar C. Laviosa, 1985 yılından 2010 yılına kadar da F. Berti yönetiminde, İtalyan Atina Arkeoloji Okulu adına kazılmıştır. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış tescilli arkeolojik sit alanları listesinde yer almaktadır. 2011 yılında Roma Tre Üniversitesi'nden M. Spanu başkanlığında yeni dönem kazılarına başlanmış, bu kazılar 2013 yılına kadar sürdürülmüştür. 2017 yılında Milas Müzesi tarafından gerçekleştirilen kazılar, günümüzde A. Baldıran tarafından sürdürülmektedir.[1]
Yorum ve tarihleme
Bulunan malzemelerin de gösterdiği gibi, kale 14. ve 15. yüzyıllardan sonra büyük olasılıkla kullanılmamıştır. Zırhtan yapılmış plakalar ilginç buluntular arasındadır. Başka yerlerde nadir olarak görülen bu tip zırhlar, İtalya'da Geç Orta Çağ / Rönesans dönemi kalelerinden bilinmektedir.[1]
Galeri
Iasos Agora
İasos Agora duvar süsü
İasos Agora duvar süsü
İasos Agora Planı
Iasos Agora Bouleuterion
Iasos Agora Bouleuterion
Iasos Agora Basilica
Iasos at agora Necropolis
Iasos at agora Zeus Megistos area
İasos Müzesi Sunakları
İasos Müzesi Sunak detayı
İasos Müzesi Sunak detayı
İasos Müzesi Sunak
İasos Müzesi Anlaşma
İasos Müzesi Sütun başı
İasos Müzesi duvar süsü
İasos Müzesi
İasos Müzesi
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h "TAY – Yerleşme Ayrıntıları". 21 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2021.
- ^ a b ""DENİZİN HAYAT VERDİĞİ KENT" İasos - Muğla İl Kültür Turizm Müdürlüğü". 21 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2021.
- ^ a b BALDONİ, Daniela (2004). Karia’da Bir Liman Kenti.Iasos. Homer Kitabevi ve Yayıncılık.1.basım. ss. 30,32,60,63. ISBN 9758293559. 21 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2021.
- ^ "Medeniyetler Tarihi – İasos Antik Kenti". 21 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2021.
- ^ a b BALDIRAN, Asuman (2016). 2016 Iasos Ancient City Studies. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. ss. 1,4,5. 17 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2021.
