Iago
| Iago | |
|---|---|
| Othello karakteri | |
 1870 yılında Edwin Booth, Iago’yu canlandırırken | |
| Yaratan | William Shakespeare |
| Canlandıran |
|
| Bilgileri | |
| Evlilik(ler) | Emilia |
Iago Shakespeare’in yazdığı Othello (c. 1601-1604) oyunundaki hayali karakter. Iago, oyunun ana antagonisti ve Othello’nun emri altındaki askeri ve sancaktarıdır. Othello'nun eşi Desdemona’nın hizmetçisi olan Emilia'nın da kocasıdır. Iago, Othello'dan nefret eder ve Othello’yu Desdemona'nın teğmen Michael Cassio ile bir ilişkisi olduğuna inandırarak onu yok etmek için bir plan yapar.
Rolün ilk olarak Size Nasıl Geliyorsa’da Touchstone ve On İkinci Gece’de Feste gibi zeki ve komik rolleri oynayan Robert Armin tarafından oynandığı düşünülüyor.[3]
Karakterin kaynağı, Giovanni Battista Giraldi’nin (Cinthio olarak bilinir) yazdığı Gli Hecatommithi'deki (1565) "Un Capitano Moro" hikâyesine kadar uzanır. Oradaki karakterin adı basitçe "Alfiero"’dur.[4]
Kaynağı
Shakespeare'in yaşamı süresince Cinthio’nun hikayesinin İngilizce çevirisi bulunmamakla birlikte, Shakespeare'in İtalyanca orijinalini, Gabriel Chappuy'un 1584 Fransızca çevirisini veya el yazması bir İngilizce çevirisini görmüş olması mümkündür. Cinthio'nun hikayesi 1508'de Venedik'te meydana gelen gerçek bir olaya dayandırılmış olabilir.[5]
Shakespeare, Othello'yu yazarken Cinthio'nun hikayesini yakından takip eder ama bazı ayrıntılarda ondan ayrılır. Örneğin Cinthio'nun hikayesinde Alfiero, Moor’un karısı Desdemona'ya karşı şehvet duyar, ondan karşılık göremeyince bir intikam planı yapar. Desdemona, Cinthio'nun hikayesinde tamamen farklı bir şekilde ölür; Moor, sancaktarını onu kum dolu bir çorapla öldürene kadar dövmesi için görevlendirir. Cinthio, her darbeyi korkunç bir şekilde ayrıntılarla anlatır ve olay sırasında Desdemona’nın kafatası parçalanır. O öldüğünde, Moor ve teğmen cansız bedenini onun yatağına koyar. Cinayete kaza süsü vermek için yatağın üzerindeki çatlak tavanın onun üzerine çökmesine neden olurlar. Böylece düşen kirişlerin ölümüne neden olduğu izlenimi uyandırırlar.[4]
İki katil fark edilmeden kaçar. Ancak Moor karısını çok özler ve sancaktarın görüntüsünden tiksinmeye başlar. Onu rütbesini düşürür ve onun yanında olmasını istemez. Teğmen daha sonra "filo liderine" (Shakespeare'in hikâyesinde Michael Cassio'nun muadili) Moor'un Desdemona'nın ölümüyle ilişkisini açıklayarak intikam almaya çalışır. İki adam Moor'u Venedik Senyörlüğüne ihbar eder. Moor tutuklanır, Kıbrıs'tan Venedik'e nakledilir ve işkence görür, ancak suçunu kabul etmeyi reddeder. Sürgüne mahkûm edilir; Desdemona'nın akrabaları sonunda onu idam eder. Teğmen ise, Desdemona'nın ölümüyle ilgili herhangi bir soruşturmadan kurtulur, ancak başka suçlara karışır ve işkence gördükten sonra ölür.[5]
Oyundaki rolü
Shakespeare'in oyununda Iago, birkaç yıldır Othello'nun yanında savaşan ve onun güvenilir danışmanı olan bir askerdir. Oyunun başında Iago, Othello'nun teğmen rütbesine Michael Cassio'yu haksız yere terfi ettiğini iddia eder. Iago, Othello'yu Cassio'nun rütbesini düşürmesi için manipüle etmeyi ve ardından Othello'nun düşüşünü sağlamayı planlar. Iago'nun planlarında ona yardımcı olan Roderigo isimli bir müttefiki vardır. Roderigo'nun Othello'nun karısı Desdemona'ya aşıktır ve Iago onu Desdemona'nın sevgisini kazanmasına yardımcı olacağına inandırır. Iago, Cassio'nun gözden düşmesini sağlamak için bir sarhoş kavgası tasarladıktan sonra (2. Perdede), ikinci planı üzerinde çalışmaya başlar: Othello'nun Desdemona ve Cassio arasında bir ilişki olduğuna inanmasını sağlamaya çalışır. Bu plan oyunun son üç perdesini kaplar.
Desdemona'nın nedimesi olan karısı Emilia’yı, Othello'nun karısına verdiği bir mendili Desdemona'dan alması için yönlendirir; daha sonra Othello'ya mendili Cassio'nun elinde gördüğünü söyler. Othello kıskançlığından öfkeye kapıldığında, Iago ona Cassio ile konuşurken saklanmasını ve izlemesini söyler. Iago daha sonra Othello'yu, aslında Bianca (Cassio'nun metresi) hakkında olan müstehcen bir konuşmanın Desdemona hakkında olduğuna inandırır. Kıskançlıktan deliye dönen Othello, Iago'ya Cassio'yu öldürmesini emreder ve karşılığında onu teğmen yapacağına söz verir. Iago daha sonra Cassio ve Roderigo arasında Roderigo’nun öldürüldüğü (müttefikini aldatarak, Iago'nun kendisi tarafından), ancak Cassio’nun sadece yaralandığı bir kavga tasarlar.
Othello, Iago'nun suçlamaları sonucu aslında masum olan Desdemona'yı öldürdüğünde Iago'nun planı başarılı olmuş gibi görünür. Ancak kısa bir süre sonra Emilia, Iago'nun ihanetini gün ışığına çıkarır ve Iago tutuklanmadan önce onu bir öfke nöbeti geçirerek öldürür. Tutuklanmadan önce eylemlerinin bir açıklaması için sıkıştırıldığında şu ünlü sözlerle suskun kalır: "Benden hiçbir şey talep etmeyin. Ne biliyorsanız, biliyorsunuz. Bu andan itibaren asla tek kelime konuşmayacağım." Othello'nun intiharının ardından, şimdi yönetimden sorumlu olan Cassio, Iago'yu suçlarının cezası olarak onu hapse atar ve işkence görmeye mahkûm eder.
Karakter özellikleri
Iago, Shakespeare'in en uğursuz kötü karakterlerinden biridir. Othello'ya bir yandan ihanet ederken diğer yandan onu dürüst ve sadık olduğuna inandırırması ve diğer karakterler üzerinde yarattığı benzersiz güven nedeniyle genellikle böyle kabul edilir. Shakespeare, Iago'yu Othello'nun soyluluğu ve dürüstlüğüyle karşılaştırır. 1.097 satırla Iago, oyunda Othello'nun kendisinden daha fazla satıra sahiptir.
Iago, genellikle "dürüst Iago" olarak anıldığı için Makyavelci bir entrikacı ve manipülatördür, diğer karakterleri aldatma becerisini sergiler. O kadar güven yaratır ki kimse ondan şüphelenmemekle kalmaz, aynı zamanda ona en doğru ve dürüst kişi olarak da güvenirler.
Shakespeare eleştirmeni AC Bradley, " kötülük başka hiçbir yerde Iago'nun kötü karakterindeki kadar ustalıkla tasvir edilmemiştir"[6] der ve ayrıca "Shakespeare'in kötü karakterleri arasında en üstün olanın o olduğunu çünkü onun yaratılmasında çok güçlü ve ince bir hayal gücü kullanıldığını"[6] söyler. Iago'nun gerçek amaçlarını saklayan gizem, okuyucuların ilgisini çekmeye ve bilimsel tartışmaları körüklemeye devam etmektedir.
Yarattığı tartışmalar
Othello'nun Trajedisini tartışırken, bilim adamları uzun zamandır Iago'nun rolünü tartışıyorlar. Özellikle karakterinin karmaşıklığını ve manipülatifliğini vurguluyorlar. Fred West, Shakespeare'in başka bir "stok" ahlak figürünü tasvir etmekle yetinmediğini ve birçok oyun yazarı gibi onun da özellikle insan zihninin işleyişiyle ilgilendiğini söyler. West'e göre kendi davranışında yanlış bir şey görmeyen Iago, "vicdandan yoksun, pişmanlık duymayan bir psikopatın”[7][7] özelliklerini taşır. West, "Shakespeare, egoizm neredeyse mutlak iken, herhangi bir türde arkadaşlık duygusunun son derece zayıf olduğu, tamamen aklı başında insanların var olduğunu gözlemlediğini ve bu nedenle Iago'yu yarattığına" inanıyor.[7]
Bradley, Iago'nun "Shakespeare'i çok etkilemiş gibi görünen kötülükle ilgili iki gerçeği en mükemmel birleşimde gösterdiğini" yazar. İlki "mükemmel aklı başında insanlarda bile herhangi bir türden duygudaşlık çok zayıf olduğunda neredeyse mutlak bir bencilliğin mümkün hale geldiği gerçeğidir". İkincisi "böyle bir kötülüğün istisnai irade ve zeka güçleriyle uyumlu olabildiği ve hatta kolayca müttefik gibi görünebildiğidir.[6] Aynı eleştirmen aynı zamanda ünlü bir şekilde şöyle demiştir: "Iago'yu Kayıp Cennetin Şeytanı ile karşılaştırmak neredeyse saçma görünüyor, bu yüzden Shakespeare'in adamı Milton'ın Kötülükteki Şeytanını fazlasıyla aşıyor" demişti.[6]
Ancak Weston Babcock, okuyucuların Iago'yu "bir insan, kurnazca zeki, sürekli sosyal olarak hor görülme korkusundan muzdarip ve bu korkuya karşı tepki gösteren biri" olarak görmelerini isterdi.[8] Babcock'a göre, Iago'yu harekete geçiren kötülük değil, korkudur. Çünkü, "Iago, olgunluğunu, kendi görüşüne göre, dünyayı anlama yeteneğini, her sözün kişisel olarak işaret edildiğini anladığı yaştan alır. Yalnızca içsel güvenceden yoksun olan ve aşağılığının herhangi bir belirtisine karşı böylesine sürekli tetikte olan biri kendini böyle itiraf edebilir."[8]
John Draper, diğer taraftan, Iago için "karşısına bir fırsat çıktığında akıllıca bunu kullanan bir oportünist" der[9] "profesyonel ve kişisel amaçlarla" teşvik edildiğini söyler.[9] Draper, Iago'nun "fırsatları yaratmak yerine onları gördüğümde kullandığını" savunuyor.[9] Teorisine göre, Iago "ilk nedendir, ancak olaylar bir kez başladığında, onun kontrolünden çıkar".[9] Bu mantığı takip eden Draper, Iago'nun "bazılarının düşündüğü kadar zeki ya da kötü olmadığı ve karakterinin sorunu büyük ölçüde şu soruya dönüştüğü sonucuna varıyor: İntikamının ilk aşamalarına girişmekte haklı mıydı?"[9]
Amacı
Iago, Samuel Taylor Coleridge tarafından "amaçsız kötülük" olarak tanımlanmıştır. Bu okuma, Iago'nun, Kuru Gürültü’deki Don John, Titus Andronicus’daki Aaron gibi, gizli bir amaç olmaksızın diğer karakterlerin hayatlarına zarar verdiğini gösteriyor gibi görünüyor.
Léone Teyssandier, Iago'nun eylemlerinin olası bir nedeninin Desdemona, Cassio ve Othello'ya duyulan kıskançlık olduğunu yazar; Iago onları daha asil, cömert ve Cassio'nun durumunda, olduğundan daha yakışıklı görüyor.[10] Özellikle Cassio'nun ölümünü bir zorunluluk olarak görür ve onun için "Hayatında beni çirkinleştiren bir güzelliği var" der.[11]
Iago, gerçek doğasını yalnızca kendi konuşmalarında ya da oyunda seyirciye hitap ederken ortaya çıkarır. Başka yerlerde, karizmatik ve arkadaş canlısıdır. Hem Cassio'ya hem de Othello'ya sunduğu tavsiyeler de genel olarak sağlamdır; Iago'nun kendisinin belirttiği gibi: "Peki o zaman kötü adamı oynadığımı söylüyor, bu tavsiye bedava olduğunda ve dürüstçe veriyorum. . . ?"[12]
Oyunu yönlendiren ise bu dramatik ironidir.
Önemli canlandırmalar
Othello, sadece tiyatroda değil pek çok kez sinemada ve televizyonda uyarlanmıştır. 1965 yapımı filmde Laurence Olivier (Othello), Frank Finlay (Iago), Maggie Smith (Desdemona) ve Derek Jacobi (Cassio) yer almıştır. Frank Finlay, İago rolündeki performansı ile En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü'ne aday gösterilmiştir.
1995 yapımı filmde Laurence Fishburne ve Kenneth Branagh rol almıştır. Branagh, İago rolündeki performansı ile Yardımcı Rolde Erkek Oyuncu Tarafından Üstün Performans Ekran Oyuncuları Derneği Ödülü'ne aday gösterilmiştir.
Kaynaklar
- ^ Simonson, Robert (10 Eylül 2001). "NEWS; Liev Schreiber Is Iago to David's Othello at Public Theater". Playbill. London, England: Playbill, Inc. 28 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2017.
- ^ Klein, Alvin (1 Temmuz 1990). "THEATER; Striking Performances Light Up 'Othello'". The New York Times. New York City. 20 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2010.
- ^ Garry Wills, Verdi's Shakespeare: Men of the Theater 3 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., pp. 88–90
- ^ a b Shakespeare, William. "Othello Üzerine". Othello. Remzi Kitabevi. ss. 7-15. ISBN 978-975-14-1548-6.
- ^ a b "Un Capitano Moro". Four Tragedies: Hamlet, Othello, King Lear, Macbeth. New York City: Bantam Books. 1988 [1565]. ISBN 978-0553212839.
- ^ a b c d Shakesperean Tragedy. London, England: Macmillan Press. 1974 [1904]. s. 169. ISBN 0140530193.
- ^ a b c West (1978). "Iago the Psychopath". South Atlantic Bulletin. New York City: South Atlantic Modern Language Association. 43 (2): 27-35. doi:10.2307/3198785.
- ^ a b Babcock (1965). "Iago-an Extraordinary Honest Man". Shakespeare Quarterly. Baltimore, Maryland: Johns Hopkins University Press. 16 (4): 297-301. doi:10.2307/2867657.
- ^ a b c d e Draper (1931). "Honest Iago". Publications of the Modern Language Association of America. New York City: Modern Language Association of America. 46 (3): 724-737. doi:10.2307/457857.
- ^ Oeuvres Complètes. Bouquins (Fransızca ve İngilizce). Tragédies II. Robert Laffont. 1995. ss. 46-47.
- ^ V.i.19–20
- ^ II.iii.315-16
