Hint Okyanusu, kuzeyde Asya, batıda Afrika ve Arabistan Yarımadası, doğuda Malay Yarımadası, Sunda Adaları ve Okyanusya tarafından çevrilen, dünyanın üçüncü büyük okyanusudur. Agulhas Burnu'nun güneyinde 20° Doğu boylamının geçtiği yerde Atlas Okyanusu'ndan; 147° Doğu boylamının geçtiği yerde de Pasifik Okyanusu'ndan ayrılır. En kuzeyde Basra Körfezi'nde, 30° enlemine kadar uzanır. Dünya sularının %20'sini kapsar. Afrika'dan Avustralya'ya kadar okyanusun genişliği 10.000 kilometre kadardır. Bu alanda yaklaşık olarak 73.566.000 km² yer kaplar. Hacminin yaklaşık olarak 292.131.000 km³ olduğu tahmin edilmektedir.
Kuzey Buz Denizi ya da Arktik Okyanusu, Asya, Avrupa ve Kuzey Amerika'nın kuzeylerinde yer alan, Kuzey Kutbu'nu kapsayan, buzlarla kaplı bir okyanustur. Uluslararası Hidrografi Örgütü (IHO) tarafından okyanus olarak kabul edilmektedir (Arctic Ocean). Yüzölçümü 14.090.000 km² olan devasa bir alandır. Diğer okyanuslara göre sığ olup, en derin noktası 5.449 m, ortalama derinlik 1.038 m'dir. Rusya, ABD, Kanada, Danimarka (Grönland), Norveç ile kıyıları vardır. Bunlara ek olarak soğuk ve elverişsiz iklimine rağmen çok önemli hayvan çeşitliliğine sahip olan Arktik Okyanus'ta birçok balık ve kuş türü yanında kompleks habitatlar oluşturan memeliler de yer alır. Özellikle kutup bölgesinin ikon hayvanları kutup ayıları, foklar, morslar, belugalar ve narvaller bu iklim ve çevre koşullarına milyonlarca yıllık bir evrimle adapte olmuşlardır.
Paleozoyik Zaman, Fanerozoyik Üst Zaman'ın üç jeolojik zamanından en eskisidir. Paleozoyik adı İngiliz jeolog Adam Sedgwick tarafından 1838'de Yunanca palaiós (παλαιός), "eski" ve zōḗ (ζωή), "yaşam" anlamına gelen sözcükleri birleştirilerek oluşturulmuştur.
Ordovisiyen, Paleozoyik Zaman'ın ikinci dönemi olarak kabul edilir ve 485,4 milyon yıl önce başlamış ve 443,8 milyon yıl önce sona ermiştir. Ordovisiyen, jeolojik zaman cetvelindeki dönemlerden biridir. Bu dönem boyunca yerküre tarihindeki bazı kayda değer evrimsel olaylar görülmüştür.
Permiyen, jeolojik zaman cetvelinde, yaklaşık 298,9 milyon yıl öncesinden 251,9 milyon yıl öncesine kadar süren ve kayda değer çevresel değişikliklere sahne olan bir jeolojik dönemdir. Bu dönemde kara yaşamında bir dönüşüm görülmesine ek olarak hayvanlar ve bitkilerin evrimsel tarihinde dikkate değer olaylara sahne oldu. Permiyen Dönemi'nin adı, Rusya'da Ural Dağları çevresindeki çalışmalar sırasında, İngiliz jeolog Roderick Impey Murchison tarafından 1841 yılında tarihe kazandırıldı. Permiyen Dönemi, Karbonifer Dönemi ile Triyas Dönemi arasında yer alır ve bu dönemde gerçekleşen çeşitli birçok olaydan dolayı karada yaşayan canlı türlerinin evriminde ve çeşitliliğinde bir dönüm noktası olarak görülür.
Pangea, Paleozoyik sonları ile Mezozoyik başlarında var olmuş dördüncü ve son süperkıtadır. Yaklaşık 335 milyon yıl önce daha önceki erken kıta parçalarından toplanarak bir araya geldi ve yaklaşık 200 milyon yıl önce ayrılmaya başladı. Günümüzdeki yeryüzünün aksine, bu süperkıtanın daha fazla bir kısmı güney yarımkürede bulunuyordu ve etrafı süper okyanus Panthalassa ile çevriliydi. Pangea magma tabakasındaki konveksiyonel hareketler sonucunda güneyde Gondvana ve kuzeyde Laurasia (Lavrasya) olarak ikiye bölünmüştür. İlerleyen evrelerde bu 2 kıta daha fazla parçaya ayrılarak günümüzdeki kıtalara dönüşmüştür. Pangea, günümüze kadar var olan süperkıtaların sonuncusu ve jeologlarca biçimi ortaya çıkarılanların ilkidir.
Okyanus, bir gezegenin hidrosferinin çoğunu oluşturan bir su kütlesidir. Dünya üzerinde bir okyanus, Dünya Okyanusunun ana geleneksel bölümlerinden biridir. Bunlar, bölgeye göre azalan sırada, Pasifik, Atlantik, Hint, Güney (Antarktika) ve Kuzey Kutbu Okyanuslarıdır. Spesifikasyon olmadan kullanılan "okyanus" veya "deniz" ifadeleri, Dünya yüzeyinin çoğunu kapsayan birbirine bağlı tuzlu su kütlesini ifade eder. Genel bir terim olarak, "okyanus" çoğunlukla Amerikan İngilizcesinde "deniz" ile değiştirilebilir; ancak İngiliz İngilizcesinde değil. Açıkça söylemek gerekirse, deniz kısmen veya tamamen karayla çevrili bir su kütlesidir.
Neojen, Üçüncü Zaman'ın bölündüğü dört büyük devirden son ikisi olan pliyosen ile miyoseni birden kavrayan sistem. Uluslararası Stratigrafi Komisyonu'nun (ICS) jeolojik zaman cetveline göre 23,03 milyon sene evvel başlar ve 2,58 milyon sene evvel biter. Senozoik Zaman'daki ikinci periyot, Paleojen Periyot'tan sonra gelir ve Kuaterner Periyodu onu takip eder. Neojen, iki zamana bölünmüştür: evvela Miyosen, sonra Pliosen.
Gondvana (Gondwana), Prekambriyen dönemi sonunda Antarktika, Avustralya, Afrika, Güney Amerika, Hindistan, Arabistan ve Madagaskar'ın birleşmesinden oluşmuştur. Geç Prekambriyen dönemi sonunda birleşen bu jeolojik yapı, erken Jura döneminde ilk parçalanma aşamasına gelmiştir.Birkaç kratonun birikmesiyle oluşur. Gondwana paleozoyik dönemin en büyük kitasal kabuğudur. Dünya yüzeyinin beşte biri kadar bir alan kaplamaktadır. Süper kıta olabilmek için Euramercia ile birleşti. Mesozoyik doneminde Gondwana ve pangea yavaş yavaş ayrıldı. Gondwana kalıntıları Güney Amerika, Afrika, Antarktika, Avustralya, Hindistan yarımadası ve Arabistan'da dahil olmak üzere bugünün kıta alanının yaklaşık üçte ikisini oluşturmaktadır. Gondvana (Gondwana) ismi Avusturyalı jeolog Eduard Suess tarafından üst Paleozoyik ve Mezozoyik yaşlı formasyonları bulunan merkez Hindistan'daki Gondwana bölgesine izafeten verilmiştir, zira bu bölge diğer güney kıtalarındaki bazı formasyonlara jeolojik yaş ve litolojik özellikler yönünden benzemektedir. ”Gondwana” terimi, bazı bilim adamları tarafından bölge ve süper kıta arasında açık bir ayrım yapmak için tercih edilmektedir.
Lavrasya (Laurasia), süperkıta Pangea'nın parçalanmasından sonra kuzeyde kalan kısım. Pangea öncesi 510 milyon yıl ile 280 milyon yıl ve Pangea sonrası 250 milyon yıl ile 55 milyon yıl önce var olmuştur. Günümüzde Kuzey Yarımküre'de bulunan Kuzey Amerika, Avrupa, 300 milyon yıl önce Lavrasya ve Gondvana çarpışarak Pangea'yı oluşturmuştur. 250 milyon yıl önce Pangea parçalanmaya başlayınca kuzeyde Lavrasya ve Gondvana kıtaları olmuştur. Ayrıca aralarında bugünkü Atlas Okyanusu görülmeye başlamıştır. 142 milyon yıl önce Lavrasya ve Gondvana da parçalanarak bugünkü kara parçaları oluşmuştur.
Okyanus ortası sırtı; levha tektoniği tarafından oluşturulan omurgası boyunca uzanan tipik bir vadi olarak bilinen ve çeşitli sıra dağları içeren su altı dağ sistemi için kullanılan genel bir terimdir. Bu tip okyanussal sırtlar deniz tabanı yayılmasına neden olan okyanussal yayılma merkezi olarak bilinen bir karakteristiktir. Okyanussal kabuk, lav olarak yükselme, soğutma üzerine yeni bir kabuk oluşturma, okyanus kabuğundaki lineer bir zayıflıkta magma olarak mantoda yükselmesine neden olan konveksiyonel akımlardan dolayı deniz tabanı yükselmesi ile oluşur. Bu okyanus ortası sırtı sonuç olarak farklı iki tektonik plakayı birbirinden ayırır.
Termohalin döngü, yüzey ısısı ve tatlısu akıntıları tarafından oluşturulan küresel yoğunluk grandyanları tarafından yönlendirilen büyük ölçekli okyanus sirkülasyonunun bir parçasıdır. Rüzgâr sürümlü yüzey akıntıları, yol boyunca soğuyarak yüksek enlemlerden ekvatoral Atlas Okyanusu'ndan kutup yönünde ilerlemektedir. Bu yoğun su okyanus havzalarına akar. Güney Okyanusunda yeryüzünün büyük kısmına yerleşmişken, Kuzey Pasifik'te en yaşlı sular yükselmiştir. Bu nedenle, okyanus havzaları arasında geniş çaplı karıştırma gerçekleşir; bu karıştırmalar, aralarındaki farklılıkları azaltır ve Dünya okyanuslarını küresel bir sistem haline getirir. Su kütleleri hem enerjiyi hem de maddelerin dünyaya taşınmasını sağlar. Dolayısıyla, dolaşım hali Dünya'nın iklimi üzerinde büyük bir etkiye sahiptir.
Kuzey Atlantik Akıntısı ve Kuzey Atlantik Deniz Hareketi olarak da bilinen Kuzey Atlantik Akıntısı (NAC), Atlantik Okyanusu içinde Gulf Stream'i kuzeydoğuya doğru uzatan güçlü bir sıcak batı sınır akıntısıdır. Grand Banks'ten başlayarak İrlanda'ya kadar uzanır ve burada iki kola ayrılmaktadır. Güneye yönelen akıntı Kanarya Akıntısı olarak bilinir. Kuzeye yönelen akıntı ise Faroe Adaları ve İzlanda arasında Irminger ve Norveç akıntılarına ayrılmaktadır. Bu akıntılar Avrupa'nın iklimi üzerinde büyük bir etkiye sahiptir.
Süper kıta Pangea, birbirine yakın olduğunda tüm karasal kara kütlelerini tanımlayan bir isimdir Pangea, başka bir değişle Pangea kıtaların ayılmadan önceki şekline verilen isimdir. Süper kıtalar jeolojik geçmişte birçok kez birleşti ve dağıldı. Modern tanımlara göre, bugünün dünyasında süper kıta mevcut değildir. Kıtaların konumları Pangeanın dağılmasından bir süre önce erken Jurassic'e (Jura) doğru bir şekil belirlenmişti. Daha önceki kıta Gondwana, Baltica, Laurentina ve Sibirya toprakları o zaman ayrı olduğu için süper kıta olarak kabul edilmez.
Litosfer, eski Yunancada "kayalık" Hintçede "küre" anlamlarına gelir. Tanım olarak ise, sert ve mekanik özellikleri ile tanımlanan karasal tipte bir gezegenin veya doğal uydunun en dış kabuğudur. Litosfer, kabuk ve üst mantonun binlerce yıl veya daha büyük zaman ölçeklerinde elastik olarak davranan üst mantonun en üst bölümünden oluşur. Gezegenimizin kaya kısmını oluşturan ve en dış katmanı olan kabuğu tanımlamada kimyasal ve mineraloji yapısı kullanılır. Litosferin altındaki katman, astenosfer olarak bilinir.
Heinrich olayı, büyük buzdağı gruplarının buzullardan koptuğu ve Kuzey Atlantik'i geçtiği doğal bir olgudur. İlk olarak deniz jeoloğu Hartmut Heinrich (1988) tarafından tarif edilen, 640.000 yıldaki son yedi buzul döneminin beşinde meydana gelmiştir. Heinrich olayları son buzul dönemi için özellikle iyi belgelenmiştir, ancak sondan bir önceki buzullaşmada belirgin bir belgelenme olmamıştır. Buzdağları, buzullar tarafından aşınmış kaya kütlelerini içeriyordu ve eridikçe, bu malzeme deniz tabanına buzlu enkaz olarak düşmekteydi.
Laurentide Buz Tabakası, Kuaterner buzul çağları sırasında 2.588 ± 0.005 milyon yıl öncesinden günümüze birçok kez Kanada'nın çoğu ve Kuzey Amerika Birleşik Devletleri'nin büyük bir kısmı da dahil olmak üzere milyonlarca kilometre kareyi kaplayan devasa bir buz tabakasıydı.
Kuzey Amerika Kratonu veya Laurentia, Kuzey Amerika'nın eski jeolojik çekirdeğini oluşturan büyük bir kıtasal kratondur. Laurentia, başlangıçta Grönland'ın kratonik bölgelerini ve İskoçya'nın Hebridean Mikrolevhası olarak bilinen kuzeybatı bölümünü de içermesine rağmen, günümüzde Kuzey Amerika biçiminde olduğu gibi geçmişinde de birçok defa tek başına bir kıtaydı. Geçmişindeki diğer zamanlarda, Laurentia daha büyük kıtaların ve süper kıtaların bir parçası olmuştur. Laurentia'nın kendisi de Erken Proterozoyik orojenik kuşaklardan oluşan bir ağ üzerinde toplanmış birçok küçük mikrolevhadan oluşur. Küçük mikrokıtalar ve okyanus adaları, sürekli büyüyen Laurentia ile çarpışarak üzerine kenetlendi. Kenetlenen bu parçalarla birlikte bugün görülen stabil Prekambriyen kratonu oluştu.
Yeşiltaş kuşağı, granit ve gnays kütleleri arasındaki Arkeen ve Proterozoyik kratonlarında meydana gelen, ilişkili tortul kayaçlara sahip, değişen düzeylerde metamorfik mafik veya ultramafik volkanik serilerden oluşan bir bölgedir.
Kaledoniyen Orojenezi, Britanya Adaları'nın kuzey kesimlerinde, İskandinav Dağları'nda, Svalbard'da, Doğu Grönland'da ve kuzey ve orta Avrupa'nın bazı bölgelerinde görülen bir dağ oluşum süreciydi. Kaledoniyen Orojenezi, Ordovisiyen'den Erken Devoniyen'e kadar, kabaca 490 milyon yıl öncesinden 390 milyon yıl öncesine kadar meydana gelen olayları kapsar. Kaledoniyen Orojenezi, Laurentia, Baltika ve Avalonya kıta ve mikrolevhaları çarpıştığında Iapetus Okyanusu'nun kapanmasıyla gerçekleşti, Akadiyen Orojenezi ile oluşumu tamamlandı.
